Tài liệu BÁO CÁO " HOÀN THIỆN QUI TRÌNH PCR ĐA MỒI PHÁT HIỆN ĐỒNG THỜI VI RÚT GÂY BỆNH ĐỐM TRẮNG (White Spot Syndrome Virus) VÀ VI RÚT GÂY BỆNH CÒI (Monodon Baculovirus) Ở TÔM SÚ (Penaeus monodon) CÓ SỬ DỤNG GEN β-ACTIN LÀM NỘI CHUẨN " pptx

Kỷ yếu Hội nghị khoa học thủy sản lần 4: 233-240 Trường Đại học Cần Thơ

233
HOÀN THIỆN QUI TRÌNH PCR ĐA MỒI PHÁT
HIỆN ĐỒNG THỜI VI RÚT GÂY BỆNH ĐỐM
TRẮNG (White Spot Syndrome Virus) VÀ VI RÚT
GÂY BỆNH CÒI (Monodon Baculovirus) Ở TÔM SÚ
(Penaeus monodon) CÓ SỬ DỤNG GEN β-ACTIN
LÀM NỘI CHUẨN
Trần Việt Tiên
1
và Đặng Thị Hoàng Oanh
1

ABSTRACT
A multiplex RT-PCR protocol for simultaneous detection of WSSV and MBV in
black tiger shrimp Penaeus monodon and to control false negative by detecting
shrimp endogenous genes. Based on PCR protocols to detect WSSV from OIE
(2006), MBV from Belcher và Young (1998) and RT-PCR protocol to detect
β
-
actin endogenous gene from Oanh (2008), mPCR protocol for simultaneous
detection of WSSV, MBV and β-actin gen were developed with PCR product of
1447 bp (WSSV), 361 bp (MBV) and 216 bp (β-actin). This mPCR protocol has
a practical application by using internal control β-actin and reduced cost and
save time as two viruses will be detected in a single PCR reaction.
Keywords: Penaeus monodon, mPCR, WSSV, MBV, internal control.
Title: Development of multiplex PCR protocol for simultaneous detection of
white spot syndrome virus and monodon baculovirus in black tiger shrimp
(Penaeus monodon) by using
β

-actin gene as internal control.
TÓM TẮT
Qui trình mPCR phát hiện đồng thời WSSV, MBV trên tôm sú (Penaeus
monodon) có sử dụng nội chuẩn được thực hiện và chuẩn hóa. Trên cơ sở qui
trình PCR phát hiện WSSV của OIE (2006), qui trình PCR phát hiện MBV theo
Belcher và Young (1998) và qui trình RT-PCR phát hiện gen
β
-actin ở tôm của
Oanh (2008), qui trình mPCR phát hiện đồng thời WSSV, MBV và gen β-actin
được thực hiện cho kết quả khuếch đại hiện đồng thời ba vạch ở vị trí 1447 bp
(WSSV), 361 bp (MBV) và 216 bp (β-actin). Kết quả đạt được cho thấy qui
trình được thực hiện có thể phát hiện phát hiện đồng thời WSSV và MBV có sử
dụng nội chuẩn trong cùng phản ứng vừa giảm được chi phí xét nghiệm khi
phát hiện đồng thời WSSV và MBV vừa kiểm soát được trường hợp âm tính giả
thường gặp khi sử sụng kỹ thuật PCR.
Từ khóa: Penaeus monodon, mPCR, WSSV, MBV, nội chuẩn.

1
Khoa Thủy sản, Đại học Cần Thơ
Kỷ yếu Hội nghị khoa học thủy sản lần 4: 233-240 Trường Đại học Cần Thơ

234
1 GIỚI THIỆU
Nghề nuôi tôm ở nước ta đã và đang phát triển rất nhanh, đem lại lợi ích đáng
kể về mặt kinh tế và xã hội. Tuy nhiên khi nghề nuôi được thâm canh hóa thì
dịch bệnh cũng xảy ra ngày càng nhiều. Trong đó nghiêm trọng nhất là bệnh do
vi rút gây ra làm ảnh hưởng đến năng suất. Qua nhiều thập niên cho thấy bệnh
dịch là nguyên nhân gây thất thoát trầm trọng về kinh tế trong nuôi thủy sản.
Trong những năm thập niên 80, nền công nghiệp tôm nuôi ở châu Á, Thái Bình
Dương và châu Mỹ gặp phải khó khăn do sự tác động mạnh mẽ dịch bệnh do vi

rút gây nên. Hiện nay các tác nhân gây bệnh đã xuất hiện ở khắp nơi và có xu
hướng ngày càng tăng. Những vi rút gây nhiều thiệt hại cho nghề nuôi tôm sú
là vi rút gây bệnh đốm trắng (White Spot Syndrome Virus - WSSV), vi rút gây
bệnh còi (Monodon Baculovirus - MBV), vi rút gây bệnh đầu vàng (Yellow
Head Virus - YHV)…. Hiện nay hiện tượng đa nhiễm trên tôm xuất hiện ngày
càng nhiều vì thế phát hi
ện sớm, phát hiện đồng thời mầm bệnh vi rút để chọn
giống là một rong những biện pháp hữu hiệu trong quản lý bệnh tôm. Có nhiều
phương pháp được phát triển để phát hiện những loại vi rút này như mô học,
nhuộm nhanh, phản ứng chuỗi trùng hợp (Polymerase Chain Reaction – PCR),
lai tại chỗ (In situ hybridization). Trong đó PCR là phương pháp cho phép phát
hiện sớm và chính xác tác nhân gây bệnh. Một dạng biến hoá của PCR là
multiplex PCR (mPCR), phương pháp này sử dụng đồng thời nhiều cặp mồi để
khuếch đại nhiều phân đoạn DNA trên một khuôn trong một phản ứng. Tuy
nhiên một trong những hạn chế đáng kể của PCR là hiện tượng âm tính giả.
Trong số các qui trình PCR phát hiện vi-rút trên tôm trong đó có qui trình phát
hiện MBV (Belcher và Young, 1998) được sử dụng không có nội chuẩn để
kiểm soát trường hợp âm tính giả. Để ngăn ngừa tổn thất do vi rút gây ra và
đồng thời từng bước khắc phục trường hợp âm tính giả chúng tôi phát triển qui
trình mPCR phát hiện đồng thời WSSV, MBV và sử dụng gen β-actin làm nội
chuẩn nhằm phát hiện sớm, chính xác và đồng thời WSSV và MBV để giảm
chi phí phân tích và kiểm soát trường hợp âm tính giả do DNA ly trích có chất
lượng kém hay do lỗi thao tác khi thao tác PCR.
2 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1 Mẫu vật
Mẫu tôm nhiễm WSSV được xét nghiệm và cho kết quả dương tính bởi kít IQ
2000 WSSV (thực hiện theo qui trình hướng dẫn của Công ty Farming
Intelligene Technology Corperation, Đài Loan). Mẫu tôm nhiễm MBV được
xét nghiệm và cho kết quả dương tính bởi Kit WSSV/MBV của Công ty Nam
Khoa.

Kỷ yếu Hội nghị khoa học thủy sản lần 4: 233-240 Trường Đại học Cần Thơ

235
2.2 Phương pháp
2.2.1 Ly trích DNA
Cho 25 tôm bột vào ống eppendorf 1,5 ml, nghiền với 500 μl lysis buffer. Ủ
mẫu đã chuẩn bị ở 95°C trong 10 phút, ly tâm (12.000 vòng/phút) trong 5 phút.
Sau đó chuyển 200 μl dung dịch trong ở phần trên sang ống eppendorf 1,5 ml
mới có chứa 400 μl dung dịch 95% ethanol. Lắc nhẹ và ly tâm (12.000
vòng/phút) trong 10 phút, rút bỏ dung dịch ethanol và làm khô DNA. Hoà tan
DNA bằng 200 μl nước cất hoặc dung dịch TE (0,1 mM EDTA, 0,1 mM Tris-
HCl, pH 8,0).
2.2.2 Qui trình PCR
Mẫu DNA chiết tách sau khi được xác định dương tính với WSSV và MBV
được đ
o hàm lượng bằng máy so màu quang phổ và sử dụng 200 ng để thực
hiện phản ứng PCR.
Qui trình mPCR phát hiện đồng thời WSSV, MBV và β-actin được thực hiện
dựa trên cơ sở của 3 qui trình sau:
Qui trình PCR phát hiện WSSV (OIE, 2006) gồm hai bước: (i) bước 1: dung
dịch đệm (1 X); MgCl
2
(1,5 mM); dNTPs (200 μM); Taq DNA polymerase (2
UI); 38,6 μl nước; mồi 146 F
1
(1 μM), 146 R
1
(1 μM) và 200 ng DNA
(WSSV); (ii) bước 2: dung dịch đệm (1 X); MgCl
2

(1,5 mM); dNTPs (200
μM); Taq DNA polymerase (2 UI); 34,6 μl nước; mồi 146 F
2
(1 μM), 146 R
2

(1 μM) và 5 μl sản phẩm PCR bước 1. Chu kỳ nhiệt phản ứng là 94°C trong 4
phút; 55°C trong 1 phút; 72°C trong 2 phút; sau đó 94°C trong 1 phút; 55°C
trong 1 phút; 72°C trong 2 phút; lặp lại chu kỳ trên 39 lần; 72°C trong 5 phút;
giữ 4°C. Mẫu dương tính với WSSV sẽ hiện vạch ở vị trí 1447 bp (bước 1) và
941 bp (bước 2) trên gel agarose 1,5%.
Qui trình PCR phát hiện MBV được thực hiện theo Belcher và Young (1998)
(có chỉnh sửa) như sau: dung dịch đệm (1X); MgCl
2
(1,5 mM); dNTPs (200
μM); Taq DNA polymerase (1,25 UI); 16,25 μl nước; mồi MBV 1.4 NF (0,4
μM), mồi MBV 1.4 NR (0,4 μM) và 400 ng DNA (MBV). Chu kỳ nhiệt phản
ứng là 95°C trong 5 phút; sau đó 95°C trong 30 giây; 60°C trong 1 phút; 72°C
trong 2 phút; lặp lại chu kỳ trên 35 lần; 72°C trong 5 phút; giữ 4°C. Mẫu hiện
vạch ở vị trí 361 bp là mẫu dương tính với MBV.
Qui trình RT-PCR phát hiện gen β-actin (Đặng Thị Hoàng Oanh, 2008) gồm:
dung dịch đệm (1 X); MgCl
2
(2,5 mM); dNTPs (200 μM); Taq DNA
polymerase (1,25 UI); 15,75 μl nước; mồi β-actin F (0,5 μM), mồi β-actin R
(0,5 μM) và 100 ng sản phẩm sao mã ngược/DNA. Chu kỳ nhiệt phản ứng là
94°C trong 1 phút; sau đó 94°C trong 25 giây; 58°C trong 30 giây; 72°C trong
Kỷ yếu Hội nghị khoa học thủy sản lần 4: 233-240 Trường Đại học Cần Thơ

236

30 giây; lặp lại chu kỳ trên 35 lần; 72°C trong 7 phút, giữ 4°C. Mẫu hiện vạch
ở vị trí 216 bp là gen β-actin của tôm.
2.2.3 Qui trình PCR
10 μl sản phẩm PCR được trộn chung với 2 μl dung dịch nạp mẫu 6X và chạy
điện di trên gel agarose 1,5% (có thuốc nhuộm Ethidium bromide 0,5 μg/ml)
trong dung dịch đệm TAE 1X (20 mM Tris-HCl pH 7, 5, 20 mM glacial acetic
acid, 0,5 mM EDTA, pH 8,0) ở 100 V trong 30 phút. Kết quả điện di được ghi
nhận bằng máy đọc gel Vilber Lourmat (Pháp).
3 KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
3.1 Qui trình mPCR phát hiện WSSV và gen β-actin ở tôm
Trên cơ sở qui trình PCR phát hiện WSSV của OIE (2006) và qui trình RT-
PCR phát hiện β-actin của Oanh (2008), qui trình mPCR phát hiện WSSV và
gen β-actin được thực hiện với nồng độ hóa chất theo qui trình phát hiện
WSSV nhưng có bổ sung mồi β-actin F (0,5 μM); mồi β-actin R (0,5 μM). Chu
kỳ nhiệt phản ứng là 94°C trong 4 phút; 55°C trong 1 phút; 72°C trong 2 phút;
sau đó 94°C trong 1 phút; 55°C trong 1 phút; 72°C trong 2 phút; lặp lại chu kỳ
trên 39 lần; 72°C trong 5 phút; giữ 4°C. Kết quả điện di sản phẩm mPCR
(giếng 3) cho thấy mẫ
u hiện đồng thời hai vạch: vạch ở vị trí 1447 bp là mẫu
nhiễm WSSV; vạch 216 bp là gen β-actin của tôm (Hình 1).

Hình 1: Kết quả điện di sản phẩm mPCR phát hiện WSSV và β-actin trên tôm.
M: thang đo (1 Kb plus, Invitrogen); 1: đối chứng âm; 2: mẫu phát hiện
WSSV; 3: mẫu phát hiện WSSV và β-actin; 4: mẫu phát hiện β-actin; 5:
mẫu âm tính.
3.2 Qui trình mPCR phát hiện MBV và gen β-actin ở tôm
Qui trình PCR phát hiện MBV của Belcher và Young (1998) sau khi chỉnh sửa
phù hợp với điều kiện của phòng thí nghiệm đã được áp dụng để thực hiện qui
Kỷ yếu Hội nghị khoa học thủy sản lần 4: 233-240 Trường Đại học Cần Thơ

237
trình mPCR phát hiện đồng thời MBV và gen β-actin. Mồi β-actin F (0,25
μM); mồi β-actin R (0,25 μM) và 200 ng DNA (MBV) được sử dụng đồng thời
cùng với qui trình. Chu kỳ nhiệt phản ứng là 95°C trong 5 phút; sau đó 95°C
trong 30 giây; 60°C trong 1 phút; 72°C trong 2 phút; lặp lại chu kỳ trên 35 lần;
72°C trong 5 phút; giữ 4°C. Kết quả điện di sản phẩm mPCR (hình 2, giếng 3)
mẫu hiện đồng thời hai vạch: vạch 361 bp là mẫu dương tính với MBV; vạch
216 bp là gen β-actin của tôm.


Hình 2: Kết quả điện di sản phẩm mPCR phát hiện MBV và β-actin trên tôm. M:
thang đo (1Kb plus, Invitrogen); 1: đối chứng âm; 2: mẫu phát hiện
MBV; 3: mẫu phát hiện MBV và β-actin; 4: mẫu phát hiện β-actin; 5:
mẫu âm tính.
3.3 Qui trình mPCR phát hiện WSSV, MBV và gen β-actin ở tôm
Kết quả đạt được từ hai qui trình kép phát hiện WSSV-β-actin; MBV-β-actin,
qui trình mPCR phát hiện đồng thời WSSV, MBV và gen β-actin được thực
hiện gồm: dung dịch đệm (1 X); MgCl
2
(3 mM); dNTPs (200 μM); Taq DNA
polymerase (2,5 UI); 27,5 μl nước; mồi 146 F
1
(0,5 μM), mồi 146 R
1
(0,5 μM);
mồi MBV 1,4 NF (0,4 μM), mồi MBV 1,4 NR (0,4 μM), mồi β-actin F (0,15
μM); mồi β-actin R (0,15 μM) và 200 ng DNA (WSSV) 600 ng DNA (MBV).
Chu kỳ nhiệt phản ứng là 95°C trong 5 phút; sau đó 95°C trong 30 giây; 60°C
trong 1 phút; 72°C trong 2 phút; lặp lại chu kỳ trên 35 lần; 72°C trong 5 phút;
giữ 4°C. Kết quả chạy điện di (Hình 3) cho thấy ở giếng 3 nếu mẫu nhiễm cả

hai loại vi rút thì trên gel sẽ xuất hiện đồng thời ba vạch: WSSV ở vị trí 1447
bp, MBV ở vị trí 361 bp và vạch ở vị trí 216 bp là gen
β-actin của tôm. Ở giếng
6, mẫu âm tính điện di trên gel không xuất hiện vạch, điều này rất khó để kết
luận là mẫu âm tính thật hay âm tính giả, tuy nhiên nếu sử dụng cặp mồi β-
actin để khuếch đại gen nội sinh của tôm, khi mẫu âm tính thật trên gel sẽ xuất
hiện vạch ở vị trí 216 bp (gen β-actin) (giếng 5).
Kỷ yếu Hội nghị khoa học thủy sản lần 4: 233-240 Trường Đại học Cần Thơ

238

Hình 3: Kết quả điện di sản phẩm mPCR phát hiện WSSV, MBV và β-actin trên
tôm. M: thang đo (1Kb plus, Invitrogen); 1: đối chứng âm; 2: mẫu phát
hiện WSSV và β-actin; 3: mẫu phát hiện MBV và β-actin; 4: mẫu phát
hiện WSSV, MBV và β-actin; 5: mẫu phát hiện β-actin; 5: mẫu âm tính.
Hiện nay bệnh do vi-rút gây ra có những chuyển biến ngày càng phức tạp,
không chỉ nhiễm đơn mà hiện tượng đa nhiễm xuất hiện ngày càng nhiều.
Manivannan et al. (2002) đã báo cáo sự hiện diện cả 3 vi-rút MBV, HPV và
WSSV trên mẫu tôm sú giống ở trại giống Ấn Độ bằng phương pháp mô học
và PCR. Từ đó, qui trình mPCR phát hiện đồng thời nhiều vi-rút được nghiên
cứu phục vụ cho chẩn đoán. Natividad et al. (2006) chuẩn hoá qui trình mPCR
độ nhạy rất cao, phát hiện WSSV và MBV với hàm lượng mạch khuôn chỉ 0,1
pg plasmid DNA. Khawsak et al. (2008) phát triển kỹ thuật mRT-PCR phát
hiện đồng thời 6 vi-rút gây bệnh trên tôm gồm YHV, WSSV, TSV, HPV,
IHHNV và MBV. Từ đó cho thấy PCR là một phương pháp cho phép phát hiện
sớm và chính xác tác nhân gây bệnh. Tuy nhiên một trong những hạn chế đáng
kể của PCR là hiện tượng âm tính giả do lỗi thực hiện phản ứng hay dương tính
giả do bị tạp nhiễm. Lỗi do âm tính giả ta khó có thể phát hiện trong 1 phản
ứng PCR đơn nhưng ta lại dễ dàng kiểm soát được trong phản ứng mPCR
thông qua việc khuếch đại đồng thời nội sinh của vật chủ để làm nội chuẩn. Vì

vậy vấn đề đặt ra ở đây là làm thế nào để có thể nhận biết được khi nào kết quả
là âm tính thật? Như đã biết, β-actin là một gen nội sinh, tồn tại khắp nơi trong
cơ
thể sinh vật và có tính bảo tồn cao, có vai trò quan trọng trong việc thể hiện
những chức năng cơ bản trong cơ thể sinh vật (Zhu et al., 2005). Gen nội sinh
β-actin của tôm sú đã được sử dụng làm nội chuẩn trong qui trình mPCR phát
hiện GAV (Trần Việt Tiên và ctv., 2008), qui trình mPCR phát hiện đồng thời
WSSV và HPV (Đặng Thị Hoàng Oanh và ctv., 2010) và qui trình mPCR phát
hiện IHHNV (Trần Việt Tiên và Đặng Thị Hoàng Oanh, 2010). Dựa trên kết
quả của các qui trình đã được công bố, β-actin tiếp tục được chọn để thiết kế
làm nội chuẩn cho qui trình mPCR phát hiện đồng thời WSSV và MBV. Kết
quả qui trình phát hiện WSSV, MBV và β-actin cho thấy qui trình có khả năng
ứng dụng tốt cho việc phát hiện chính xác tác nhân gây bệnh trên tôm sú và có
Kỷ yếu Hội nghị khoa học thủy sản lần 4: 233-240 Trường Đại học Cần Thơ

239
thể kiểm soát được trường hợp âm tính giả trong xét nghiệm thông qua nội
chuẩn.
4 KẾT LUẬN
Trên cơ sở đạt được trước đó của 2 qui trình: (1) Qui trình mPCR phát hiện
đồng thời WSSV và nội chuẩn, sản phẩm PCR cho kết quả đồng thời hai vạch
WSSV ở vị trí 1447 bp và 216 bp (β-actin) và (2) Qui trình mPCR phát hiện
đồng thời MBV và nội chuẩn, sản phẩm PCR cho kết quả đồng thời hai vạch
MBV (361 bp) và 216 bp (β-actin). Qui trình mPCR được thực hiện và chuẩn
hóa phát hiện đồng thời WSSV, MBV và nội chuẩn, thành phần hóa chất bao
gồm: dung dịch đệm (1 X); MgCl
2
(3 mM); dNTPs (200 μM); Taq DNA
polymerase (2,5 UI); 27,5 μl nước; mồi 146 F
1

(0,5 μM), mồi 146 R
1
(0,5 μM);
mồi MBV 1.4 NF (0,4 μM), mồi MBV 1.4 NR (0,4 μM), mồi β-actin F (0,15
μM); mồi β-actin R (0,15 μM) và 200 ng DNA (WSSV) 600 ng DNA (MBV).
Chu kỳ nhiệt phản ứng là 94°C trong 5 phút; sau đó 94°C trong 30 giây; 56°C
trong 30 giây; 72°C trong 1 phút; lặp lại chu kỳ trên 30 lần; 72°C trong 5 phút;
giữ 4°C. Kết quả phát hiện đồng thời ba vạch 1447 bp (WSSV), MBV (361 bp)
và 216 bp (β-actin).
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Belcher, C. R. and P. R. Young. 1998. Colourimetric PCR-base detection of
monodon baculovirus in whole Penaeus monodon postlarvae. Journal of
Virological Method, 74 (1): 21-29.
Dang Thi Hoang Oanh, 2008. RNA interference in Penaeid prawns. PhD thesis,
School of Molecular and Microbial Sciences, The University of Queensland,
Australia.
Đặng Thị Hoàng Oanh, Trần Nguyễn Diễm Tú và Trần Việt Tiên, 2010. Qui trình
mPCR phát hiện đồng thời vi-rút gây bệnh đốm trắng, vi-rút Parvo gây bệnh
gan tụy trên tôm sú (Penaeus monodon). Tạp chí Khoa học, Đại học Cần Thơ,
(13): 144-150.
East, I. J., P. F Black, K. A Mccoll, R. A. J. Hodgson, and E. M Bernorth. 2004.
Survey for the presence of White Spot Syndrome virus in Australian
crustaceans. Australian Veterinary Journal. 82 (4):
Khawsak, P., W. Deesukon, P. Chaivisuthangkura, W. Sukhumsirichaart, 2008.
multiplex RT-PCR assay for simultaneous detection of six viruses of penaeid
shrimp. Molecular and cellular Probes. 22: 177-183
Manual of diagnostic test for aquatic animal, 2006. White spot disease.
www.oie.int/eng/normes/finnual
.
Manivannan, S., D.K. Otta, I. Karunasagar, I. Karunasagar, 2002. Multiple viral

infection in Penaeus monodon shrimp postlarvae in an Indian hatcherry. Dis
Aquat Org. 48: 233-236
Kỷ yếu Hội nghị khoa học thủy sản lần 4: 233-240 Trường Đại học Cần Thơ

240
Natividad, K. D. T., M. V. P. Migo, J. D. Albaladejo, J. P. V. Magbanua, N.
Nomura, M. Matsumura. 2006. Simultaneous PCR detection of two shrimp
viruses (WSSV and MBV) on postlarvae of Penaeus monodon in the
Philippines. Science Direct. Aquaculture 257: 142-149.
Trần Nguyễn Diễm Tú, 2008. Phát triển qui trình mPCR (multiplex Polymerase
Chain Reaction) phát hiện WSSV (White Spot Syndrome Virus), HPV
(Hepatopancreatic Parvovirus) và gen nội chuẩn β-actin ở tôm sú (Penaeus
monodon). Luận văn Đại học. Đại học Cần Thơ.
Trần Viết Toàn, 2009. Phát triển qui trình mPCR phát hiện MBV, WSSV và β-
actin trên tôm sú (Penaeus monodon). Luận văn Đại học. Đại học Cần Thơ.
Trần Việt Tiên, Trần Thị Mỹ Duyên và Đặng Thị Hoàng Oanh, 2008. Phát triển
qui trình mRT-PCR phát hiện GAV (Gill-associated virus) và Beta-actin ở
tôm sú. Tạp chí khoa h
ọc, Đại học Cần Thơ, Q1: 176-180.
Trần Việt Tiên và Đặng Thị Hoàng Oanh, 2010. Phát triển qui trình mRT-PCR
phát hiện đồng thời White Spot Syndrome Virus, Infectious Hypodermal and
Hematopoietic Necrosis Virus ở tôm sú (Penaeus monodon) và sử dụng gen
Beta-actin làm nội chuẩn. Tạp chí Khoa học, Đại học Cần Thơ, 15B: 91-96.
Vandekerckhove, J., K. Weber, 1984. Chordate muscle actins differdistinctly from
invertebrate muscle actins. The evolution of the different vertebrate muscle
actins. J. Mol. Biol. 179: 391–413.
Zhu, X.J., Z.D. Dai, J. Liu, W.J. Yang, 2005. Actin gene in prawn,
Macrobrachium rosenbergii: characteristics and differential tissue expression
during embryonic development Comparative Biochemistry and Physiology
Part B: Biochemistry and Molecular Biology. 140 (4): 599-605.