(SKKN mới NHẤT) phát triển năng lực người học qua hình thức tổ chức dạy học theo nhóm và tổ chức trò chơi trong dạy học ngữ văn THPT

MỤC LỤC
Phần
PHẦN I.
MỞ ĐẦU

Tên đề mục

Trang

1. Lí do chọn đề tài
2. Mục đích nghiên cứu
3. Đối tượng nghiên cứu
4. Phương pháp nghiên cứu
1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm
2. Cơ sở thực tiễn

PHẦN II.
3. Những giải pháp tổ chức hình thức dạy học theo
NỘI DUNG
nhóm và tổ chưc trị chơi trong dạy học mơn Ngữ Văn
SÁNG KIẾN
KINH
THPT theo định hướng phát triển năng lực người học
NGHIỆM

2
3
3
4
4
10

13

3.1. Các giải pháp tổ chức hình thức hoạt động nhóm

13

3.2. Tổ chức trị chơi lồng ghép trong q trình dạy

24

học

PHẦN III.
KẾT LUẬN,
KIẾN NGHỊ

4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm

30

1. Kết luận

31

2. Kiến nghị

35

Tài liệu tham khảo

37

Danh mục SKKN đã đạt giải

38

1

TIEU LUAN MOI download :


MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Sáng tạo ln là yếu tố quyết định trực tiếp tới thành công của con người dù
ở bất kì lĩnh vực, cơng việc nào. Đối với nghề dạy học cũng vậy. Cố Thủ tướng
Phạm Văn Đồng đã nói: “Nghề dạy học là nghề cao quý nhất trong các nghề cao
quý, sáng tạo nhất trong các nghề sáng tạo”. Điều đó địi hỏi người thầy phải
không ngừng sáng tạo trong việc truyền thụ tri thức cho học sinh. Đổi mới phương
pháp và hình thức dạy học luôn là vấn đề được quan tâm hàng đầu của ngành giáo
dục hiện nay nhằm nâng cao chất lượng dạy học. Một trong những kĩ năng và
phương pháp dạy học phát huy được năng lực của người học là hình thức tổ chức
dạy học theo nhóm và tổ chức các trò chơi. Đây được coi là một bước đột phá, tạo
nên điểm nhấn trong việc đổi mới dạy học Ngữ Văn những năm gần đây gắn với
chủ trương, chiến lược đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục.
Việc dạy học trước đây thường theo phương pháp truyền thụ áp đặt một
chiều: thầy nói, trị ghi chép, kiến thức tiếp nhận thụ động, học trị khơng có điều
kiện, cơ hội để thể hiện quan điểm, khám phá riêng; chất lượng mơn học cịn hạn
chế. Vì vậy, đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy học trở nên rất cần kíp
trong việc tạo nên hiệu quả tích cực trong việc dạy học Ngữ Văn nhằm đáp ứng yêu
cầu thực tế của xã hội.

Ở nhà trường trung học phổ thông hiện nay, hình thức tổ chức dạy học theo
nhóm và tổ chức trò chơi được chú trọng nhằm phát huy khả năng sáng tạo của
người học, phù hợp với định hướng đổi mới cách học của ngành giáo dục “phát huy
năng lực của người học”. Trong quá trình tham gia hoạt động nhóm, tham gia các
trị chơi, học sinh được đóng vai trị trung tâm và hồn thành vai trị đó dựa trên
kiến thức, kĩ năng nhất định. Giáo viên là người định hướng, hỗ trợ để học sinh
phát huy vai trị, năng lực của mình. Từ đó, học sinh có cơ hội thể hiện những sáng
tạo riêng.
2

TIEU LUAN MOI download :


Thực tế hiện nay vẫn cịn số lượng khơng nhỏ thầy và trị lúng túng với hình
thức tổ chức dạy học này. Xuất phát từ lí do nêu trên, tơi xin đề xuất sáng kiến
“Phát triển năng lực người học qua hình thức tổ chức dạy học theo nhóm và tổ
chức trị chơi trong dạy học Ngữ Văn THPT” góp phần chia sẻ kinh nghiệm về
những hình thức dạy học có hiệu quả nhằm phát triển các năng lực của học sinh,
nâng cao chất lượng dạy học môn Ngữ Văn.
2. Mục đích nghiên cứu
- Nhằm đề xuất các giải pháp giúp nâng cao hiệu quả học tập theo nhóm trong học
sinh ở trường THPT qua đó phát triển các kĩ năng: qua dạy học nhóm giúp chia sẻ,
tư duy sáng tạo, chiếm lĩnh tri thức một cách chủ động, tự tin… góp phần nâng cao
chất lượng học tập cho học sinh, phát triển năng lực, đáp ứng yêu cầu học tập hiện
nay trong thời kì hội nhập
- Nhằm hướng đến mục đích cuối cùng là cải tiến phương pháp dạy học, giúp học
sinh tích cực, chủ động tiếp nhận tri thức và hình thành kĩ năng, phát triển nhân
cách.
- Góp phần đổi mới phương pháp dạy học môn Ngữ Văn theo hướng phát huy tính
tích cực, chủ động và sáng tạo của học sinh, tăng cường hoạt động cá thể phối hợp

với học tập giao lưu, hình thành và rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức, lí thuyết
vào thực tiễn.
- Góp phần gây hứng thú học tập mơn Ngữ Văn cho học sinh. Các hình thức hoạt
động này khơng những chỉ giúp HS lĩnh hội được tri thức mà còn giúp các em củng
cố và khắc sâu các tri thức đó.
3. Đối tượng nghiên cứu
- HS trung học phổ thơng
- Các hình thức hoạt động nhóm, trị chơi theo hướng đổi mới nhằm phát huy tính
tích cực, chủ động, sáng tạo của HS theo hướng phát triển năng lực
3

TIEU LUAN MOI download :


4. Phương pháp nghiên cứu
-Tham khảo tài liệu và SGK để tìm ra những kiến thức cơ bản phục vụ cho việc
viết đề tài và áp dụng đề tài vào trong quá trình giảng dạy.
- Điều tra khả năng và hứng thú học tập của HS, tìm hiểu kĩ về đối tượng HS.
- Dùng phương pháp quan sát thực nghiệm và phân tích nội dung; phương pháp
trắc nghiệm khách quan; phương pháp so sánh, phân tích sản phẩm hoạt động

NỘI DUNG
1. Cơ sở lí luận
1.1. Đổi mới hình thức dạy học theo định hướng phát triển năng lực người
học gắn với thực tiễn “đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo”
Gắn liền với sự chuyển mình của đất nước ở nhiều lĩnh vực, giáo dục luôn
phải tiên phong trong sự đổi mới. Yêu cầu đổi mới của giáo dục thể hiện rõ ở định
hướng “phát triển năng lực của người học”. Đổi mới về hình thức dạy học theo
nhóm và tổ chức trị chơi trong dạy học Ngữ Văn ở trường THPT là nhằm đáp ứng
yêu cầu của dạy học theo định hướng phát triển năng lực người học. Đó cũng chính

là góp phần thực hiện mục tiêu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo
nước ta hiện nay.
Quan điểm đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo (Nghị quyết Hội
nghị lần thứ 8, Ban Chấp hành Trung ương khóa XI - Nghị quyết số 29-NQ/TW) đã
chỉ rõ: “...Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát
triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Học đi đôi với hành; lý luận gắn
với thực tiễn; giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã
hội.”.
Mục tiêu: “... Giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn diện và phát huy
tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân...”
4

TIEU LUAN MOI download :


Giải pháp: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ và đồng bộ các yếu tố cơ bản của
giáo dục, đào tạo theo hướng coi trọng phát triển phẩm chất, năng lực của người
học... Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại;
phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của
người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung
dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật
và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp
sang hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên
cứu bài học”.
“Tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công
dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh.
Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lí tưởng, truyền thống
đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kĩ năng thực hành, vận dụng kiến
thức vào thực tiễn. Phát triển khả năng sáng tạo, tự học, khuyến khích học tập suốt
đời”.

(Trích Nghị quyết Hội nghị lần thứ 8, Ban Chấp hành Trung ương khóa
XI - Nghị quyết số 29-NQ/TW- ngày 4/11/2013)
Trên thực tế, dạy học theo định hướng phát triển năng lực của người học đã
và đang trở thành vấn đề quan tâm hàng đầu của nhiều quốc gia. Bản chất của năng
lực đó là: sự tổng hợp của các yếu tố kiến thức, kĩ năng, thái độ, tình cảm, kinh
nghiệm và nhiều nguồn lực tinh thần khác. Phát huy năng lực là điều rất cần thiết
trong mỗi con người nhằm đáp ứng yêu cầu đặt ra của cuộc sống.
Ở nước ta, dạy học theo định hướng phát triển năng lực cũng là chủ trương
lớn của ngành giáo dục và được dư luận quan tâm, đồng tình ủng hộ. Việc chuyển
từ dạy học truyền thống truyền thụ một chiều sang dạy học theo định hướng phát
triển năng lực của người học xuất phát từ thực tiễn dạy học hiện nay vẫn còn những
hạn chế như nặng về phân tích lý thuyết, thiếu định hướng thực tiễn và hành động.
5

TIEU LUAN MOI download :


Kết quả là người học được trang bị kiến thức có tính hệ thống nhưng yếu về kĩ
năng thực hành, kĩ năng sống, hạn chế về phát triển các năng lực cá nhân.
Dạy học theo định hướng phát triển năng lực của người học là dạy học mở
và tích cực hóa người học, trong đó người học có cơ hội khơng chỉ lĩnh hội tri thức
và kĩ năng mà cịn thử nghiệm sử dụng tri thức và kĩ năng trong những tình huống
ứng dụng gần với thực tiễn, học khơng chỉ biết ghi nhớ mà phải biết làm thông qua
các hoạt động cụ thể, biết sử dụng kiến thức đã học để giải quyết các tình huống do
cuộc sống đặt ra, tức là người học khơng chỉ biết cái gì mà cịn biết làm gì từ những
điều đã biết.
Như vậy, dạy học theo quan điểm phát triển năng lực không chỉ chú ý tích
cực hóa học sinh về hoạt động trí tuệ mà cịn chú ý rèn luyện năng lực giải quyết
vấn đề gắn với những tình huống của cuộc sống và nghề nghiệp, gắn hoạt động trí
tuệ với hoạt động thực hành, thực tiễn. Điều này thể hiện sự đổi mới rõ rệt so với

cách dạy học truyền thống lấy “người thầy làm trung tâm” với cách truyền thụ “ban
phát kiến thức”. Dạy học phát triển năng lực học sinh cũng là điều tất yếu trong
một xã hội phát triển và hội nhập.
1.2. Vai trò của hoạt động dạy học theo nhóm và tổ chức trị chơi trong dạy
mơn Ngữ Văn theo định hướng phát triển năng lực
Dạy học theo hình thức nhóm và tổ chức các trị chơi trong dạy học Ngữ Văn
góp phần thúc đẩy hình thành và phát triển năng lực, phẩm chất của người học. Nó
góp phần hỗ trợ hình thành kiến thức, vừa chú ý phát triển kĩ năng, năng lực vận
dụng kiến thức, nâng cao phẩm chất người học. Việc tổ chức dạy học theo hình
thức nhóm và tổ chức trị chơi có vai trò quan trong trong việc đổi mới cách dạy,
cách học, cụ thể như sau:
Vai trò của việc tổ chức dạy học theo nhóm
Dạy học theo nhóm cùng với một số hoạt động dạy học khác làm nên diện
mạo mới cho phương pháp dạy học tích cực. Dạy học theo nhóm là hình thức tổ
chức dạy học trong các giờ học chính khóa, đưa học sinh vào mơi trường dạy học
6

TIEU LUAN MOI download :


tích cực, sáng tạo. Đó là cách giáo viên tổ chức giờ dạy hoặc nội dung dạy bằng
cách chia học sinh thành các nhóm lớn (theo tổ), nhóm nhỏ (2-4 em) một cách linh
hoạt để đạt mục đích dạy học.
Với học sinh: học theo hình thức nhóm giúp các em được trao đổi và hợp tác
làm việc với nhau, nắm chắc và khắc sâu được kiến thức, nội dung bài học. Mỗi cá
nhân được học hỏi, trao đổi kinh nghiệm với người khác. Các em được học tập
thông qua giao tiếp, tranh luận với nhau. Hoạt động nhóm tạo đất cho học sinh sáng
tạo và bày tỏ những ý kiến riêng của mình, kích thích được năng lực tư duy và làm
chủ kiến thức của học sinh.
Với giáo viên: Khi tổ chức hình thức dạy học này, giáo viên khơng còn là

người truyền đạt kiến thức một chiều mà là người tổ chức các hoạt động, gợi mở,
hướng dẫn, kích thích và hỗ trợ học sinh bằng kinh nghiệm giáo dục của mình. Vì
vậy, sẽ tạo được tính chủ động lĩnh hội và khám phá kiến thức của học sinh.
Vai trò của việc tổ chức trò chơi
Tổ chức trò chơi là một trong những hình thức dạy học ngồi lớp bên cạnh
những hình thức khác như tổ chức câu lạc bộ, hội thi, hội thảo, giao lưu... về những
nội dung liên quan đến bài học.
Trò chơi là hoạt động được kiến tạo bằng luật lệ riêng, diễn biến của nó rất
khó đốn định (so với hiện thực ngồi trị chơi), gợi dậy ở người chơi niềm hứng
thú đặc biệt. Trò chơi vừa là một hoạt động giải trí vừa là một phương pháp giáo
dục: giáo dục bằng trò chơi - một phương pháp đã được nhiều nền giáo dục tiên
tiến trên thế giới vận dụng nên mượn hình thức trị chơi, giáo viên truyền tải được
kiến thức đến học sinh dễ dàng và tạo khơng khí học tập hứng thú, sơi nổi, cuốn
hút.
Việc lồng ghép trị chơi trong dạy và học mơn Ngữ Văn, kết hợp với những
hình thức dạy học khác sẽ có ý nghĩa tích cực đối với yêu cầu đổi mới hiện nay.
Giải pháp này sẽ làm thay đổi khơng khí căng thẳng trong giờ học, tăng thêm hứng
thú cho người học, học sinh sẽ chú ý, chủ động trong chuẩn bị, mạnh dạn hơn trong
7

TIEU LUAN MOI download :


đề xuất ý kiến của mình, phát huy tư duy sáng tạo. Việc tạo được hứng thú học tập
của học sinh qua trò chơi cũng đem lại nhiều kết quả tốt cho phương pháp dạy Ngữ
Văn. Con đường lĩnh hội kiến thức của học sinh qua hình thức trị chơi trở nên
ngắn hơn, dễ dàng hơn. Điều này cũng giúp giáo viên tận dụng được “vốn sẵn có”
của mình, đồng thời khích lệ người thầy khơng ngừng tìm tịi, sáng tạo để những
trị chơi ln mới, khơng lặp lại nhàm chán mà có tác dụng giáo dục thiết thực, bổ
ích.

Những ưu điểm và hạn chế của việc tổ chức dạy học theo nhóm và tổ
chức trị chơi
- Ưu điểm của dạy học theo nhóm
Với học sinh:
- Dạy học hợp tác tạo ra nhiều cơ hội cho học sinh được hoạt động giải quyết
vấn đề học tập, đưa học sinh vào thế chủ động tìm tịi kiến thức. Tác động tích cực
đến động cơ, sự nhận thức và cả phương pháp học tập có ích cho việc tự học sau
này. Phát huy cao độ năng lực học tập cá nhân, ý thức được khả năng của mình,
nâng cao niềm tin vào việc học tập.
- Hoạt động nhóm là hình thức dạy học có chiến lược giáo dục mạnh mẽ và
linh hoạt, có những đặc trưng cơ bản của dạy học hiện đại, làm cho học sinh thích
ứng với sự phát triển. Đó là mỗi người sống và làm việc theo sự phân công, hợp tác
với tập thể, cộng đồng. Sau thời gian làm việc nhóm, tình đồn kết, ý thức tập thể
sẽ tăng lên nhờ sự thông hiểu lẫn nhau. Đồng thời, các thành viên trong nhóm sẽ
biết tuân thủ các quy định, trước hết là của nhóm. Đây là tiền đề để sau này học
sinh là những công dân tuân thủ pháp luật tốt, có kĩ năng làm việc hợp tác.
- Học sinh có nhiều cơ hội thảo luận, tranh luận, phát biểu bình đẳng, thể
hiện sự hiểu biết của mình và học hỏi kinh nghiệm bạn bè. Từ đó, rèn luyện cho
học sinh cách trình bày, bảo vệ quan điểm của mình, cách thuyết phục và thương
lượng trong giải quyết vấn đề và biết cách lắng nghe người khác cũng như phát
triển những kĩ năng phê bình, phân tích, giải quyết vấn đề. Qua hoạt động nhóm,
8

TIEU LUAN MOI download :


bên cạnh hình thành và phát triển cho học sinh khả năng làm việc hợp tác cịn có
các năng lực xã hội như: năng lực hợp tác, lãnh đạo, đưa ra quyết định, xây dựng
lòng tin, xử lý xung đột, cổ vũ, động viên... Học sinh trở nên năng động và linh
hoạt hơn trong giao tiếp.

- Khi làm việc theo nhóm, học sinh cảm thấy thoải mái, khơng bị căng thẳng
như lúc làm việc một mình. Các em được sự hỗ trợ, hợp tác trong nhóm nên tự tin
hơn, có tâm thế nhập cuộc, vì vậy việc học sẽ đạt kết quả cao hơn.
- Trong các lớp học mang tính hợp tác, học sinh phải tham gia các hoạt động
đòi hỏi các em phải sáng tạo, linh hoạt và nhạy bén, học được tính kiên trì trong
việc theo đuổi mục đích, nâng cao khả năng phê phán, tư duy logic, bổ sung kiến
thức nhờ học hỏi lẫn nhau.
Với giáo viên:
Rèn kĩ năng tổ chức các hoạt động và có cơ hội tận dụng những ý kiến, kinh
nghiệm của học sinh trong học tập, phát hiện nhanh những học sinh có năng lực
hoặc yếu kém trong môn học để điều chỉnh cách dạy cho hợp lý.
*Ưu điểm của việc lồng ghép trị chơi trong dạy học
- Hình thức tổ chức hoạt động trò chơi là hoạt động bổ trợ cho việc dạy Ngữ
Văn. Hoạt động này có tác dụng kích thích hứng thú và đem lại sự năng động, sáng
tạo cho học sinh, xóa đi cảm giác căng thẳng, nặng nề cho tiết học.
- Học sinh vừa được củng cố kiến thức, mà còn thể nghiệm hành vi, rèn kỹ
năng, tư duy, phản ứng, lựa chọn trong các hoạt động.
- Hình thức tổ chức trị chơi theo nhóm giúp khả năng hợp tác nhóm hiệu quả
hơn, nâng cao kỹ năng giao tiếp cho học sinh.
- Giúp giáo viên sáng tạo và hứng thú trong quá trình giảng dạy.
* Hạn chế của việc tổ chức hình thức dạy học theo nhóm và tổ chức trị chơi
- Khi tổ chức hình thức hoạt động nhóm, giáo viên phải chuẩn bị cơng phu từ
hình thức đến nội dung hoạt động. Nếu giáo viên không động viên, khích lệ học
sinh tham gia, khơng chịu khó hợp tác thì khơng đem lại hiệu quả trong dạy học. Vì
9

TIEU LUAN MOI download :


trong hoạt động nhóm chỉ có một số thành viên khá, giỏi tham gia, những thành

viên khác khơng tích cực, vì vậy, kết quả thảo luận phụ thuộc vào ý kiến của một
hoặc hai (số ít) thành viên mà thơi.
- Nếu các thành viên không biết lắng nghe ý kiến của nhau thì khó đưa ra ý
kiến thống nhất.
- Tổ chức các trị chơi khơng bài bản, nghiêm túc lại là cơ hội để một số em
thiếu ý thức nói chuyện, đùa giỡn với nhau, lãng phí thời gian, phản giáo dục.
- Không phải tiết học nào tổ chức hoạt động nhóm cũng thành cơng. Tổ chức
các hoạt động này thường tốn thời gian, nếu giáo viên tổ chức không tốt sẽ thiếu
thời gian và khơng đạt được mục đích đề ra như ban đầu.
2. Cơ sở thực tiễn
Thực trạng của việc dạy học theo nhóm và tổ chức trị chơi trong môn Ngữ
Văn ở trường THPT hiện nay:
Hiện nay, cùng với việc đổi mới các phương pháp dạy học tích cực như
đóng vai, nghiên cứu tình huống, dự án... Chúng ta đã chú trọng tổ chức các hình
thức dạy học hướng tới sự phát triển năng lực của học sinh như: hình thức tổ chức
dạy học trong lớp (học theo cá nhân, học theo nhóm, học theo góc) và các hình
thức tổ chức dạy học ngồi lớp dưới dạng hoạt động ngoại khóa như: tổ chức câu
lạc bộ, hội thi, hội thảo, giao lưu, hoạt động trò chơi, hoạt động ngồi giờ lên lớp...
Trong số các hình thức tổ chức dạy học nêu trên, việc tổ chức dạy học theo nhóm
lồng ghép với các trị chơi trong dạy học Ngữ Văn sẽ tạo được hiệu quả cao trong
việc phát huy năng lực chủ động, sáng tạo của học sinh, tạo hứng thú, lôi cuốn cho
học sinh trong học tập.
Trên thực tế, việc vận dụng các hình thức tổ chức này vào q trình dạy học
khơng phải lúc nào cũng phát huy được hiệu quả như mong muốn, vẫn còn tình
trạng giáo viên tổ chức dạy học qua loa, đại khái, không đem lại được hiệu quả
thiết thực. Giáo viên thường chia nhóm theo đơn vị tổ, hoặc theo dãy bàn, hoặc
ghép các bàn lại với nhau thành nhóm. Giáo viên không quy định thời gian cụ thể,
10

TIEU LUAN MOI download :

nêu yêu cầu qua loa, đại khái. Với cách tổ chức hoạt động nhóm như vậy khơng
đem lại hiệu quả như mong muốn dẫn đến tình trạng học sinh mất trật tự, khơng tập
trung làm việc, chỉ có nhóm trưởng hoặc thư ký làm việc là chính, khơng đạt được
hiệu quả trong việc rèn luyện kỹ năng hợp tác của học sinh, khơng phát huy được
tính tự giác trong học tập của các em.
Từ lí do trên, người thực hiện đề tài này đã tiến hành điều tra, khảo sát ý kiến
của giáo viên (số lượng 15 người, là những giáo viên đang trực tiếp giảng dạy các
môn Ngữ Văn trong trường và một số trường bạn), và học sinh (số lượng 200 em,
là học sinh lớp 10, 11 và 12) về thực trạng vận dụng hoạt động nhóm và tổ chức trị
chơi trong dạy và học mơn Ngữ Văn trong trường phổ thông, kết quả thu được như
sau:
Bảng 1: TỔNG HỢP KẾT QUẢ KHẢO SÁT Ý KIẾN GIÁO VIÊN VÀ
HỌC SINH
Kết quả
HS
GV
Câu hỏi và các phương án trả lời
TL
TL
SL
%
SL
%
Câu 1. Việc tham gia hoạt động nhóm khi học
Ngữ Văn của HS và việc vận dụng hình thức dạy
học theo nhóm và tổ chức trị chơi của GV
Thường xun
83

41,5
6
40
Thỉnh thoảng
117
58,5
9
60
Chưa bao giờ
0
0
0
0
Câu 2. Hiệu quả học tập theo nhóm và tham gia
trò chơi
Giúp HS hiểu bài sâu hơn
86
43,0
6
40,0
Được hợp tác với người khác
110
60,5
8
53
HS được trình bày suy nghĩ, ý kiến của mình
80
40,0
7
47

Mất nhiều thời gian thảo luận cho 1 nội dung
26
13,0
3
20,0
HS không ghi chép được đầy đủ nội dung bài
38
19,0
3
20,0
Câu 3. Mức độ hứng thú của HS khi tham gia
HĐN và trị chơi
Rất hứng thú
30
15,0
5
33,0
Hứng thú
96
48,0
9
60,0
Khơng hứng thú
80
40,0
5
33,0
11

TIEU LUAN MOI download :

Ngại
Rất ngại

12
8

6,0
4,0

0
0

0
0

Qua số liệu điều tra ở bảng 1, cho thấy:
Một là: Việc tổ chức hình thức dạy học theo nhóm và tổ chức trị chơi trong
dạy và học mơn Ngữ Văn cịn mang tính hình thức. Giáo viên mới chỉ chú ý đổi
mới phương pháp và hình thức dạy học trong các giờ thao giảng, giờ dạy được
thanh tra, kiểm tra, khi có người dự giờ, đánh giá. Do đó, mức độ vận dụng hình
thức dạy học này cũng chỉ là thỉnh thoảng. Có 58,5% học sinh khi được hỏi ý kiến
đã khẳng định thỉnh thoảng mới được tham gia hoạt động nhóm và 60% giáo viên
thỉnh thoảng mới vận dụng hình thức dạy học này. Thực tế này cho thấy, nhận thức
của giáo viên về vai trò, hiệu quả của hình thức dạy học theo nhóm trong việc hình
thành, phát triển kĩ năng sống cho học sinh (đặc biệt là kĩ năng hợp tác) chưa thật
sự đầy đủ và sâu sắc.
Hai là: Chưa đổi mới hình thức hoạt động nhóm. Giáo viên tổ chức hoạt
động nhóm thường cho học sinh trả lời những câu hỏi có nội dung kiến thức trong

sách giáo khoa, đơn giản chỉ là phát hiện vấn đề. Chỉ có khoảng 17% giáo viên
được hỏi cho rằng đã giao nội dung thảo luận cho học sinh là những vấn đề có sự
tranh cãi, có nhiều cách hiểu hoặc vấn đề liên quan đến xã hội, thực tế nhằm phát
huy sáng tạo của học sinh.
Ba là: Hình thức hoạt động nhóm và tổ chức trị chơi là hình thức tổ chức
dạy học tích cực, giúp học sinh được trình bày ý kiến, quan điểm của mình, tạo
hứng thú, bớt căng thẳng trong học tập, hiểu bài sâu hơn, được nghe và phê phán ý
kiến của người khác... Song, về mức độ hứng thú của người học khi tham gia hoạt
động nhóm và trị chơi thì qua điều tra, khảo sát đã cho thấy vẫn có 40% học sinh
và 33% giáo viên xác nhận tình trạng “khơng hứng thú”. Vậy nguyên nhân nằm ở
đâu, khi mà những hình thức tổ chức dạy học này vẫn được đánh giá là tích cực, tạo
ra khơng khí học tập sơi nổi? Qua thực tế dự giờ của nhiều đồng nghiệp, tôi thấy
12

TIEU LUAN MOI download :


rằng nguyên nhân khiến cho việc vận dụng hình thức hoạt động nhóm và tổ chức
trị chơi của giáo viên mang tính hình thức và khơng tạo ra được sự hứng thú của
học sinh nằm ở chính bản thân kĩ thuật và nghệ thuật sử dụng hình thức này.
Những cách thức tổ chức được lặp đi lặp lại (chia nhóm, làm việc nhóm, xem xét
kết quả, đối chiếu đáp án…), lặp đi lặp lại một trò chơi trong tất cả các giờ học,
khơng có sự đổi mới, sáng tạo, khơng kích thích được trí não học sinh, … đã khiến
cho học sinh thấy nhàm chán. Từ đó, vấn đề đặt ra là giáo viên phải biết khai thác,
sử dụng các hình thức, kỹ thuật dạy học tích cực này có hiệu quả hơn, khuyến
khích học sinh hào hứng tham gia vào quá trình dạy và học.
Như vậy, thực trạng việc vận dụng tổ chức hình thức dạy học tích cực trong
dạy học môn Ngữ Văn ở trường THPT hiện nay đã đặt ra một yêu cầu, đòi hỏi là
cần phải có sự đổi mới, sáng tạo cả về hình thức và nội dung tổ chức dạy học mới
đem lại hiệu quả như mong muốn. Khi nào hoạt động dạy học thực sự lơi cuốn,

thuyết phục được học sinh thì mới gặt hái được thành quả như mong muốn.
3. Những giải pháp tổ chức hình thức dạy học theo nhóm và tổ chức trị
chơi trong dạy học mơn Ngữ Văn THPT theo định hướng phát triển năng lực
người học
3.1. Các giải pháp tổ chức hình thức hoạt động nhóm
Phương pháp dạy học truyền thống chỉ chú ý đến việc truyền thụ kiến thức
một chiều, không khơi dậy được hứng thú, sáng tạo của học sinh. Dạy học theo
định hướng phát triển năng lực người học giúp học sinh chủ động tiếp thu kiến thức
và đưa ra được những kiến giải riêng. Tổ chức hình thức nhóm trong dạy học giúp
học sinh có nhiều cơ hội tham gia vào q trình học tập. Hoạt động nhóm phát huy
được tính dân chủ, mọi cá nhân được tự do bày tỏ quan điểm, tạo thói quen sinh
hoạt bình đẳng, biết đón nhận quan điểm bất đồng, hình thành quan điểm cá nhân
giúp học sinh rèn luyện kĩ năng giải quyết vấn đề khó khăn.
Để khắc phục những hạn chế của việc tổ chức hình thức dạy học theo nhóm
như hiện nay, cần phải thay đổi cách thức tổ chức hoạt động nhóm trong dạy học
13

TIEU LUAN MOI download :


Ngữ Văn sao cho vừa phù hợp với đối tượng học sinh, vừa phù hợp với đặc trưng
môn học và với phân môn: Đọc hiểu, Làm văn, Tiếng Việt. Hoạt động dạy học vẫn
được tiến hành trên qui mô cả lớp, mơ hình giờ học truyền thống. Việc phân chia
nhóm học sinh vừa tuân theo đặc điểm tâm sinh lí lứa tuổi – nhận thức của học
sinh, vừa phụ thuộc vào nhiệm vụ học tập của học sinh. Trong nhóm phải có sự
phân cơng nhiệm vụ rõ ràng cho từng thành viên, phải cùng hợp tác, trao đổi, giải
quyết nhiệm vụ chung của nhóm. Học sinh phải trực tiếp tham gia các hoạt động,
giải quyết các nhiệm vụ học tập được đặt ra cho mỗi nhóm. Giáo viên là người thiết
kế các nhiệm vụ học tập và đưa các hoạt động cụ thể cho từng nhóm. Giáo viên chỉ
đóng vai trị tổ chức, hướng dẫn chứ khơng phải là người đưa ra, tìm ra kiến thức.

Học sinh là chủ thể tích cực, chủ động, sáng tạo của hoạt động học tập. Dạy học
theo nhóm là sự tác động trực tiếp giữa học sinh với nhau, cùng nhau thảo luận và
cùng nhau hồn thành nhiệm vụ học tập. Thành cơng của cá nhân là thành cơng của
cả nhóm. Giáo viên là người tổ chức và đạo diễn. Trong giờ học theo nhóm, giáo
viên dẫn dắt học sinh khám phá, lĩnh hội kiến thức qua từng bước. Các nhóm học
sinh tiến hành các hoạt động, qua đó có thể rút ra các tri thức, kiến thức cần thiết
cho mình. Giáo viên là người tổ chức, điều khiển học sinh tự tiến hành các hoạt
động nghiên cứu, tìm tịi kiến thức.
Xuất phát từ những lí do trên, tơi đề xuất một số giải pháp nâng cao chất
lượng của việc tổ chức họat động nhóm theo định hướng phát triển năng lực người
học.
3.1.1. Tổ chức hoạt động nhóm gắn với đối tượng học sinh
Khi tổ chức hoạt động nhóm tơi sử dụng phương pháp thảo luận. Có 2 hình
thức tổ chức nhóm thảo luận: một là do giáo viên quy định, sắp xếp thành nhóm
(gọi là nhóm định sẵn); hai là những nhóm được hình thành ngẫu nhiên do cùng có
chung sở thích hay năng lực thực hiện một yêu cầu, nhiệm vụ nào đó do giáo viên
giao cho (gọi là nhóm linh hoạt).
14

TIEU LUAN MOI download :


Với nhóm định sẵn, GV nên phân chia nhóm theo vị trí chỗ ngồi - hai bàn là
một nhóm - với số lượng 4 học sinh (điều kiện áp dụng là với bàn ghế tiêu chuẩn
theo quy định ở trường THPT hiện nay). Các nhóm đó có thể là các nhóm định sẵn
với các thành viên quen thuộc vốn ngồi chung một bàn (nếu học sinh học cố định ở
phòng lớp học), đồng thời các nhóm đó có thể thay đổi với các thành viên khác tùy
từng giờ học (nếu học ở các phịng học nghe nhìn hoặc phịng học khác, khi có sự
thay đổi vị trí chỗ ngồi). Cách tổ chức nhóm như thế này rất thơng dụng trong
nhiều bài dạy Ngữ Văn, phục vụ cho mục tiêu hình thành kiến thức, kĩ năng và thái

độ.
Với nhóm linh hoạt, cách phân nhóm khơng do GV quy định mà do học sinh
tự hình thành nhóm. Khi giáo viên nêu câu hỏi, vấn đề thảo luận, học sinh dựa vào
năng lực hiểu biết, sở thích cá nhân hay sự hứng thú mà lựa chọn, đăng kí, và nhóm
linh hoạt được hình thành là tập hợp của các học sinh có cùng chung sự lựa chọn.
Nhóm linh hoạt khơng do giáo viên sắp xếp nên số lượng học sinh/nhóm bất
thường (có nhóm đơng q hoặc có nhóm ít q), nên cần có sự điều tiết của giáo
viên để đảm bảo hiệu quả thảo luận. Trong chương trình Ngữ Văn ở THPT, có
nhiều vấn đề, nhiều bài có thể cho học sinh hình thành nhóm thảo luận theo hình
thức này, nhất là đối với những câu hỏi hay vấn đề thảo luận yêu cầu ở học sinh
vốn hiểu biết xã hội, kinh nghiệm sống, những tình huống có nhiều cách hiểu, gây
tranh cãi.
Ví dụ: Ở bài Đọc hiểu “Truyện An Dương Vương và Mị Châu – Trọng Thủy”
trong chương trình SGK Ngữ Văn 10, giáo viên có thể nêu câu hỏi thảo luận ở phần
kết truyện: “Em có suy nghĩ như thế nào về nhân vật Mị Châu? Từ đó, nêu nhận xét
về thái độ của nhân dân qua cách kết thúc số phận của nàng.”
Với câu hỏi như vậy, giáo viên chọn hình thức thảo luận nhóm theo nhóm
“linh hoạt” sẽ hợp lí vì ở câu hỏi này sẽ có luồng ý kiến, quan điểm khác nhau, tạo
sự tranh luận. Có em sẽ nói Mị Châu là người đáng trách, nhưng có em sẽ có quan
điểm và cách lí giải khác.
15

TIEU LUAN MOI download :


Những học sinh có cùng ý kiến sẽ tạo thành nhóm thảo luận, tạo được sự
đồng thuận cao, khơng mất thời gian tranh cãi nhiều. Như vậy, việc tổ chức nhóm
thảo luận theo nhóm định sẵn và nhóm linh hoạt, theo tơi là đảm bảo tính sáng tạo
trong tổ chức nhóm, đồng thời đã đáp ứng được yêu cầu là phù hợp với đối tượng
học sinh. Cụ thể là:

- Phát huy tính năng động, sáng tạo của học sinh vì đa phần học sinh THPT
hiện nay, nhất là học sinh ở vùng nông thôn, rất e dè, thiếu chủ động và tự tin trong
học tập và trong cuộc sống. Theo cách thi cử hiện nay, môn Ngữ Văn thuộc môn xã
hội, dù là mơn học quan trọng nhưng ít được học sinh quan tâm, đầu tư học. Trong
các tiết học, học sinh ít khi chủ động nêu câu hỏi, thắc mắc hay trình bày ý kiến cá
nhân của mình để xây dựng và tìm hiểu bài, thậm chí, nếu “trốn” được thì cứ trốn
tránh phát biểu.
- Việc chia nhóm như trên cũng phù hợp với tâm lí, đối tượng học sinh, tâm
lý thích được hoạt động tương tác trong một nhóm bạn quen thuộc, song cũng
khơng tạo ra sự nhàm chán do được thay đổi nhóm trong những giờ học khác nhau;
Giúp học sinh chủ động, tích cực hoạt động hợp tác hơn do đã có sự hiểu biết tương
đối rõ về nhau trong quá trình tương tác, tất cả các thành viên đều phải hoạt động,
không thể ỷ lại nhau; Mỗi học sinh trong nhóm đều có thể và phải thực hiện được
vai trị trưởng nhóm hay người phát ngơn (do có sự tương tác và nhất trí cao trong
quá trình thảo luận); Tạo được sự hứng thú của học sinh khi hoạt động tương tác
nhóm, lơi cuốn các em say mê, hứng thú với môn học, hứng thú tìm tịi, sáng tạo.
3.1.2. Tổ chức hoạt động nhóm gắn với đặc trưng mơn Ngữ Văn
Mơn Ngữ Văn có đặc thù riêng, với 3 phân môn: Đọc hiểu, Làm văn và tiếng
Việt. Để lôi cuốn được học sinh tham gia vào hoạt động dạy học, giáo viên cần linh
hoạt trong hình thức tổ chức hoạt động nhóm sao cho phù hợp nhằm phát huy hiệu
quả tốt nhất. Tôi đã sử dụng những hình thức tổ chức hoạt động nhóm theo đặc thù
phân mơn Ngữ Văn và theo tình huống, đặc điểm của tiết học. Cụ thể như sau:
3.1.2.1. Tổ chức nhóm 2 học sinh
16

TIEU LUAN MOI download :


Đối với hình thức tổ chức hoạt động nhóm này, giáo viên giao nhiệm vụ cho
hai học sinh ngồi cạnh nhau qua hình thức phát phiếu học tập để giải quyết tình

huống do giáo viên nêu ra. Trong quá trình giải quyết các tình huống, học sinh sẽ
thu nhận kiến thức một cách tích cực. Nhóm này tơi thường sử dụng khi giao cho
học sinh chấm bài, sửa bài cho nhau (qua phiếu học tập, qua các bài tập, bài viết ở
những tiết luyện tập của phân môn Đọc hiểu và Làm văn).
Ví dụ về phiếu học tập, giao nhiệm vụ cho nhóm 2 học sinh khi tìm hiểu bài
“Nhưng nó phải bằng hai mày!” trong chương trình Ngữ Văn 10:
Phiếu học tập
Tìm những chi tiết miêu tả lời nói, cử chỉ của Cải trong buổi xử kiện. Cử chỉ và
lời nói này có dụng ý gì?
Nhân vật

Cử chỉ

Lời nói

Dụng ý

Cải
3.1.2.2. Tổ chức nhóm nhiều học sinh
Với cách thức tổ chức này, tơi chia lớp thành các nhóm học sinh và giao
nhiệm vụ thảo luận các bài tập, các tình huống giáo viên u cầu. Tơi xây dựng 2
loại hình bài tập: Bài tập cho hoạt động trao đổi và bài tập cho hoạt động so sánh.
- Trong hoạt động trao đổi, mỗi nhóm giải quyết một vấn đề khác nhau
(nhưng cùng một chủ đề), sau đó trao đổi vấn đề và giải quyết vấn đề của nhóm
mình đối với nhóm khác. Hoạt động trao đổi tơi thường sử dụng cho những bài học
có nhiều vấn đề cần giải quyết trong một thời gian ngắn.
Ví dụ, khi dạy bài “Tam đại con gà” trong chương trình Ngữ Văn 10, tơi chia
2 nhóm cho học sinh thảo luận với những câu hỏi khác nhau:
Nhóm 1: Câu 1: Gặp chữ “kê”, thầy đồ nhận thấy nhiều nét rắc rối nên đã
phản ứng như thế nào?

Câu 2: Cách xử lí đó cho ta hiểu gì về nhân vật thầy đồ?
Câu 3: Tiếng cười được bật ra như thế nào?
17

TIEU LUAN MOI download :


Nhóm 2: Câu 1: Khi nghe tiếng đọc, người bố của học trị đã có phản ứng
như thế nào?
Câu 2: Trước sự phản ứng của người bố, thầy đồ đã có suy nghĩ như thế nào
và có cách xử lí ra sao?
Câu 3: Có ý kiến cho rằng “Cách xử lí của thầy đồ thể hiện sự thơng minh,
nhanh trí”. Em có đồng tình với ý kiến trên khơng? Vì sao?
Học sinh làm việc theo nhóm và cử đại diện nhóm lên trình bày, giáo viên
tổng hợp, khái qt ý.
- Trong hoạt động so sánh, tất cả các nhóm cùng giải quyết một vấn đề, sau
đó so sánh cách giải quyết khác nhau giữa các nhóm. Với hoạt động so sánh, tơi
thường dùng cho những bài học có tình huống tranh cãi, có nhiều cách hiểu, khám
phá mới, phải cần sự trao đổi, bàn bạc để thống nhất.
Ví dụ, khi dạy tác phẩm “An Dương Vương, Mỵ Châu – Trọng Thủy”
(chương trình Ngữ Văn 10), tơi tổ chức hoạt động nhóm cho học sinh bằng hình
thức so sánh nên việc xây dựng câu hỏi thảo luận chung cho các nhóm là câu hỏi có
nhiều tình huống cần tranh luận.
Có ý kiến cho rằng: Trọng Thủy là một kẻ đáng ghét, một tên cướp nước mất
hết nhân tính. Cũng có ý kiến khác lại khẳng định: Trọng Thủy là kẻ chung tình
đáng thương. Em hãy nêu ý kiến của bản thân về nhân vật này.(Tham khảo câu hỏi
Hướng dẫn học bài và Luyện tập SGK)
3.1.2.3. Tổ chức hoạt động nhóm gắn với vai trò cá nhân và tập thể
Đây là cách tổ hợp ý kiến của tập thể lớp học về một vấn đề của bài học. Đầu
tiên giáo viên nêu một vấn đề cho các học sinh làm việc độc lập. Sau đó ghép 2 học

sinh thành 1 cặp để các em chia sẻ ý kiến của mình. Kế đến các cặp sẽ tập hợp
thành nhóm 4, nhóm 8, nhóm 16... Cuối cùng, cả lớp sẽ có 1 bảng tổng kết các ý
kiến hoặc tìm được 1 giải pháp tốt nhất để giải quyết vấn đề. Hình thức tổ chức dạy
học này thể hiện tính dân chủ và dựa trên ngun tắc tương hỗ, mơ hình này phù
18

TIEU LUAN MOI download :


hợp với giờ ôn tập khi học sinh phải nhớ lại kiến thức tổng hợp đã học trong một
chủ đề, một giai đoạn văn học.
Ví dụ: Khi học bài ơn tập VHTĐ, tôi cho học sinh làm việc độc lập với câu
hỏi như sau:
Tìm đặc điểm riêng của hai thành phần văn học: Văn học dân gian và văn
học viết.
Sau đó cho ghép các nhóm thảo luận và chia sẻ ý kiến. Cuối cùng cả lớp
thống kê vào bảng nội dung chớnh:
Đặc điểm
Thời điểm
ra đời
Tác giả
Hình thức lu
truyền
Hình thức
tồn tại

Vai trò, vị
trí

Văn học dân gian

Ra đời sớm, từ khi cha
có chữ viết
Sáng tác tập thể
Truyền miệng

Văn học viết
Ra đời khi có chữ viết
(thế kỉ X)
Sáng tác cá nhân
Sử dụng chữ viết

Gắn liền với các hoạt
động khác nhau trong
đời sống cộng dồng
(gắn với môi trờng diễn
xớng)
Là nền tảng của văn
học dân tộc

Cố định thành văn bản
viết, mang tính độc lập
của một tác phẩm văn
học

Nâng cao và kết tinh
những thành tựu nghệ
thuật, làm nên diện mạo
chủ đạo của nền văn học
3.1.2.4. Tổ chức hình thức hoạt động nhóm di động
- Với hình thức hoạt động nhóm di động, tất cả học sinh trong lớp phải đứng

dậy và di chuyển trong lớp học để thu thập thông tin từ các thành viên khác. Sự di
chuyển khỏi chỗ ngồi cố định giúp học sinh cảm thấy hứng thú, năng động hơn.
Đối với học sinh yếu thì đây là cơ hội cho các em học hỏi bạn khác và tạo sự tự tin
hơn trong học tập.
- Hoạt động này, tôi thường sử dụng trong phần đầu tiết học nhằm “khởi
động” hoặc kích thích nhận thức của học sinh trước khi học bài mới, tạo không khí
hào hứng, phấn khởi cho các em trong q trình học tập.
19

TIEU LUAN MOI download :


3.1.2.5. Hình thức tổ chức nhóm hợp tác và nhóm chuyên gia
- Ở hình thức tổ chức dạy học này, tơi chia nhóm thành nhiều nhóm hợp tác.
Mỗi thành viên trong nhóm được phân cơng tìm hiểu một phần của bài học. Các
thành viên có cùng chủ đề thành lập nhóm chuyên gia và cùng nhau thảo luận để
hiểu rõ nội dung được phân cơng. Các thành viên của nhóm chuyên gia trở về
nhóm hợp tác giảng lại cho cả nhóm về phần bài của mình, đảm bảo cho mọi thành
viên trong nhóm nắm vững nội dung tồn bài học. Các thành viên làm bài kiểm tra
cá nhân với nội dung bao gồm tất cả các phần của bài học. Kết quả kiểm tra là kết
quả cá nhân và tính điểm nhóm.
- Hình thưc tổ chức hoạt động nhóm này, tôi thường áp dụng với những tiết
thực hành tiếng Việt và những tiết luyện tập viết văn nghị luận.
3.1.3. Xây dựng câu hỏi trao đổi nhóm gắn với việc phát triển năng lực
học sinh
Do đặc thù của môn Ngữ Văn, câu hỏi sử dụng trong hoạt động nhóm phải
thể hiện những nội dung thiết thực, có ý nghĩa đối với mỗi học sinh cả về giá trị
thực tiễn, cả về giá trị phát triển năng lực hợp tác và các kĩ năng sống.
Việc thiết kế những câu hỏi dạy học hoạt động nhóm theo định hướng phát

triển năng lực học sinh trong môn Ngữ Văn ở THPT, theo tôi cần đảm bảo các yêu
cầu sau:
3.1.3.1. Giáo viên xây dựng câu hỏi, vấn đề thảo luận nhóm tăng tính
hợp tác và gắn với thực tiễn
Trong hoạt động dạy học, cách đặt câu hỏi, nêu vấn đề, giao nhiệm vụ học
tập cho học sinh thể hiện rõ nét nghệ thuật sư phạm của người thầy, vì nó có thể
kích thích tâm lý, khơi dậy tính tích cực, sự yêu thích, hứng khởi, lòng ham học hỏi
của học sinh và ngược lại. Trong dạy học Ngữ Văn cũng vậy, muốn học sinh tích
cực học tập, u thích bộ mơn thì giáo viên cần biết khơi dậy ở các em sự hào hứng
một cách tự nhiên nhất bằng chính những câu hỏi, những vấn đề giao cho các em
tìm hiểu. Những câu hỏi, vấn đề thảo luận nhóm trong mơn Ngữ Văn là những nội
20

TIEU LUAN MOI download :


dung không chỉ dừng lại ở mục tiêu về kiến thức mà còn phải hướng tới mục tiêu
về kĩ năng và thái độ, tình cảm. Do đó, giáo viên phải bám sát những yêu cầu về
chuẩn kĩ năng, thái độ để thiết kế những câu hỏi, vấn đề thảo luận có đặc điểm như:
- Là những câu hỏi, vấn đề ở dạng mở, cần vận dụng kiến thức đã học để giải
quyết các tình huống thực tiễn; thực hành vận dụng kiến thức đã học vào đời sống
của bản thân, gia đình, trường lớp; rút ra những bài học bổ ích cho bản thân từ
những bài học, phát huy được tính sáng tạo, ham hiểu biết, học hỏi của học sinh.
Ví dụ: Khi dạy tác phẩm “Chiếc thuyền ngồi xa” của Nguyễn Minh Châu,
tôi chú ý xây dựng câu hỏi mở gắn với tình huống thực tiễn như:
Nếu em khơng may rơi vào hoàn cảnh như người đàn bà hàng chài, em sẽ
lựa chọn cách sống như thế nào?
Em có đồng tình với cách sống cam chịu của người đàn bà hàng chài khơng?
- Là những câu hỏi có một độ khó nhất định, phân hóa được học sinh: để
giải quyết được một mình là tương đối khó khăn, tạo ra nhu cầu hợp tác với người

khác để trao đổi, chia sẻ thông tin; đem lại trạng thái tâm lý tích cực sau khi hồn
thành nhiệm vụ (thấy hào hứng, thấy vấn đề giải quyết có ý nghĩa thiết thực...)
Ví dụ: Nếu đặt mình là nhân vật Trọng Thủy, em sẽ ứng xử như thế nào
trước chữ “hiếu” và chữ “tình”?
Học sinh bày tỏ quan điểm, tranh luận, bàn bạc để đi đến thống nhất vấn đề.
Với những câu hỏi dạng này thường tạo tập trung chú ý cho học sinh.
3.1.3.2. Đổi mới hình thức tổ chức và giao nhiệm vụ cho học sinh
- Về hình thức hoạt động nhóm: muốn tổ chức thành công, giáo viên không
nên chia nhỏ câu hỏi hay vấn đề thảo luận, khiến cho số lượng câu hỏi tương ứng
với số lượng nhóm quá nhiều, dẫn đến tình trạng nhiều nhóm phải giải quyết các
nhiệm vụ độc lập. Trong một giờ dạy Ngữ Văn có vận dụng hình thức hoạt động
nhóm, giáo viên chỉ nên thiết kế 2 câu hỏi hay vấn đề khác nhau giao cho học sinh,
tối đa là 3. Nếu nhiều câu hỏi, nhiều vấn đề thảo luận thì sẽ mất nhiều thời gian
trong phần trình bày kết quả, thảo luận trước toàn lớp.
21

TIEU LUAN MOI download :


- Về cách giao nhiệm vụ thảo luận: tùy thuộc vào nội dung câu hỏi và mục
tiêu của hoạt động nhóm (hình thành, rèn luyện những kĩ năng sống, năng lực nào;
hình thành những thái độ nào) mà giáo viên tổ chức và giao nhiệm vụ cho các
nhóm định sẵn hay nhóm linh hoạt.
Nếu là những câu hỏi hay vấn đề thảo luận nhằm mục tiêu rèn kĩ năng và
hình thành thái độ cho học sinh thì giáo viên tổ chức thành lập nhóm và giao cho
các nhóm định sẵn. Mỗi câu hỏi hay vấn đề thảo luận sẽ có nhiều nhóm định sẵn
cùng tham gia giải quyết. Điều này có tác dụng địi hỏi tất cả học sinh của các
nhóm của lớp đều phải tham gia thực hiện nhiệm vụ, cùng hợp tác để giải quyết
vấn đề.
Nếu là câu hỏi hay vấn đề thảo luận nhằm phát huy tính tích cực, sáng tạo và

dựa trên khả năng hiểu biết thực tế của học sinh thì giáo viên tổ chức thành lập
nhóm và giao nhiệm vụ cho các nhóm linh hoạt. Việc này sẽ phát huy được khả
năng hiểu biết và năng lực sáng tạo của mỗi học sinh, khích lệ các em tìm tịi, suy
nghĩ, tích cực xây dựng bài.
3.1.4. Sử dụng kĩ thuật dạy học tích cực trong hoạt động nhóm
Đổi mới cách dạy, cách học là điều cần thiết trong xã hôi hiện nay để hội
nhập được với thế giới. Dạy học nhằm phát triển năng lực người học, đồng thời để
khắc phục tình trạng khơng hứng thú của học sinh khi tham gia hoạt động nhóm
trong q trình học Ngữ Văn, tơi đã chú ý đến việc khai thác, sử dụng các kĩ thuật
dạy học tích cực, đặc biệt là các kĩ thuật dạy học hợp tác. Các kĩ thuật dạy học hợp
tác đó bao gồm: kĩ thuật “động não”, kĩ thuật “khăn phủ bàn”, kĩ thuật “mảnh
ghép”, sơ đồ KWL, học theo dự án và sơ đồ tư duy...
Sau đây, tơi trình bày một số kĩ thuật dạy học tôi đã sử dụng để nâng cao
hiệu quả trong tổ chức hoạt động nhóm
3.1.4.1. Kĩ thuật “khăn phủ bàn”
Kĩ thuật “khăn phủ bàn” là kĩ thuật tổ chức hoạt động học tập mang tính hợp
tác kết hợp giữa hoạt động cá nhân và nhóm nhằm: kích thích, thúc đẩy sự tham gia
22

TIEU LUAN MOI download :


tích cực; tăng cường tính độc lập, trách nhiệm của cá nhân HS; phát triển mơ hình
có sự tương tác giữa HS với HS. Kĩ thuật “khăn phủ bàn” phù hợp với mơ hình
nhóm nhỏ - nhóm định sẵn (4 thành viên), học sinh vừa được độc lập suy nghĩ,
trình bày ý kiến cá nhân, vừa được chia sẻ, thảo luận các câu trả lời và thống nhất ý
kiến, quan điểm chung của nhóm. Bằng cách viết ra ý kiến cá nhân vào ơ giấy dành
cho mình, học sinh có cơ hội thể hiện thế mạnh hiểu biết riêng của mình ở một mức
độ nhất định, đồng thời cũng bộc lộ những hạn chế nếu có. Đó cũng là cơ hội giúp
cho học sinh được rèn luyện kĩ năng tự nhận thức, kĩ năng xác định giá trị...

Kĩ thuật “khăn phủ bàn” có thể được sử dụng trong việc tổ chức cho học sinh
thảo luận ở nhiều bài Ngữ Văn để thực hiện yêu cầu tìm hiểu, nhận xét, đánh giá và
liên hệ với thực tiễn.
3.1.4.2. Kĩ thuật “KWL”
- Là kĩ thuật dạy học nhằm tạo điều kiện cho người học nêu được những điều
đã biết liên quan đến chủ đề, những điều muốn biết về chủ đề trước khi học và
những điều đã học được sau khi học. Dựa trên sơ đồ KWL, người học tự đánh giá
được sự tiến bộ của mình trong việc học, đồng thời giáo viên biết được kết quả học
tập của người học, từ đó điều chỉnh việc dạy học cho hiệu quả.
- Tơi đã vận dụng kĩ thuật này vào dạy học và áp dụng trong các hình thức
hoạt động nhóm đem lại hiệu quả và hứng thú học tập cho học sinh.
Ví dụ: Vận dụng kĩ thuật KWL vào dạy truyện ngắn “Thuốc” của Lỗ Tấn trong
chương trình Ngữ Văn 12.
K (Điều đã biết)

W (Điều muốn biết)

- Lỗ Tấn là nhà - Phong trào “Ngũ Tứ”

L (Điều học được)
- Hiểu về căn bệnh u mê tinh thần

văn cách mạng nổi - Ý nghĩa nhan đề của Quốc dân và bệnh xa rơi quần
tiếng của TQ.

truyện ngắn “Thuốc”.

chúng của người cách mạng tiên

- Thời trẻ, ông - Nhân vật người chiến phong.

nhiều lần đổi nghề

- Người TQ cần có một thứ thuốc
23

TIEU LUAN MOI download :


để tìm con đường sĩ cách mạng “Hạ Du”

để chữa trị tận gốc căn bệnh mê

cống hiến cho dân - Ý nghĩa của “không muội về tinh thần.
tộc.

gian và thời gian” trong - Nhân dân TQ khơng nên “ngủ

- Hồn cảnh ra đời truyện ngắn.
truyện

say trong cái nhà hộp bằng sắt” và

ngắn - Hình ảnh “vịng hoa người cách mạng thì khơng nên

“Thuốc”.

trước mộ”...

“bơn ba” giữa chốn quạnh hiu”,
phải bám sát quần chúng để giác

ngộ họ, để họ hiểu và ủng hộ.

3. 2. Tổ chức trò chơi lồng ghép trong q trình dạy học
4.2.1. Cách thức tổ chức trị chơi
Ngồi việc tổ chức các hình thức dạy học trong lớp tơi cịn tiến hành tổ chức
lồng ghép các trị chơi cho học sinh để giảm bớt căng thẳng và tạo sự hứng thú
trong học tập cho học sinh.
Việc áp dụng các hình thức trị chơi vào dạy học cũng phải lựa chọn sao
cho phù hợp với lứa tuổi và nội dung bài học để đảm bảo củng cố kiến thức, phù
hợp lứa tuổi, tâm lý học sinh. Điều quan trọng nữa là phải đảm bảo thời gian của
tiết học. Khi giáo viên có dụng ý lồng ghép trị chơi vào bài học, giáo viên cần tìm
hiểu kĩ nội dung bài học, xác định nội dung quan trọng nhất cần sử dụng trò chơi để
hướng học sinh vào các hoạt động sao cho hiệu quả.
Trước khi tổ chức trò chơi, giáo viên cần nêu thể lệ trò chơi và quy định thời
gian cho học sinh biết để thực hiện, phải kết hợp với nhiều phương pháp dạy học để
tạo hiệu quả cao cho tiết dạy.
Tùy vào từng phân môn của bộ mơn Ngữ Văn, giáo viên có thể vận dụng các
trị chơi sao cho linh hoạt, hợp lý. Ở tiết dạy Đọc- hiểu văn bản, giáo viên có thể sử
dụng trị chơi nhỏ dành cho một hoạt động dạy học hoặc trò chơi lớn cho cả tiết
học. Ở tiết Tiếng Việt, việc lồng ghép trò chơi rất phù hợp, nhất là ở những tiết
luyện tập hoặc thực hành. Điều đó tạo khơng khí nhẹ nhàng, thoải mái cho tiết học.
24

TIEU LUAN MOI download :


Trị chơi giúp rèn tư duy và khả năng ngơn ngữ cho các em. Với phân môn Làm
Văn, không nên sử dụng trị chơi cho cả tiết học vì thực chất đây là phần thực hành
của Đọc Văn và Tiếng Việt.
3.2.2. Cách thức lồng ghép trò chơi

Muốn việc đưa trò chơi lồng ghép vào các tiết dạy, giáo viên phải vận dụng
linh hoạt theo đặc trưng phân môn và theo bài học cụ thể. Ở đây, tôi phân ra 2 cách
lồng ghép, cụ thể như sau:
Với những tiết ôn tập hoặc dạy học theo chủ đề: GV tổ chức tiết học thành
một trò chơi lớn.
Với mỗi bài dạy cụ thể có các phần: kiểm tra bài cũ, tìm hiểu bài mới, củng
cố bài học, GV sử dụng trò chơi là một hình thức tổ chức cho một đơn vị kiến thức
nhỏ trong giờ học để triển khai ở các bước khác nhau của bài giảng.
3.2.3. Một số trò chơi lồng ghép trong các tiết dạy
4.2.2.1. Trò chơi điền bảng
Trò chơi này sử dụng trong các giờ ôn tập. Thay bằng việc cho học sinh lập
bảng thống kê kiến thức bình thường, ta có thể làm thành những tờ phiếu kiến thức,
sau đó phát cho nhóm và yêu cầu các nhóm học sinh dùng thẻ này để điền vào ô
trống trên bảng thống kê. Mục tiêu cuối cùng là giúp học sinh thống kê được kiến
thức. Cách này nhẹ nhàng mà huy động được sự tham gia của cả lớp.
Cách tiến hành: GV làm một bảng tổng kết trong đó chỉ có đề mục và các
tiêu chí thống kê. Phần nội dung các ô trong bảng sẽ được chuyển thành các thẻ,
các thẻ này phát cho các nhóm. Các nhóm thực hiện cơng việc của mình sau đó
trình bày kết quả, giáo viên đánh giá hiệu quả của mỗi nhóm và trao thưởng cho
nhóm làm tốt nhất.
Ví dụ việc sử dụng phiếu kiến thức cho trò chơi “điền bảng” trong tiết ôn tập
văn học.
STT

Tác giả, tác

Thể

Năm sáng

Nội dung chủ

Đặc sắc NT
25

TIEU LUAN MOI download :