Bài giảng Phương pháp nghiên cứu khoa học - Chương 5: Trình bày báo cáo nghiên cứu khoa học

CHƯƠNG 5

TRÌNH BÀY
BÁO CÁO NGHIÊN CỨU KHOA HỌC


5.1. Cấu trúc của một báo cáo nghiên cứu khoa học

• Nghiên cứu khoa học khơng chỉ là tìm ra, phát hiện vấn đề hoặc trả lời
các câu hỏi đặt ra mà cần trình bày các u cầu đó theo một hình thức
phù hợp để những người khác có thể tham khảo, sử dụng như những

kho kiến thức chung.
• Bài giảng đề cập tới cấu trúc và cách viết ba loại chính là: bài báo khoa
học, đề tài nghiên cứu khoa học và luận văn thạc sĩ.


5.1. Cấu trúc của một báo cáo nghiên cứu khoa học
Theo University of Wisconsin-Madison, cấu trúc phổ biến thường được
dùng gồm có bốn phần chính, goi là cấu trúc IMRAD (Introduction,
Methods, Results, và Discussions).
• Phần 1 Giới thiệu/ tổng quan/ cơ sở lý thuyết
• Phần 2 Phương pháp nghiên cứu
• Phần 3 Kết quả nghiên cứu
• Phần 4 Thảo luận


5.1.1 Cấu trúc của một bài báo khoa học

Cấu trúc một bài báo khoa học bao gồm 8 thành phần:
• Tựa đề bài báo (Title)

• Bản tóm tắt (Abstract)
• Dẫn nhập (Introduction)
• Phương pháp (Methods)
• Kết quả (Results)
• Bàn luận (Discussions)
• Cảm tạ (Acknowledgements)

• Tài liệu tham khảo (References)


5.1.1 Cấu trúc của một bài báo khoa học

Phần dẫn nhập tác giả cần phải trả lời câu hỏi “Tại sao làm nghiên cứu
này?”, cung cấp những thơng tin sau:

•

Định nghĩa vấn đề

•

Tóm lược những kết quả đã được cơng bố

•

Mục đích nghiên cứu

Trong phần này, tác giả cần nêu bật tầm quan trọng của vấn đề nghiên cứu
và tại sao tác giả làm nghiên cứu. Điều này sẽ dẫn dắt người đọc phải đọc
tiếp phần sau.

5.1.1 Cấu trúc của một bài báo khoa học

- Phần phương pháp yêu cầu tác giả phải trả lời được câu hỏi “Tác giả đã
làm gì?”
Để trả lời câu hỏi này, tác giả cần cung cấp thơng tin về:

•

Thiết kế nghiên cứu;

•

Đối tượng nghiên cứu;

•

Phương pháp đo lường;

•

Độ tin cậy và chính xác của đo lường;

•

Phương pháp phân tích dữ liệu.


5.1.1 Cấu trúc của một bài báo khoa học

Phần trình bày kết quả nghiên cứu sẽ trả lời cho câu hỏi
•

Đã phát hiện ra những điều gì?

•

Cần phân biệt rõ đâu là kết quả chính, đâu là kết quả phụ.

Phần kết quả nên có biểu đồ và bảng số liệu. Những số liệu này trả lời cho
câu hỏi nghiên cứu (hay mục đích nghiên cứu) đã nêu ra trong phần dẫn
nhập.


5.1.1 Cấu trúc của một bài báo khoa học

Phần bàn luận là nội dung cuối của một bài báo khoa học, với chức năng
chính là diễn giải kết quả nghiên cứu.
Cấu trúc 6 điểm cho phần bàn luận:

•

Tóm lược giả thuyết, mục tiêu và phát hiện chính

•

So sánh những kết quả này với các nghiên cứu trước

•

Giải thích kết quả bằng cách đề ra mơ hình mới hay giả thuyết mới

•

Khái qt hóa và ý nghĩa của kết quả

•

Tổng kết ưu nhược điểm của cơng trình nghiên cứu

•

Cuối cùng là đưa ra kết luận một cách rõ ràng nhất.


5.1.2 Cấu trúc của một đề tài nghiên cứu
Robson (2002) về cấu trúc tổng quát gồm các phần như sau:
•

Phần tóm tắt

•

Giới thiệu

•

Tổng quan nghiên cứu/ Cơ sở lý luận

•

Phương pháp

•

Kết quả

•

Kết luận

•

Tham khảo

•

Phụ lục


5.1.2 Cấu trúc của một đề tài nghiên cứu: Phần tóm tắt

(Saunders, 2010, p. 587) Smith (1991) đã liệt kê 5 nguyên tắc để viết một
bản tóm tắt tốt, bao gồm:
1. Bản tóm tắt nên ngắn gọn, cố gắng gói gọn trong 2 mặt giấy A4
(một số trường đại học qui định chiều dài tối đa trong khoảng 300 – 500
từ).
2. Bản tóm tắt phải đầy đủ nội dung vì có thể đây là phần duy nhất của bản
báo cáo mà một số người xem.

3. Bản tóm tắt phải thỏa mãn nhu cầu của người đọc.
Độc giả phải thấy được chủ đề của bản nghiên cứu, phương pháp sử dụng,
phát biểu ngắn về kết quả và kết luận.
4. Thông qua bản tóm tắt, người đọc phải có ấn tượng chính xác về nội
dung của bản báo cáo.
5. Bản tóm tắt nên khách quan, chính xác và dễ đọc.


5.1.2 Cấu trúc của một đề tài nghiên cứu: Phần giới thiệu (Bao gồm cả
tổng quan tài liệu)

Sơ đồ… : Trình tự thơng tin trình bày trong phần giới thiệu
Nguồn: (Unilearning Project - University of Wollongong, 2000)


5.1.2 Cấu trúc của một đề tài nghiên cứu: Phần giới thiệu (tổng quan
tài liệu)
Tổng quan tài liệu cần cung cấp cho người đọc:
1. Sự hiểu biết về nền tảng lý thuyết và các khái niệm, bối cảnh và những
minh chứng cho nghiên cứu đang thực hiện;
2. Đánh giá cao tầm quan trọng của lĩnh vực này, đặc biệt là chủ đề nghiên
cứu của tác giả.


5.1.2 Cấu trúc của một đề tài nghiên cứu: Phần giới thiệu (tổng quan
tài liệu)
Phần giới thiệu kết thúc với một tuyên bố về giả thuyết hoặc giả thuyết cụ

thể của tác giả.
Giả thuyết nên đưa ra theo logic từ phần tổng quan tài liệu và tác giả có

thể cũng muốn đưa ra một mối liên hệ rõ ràng giữa các biến điều khiển

hoặc đo lường trong nghiên cứu của tác giả và các nghiên cứu trước đây
(O'Shea, 1996).

Thường giả thuyết được tác giả đưa ra bắt đầu bằng

những câu như:

•

Có thể dự đốn rằng ...,

•

Giả thuyết rằng ..


5.1.2 Cấu trúc của một đề tài nghiên cứu: Phần phương pháp nghiên
cứu
Nội dung
• Các kiểm định/ thang đo/ lịch trình phỏng vấn hoặc quan sát được sử
dụng là gì?
• Những cơng cụ thực hiện theo mục đích được triển khai như thế
nào?
• Kết quả phân tích dữ liệu


5.1.2 Cấu trúc của một đề tài nghiên cứu: Phần phương pháp nghiên
cứu

Các thủ tục
• Đặc điểm của người thực hiện phỏng vấn thế nào và họ được đào
tạo ra sao?
• Các thủ tục có giá trị và đáng tin cậy như thế nào?
• Chỉ dẫn cho người tham gia
• Có bao nhiêu cuộc phỏng vấn/quan sát/ bảng câu hỏi, chúng diễn ra
ở đâu và kéo dài bao lâu?
• Khi nào nghiên cứu được tiến hành?


5.1.2 Cấu trúc của một đề tài nghiên cứu: Phần kết quả
• Là phần cáo các kết quả mà nghiên cứu đã khám phá được.
• Bảng biểu, đồ thị sẽ được đưa vào nhằm minh họa cho những khám
phá.

• Cần ghi nhớ khi viết kết quả: nhấn mạnh mục đích là để trình bày các sự
kiện (chính là những khám phá), và trình bày những phán đốn của tác
giả dựa trên những điều đã khám phá.


5.1.2 Cấu trúc của một đề tài nghiên cứu: Phần kết luận
• Phần kết luận thường tổng kết lại những kết quả đã đạt được.
• Phần này cũng sẽ thể hiện tác giả đã trả lời được câu hỏi nghiên cứu

hay chưa.
• Phương pháp rõ ràng nhất để trình bày mục kết luận là sử dụng cấu
trúc tương tự trong phần kết quả. Mỗi kết quả sẽ tương ứng với một kết

luận.
Phần tài liệu tham khảo

Trình bày tài liệu tham khảo theo chuẩn trích dẫn của Harvard


5.1.2 Cấu trúc của một đề tài nghiên cứu: Phần phụ lục
• Phần phụ lục là phần cuối cùng khi viết báo cáo nghiên cứu khoa học.
• Chủ yếu để người đọc “biết thêm một số thông tin” nhiều hơn là tính
“thiết yếu”.

• Chỉ nên đưa vào một lượng ngắn nội dung, có thể bao gồm:
o Bảng câu hỏi
o Lịch trình phỏng vấn hoặc quan sát
Nếu bảng câu hỏi sử dụng ngôn ngữ khác với ngôn ngữ viết trong báo cáo
thì tác giả phải trình bày bằng cả bản gốc và bản dịch kèm theo.


5.1.3. Cấu trúc của một luận văn thạc sĩ

Theo quy định của khoa sau đại học trường đại Đại học Thương Mại, cấu
trúc của một luận văn thạc sĩ bao gồm:
•

Trang bìa (Mẫu 1).

•

Trang bìa phụ (Mẫu 2).

•

Lời cam đoan.

•

Mục lục (làm mục lục các nội dung của Luận văn, chi tiết đến 3 chữ
số).


5.1.3. Cấu trúc của một luận văn thạc sĩ

•

Danh mục các chữ viết tắt (lập danh mục các từ viết tắt theo thứ
tự ABC).

•

Danh mục bảng biểu, hình vẽ (lập danh mục các bảng biểu, sơ đồ,
hình vẽ theo trình tự xuất hiện trong Luận văn).

•

Mở đầu: trình bày tổng quan tình hình nghiên cứu thuộc lĩnh vực đề
tài luận văn ở trong và ngồi nước; tính cấp thiết của đề tài nghiên
cứu; mục tiêu; phương pháp nghiên cứu; đối tượng và phạm vi
nghiên cứu; ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài nghiên cứu; kết

cấu luận văn.


5.1.3. Cấu trúc của một luận văn thạc sĩ

•

Chương 1: Cơ sở lý luận

• Chương 2: Thực trạng (thực hành ppnckh và kết quả)
• Chương 3: Giải pháp khuyến nghị
•

Kết luận

• Danh mục TLTK
• Phụ lục


5.2. Hình thức và văn phong sử dụng trong báo cáo khoa học
5.2.1. Hình thức sử dụng trong báo cáo khoa học
• Các tài liệu khoa học khác thường được trình bày theo quy định chung
của tài liệu khoa học hoặc theo yêu cầu của đơn vị xuất bản.
• Nội dung của báo cáo khoa học sẽ trình bày kết quả nghiên cứu và
thường bao gồm các nội dung: tính cấp thiết của đề tài, bối cảnh vấn đề

nghiên cứu, phương pháp nghiên cứu, những kết quả phân tích và kết
luận về vấn đề nghiên cứu, các đề xuất và kiến nghị nếu có.


5.2.1. Hình thức sử dụng trong báo cáo khoa học

Một số điểm cần tránh khi trình báo cáo
• Tránh mặc định người đọc “tự hiểu” ý của người viết mà khơng cần giải

thích: khi trình bày quan điểm nội dung vấn đề nghiên cứu, tác giả nên

ln tự hỏi mình sẽ trả lời các câu hỏi của người đọc là “làm thế nào để
đưa ra nhận định đó”.
• Tránh sử dụng trích dẫn khi mở đầu câu hay đoạn văn bản.

• Tránh việc lạm dụng trích dẫn trong báo cáo.
• Trách việc viết dài dòng trong bản báo cáo.


5.2.2. Văn phong sử dụng trong báo cáo khoa học
Những yêu cầu cơ bản về văn phong trong báo cáo khoa học
a. Sáng sủa và đơn giản
• Để có thể truyền đạt tốt nhất nội dung của báo cáo tới người đọc thì việc
sử dụng từ ngữ đơn giản, dễ hiểu là yêu cầu đầu tiên. Điều đó cũng có
nghĩa ta phải tránh dùng từ ngữ phức tạp, ít dùng hay khoa trương.
• Khơng nên dùng ngơn ngữ kể chuyện hay cảm tính trong trong trình
bày báo cáo khoa học.


5.2.2. Văn phong sử dụng trong báo cáo khoa học

b. Viết câu ngắn và đơn giản
Những câu văn quá dài, ôm đồm nhiều nội dung thường dẫn tới sự khó
hiểu. Vì vậy sẽ hợp lý nếu viết theo cấu trúc một ý – một câu.

c. Bố cục chặt chẽ và logic
• Báo cáo khoa học cần được trình bày theo một cấu trúc rõ ràng, mạch
lạc và có sự liên kết logic giữa các thành phần. Trong mỗi phần của báo

cáo lại có mục nhỏ và chúng cần được trình bày sao cho vừa có sự phân
biệt nhưng đồng thời có sự thống nhất trong mục đích chung của phần
đó.