Tài liệu Nguyễn Ái Quốc - người Việt Nam đầu tiên có tranh biếm họa đăng báo pdf

Nguyễn Ái Quốc - người
Việt Nam đầu tiên có
tranh biếm họa đăng báo

Lý Trực Dũng


Ở Việt Nam, tranh dân gian Đông Hồ có rất nhiều chất
biếm họa mà nổi bật là những bức Đánh ghen, Hứng dừa,
Đám cưới chuột… lịch sử báo chí Việt Nam ghi nhận sự
ra đời của tờ báo Quốc ngữ Việt Nam đầu tiên là tờ Gia
Định báo, 1865. Nhưng tranh biếm họa được chính thức
đăng ở một tờ báo Việt Nam thì muộn hơn rất nhiều: vào
đầu những năm 30 của thế kỷ trước ở trên tuần báo
LOA, tuần báo Phong hóa, tuần báo Ngay nay… Đặc
biệt, với sự ra đời của hai nhân vật biếm họa huyền thoại
Lý Toét – Xã Xệ…

Nhưng ai là người Việt Nam đầu tiên có tranh biếm họa
được đăng báo?


Tranh đả kích do Nguyễn Ái Quốc vẽ đăng báo Le Paria số 5
ngày 1-8-1922



Người Việt Nam đầu tiên có tranh biếm họa được đăng báo
chính là Nguyễn Ái Quốc, đó là những tranh biếm họa đăng

trên tờ Le Paria (Người cùng khổ) xuất bản ở Pháp từ tháng
4- 1922 đến tháng 4-1926. Cụ thể là hai bức tranh: Văn minh
bề trên (Civilisation su pé rieure) và Triển lãm thuộc địa
(Exposition coloniale) đăng trên số 2.

Nguyễn Ái Quốc tham gia vẽ biếm họa cũng như phần lớn
các họa sĩ biếm họa trên thế giới, không kinh qua trường lớp
hội họa và là những người tự học xuất thân từ đủ mọi tầng
lớp xã hội khác nhau như kỹ sư, thầy thuốc, thợ cơ khí, thợ
ảnh, doanh nhân, sĩ quan quân đội, chính khách… chính vì
thế họ người hơn, đời hơn, sâu sắc hơn và nhạy cảm, bức xúc
hơn với những vấn đề cấp bách của xã hội, của con người và
tất nhiên là họ phải rất trí tuệ… Không phải ngẫu nhiên mà
người ta xếp họa sĩ biếm họa vào giới trí thức. Biếm họa của
Nguyễn Ái Quốc thuộc tranh biếm họa chính trị.


Tranh đả kích do Nguyễn Ái Quốc vẽ đăng báo Le Paria số
26 tháng 6-1924


Người vẽ biếm họa chính trị cũng được coi là nhà báo vẽ.
Trường hợp này càng đúng khi chúng ta đều biết rằng
Nguyễn Ái Quốc ngay từ năm 20 của thế kỷ 20 đã là một nhà
báo lớn về tầm tư tưởng, sắc sảo về lý luận, giỏi về châm
biếm. Đến nay người ra đã xác định được có năm tranh biếm
họa của Nguyễn Ái Quốc được đăng ở báo Le Paria, ngoài
hai bức tranh nêu trên, còn có ba bức khác là: Hội nghị An-
giê (La Confé rence D’Angier), Vi hành (Incognito! ), Sự
phục thù của Tu-tăng Ca-mông (Represailles de Toutan

Kamon).


Tranh đả kích do Nguyễn Ái Quốc vẽ đăng báo Le Paria
tháng 5-1922


Điều làm chúng ta phải suy nghĩ là cho đến nay hầu như
không có bất kỳ một họa sĩ biếm họa Việt Nam nào vẽ về
những đề tài quốc tế khi nó không liên quan trực tiếp đến
Việt Nam, trong khi đó cả năm bức tranh biếm họa của
Nguyễn Ái Quốc đều đã đề cập trực diện đến những vấn đề
thời sự quốc tế nóng bỏng lúc bấy giờ là chủ nghĩa thực dân,
áp bức, nô lệ, nô dịch văn hóa… Phần lời ở bức tranh một
người dân An Nam gầy gò đội cái nón lá, mặc quần áo rách,
phải kéo một ông chủ Tây to đùng, nằm ngửa mồm phì phèo
xì gà, quát nạt người phu xe được ghi bằng ba thứ tiếng: Việt
Nam, Tây Ban Nha và Pháp… Kiếp thân trâu ngựa kéo xe
cho thực dân không chỉ còn là nỗi nhục của người Việt Nam,
mà nó cũng là nỗi nhục chung của tất cả các nước thuộc địa.
Ở một bức tranh khác, tính khái quát còn cao hơn: Một ông
chủ thực dân đứng thẳng người hai chân giạng ra, dẫm lên
đầu, lên cổ một người da đen châu Phi, một người da vàng
châu Á đang ở trần, tay hắn cầm một túi vàng dang ra, đắc
thắng. Ở phía sau là vài cây cọ, một cái cuốc chim còn cắm
vào mảnh đất sỏi đá nhọc nhằn của miền thuộc địa… Của cải
của họ đã bị bọn thực dân trắng trợn chiếm đoạt hết.

Còn bức tranh Sự phục thù của Tu-tăng Ca-mông thể hiện
tầm tri thức của người vẽ và đòi hỏi người xem cũng phải có

kiến thức nhất định về Ai Cập cổ đại…

Bút pháp trong tranh biếm họa của Nguyễn Ái Quốc khá
phóng khoáng. Tranh đơn giản, không sa vào chi tiết… làm
cho người xem dễ nhận ra chủ ý của tác giả, họ cảm thấy
những bức tranh biếm họa này gần gũi với cuộc sống của
chính họ, chia sẻ với nỗi thống khổ của họ, làm cho họ phải
nghĩ về số phận của mình, nỗi bất công mà mình đang gánh
chịu.

Biếm họa của Nguyễn Ái Quốc là minh chứng tốt nhất chứng
tỏ biếm họa chính là nguồn tư liệu lịch sử trung thực, quý
báu. Từ những tranh biếm họa như thế này, chúng ta và thế
hệ mai sau sẽ học được rất nhiều điều về lịch sử của chính
mình.


“Biếm họa là đứa con dĩnh ngộ của báo chí. Ở Việt Nam khi
báo chí xuất hiện được hơn sáu mươi năm thì biếm họa mới
“chào đời”.

Cha già con cọc? Hoàn toàn không phải như vậy. Biếm họa
Việt Nam đã bắt rễ vào truyền thống “đất cười”, không gian
“làng cười” của dân tộc để trở thành một môn nghệ thuật
độc đáo, thú vị, đồng hành với lịch sử hiện đại của dân tộc.

Các tác giả biếm họa với những tác phẩm và nhân vật của họ
được Lý Trực Dũng giới thiệu qua loạt bài viết đầy trào lộng
có lẽ đã đủ để dựng nên một cuốn “Lược sử biếm họa Việt
Nam”, một bức tranh khái quát và sinh động về “Làng Cười

Việt”.