Tài liệu Siêu âm thai quý 1 potx

SIÊU ÂM THAI QUÝ I
BS. NGUYỄN QUANG TRỌNG
(Last update 05/10/2011)
KHOA CHẨN ĐOÁN HÌNH ẢNH
BỆNH VIỆN FV - TP.HCM
"People only see what they are prepared to see."
Ralph Waldo Emerson
NỘI DUNG
• Đạicương.
• Mụctiêukhảo sát trong quý I.
• Thai hư sớm.
• Kếtluận.




ĐẠI CƯƠNG
• Ian Donald và cộng sự đã đưa siêu âm vào sảnkhoa
từ năm 1958.
•Từ đó đến nay, không có bấtcứ bằng chứng khoa
học nào chứng tỏ siêu âm ảnh hưởng đếnsự phát
triểncủa thai nhi.
•Trên50 triệusảnphụ đã đượcsiêuâmvànhiều
nghiên cứudịch tễ đã được báo cáo cho thấy không
tăng tầnsuấtthaichết, thai dị dạng, thai chậmphát
triển trong tử cung, u ác tính ở trẻ em.
C.M.Rumack et al. Diagnostic Ultrasound. 3rdEdition. 2005. p1039-1055
•Cũng không có bằng chứng cho thấytrẻ sinh ra bị
rốiloạnhànhvi, cũng như không ảnh hưởng đến
khả năng đọc, viết, toán học…củatrẻ.
•Chođếnnay, ngườitachorằng sảnphụ cần được

siêu âm thường quy 3 lầnchomộtthaikỳ:
–Quý I (11-14 tuần).
–Quý II (18-22 tuần).
–Quý III (31-33 tuần).
C.M.Rumack et al. Diagnostic Ultrasound. 3rdEdition. 2005. p1039-1055
Trong thực hành, vớimộtthaikỳ bình thường, có 3 lần
siêu âm thai bắtbuộc: 12 tuần, 22 tuần, 32 tuần.
Tầnsuấtsinhcon cóbấtthường nhiễmsắcthể gia tăng theo
tuổicủangườimẹ, nhấtlànhững ngườimẹ trên 35 tuổi.
•Mụctiêucủa bài này giúp ta biết cách khảo
sátthaiquý I, những hình ảnh bình thường và
bấtthường - những bấtthường có thể có liên
quan đếnbấtthường nhiễmsắcthể thai nhi.
•Kỹ thuậtkhảosátcũng là vấn đề đượclưuý
trong bài này, bởivìkếtquả sẽ hoàn toàn sai
lệch nếutakhảo sát không đúng kỹ thuật
cũng như không đúng thời điểm.
MỤC TIÊU KHẢO SÁT TRONG QUÝ I
1. Túi thai (gestational sac), túi noãn hoàng (yolk sac),
phôi thai (embryo), hoạt động tim thai.
2. Số thai (ối/nhau).
3. Đochiềudàiđầu-mông (CRL:crown-rump length).
4. Đobề dày lớpmờ vùng gáy (NTT: nuchal translucency
thickness).
5. Khảosátxương mũi (nasal bone) (tuần 11-14 thai kỳ).
6. Khảo sát góc trán-hàm trên (FMF angle).
7. Khảo sát van 3 lá.
8. Khảosátống tĩnh mạch.
Langman’s Medical Embryology. 10
th

Edition. 2006
SA qua ngã bụng cho thấytử
cung gậpsau.
SA qua ngã âm đạo ngay sau đó cho thấytúithai
với yolk sac trong tử cung.
Siêu âm qua ngã âm đạo là chọnlựakhikhảo sát thai quý I.
• Lúc thai khoảng 5 tuầntuổi, túi thai nằm trong tử cung có
đường kính
khoảng 2mm, màng đệm đượcthấynhư một
vòng hồiâmở trong màng rụng (decidua) dày (dấuhiệu
trong màng rụng - intradecidual sign
).
Bình thường ßHCG trong máu của thai phụ lên đến 1000 mIU/ml
ta phảithấy được túi thai trong tử cung.
•Trước6 tuầntuổi, túi thai có đường kính trung bình là 10mm. Yolk sac là
cấutrúcđầu tiên trong túi thai mà ta thấy đượctrênsiêuâm, nó là mộtcấu
trúc tròn, đường kính từ 3-6 mm.
•Trênthựctế, phôi thai (embryo) và khoang ối (amniotic cavity) hình thành
trước yolk sac nhưng vì phôi thai rất nhỏ (< 1mm) còn khoang ối có thành
quá mỏng và nhỏ nên ta chưathấy được.
5.5 tuần, xuấthiện yolk sac, chưathấy phôi thai
• Luôn luôn phảithấy được yolk sac khi túi thai đạtkíchthước 10mm.
• Yolk sac nằm trong khoang giữamàngốivà màng đệm.
• Yolk sac nốivớiruột thai nhi bởi1 cuống gọi là cuống noãn hoàn
(yolk stalk, Vitelline duct).
• Yolk sac sẽ thoái triểnvà mất đivàocuốiquý I củathaikỳ.
•Nếucuống yolk sac vẫntồntạithì nó trở thành túi thừa ở hồitràng
mà ta thường gọi là túi thừa Meckel (Meckel’s diverticulum).
•Chứcnăng của yolk sac là vậnchuyểnchấtdinhdưỡng cho
phôi thai 3-4 tuầntuổi.

•Chứcnăng thứ 2 là tạo máu (hematopoeisis) từ tuầnthứ 5 (đến
tuầnthứ 8 thì gan thai nhi sẽ thay thế).
•Phầnlưng của yolk sac hình thành ruột nguyên thuỷ (primitive
gut) vào tuầnthứ 6 thai kỳ.
•Sự xuấthiện yolk sac, xác nhậnchắcchắntúithai, loạitrừ
Trứng trống (blighted ovum pregnancy) và Thai lạcchỗ
(ectopic pregnancy). Tuy hiếm, nhưng ta cũng có thể gặp
trường hợpvừa có thai trong tử cung vừa có thai lạcchỗ
(heterotopic pregnancies).
•Khoảng 6 tuầntuổi, cạnh yolk sac ta thấy được phôi thai
giống như hộtkimcương gắntrênchiếcnhẫn (diamond ring
sign). Lúc này ta có thể thấyhoặcchưathấy được tim thai.
Diamond rign ở thai 6 tuần: yolk sac (ring-màu
vàng), phôi thai (diamond – màu xanh).
•Tim thaibắt đầuthấy (siêu âm qua ngã âm đạo) từ tuầnthứ 6. Khởi
đầu nó như chiếcnhẫnkimcương toả sáng, kích thước chỉ từ
1.5mm – 2mm. Vì mắtngườinhạyvới chuyển động hơn, cho nên ta
thường xác định phôi thai rấtnhỏ nhờ vào nhịp đậpcủa tim thai.
• Đôi khi ta thấy đượckhoangốibaoquanhđĩamầm phôi thai trước
khi thấyrõ phôi thai. Lúc này ta có dấuhiệu bóng đôi (double-bleb
sign): một bóng là yolk sac, còn bóng kia chứa đĩamầm (embryonic
disc) chính là khoang ối (amniotic cavity).
amniotic cavity
amniotic cavity
yolk sac
yolk sac
embryonic disc
embryonic disc
Double bleb sign chỉ thấy trong vòng vài ngày, rồisauđó khoang ốicókích

thướclớnhơnhẳn trong khi yolk sac vẫngiữ nguyên kích thước.
Lưu ý rằng màng ối có bề dày mỏng hơn yolk sac, thường không cùng kích thước
với yolk sac. Hình bên trái là double bleb sign với khoang ối ở phía trên (mũitên).
Hình bên phải có 2 cấutrúctrònbằng nhau về kích thướcvà độ dày: đây là một
trường hợpthaiđôi (monozygotic twins) với 2 yolk sac nằmcạnh nhau.
Langman’s Medical Embryology. 9
th
Edition. 2003
•Sau6 tuần, màng đệm dày lên, nằmlệch tâm bên trong màng
rụng, tạo thành dấuhiệumàngrụng đôi (double decidual
sign: bao gồm decidua parietalis và decidua capsularis).
Double decidual sign: gestational sac
Lưuý: đừng lầmdịch trong khoang nộimạctử cung vớixuấthuyết
dưới bánh nhau!
•Khoảng 6.5 tuần, phôi thai dài khoảng 5mm, lúc này bắtbuộc
phảithấy được tim thai.
Thấy đượchoạt động tim thai
•Từ 6 tuần đến 10 tuầntuổi, phôi thai phát triểnrất nhanh,
chiềudàitừ 2mm lúc 6 tuầntuổilênđến 30mm (gấp 15 lần)
lúc 10 tuầntuổi.
Trong khoảng thờigiannày, màngối (amnion) chưavươntớimàngđệm (chorion).
Màng ối là mộtmàngrấtmỏng (0.2 – 0.5mm) chỉ thấy khi vuông góc vớichùmtia
siêu âm, thấy được ở khoảng 80% trường hợp siêu âm qua ngã âm đạo, thường
không thấy được khi siêu âm qua ngã bụng.
• Đến 10 tuầntuổi, các cấutrúccủa thai nhi gầnnhư hình thành
đầy đủ. Ta có thấyrõ các mầm chi của thai nhi.
Thumb rule (Benson and Doubilet):
-Nếuthấy túi thai mà chưathấy yolk sac và phôi thai: # 5Ws.
-Nếuthấy túi thai và yolk sac, chưathấy phôi thai: # 5.5Ws.

-Nếuthấy túi thai, yolk sac và phôi thai nhỏ xíu (< 5mm): 6Ws.