Tài liệu Làng hát Tuồng Dương Cốc ppt

Làng hát Tuồng Dương
Cốc

Ở tỉnh Hà Tây có một ngôi làng được mệnh danh là “làng hát
tuồng”. Đến đây, người ta được chứng kiến một năng khiếu
đặc biệt của những “nghệ sĩ nông dân”. Ban ngày họ là
những người nông dân chăm chỉ cày cuốc trên ruộng đồng,
màn đêm buông xuống bước lên sân khấu họ trở thành những
diễn viên tuồng thực thụ

Những người dân làng Dương Cốc, xã Đồng Quang (huyện
Quốc Oai, tỉnh Hà Tây) biểu diễn tuồng trên sân khấu bằng
niềm đam mê và cả truyền thống quê hương. Có người nói,
dân Dương Cốc sinh ra là để hát tuồng. Dòng máu đam mê
nghệ thuật tuồng của người dân Dương Cốc vẫn chảy trong
huyết quản từ thế hệ này sang thế hệ khác.

Thời thế tạo “làng Tuồng”

Dương Cốc từ xưa đã nổi tiếng là một “làng ca hát” của xứ
Đoài. Dấu ấn về một làng quê yên ả đậm chất Bắc Bộ với
chiếu chèo, với những giọng hát à í a ngân nga chốn sân đình
từ những năm tháng “ngày xửa ngày xưa” cho đến hôm nay
vẫn còn được lưu giữ. Nó thể hiện ở việc người dân Dương
Cốc không chỉ có năng khiếu hát dân ca mà còn có một tình
yêu kỳ lạ dành cho các loại hình nghệ thuật truyền thống. Từ
những năm 50 của thế kỷ trước, ngôi làng này đã có những
đội văn nghệ chuyên hát chèo, cải lương. Đến năm 1967, Nhà
hát Tuồng Đào Tấn (nay là Nhà hát Tuồng Trung ương) sơ

tán về Dương Cốc tránh cuộc chiến tranh phá hoại của đế
quốc Mỹ thì năng khiếu ấy như được tiếp thêm một nguồn
sinh lực.

Những nghệ sĩ kỳ cựu của nhà hát vẫn còn nhớ rất rõ họ được
đón tiếp nồng nhiệt thế nào khi về với Dương Cốc. Họ trở
thành những thượng khách trong suốt 8 năm ròng lưu trú ở
đây. Dân làng dành một khu đất công ở vị trí đẹp nhất làng
để làm lán trại cho các diễn viên, nghệ sĩ tập luyện, biểu diễn
và sinh hoạt. Trang phục và đạo cụ biểu diễn cũng được dân
làng cất giữ như những báu vật. Từ người lớn cho đến trẻ em
ai cũng yêu quý những nghệ sĩ tuồng. Ban đầu họ đi xem
biểu diễn, rồi cái “máu tuồng” ngấm vào người lúc nào
không hay. Thế rồi, những bài học thực tế được các diễn
viên, đạo diễn truyền lại cho bất kể những ai có lòng ham mê.
Họ lên sân khấu diễn tuồng như những diễn viên thực thụ
trong sự ngỡ ngàng của chính những nghệ sĩ chuyên nghiệp.

Người Dương Cốc kể rằng, thời ấy tuy nghèo khó nhưng là
thời vui nhất của cả làng. Không khí tuồng lúc nào cũng tràn
ngập khắp các ngõ xóm. Tiếng trống, tiếng ca trong các vở
tuồng lúc nào cũng vang khắp sân đình, trong từng mái nhà,
thậm chí trên cả cánh đồng.

Tuồng “se duyên” đôi lứa

Ở Dương Cốc, có nhiều cặp vợ chồng được tuồng “se
duyên”. Nhiều người đến với tuồng tìm thấy một lúc hai tình
yêu, một dành cho tuồng và một dành cho “một nửa” của
mình. Đã có 6, 7 cặp nam thanh nữ tú nên vợ nên chồng từ

đội tuồng Dương Cốc. Với họ tuồng không chỉ là sở thích,
đam mê mà còn là máu thịt.

Cặp vợ chồng Minh Hảo- Huy Thường tham gia vào đội
tuồng từ năm 1972. Thời ấy, cả hai ở độ tuổi thanh niên đều
vì yêu thích nghệ thuật tuồng mà tham gia nhưng không ngờ
tuồng còn cho họ nhiều hơn thế. Ông Thường kể: “Thời ấy
tôi nghèo lắm nhưng được đội tuồng bao bọc. Các bậc cha
chú trong đội tuồng vun vén cho hạnh phúc của tôi và bà nhà.
Từ cặp đào- kép ăn ý trong đội chúng tôi trở thành vợ chồng.
Một mái ấm hạnh phúc hôm nay là do tuồng se duyên cả
đấy!”.

Đội tuồng Dương Cốc với vở Nắng soi dòng suối Păng Pơi,
giành giải vàng tại Hội diễn Tuồng không chuyên toàn quốc
tại Bình Định (2006)

Hai vợ chồng họ còn nhớ rất nhiều kỷ niệm sâu sắc, khi nhà
hát tuồng tuyển sinh, cả hai vợ chồng đều trúng tuyển. Do
hoàn cảnh khó khăn nên chỉ ông Thường được đi học. Chỉ
trong 6 tháng, với sự chăm chỉ và năng khiếu đặc biệt ông
Thường đã lĩnh hội được toàn bộ những kỹ năng của một
diễn viên chuyên nghiệp. Ông lại trở về làng quê cùng vợ con
xây đắp cho tổ ấm “do tuồng se duyên” đến tận hôm nay.
Đến nay vợ chồng ông đã sở hữu trong tay không dưới 50
tấm bằng khen, huy chương qua các hội diễn.

Tre già mà măng chưa mọc

Năm 2003, tại Khánh Hòa, lần đâu tiên Hội diễn Tuồng

không chuyên toàn quốc được tổ chức. Đội tuồng thôn
Dương Cốc giành giải vàng với vở tuồng lịch sử Trần Bình
Trọng trong sự ngỡ ngàng của các đội bạn và cả những nghệ
sĩ tuồng chuyên nghiệp. Khi mới nghe về việc Hà Tây cử một
đội tuồng cấp thôn đi dự hội diễn, các đội bạn đều cười
khẩy. Nhưng những gì mà các “nghệ sĩ nông dân Dương
Cốc” thể hiện trên sân khấu khiến mọi người phải thán phục.
Nối tiếp thành công ấy, vở Nắng soi dòng suối Păng Pơi
giành giải vàng năm 2006 ở Bình Định không còn làm nhiều
người bất ngờ. Trên đất của Đào Tấn, quê hương của nghệ
thuật tuồng, CLB Tuồng thôn Dương Cốc vẫn khẳng định
được “thương hiệu” của mình.

Học tuồng đã khó nhưng giữ ngọn lửa đam mê còn khó hơn.
Đất tuồng Bình Định có đến 16 đội tuồng không chuyên, có
dàn diễn viên đồng đều, hát hay, múa giỏi nhưng nhìn những
đồng nghiệp ở Dương Cốc nhiều người cũng phải ngả mũ
kính phục. Lòng đam mê nghệ thuật của người dân Dương
Cốc là một thứ “tài sản” được truyền từ đời này sang đời
khác. Thế hệ nối tiếp thế hệ, tre già măng mọc. Những vở
tuồng, tích tuồng vẫn như một dòng suối nuôi dưỡng tâm hồn
của thế hệ trẻ Dương Cốc. Tuồng truyền thống, tuồng lịch sử,
tuồng hiện đại đều được yêu thích. Có gia đình đã ba thế hệ
tham gia đội tuồng, hai vợ chồng cùng ở trong đội tuồng. Có
những cụ cao niên như cụ Nguyễn Văn Khảm (96 tuổi) dù
mắt mờ chân chậm, không còn đủ sức đứng trên sân khấu
nhưng thỉnh thoảng vẫn ra đình làng xem thế hệ cháu, chắt
biểu diễn. Cụ Nguyễn Ngọc Bình ở vào tuổi 75 vẫn tham gia
vào dàn nhạc của CLB Tuồng. Đến nay cụ đã có thâm niên
40 năm là thành viên CLB, đúng bằng với số tuổi của CLB.

Năm 2007 này, đội tuồng Dương Cốc tròn 40 tuổi. Trong bối
cảnh các đoàn tuồng chuyên nghiệp còn gặp khó khăn thì
những nghệ sĩ nông dân ở Dương Cốc cũng không có mong
muốn gì hơn là ngọn lửa đam mê tiếp tục cháy trong lớp trẻ.
Để CLB tuồng có thể “chạy” phải có dàn nhạc, phục trang và
đạo cụ. Tất cả những thứ đó đều do một tay những thành viên
CLB xoay xở. Những chuyến lưu diễn trong ngoài tỉnh không
phải lúc nào “cát-sê” cũng đủ để tái đầu tư cho nghệ thuật.
Mặc dù Sở VHTT tỉnh Hà Tây, Nhà hát Tuồng Trung ương
đã dành tuồng Dương Cốc những sự hỗ trợ cả về tài chính lẫn
nghệ thuật nhưng nếu không có tình yêu, sự đam mê thì
tuồng Dương Cốc không thể sống đến ngày hôm nay.

Đạo điễn Lưu Ngọc Nam (Nhà hát Tuồng Trung ương) là
người gắn bó và dàn dựng nhiều vở cho CLB Tuồng Dương
Cốc từ những ngày đầu nói: “Khó khăn lớn nhất của việc bảo
tồn tuồng Dương Cốc hiện nay là có quá ít mầm non. Những
bạn trẻ mê tuồng như Nguyễn Thị Hoa, Nguyễn Thị Thanh,
Nguyễn Thị Quý của đội tuồng chưa nhiều và cũng cần phải
được đưa đi đào tạo bài bản ”.