Tài liệu Kết quả điều tra thành phần sâu bệnh hại trên giống hồng không hạt Bảo Lâm tại Lạng Sơn năm 2003-2007 pot

kết quả nghiên cứu khoa học BVTV - Số 5/2007
Kết quả điều tra thành phần sâu bệnh hại trên giống hồng không hạt Bảo Lâmtại
Lạng Sơn năm 2003-2007
Investigation on insects pests attack on BaoLam's
persimmon in lang son province in 2003-2007


Hoàng Văn Đảy và CS
Chi cục Bảo vệ thực vật Lạng Sơn

Abstract
The results of investigation on insects pests attack on BaoLam‘s persimmon
in Lang Son province were carried out by Sub Plant Protection Department in
Lang Son from 2003-2007. There are 21 species of insects belong to 19 families
and there are 12 species of diseases belong to 6 families were found on the
BaoLam’ persimmon trees.

I. Đặt vấn đề
Giống hồng không hạt Bảo Lâm -
Lạng Sơn là giống quý, nổi tiếng là
một trong những cây đặc sản của tỉnh
và đã được xác định là một trong
những cây trồng chủ lực trong chương
trình xoá đói giảm nghèo tại Lạng
Sơn. Trong những năm qua Lạng Sơn
đã mở rộng diện tích hồng với mục
tiêu đạt 1.800 ha, tạo vùng hồng hàng
hoá chất lượng cao. Nhưng việc mở
rộng diện tích còn gặp nhiều khó khăn,
trong đó có vấn đề sâu bệnh hại. Sâu
bệnh phát triển làm cho một số vườn

hồng không được thu hoạch, hoặc cho
năng suất thấp, chất lượng quả kém.
Do đó, chúng tôi đã tiến hành đề tài
"Điều tra thành phần sâu bệnh hại trên
giống hồng không hạt Bảo Lâm - tại
Lạng Sơn năm 2003-2007".
II. Vật liệu, nội dung và phương
pháp nghiên cứu
1. Vật liệu nghiên cứu
Dụng cụ để điều tra thu thập mẫu
côn trùng theo quy định.
2. Nội dung nghiên cứu
- Điều tra xác định thành phần loài
sâu bệnh hại trên giống hồng Bảo Lâm
tại Lạng Sơn.
- Tần suất xuất hiện và gây hại của
các loài trong các năm nghiên cứu.
3. Phương pháp nghiên cứu
- Điều tra, thu thập thành phần
sâu bệnh hại theo phương pháp của
Nguyễn Công Thuật (1997) và
Nguyễn Văn Tuất (2001).
- Địa điểm nghiên cứu: là các vùng
đại diện trồng hồng của xã Bảo Lâm-
huyện Cao Lộc- tỉnh Lạng Sơn. Thu
thập thông tin về tuổi cây, vị trí địa lý,
điều kiện chăm sóc, phòng trừ sâu
bệnh. Xác định và chọn vườn hồng
điều tra cố định, bảo đảm tính phong
phú và đa dạng cho vùng.

kết quả nghiên cứu khoa học BVTV - Số 5/2007
- Điều tra 10 ngày 1 lần. Trên vườn
ươm: Điều tra theo 5 điểm chéo góc,
mỗi điểm điều tra ngẫu nhiên từ 100
cây. Trên vườn sản xuất: Chọn các vư-
ờn có độ tuổi 5-10, 11-20, 21-30, có vị
trí canh tác ở các độ dốc và chân đất
khác nhau, có điều kiện canh tác và
chăm sóc khác nhau. Mỗi loại địa hình
chọn 3 vườn lấy 5 điểm điều tra theo
đường chéo góc trong mỗi vườn có 25-
30 cây, trên mỗi cây lấy ngẫu nhiên 5
điểm (gồm 1 điểm tầng ngọn và 4
điểm tại 4 hướng). Quan sát, ghi chép
và thu thập mẫu vật.
- Điều tra bổ sung tại các vùng
hồng ở các xã lân cận (ngoài khu
vực điều tra định kỳ).
- Mẫu sâu bệnh được phân tích giám
định tại Trung tâm kiểm dịch thực vật
sau nhập khẩu 1 và Viện Bảo vệ thực
vật.
- Phương pháp tính toán số liệu:
tradiÒulÇnsèTæng
gÆp
t¾bsèlÇnTæng
(%)gÆpt¾bsuÊtTÇn  x 100
III. Kết quả nghiên cứu
1. Thành phần sâu hại trên cây
hồng Bảo Lâm tại Lạng Sơn (Bảng

1)

Bảng 1. Thành phần và mức độ phổ biến của sâu hại hồng Bảo Lâm
Số
TT

Tên sâu hại
T.gian XH
và gây hại

Bộ phận
bị hại
M đ
ộ
phổ
biến

Tên Việt Nam Tên khoa học
I Bộ cánh nửa - Hemiptera
1 Bọ xít xanh Nezera viridula
linaeus
Tháng 5-7 Lá +
2 Ve sầu bướm Lawana sp. Tháng 3-7 Cành +
3 Ve sầu Ricania sp. Tháng 3-7 Thân, cành +
4 Rệp sáp bột giả Pseudococcus sp. Tháng 2-12

Tai quả, gốc
cành
+
5 Rệp sáp Pseudococcus citri Tháng 2-12

Tai qủa, gốc
cành
+
6 Rệp cánh kiến
đỏ
Lasifer lacca Quanh năm

Cành ++
II Bộ cánh cứng - Coleoptera
7 Bọ ăn lá Paracyenotrachelus
montanus Jek
Tháng 3-6 Lá +
8 Câu cấu xanh
nhỏ
Hypomeces sp Tháng 3-6 Lá +
kết quả nghiên cứu khoa học BVTV - Số 5/2007
9 Câu cấu xanh
lớn
H. Squamosus Fabr Tháng 3-6 Lá +
10

Mọt hoa Mordellia sp. Quanh năm

Thân +
11

Mọt đục gốc
thân
Xylebolus sp. Quanh năm

Gốc,thân,cành
C1
+++

12

Mọt đục gốc
thân
Platypus sp. Quanh năm

Gốc, thân
III

Bộ cánh bằng - Isoptera
13

Mối hại gốc thân

Coptotermes sp. Quanh năm

Gốc, thân +
IV

Bộ cánh vẩy - Lepidoptera
14

Sâu kèn Cryptothelea sp. Tháng 3-5 Lá +
15

Sâu đo Agathia sp. Tháng 3-5 Lá +
V Bộ cánh tơ - Thysanoptera
16

Bọ trĩ Heliothrips sp. Tháng 3-4 Lá +
VI

Bộ nhện nhỏ - Acarina
17

Nhện đỏ Tetranychus sp. Tháng 3-5 Lá ++
VII

Sâu chưa xác định
18

Rệp khổng lồ Chưa xác định Quanh năm

Cành +
19

Sâu đục cành Chưa xác định Quanh năm

Cành C3, C4 +++

20

Sâu đục quả Chưa xác định Tháng 4-8 Quả +++

21

Sâu ăn lá Chưa xác định Tháng 3-6 Lá ++
Ghi chú: +: Tần xuất bắt gắp < 10%;
++: Tần xuất bắt gặp > 10-20%;
+++: Tần xuất bắt gặp > 20%
Kết quả điều tra cho thấy ở vườn
ươm và vườn kinh doanh cây hồng tại
xã Bảo Lâm, đã thu được 21 loài gây
hại. Trong đó có 20 loài sâu và 1 loài
nhện thuộc lớp nhện. Chúng thuộc 6
bộ, 19 họ. Trong đó hai bộ có số loài
nhiều nhất là bộ cánh cứng và bộ cánh
nửa 6 loài, bộ cánh vẩy 2 loài, bộ cánh
bằng 1 loài, bộ cánh tơ 1 loài, còn 4
loài chưa xác định được tên khoa học.
Các loài xuất hiện phổ biến là sâu
đục cành, mọt đục gốc thân Xyleborus
sp. và Platypus sp. sâu đục quả, rệp
cánh kiến đỏ, sâu ăn lá và nhện đỏ.
Các loài sâu đục cành, đục gốc thân và
đục quả hại rất phổ biến nhưng lại
không gây hại cho cây hồng trong giai
đoạn vườn ươm và vườn kiến thiết cơ
bản từ 1-5 tuổi.
Hai loài mọt đục gốc thân và sâu
đục cành có tỷ lệ hại trung bình tại các
điểm điều tra 31-35%, nơi bị hại nặng,
tỷ lệ hại từ 90-100%. Chỉ số hại trung
bình tại các điểm điều tra 11-15%, nơi
kết quả nghiên cứu khoa học BVTV - Số 5/2007

bị hại nặng có chỉ số hại 37-40%, nhất
là ở các vườn hồng có độ tuổi cao từ
25-30 tuổi trở lên và được trồng xen
kẽ trong các khu rừng già có nhiều cây
gỗ to.
Sâu đục quả xuất hiện và gây hại
một năm 02 lứa, lứa 1 xuất hiện và gây
hại chủ yếu trong tháng 4 - 5 với tỷ lệ
quả bị hại trung bình 35-39%. Lứa 2
xuất hiện và gây hại chủ yếu vào tháng
7 - 8 với tỷ lệ quả bị hại trung bình 8-
11% nhưng lứa 2 gây hại khi quả sắp
chín nên ảnh hưởng đáng kể đến năng
suất chất lượng quả.
2. Thành phần bệnh hại trên cây
hồng Bảo Lâm (Bảng 2)
Thành phần bệnh hại trên hồng Bảo
Lâm tại Lạng Sơn gồm 12 loài. Trong
đó có 8 loài nấm thuộc 4 bộ của nhóm
nấm Deuteromycetes, 3 loài tuyến
trùng ký sinh gây hại rễ thuộc 2 bộ của
ngành tuyến trùng. Các loài bệnh có
mức độ phổ biến nhiều nhất là bệnh
thán thư, bệnh rụng quả, bệnh thâm
đen mạch gỗ Physalopspora sp. và
bệnh giác ban.
- Bệnh thán thư Colletotrichum kaki
Maf. là loại bệnh gây hại nguy hiểm,
khó phòng chống và ảnh hưởng nhiều
đến chất lượng cây giống trong vườn

ươm cũng như khả năng sinh trưởng
phát triển của cây trong giai đoạn kiến
thiết cơ bản, thời kỳ lộc non và quả
non ở cây hồng thời kỳ kinh doanh.
Bệnh gây hại quanh năm, nhưng hại
nặng nhất từ tháng 4 đến tháng 8, hại
từ cây con trong vườn ươm đến những
cây già ở thời kỳ kinh doanh. Tỷ lệ
bệnh trung bình từ 56-60%, nơi bị hại
nặng tỷ lệ bị bệnh lên tới 90-100%.
Chỉ số bệnh trung bình tại các điểm
điều tra từ 21-26%, nơi bị nặng có chỉ
số bệnh từ 49-54%. Tỷ lệ bệnh và chỉ
số bệnh hại cao nhất là ở vườn ươm và
vườn kiến thiết cơ bản.
- Bệnh rụng quả do nấm
Botryodiplodia sp. xuất hiện và gây
hại vào tháng 7 - 8. Bệnh gây hại phần
tai quả làm cho tai quả biến màu xám
và xuất hiện tầng rời giữa phần tai quả
và quả làm cho quả rụng. Tỷ lệ bệnh
trung bình từ 15-30%.
- Bệnh thâm đen gỗ xuất hiện và
gây hại quanh năm, tỷ lệ bệnh cao từ
90- 100%, chỉ số bệnh trung bình từ
29-33%. mức độ gây hại của bệnh phụ
thuộc vào mức độ gây hại của hai loại
mọt đục gốc thân Xyleborus sp. và
Platypus sp. vì hai loại mọt này là
nguồn lây lan chủ yếu của nấm bệnh.

- Bệnh đốm lá Cercospora kaki Ell
et Ever xuất hiện và gây hại từ tháng
5-9 nhưng hại mạnh vào tháng 8-9. Tỷ
lệ bệnh cao 90-100%, chỉ số bệnh
cũng cao, trung bình đạt từ 62-75%.
Bệnh hại nặng làm cho lá nhanh vàng
chóng rụng ảnh hưởng đến khả năng
quang hợp của cây.
Trong các loài bệnh hại thu thập đư-
ợc còn có 2 loại chúng tôi chưa định
danh được là bệnh chảy gôm và một
loại bệnh thâm đen mạch gỗ.
Với những kết quả mà đề tài thu
được về thành phần loài sâu bệnh hại
kết quả nghiên cứu khoa học BVTV - Số 5/2007
hồng không hạt Bảo Lâm tại Lạng Sơn
mặc dù chưa đầy đủ và toàn diện, vì
một số loài còn chưa định danh được
tên khoa học, nhưng đó là những số
liệu quý giúp chúng ta có được thành
phần sâu bệnh hại hồng, mối quan hệ
sinh thái trong quần thể giống hồng
Bảo Lâm, từ đó có các giải pháp tốt
hơn trong việc đưa ra các biện pháp
phòng chống chúng trong sản xuất có
hiệu quả.
Bảng 2. Thành phần và mức độ phổ biến của bệnh hại hồng Bảo Lâm
Số
TT

Tên bệnh hại
T.gian XH
và gây hại

Bộ phận
bị hại
M
ức độ
phổ
biến
Tên Việt Nam Tên khoa học
I Bộ Hyphomycetales
1 Bệnh giác ban Cercospora kaki Ell
et Ever
Tháng 5-9 Lá +++
2 Bệnh thâm đen
gỗ
Physalopspora sp. Quanh năm

Thân +++
II Bộ Melanconiales
3 Bệnh thán thư Colletotrichum
gloeosporioides
Penz
Quanh năm

Cành, lá, quả

+++
4 Bệnh đốm lá Colletotrichum kaki

Maf
Tháng 5-8 Lá +
5 Bệnh đốm nâu Pestalozzia diospisi
Sydow
Tháng 7-9 Lá +
III Bộ Sphaeropsidaceae
6 Bệnh rụng quả Botryodiplodia sp. Tháng 7-8 Quả +++
IV Bộ Sphaeriales
7 Bệnh đốm tròn Mycosphaerella
nawae
Tháng 5-8 Lá +
V Bộ Aphelenchida
8 Tuyến trùng rễ Aphelenchoides
sacchari
Tháng 4-10

Rễ cây con ++
9 Tuyến trùng rễ Aphelenchoides sp. Tháng 4-10

Rễ ++
VI Bộ Tylenchida
10 Tuyến trùng rễ Helicotylenchus
laevicaudatus
Tháng 4-10

Rễ ++
VII

Bệnh chưa xác định
kết quả nghiên cứu khoa học BVTV - Số 5/2007

11 Thâm đen gỗ Chưa xác định Quanh năm

Thân ++
12 Chảy gôm Chưa xác định Quanh năm

Thân, cành ++
Ghi chú: + : < 25% cây bị bệnh.
++: >25- 50% cây bị bệnh.
+++: >50% cây bị bệnh.

IV. Kết luận
- Sâu bệnh hồng Bảo Lâm tại Lạng
Sơn đa dạng và phong phú. Trong số
21 loài gây hại có 20 loài sâu và 1 loài
nhện thuộc lớp nhện. Các loài này
thuộc 6 bộ. Số lượng và mức độ gây
hại đến năng suất, chất lượng cây hồng
tuỳ vai trò của từng loài, tuy nhiên các
loài như sâu đục cành, mọt đục gốc
thân Xyleborus sp., mọt đục gốc thân
Platypus sp., sâu đục quả, rệp cánh
kiến đỏ, sâu ăn lá và nhện đỏ là các
loài có vai trò gây hại quan trọng nhất
cho các vườn hồng Bảo Lâm tại lạng
Sơn từ năm 2003-2007.
- Chúng tôi đã xác định được 12
loài bệnh hại hồng, trong đó bệnh
thán thư, bệnh giác ban, bệnh thâm
đen mạch gỗ chưa xác định. Bệnh
rụng quả là bệnh hại hồng Bảo Lâm

quan trọng nhất tại Lạng Sơn trong
quá trình nghiên cứu.
- Có 6 loài sâu bệnh hại thu thập
được trong quá trình nghiên cứu mà
chúng tôi chưa định danh được.
Trong đó có 04 loài sâu: rệp khổng
lồ, sâu đục cành, sâu đục quả và sâu
ăn lá và 02 loài bệnh: bệnh chảy
gôm và bệnh thâm đen mạch gỗ.

tài liệu tham khảo
- Lê Văn Nông. Côn trùng hại gỗ và
biện pháp phòng trừ, nhà xuất bản
Nông nghiệp, 1999.
- Viện Bảo vệ thực vật. Phương
pháp nghiên cứu Bảo vệ thực vật.
NXB Nông nghiệp, 1997.
- Viện Bảo vệ thực vật. Kết quả
điều tra côn trùng và bệnh hại cây ăn
quả ở Việt Nam 1997-1998, nhà xuất
bản Nông nghiệp, 1999.