Tài liệu NGHIÊN CỨU ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN HIỆU QUẢ NUÔI CẤY BAO PHẤN GIỐNG LÚA INDICA pdf

Tạp chí Khoa học và Phát triển 2011: Tập 9, số 5: 751 - 758 TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI
751
NGHIÊN CỨU ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG V MỘT SỐ YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN
NGHIÊN CỨU ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG V MỘT SỐ YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN NGHIÊN CỨU ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG V MỘT SỐ YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN
NGHIÊN CỨU ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG V MỘT SỐ YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN
HIỆU QUẢ NUÔI CẤY BAO PHẤN GIỐNG LÚA
HIỆU QUẢ NUÔI CẤY BAO PHẤN GIỐNG LÚA HIỆU QUẢ NUÔI CẤY BAO PHẤN GIỐNG LÚA
HIỆU QUẢ NUÔI CẤY BAO PHẤN GIỐNG LÚA
INDICA
INDICAINDICA
INDICA



Effect of Different Media and Some Factors on Efficiency of
Anther Culture in Indica Rice
Võ Thị Minh Tuyển
1,2
, Phạm Ngọc Lương
2
, Vũ Văn Liết
3
1
Nghiên cứu sinh Khoa Nônghọc,Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội
2
Viện Di truyền Nông nghiệp
3
Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội
Địa chỉ email tác giả liên hệ:
Ngày gửi bài: 20.08.2011; Ngày chấp nhận: 28.10.2011
TÓM TẮT

Nuôi cấy bao phấn lúa là phương pháp tạo ra dòng thuần đơn bội kép chỉ trong một thời gian
ngắn. Tuy nhiên, hiệu quả của quá trình nuôi cấy bao phấn lúa phụ thuộc nhiều yếu tố: kiểu gen của
cây đưa vào nuôi cấy, nhiệt độ, ánh sáng, thành phần các chất trong môi trường nuôi cấy và các kỹ
thuật xử lý trước và sau khi nuôi cấy bao phấn. 4 loại môi trường cơ bản (MS, M-019, N6, SK-1) được
sử dụng trong nuôi cấy bao phấn lúa và nguồn cacbon là đường Maltose và Sucrose hàm lượng là
60gam/l và 80gam/l với nồng độ aga lần lượt là 0,5%, 0,75% và 1,0%. Kết quả cho thấy môi trường N6
và SK-1 cho tỷ lệ tạo callus cao nhất, 2 môi trường MS và M-019 thích hợp cho việc tái sinh cây. Sử
dụng nguồn cacbon với hàm lượng 60gam/l và nồng độ aga là 0,75% sẽ cho tỷ lệ tạo callus cao nhất.
Thí nghiệm về thời gian cấy chuyển callus cho thấy khoảng thời gian 1-10 ngày sẽ cho tỷ lệ cây xanh
tái sinh cao hơn và tỷ lệ cây bạch tạng tạo ra thấp hơn khoảng thời gian 15, 20 ngày. Như vậy, nếu
giữ callus trong thời gian dài trong môi trường nuôi cấy mà không chuyển sang môi trường tái sinh,
tỷ lệ cây bạch tạng sẽ tăng lên và tỷ lệ cây xanh sẽ giảm.
Từ khóa: Cây bạch tạng, nuôi cấy bao phấn, lúa, hiệu quả nuôi cấy
SUMMARY
Anther culture is a rapid method of producing doubled haploid lines as compared with pure-line
development by conventional self-pollination. However, the efficiency of anther culture depends upon
several factors: genotype, temperature and light during culture, medium composition and treatment of
plants prior to culture. Four basic media were used, i.e. MS, M-019, N6 and SK-1 with agar
concentration of 0.5%; 0.75% and 1.0% and concentration 60g/l and 80g/l of maltose and sucrose as
carbon source. The results indicated that the N6 and SK-1 media were better than MS and M-019 for
improving callus induction in rice. The concentration of 60g/l was notably better than that of 80g/l
when using sucrose or maltose as carbon source. Meanwhile, using 0.75% of agar obtained the
highest induction efficiency. Callus transfer time showed remarkable improvement of plant
regeneration. We found that 5 days and 10 days, yielded low number of albino plants compared to 15,
20 days. This result indicated that if callus kept for longer period in induction medium then
regeneration efficiency, especially of green plants dramatically reduced and but the rate of albino
plants increased.
Keywords: Anther culture, albinos, efficiency of callus induction, rice.
Nghiên cứu yếu tố ảnh hưởng của môi trường và một số yếu tố bao phấn giống lúa Indica
752


      
 !"#$!%$
&'()*+,-!!'
./01)*2.)32('
4 #,-2$56'780"#
8#0 8+!9:;'<=''
2( #,-2$56#01.
2'>?,-2"9:@A,2B .:!
'$C+DEF#.2(
 #!?G#%,*HH3A
I'  > .  J '
K'  L# M2N O6 ,P 8
+7'780"#8
D#Q+:#2N #I'
D#!85#:"+
 R''0 > ' &'S T# &'
'780"#8D#P'9I'
0.'JU('%T#/02#+'780
0.'!7FJ29O+
8!7F'780+
:;'<V6W+O#':'780
"# 8 ? X'0 K'W YYYZ [O!#
*HH3AI'\!&'#2NB+ 
=>]'I82I+0<'
+ #  ^ + S   I !_ ,
'0I S ]  '7 80 "# 8
7&'## ?`%#*HH3A+
 ' B# !7 F '7 80 ?a,#
*HHbZQ%*HH3Ac9=82I

!++&'#/!8+d
#'O+d/0V#O'7
80"#8#0d+0:'7
80 "# 8 D# indica - 8 8 _
" d  /0 "    25   # 
'780"#8T#B!/0e8
#=/0"  +0:7$ 
C>+:7BR7
( O6 ,P B ' &'S:; '<'7 80
"# 8 2I' &'#  + S ! #
'0> / T# OC  + /0 " 
 +!#S:EP2(!+0
?`%# *HH3A > ]' +0 25 .
+!P2^!('SfT#
!7 F + !9 O 0.'   29 2.
'&'S'780"#8D#indica.
* g Lhij k M`lmn M`oM
n`hpQqj
2.1. Vật liệu: Qr5D##)JcbHst
uhvaab ?)bA cbHstuhvaa3 ?)3A
cbHstuhvaaw*?)w*A
2.2. Phương pháp nghiên cứu
2.2.1. Phương pháp nuôi cấy bao phấn lúa cải
tiến của Viện Di truyền Nông nghiệp
c7F'780Jx6,P* !7
F"S+w?Q'yOY3sA+cx
?c'#O%[Xx:Yw*A
_2(!'780
z !7O{
z  O /0 V# f 2I' : .'

OJ|HHHtbHHH'V
zF#.'O}t|Fu+0
z29-.'O**t*|
H
Q
z9~!-bHt3H•
  ' &'S '7 80 "# 8
D#7&'#d #'O?•Ad/0
O?•Ad/0"  ?•Ad/0
2"9:@?•A
z^!Jc7F #'O+
!7F O/02I'O6,P| 
!7F"SJcxwctHYxUth
z^!*J^!O6,P*
'$ #" ?c#O% + O'O%A  *
I'5:#'+wH#!+sH#!u
Võ Thị Minh Tuyển, Phạm Ngọc Lương, Vũ Văn Liết
753
^!7Fx6,P##}$29
+ Hb• H3b• + • *   !7 F
 +! 5  " +## ]
25O6,P^!c7F
O  * } B '$  " + O'O%
wH#!u^ + $ 29 ##  ] +
Hb•H3b•+•c7F|bwe
B$29##]>
B'$"+!#O%c7F3
s Y e B $29 ## ]>
'$"+O'O%sH#!u^
c7FH*'$"+

!#O%sH#!u^
z^!}J^1:#'O"E
2' V'8  + ! F # "E 2'
25^+HJ+0Jb+0*JH
+0}Jb+0|J*H+0Q]2.!€
!F # !9O5 2R#'O
?}H#'OA 25'0(O#!7F
O
c€^!25C}
E 
2.2.2 Xử lý số liệu
U. &'S ^ ! 25 V6 ^ > !0
^ "•  !I! hvvhx[ |H 
‚,ƒO?M !.Xe*HH}A
}U„Kj…k`…†Ljg
3.1. Nghiên cứu ảnh hưởng của các môi
trường khác nhau lên khả năng tạo
callus và tái sinh cây xanh.
NBI' >]'ISf
T#'$ % +!7F '780>
d #'O&''780"#
8 D#   S e 2I' 2 2. :.
'<•'$%:#'d 
#'O : #' + !7 F '7 80
"# 8 D# :72R 8S
!+!€O‡d#'O#
: 25 '7 80 f !7 F 4 5
 > ]' +0  '$ < '
^!2I'd#'O#f*!7
FxUth+w?`Ad#'Of

r 5 # )3 # 8 + b}• t !7
F   #'O w b*• f !7 F
xUt +  d  #'O 8 8 f !7
Fcx?Hs•Ar5#)bd
#'O#8f!7FxUttb3•f
!7 F w + |*• +  d  #'O
88f!7FctHY?HY•Af!7
Fcx+}•.'V@2.d#'O
' " f 8 S    f * !7
Fw+xUted#'O#
8  ] + |3• + b}• `# !7
F -   cx + ctHY  d  
#'O8ˆ?*+}•A
K'#Od/0O #f|
!7 F > 80 f * !7 F cx
+ ctHY  d  /0  O 8 #
?}Y*+}sb•A#8I'Od
/0O'25f*!7Fw
+ xUth ?sH• +3Y•A r5 )b
d/0O#8+|*•f!7
Fcx}Y*•f!7FctHYr
5+0d/0O88f
!7 F xUt?bH•A + f !7 F
w+s•c7Fcx+!7F
ctHYd/0O]+
|H}• + |Hs• c7 F w +xUt
‰  d  /0  O  ] +
3|•+bH•?aSA
 <0   r 5  # T#
 D# Indica cbHst +  ,-

hLO !# % : "   # 80 *
  !7 F xUth + w ^5 O6
,P2( #'O?d#'Ob3•A-*
!7Fcx+ctHYO6,P+!!7
F  O /0 ?d  /0  O
|*•A
Nghiên cứu yếu tố ảnh hưởng của môi trường và một số yếu tố bao phấn giống lúa Indica
754
Bảng 1. Ảnh hưởng của môi trường khác nhau lên tỷ lệ tạo callus và
cây xanh tái sinh
Vật liệu
Callus (%) Cây tái sinh (%)
Môi trường

F1.5 F1.7 F1.62
Trung bình
F1.5 F1.7 F1.62
Trung bình
MS 1,6 0,8 1,3 1,2 40,3 41,2 36,1 39,2
N6 4,2 5,3 4,7 4,7 7,4 8,1 8,6 8,0
M-019 1,3 1,8 0,9 1,3 35,5 39,2 40,8 38,5
SK-I 5,7 5,2 5,1 5,3 11,5 5,0 7,1 7,9
LSD
0,5
0,1 0,3 0.3 2,1 1,5 2,3


C:.&'ST#Q'Ys*+
nŠ*HH|^!T#S>
 D# Indica e  d  #'O f !7

F w  ] + |b• + w}• ?#
Xn*HH*AU.'<>e4
:.'<T#S†"%+9OC?*HH|A‰
: + '$ % 7 O6 ,P +  D#
Japonica?%I'>]'S]
T#D#Japonica !7F
'780"#8D#8I'O
D#IndicaA‹2N'780"#8
D#>|!7F:#'?cwcx
yA^!T#7e80>
!7Fwd#'O#8?*•A
?†"% *HH|A  C `%# + 9 OC
?*HH3Ae+!^!I!7F
 #'O>D#Japonica, Se
D # :. '< + !7 F w  '$
#" +O'O% +Hb•d  #'O
?*Y|•A#!7Fab+cxf
D#Japonica+#T#D<0O
d#'O'25>D#Japonica
thì d#'O^!T#2I+-
8'0<02(!25!7Fd 
#'O # ?*•A   D# Indica
Œ2#+!9"+:B2+
:#
S+R`SLW+9OC?*HH3A
e:.'<!7Fcxd/0
O #  !7 F x x* x} :
'780"#8r5D##)
B! O6,P!7FxUth+w
+!!7F #'Od#'O

'+O6,P!7Fcx+!7F
ctHY+!!7FO/0'25
d/0O#
3.2. Ảnh hưởng của nguồn cacbon và
nồng độ aga đến tỷ lệ tạo callus
`' &'S T# &'  '7 80 "#
8D#P'9I'0.'JU('%
T#/02#+'7800.'!7FJ
 29  O +   8
!7F'780+:;'<V6
W  + O#' : '7 80 "# 8
?[O!#*HH3A'$"+$29
## + = 0.'  e 8 &'# 
!7F'780"#8D#
U.&'S^!f"S*".f
!7 F B '$ #" wH#!u ?!7
FOZ*Z}ABd#'O]'
25 +J }b•Z |*•Z }|• d  #'O '
25f!7F3ZsZY8
] +J b•Z **•Z *•  <0 O6 ,P
'$ O'O% wH#!u  d  #'O #
ˆO'$O'O%+sH#!u
2F !#O% * +! 5 wH#! ?!7
F O |Z bZ wA d  #'O  ] +
|*•Z|w•Z}Y•+sH#!?!7FOHZ
Z*Ad#'O]+|•Z}b•Z
}|•29>Id#'O:7
   <0 O6 ,P '$ #" +
!#O%  +! 5 + wH#!u  d 
 #'O+#8.%‰^!9

D+'$"O'O%+!5
wH#!u+O6,P'$#"+O'O%
#0!#O%f$29wH#!ud 
#'O#f$29sH#!u
Võ Thị Minh Tuyển, Phạm Ngọc Lương, Vũ Văn Liết
755
Bảng 2. Ảnh hưởng của nguồn cacbon và nồng độ agar khác nhau đến tỷ lệ tạo callus
Nồng độ agar
Sucrose Maltose
Hàm lượng
đường
Vật liệu
0,5 0,75 1 0,5 0,75 1
LSD
0,5
CV%
F1.5 3,6 4,8 3,7 4,5 4,9 3,4
0,3 3,6
F1.7 3,5 3,7 2,9 4,2 4,1 3,8
0,3 4,5
60g
F1.62 3,4 4,1 3,6 3,8 4,7 4,5
0,3 3,7
Tỷ lệ trung bình 3,5 4,2 3,4 4,2 4,6 3,9

Ký hiệu môi trường 1 2 3 4 5 6

F1.5 2,1 4,9 3,6 3,9 1,9 3,1
0,3 4,4
F1.7 1,6 1,7 1,9 4,5 4,1 3,5

0,2 3,7
80g
F1.62 0,7 0 0,9 3,8 4,5 3,6
0,2 4,4
Tỷ lệ trung bình 1,5 2,2 2,1 4,1 3,5 3,4
Ký hiệu môi trường 7 8 9 10 11 12

^!I$29##:#'
# &'# O 80 $ 29 ## + H3b \
'&'S #'O*$29Hb•+•
f^!II'5":#'
'$"+O'O%?wH#!uAf!7
FOZ*Z}f!7FO*B$
29##+H3b•d#'O#8+
|*•Od#'O'25f*!7F
O?}b•A+f !7F O}?}|•A
'$"+!#O%?wH#!uAf!7
FO|ZbZwd#'O'25f!7
FOb?$29##+H3b•A+|w•#
Od#'O'25f!7FO
|?|*•A+!7FOw?}Y•ACf
!7FO3ZsZY!7FOsB
d##+H3b•d#'O?**•A#
d#'Of*!7FO3+OY•
!7FOHZZ*eB:.&'S
C
d#'O'25f'$"+
!#O% #  d  #'O ' 25 f
'$"+O'O%'0>>
+0^!Œ#25Ž

>  S G#%, + 9 OC ?*HH3A e
2# # :. '<J F !#O% + .'
O'/>29+=0.'
29 2. ' &'S '7 80 "# 8 T#
D#IndicaSx'#0:#x%O#
+ 9 OC ?*HH3A e &'# O 80 O6
,P'$#"+2F!#O%:.
&'S #'O#OO6,P'$
#"+2FO'O%:'780r5
#aQ)?UXcLHbuhvaabuUXcLHb
 <0 O6 ,P '$ #" +
!#O% _ O'O%  +! 5 +
wH#!u+$29##+H3b•'25d
#'O#:O6,P'$"
 +! 5 + sH#!u + $ 29 ##
Hb•+•
3.3. Ảnh hưởng bởi thời gian cấy chuyển
callus sang môi trường tái sinh cây đến
tỷ lệ hình thành cây bạch tạng trong
nuôi cấy bao phấn lúa Indica
 '7 80 "#8D#2_"
 D# Indica2I'+ 
Nghiên cứu yếu tố ảnh hưởng của môi trường và một số yếu tố bao phấn giống lúa Indica
756
 &'#/!8+ d/0 V#
O+d+/0"  d
 /0"  :'780"#8
T# B! /0 e J D# D# !  D#
!• 8 # 2_ " f  D# indica
= /0 "    +0 :7 $  

C>+:7BR7
<02(O6,PB'&'S:;'<'7
80"#82I'&'#+S!
#'0>/T#OC+/0" 
  + ! # S  :E P 2(!
+0 I'  S  • '0> /
/0#d /0"  #+,:@
,+#2 '780!7O{29:
'7 80 •  #! # B I'
>]'I'0>//0#d#
/0"  '780"#8D#
>]'+02N.+^!I
F#80'0(#'OO#!7F
O/0
d  /0 V#  O ,# 29 1
b*•t*}b• # 8 f * :S F#
*+?*}b•+*|•AU@,+F#
80'0(#'O?:SF#}|A
d  /0V# O S! ,?aS}A
(!DW8^!+0+d
 /0 "    V'8  \ , %
F#'=#'O!7F 
#'O|+ :SF#/'8 ?*H
+0:(1+0#'O"E2'+A
Bd/0"  #8fS*'$
<')b+)3?b|b+bw3•A
:SF#*t|d
+/0"  \8#-d
+/0O+/0V#"E2'
S!f:SF#*t}?aS}A

Bảng 3. Ảnh hưởng của thời gian cấy chuyển callus đến tỷ lệ hình thành
cây bạch tạng

Ngày

Tổ hợp lai
Tỷ lệ cây tái sinh %)

Tỷ lệ cây xanh (%)

Tỷ lệ cây bạch tạng
(%)
F1.5 9,7 7,8 5,9
F1.7 8,1 5,2 4,7

T
0
(1ngày)
Trung bình 8,9 6,5 5,3
F1.5 39,4 20,7 12,3
F1.7 35,4 21,4 13,6

T
1
(5ngày)
TB 37,4 21.1 13,0
F1.5 41,3 22,1 16,0
F1.7 36,3 23,5 18,5

T

2
(10ngày)
Trung bình 38,8 22,8 17,3
F1.5 45,7 18,6 36,3
F1.7 41,2 17,2 35,7

T
3
(15ngày)
Trung bình 43,5 17,9 36,0
F1.5 25,6 10,3 56,7
F1.7 23,4 9,0 54,5

T
4
(20ngày)
TB 24,5 9,6 55,6
LSD
0,5
1,9 1,2 1,5
CV% 3,6 4,6 3,5
Võ Thị Minh Tuyển, Phạm Ngọc Lương, Vũ Văn Liết
757



Hình 4. Cây bạch tạng thu được trong thí nghiệm
 <0 : #'O  + 25
:S  ' 2. H +0 ?:S F
#  t *A > '0( #'O O# !7

FO/0O‡d/0V##
8 ?**s•A + d  /0 "    8
?3}•A'&'ST#&''780"#
8D#25\>
|U„Ljg
x6,P!7FxUth+w+!!7
F #'Od#'O'+O6
,P !7 F cx +!7 F ctHY
+! !7 F O /0 '25d 
/0O#
x6 ,P '$ #"+!#O% _
O'O%+!5+wH#!u+$29
## +H3b• '25 d  #'O #
:O6,P'$"+!5+
sH#!u + $ 29 ##   _ Š
H3b•
:SF#1'2.H
+0>'0(#'OO#!7F
O/0O‡d/0V##8+d
/0"  8
khLhij`[cU`…†
Asoliman,S.S., T.A. Ismail, M.A. Zaki, S. Enass.,
Amer.(2007). “Genetic studies on tomato
anther culture.Factors affectting induction of
androgenesis in tomato anther culture”, African
Crop Science Conference proceedings Vol.8,
pp.759-768.
Bidhan Roy, B. Mandal Asit (2005).
“Antherculture response in indica rice and
variations in major agronomic characters

among the androclones of a scented cultivar,
Karnal local”, African Journal of
Biotechnology, Vol. 4(3), pp. 235-240.
Chen Hong and Qin Rui-Zhen (2007).
“Improvement of Callus Induction Efficiency
in Anther Culture of Autotetraploid Rice”, Acts
Agronomica Sinica, Vol. 33(1), pp. 12-125.
Phạm Tiến Dũng (2003). Xử lý kết quả thí nghiệm
trên máy tính bằng IRRISTAT 4.0 trong
Windows, NXB Nông nghiệp, Hà Nội.
Tran Dinh Gioi, Vuong Dinh Tuan (2002). “Effect
of different media and genotypes on anther
culture efficiency of F1 plants derived from
csosses between IR64 and new plant type rice
citivars”, Omonrice 10: 107-109.
Javed, M A., S., Misoo, T., Mahmood,M.S.,
Haider, A.H. Shah, V.N. Rashid, J.Iqbal
(2007). “Effictiveness of alternate culture
Nghiên cứu yếu tố ảnh hưởng của môi trường và một số yếu tố bao phấn giống lúa Indica
758
temperatures and maltose in ther anther
culture of salt tolerant Indica rice cultivars”,
African Crop Science Proceedings, Vol. 8,
pp. 753-757.
Herath,HMI., DC., Bandara, PK. Samarajeewa
(2007). “Effect of Culture Media for Anther
culture of Indica Rice Varieties and Hybrids
of Indica and Japonica”, Tropical
Agriculture Research & Extension, Vol. 10,
pp. 17-22.

Đào Thị Hải Lý, Nguyễn Đức Thành, Mai Thị
Hằng (2007). “Ảnh hưởng của một số yếu tố
đến nuôi cấy bao phấn con lai F1 của một
cặp lúa lai”, Tạp chí khoa học, 52(4): 130-
136.
Liljana R. Koleva-Gudeva, Mirko Spasenoski,
Fidanka Trajkova, (2007). “Somatic
embryogenesis in pepper anther culture: The
effect of incubation treaments and different
media”, Science Horticulturaae, Vol. 111, Issue
2, pp. 114-119
Obert B, B Dedicova, A hricova, J Samaj, A
Pretova (2004). “Flax anther culture: Effect of
genotype, cold treatment and media, Plant cell,
tissue and organ culture, Vol. 79(2), pp. 233-
238.
Trần Duy Quý (1999), Các phương pháp mới trong
chọn tạo giống cây trồng, Nhà xuất bản Nông
nghiệp, trang: 15 - 24
Supanyika Sengsai, Surin Peyachoknagul, Prapa
Scripichitt, Amara Thongpan and Pradit
Pongtongkam (2007). “Anther Culture of
BC1F1 KDML105/IRBB5/KDML105) Hybrid
to Produce Bacterial Blight Resistance
Doubled Haploid Rice”, Kasetsart J. (nat. Sci.),
Vol. 41, pp. 251-261.

Nguyễn Văn Song, Nguyễn Thị Ngọc Thương, Đào Thị Hồng Ngân, Phạm Thị Hương,
759