ý nghĩa 3 lần CHÍ PHÈO đến NHÀ bá KIẾN

Đề : Sau khi ở tù về, nhân vật Chí Phèo trong tác phẩm cùng tên của Nam Cao
đã đi đến nhà Bá Kiến mấy lần? Anh (Chị) hãy thuật lại một cách ngắn gọn và đầy đủ
các lần Chí Phèo đến nhà Bá Kiến. Trong mỗi lần cần làm rõ:
- Hồn cảnh cụ thể.
- Động cơ thúc đẩy Chí Phèo đến nhà Bá Kiến? Từ đó, anh (chị) hãy nêu
một vài suy nghĩ về giá trị tác phẩm Chí Phèo.
GỢI Ý LÀM BÀI
MỞ BÀI: Giới thiệu khái quát , dẫn dắt vào bài
THÂN BÀI :
Ý I – CP đến nhà BK lần thứ nhất:
1 - Sau khi ở tù về một ngày, Chí Phèo đã ra chợ uống rượu với thịt chó từ trưa đến
chiều, "say khướt" rồi ngật ngưỡng, hung hăng cầm vỏ chai đến nhà Bá Kiến
gọi tên liên tục ra mà chửi. Cụ Bá chưa về. Con trai Cụ là Lý Cường nổi tiếng hách
dịch đã xơng ra đánh nhau với Chí Phèo. Chí Phèo vừa rạch mặt ăn vạ, vừa kêu làng như
bị người ta cắt cổ họng "Ối làng nước ôi! Cứu tôi với....ối làng nước ơi! Bố con thằng Lý
Kiến nó đâm chết tơi...làng nước ơi!". Giữa lúc đó, Cụ Bá về. Cụ cất tiếng hỏi rất sang:
"Cái gì mà đơng thế này?" Nhưng khi thống nhìn thấy cảnh Chí Phèo "Nằm dài, k hơng
nhúc nhích, rên k he k h ẽ như gần chết", cụ Bá đã biết cơ sự rồi. Một mặt, Cụ dịu giọng
bảo mọi người đứng xem hãy trở về nhà mình, một mặt khác cuúi xuống dỗ dành
ngọt ngào Chí Phèo. Cuối cùng, Chí Phèo đã theo Bá Kiến vào nhà, được cụ Bá thết đãi
cơm rượu, thịt gà, khi ra về còn được cho một đồng bạc mua thuốc chữa vết thương. "Chí
Phèo vơ cùng hả hê"
2 - Như vậy, lần này, Chí Phèo đến nhà Bá Kiến với động cơ đập đầu ăn vạ và có bao hàm
cả sự trả thù. Qua đây, Nam Cao cũng hé mở cho người đọc thấy được bao điều.
a - Về phía nạn nhân, qua lần "gặp gỡ" đầu tiên này, tính cách tha hố lưu manh của
Chí Phèo đã bộc lộ một cách khá đầy đủ trước mặt dân làng Vũ Đại. Đâu cịn hình ảnh
anh canh điền khoẻ mạnh về thể xác, lành mạnh về tâm hồn như mới ngày nào. Sau 7, 8
năm biệt tích trở về, Chí Phèo khơng cịn là con người hiền lành như xưa nữa, mà đã trở
thành một tên côn đồ, hung hẵn, sẵn sàng đâm chém, rạch mặt ăn vạ. Nhìn cảnh Chí
Phèo vừa rạch mặt, vừa kêu làng, chúng ta càng thấm thía một sự thực: nhà tù của chế độ
thực dân đã làm tha hoá biến chất con người lao động một cách khủng khiếp.

b - Về phía bọn thống trị, kẻ thủ phạm mà hiện thân là Bá Kiến, qua cảnh này và
cũng là cảnh đầu tiên Bá Kiến xuất hiện trước người đọc. Quan sát việc lão ứng xử với
Chí Phèo, chúng ta thấy Bá Kiến hiện nguyên hình là một tên cường hào, địa chủ, một tên
cáo già lọc lõi, lắm mưu nhiều kế và rất thâm hiểm. Sự ngọt ngào và cách cư xử khôn
khéo của cụ Bá đã xoa dịu được cơn giận của Chí Phèo làm cho "Chí Phèo mềm nhũn".
1


Chí Phèo từ chỗ hung hăng xơng đến nhà Bá Kiến tuyên bố quyết liều chết với bố con
lão, đến chỗ "hả hê ra về", trở thành chỗ đầy tớ tay chân cho Bá Kiến.
3 - Hiện tượng nói trên cũng là một hiện tượng khá mỉa mai chua sót mà có thật trong xã
hội cũ. Nhiều người
lao động bị áp bức khi đã trở thành lưu manh thì chỉ biết phản ứng một cách mù quáng,
liều lĩnh và dễ bị bọn thống trị mua chuộc lợi dụng. Vạch ra được điều đó chứng tỏ ngịi
bút của Nam Cao thật giàu tính hiện thực.
Ý II – CP đến nhà BK lần thứ hai:
1 - Sau khi hết tiền uống rượu, đến mua quỵt bà hàng rượu, Chí Phèo lại ngật
ngưỡng say đến nhà Bá Kiến tuyên bố "đến để đòi nợ cụ Bá". Gặp Bá Kiến, với
điệu bộ gần như hiền lành, Chí Phèo xin cụ Bá "cho con đi ở tù" và nếu khơng được
"thì con phải đâm chết dăm ba thằng để được đi ở tù". Bá Kiến đã xúi Chí Phèo đến
nhà Đội Tảo để địi món nợ 50đ cho cụ Bá. Chí Phèo nhận đi ngay. May "Đội Tảo ốm
liệt giường", các bà vợ đã bí mật giấu chồng đưa chơ Chí Phèo. Thế là "Chí Phèo vênh
vênh ra về, hắn thấy oai thêm bậc nữa. Hắn tự đắc: anh hùng làng này cóc thằng nào bằng
ta". Bá Kiến đưa cho Chí Phèo 5đ và một vườn chuối vừa mới cắm thuế của một người
trong làng.
2- Thế là từ đây, Chí Phèo mặc nhiên trở thành tay sai đắc lực cho Bá Kiến.
a - Về phía nạn nhân: ở lần gặp gỡ này, ta thấy tính cách Chí Phèo đã có một bước biến
đổi. Đó là Chí Phèo càng dấn sâu vào con đường lưu manh và trở thành công cụ lợi hại
cho lão cường hào cáo già độc ác. Nhưng mặt khác trong lời cầu khẩn của Chí Phèo:
"Xin cho đi ở tù...đi ở tù cịn có cái mà ăn, bây giờ về làng, một thước đất cắm dùi cũng

khơng có chả làm gì nên ăn", ta có thể thấy trong đáy sâu tâm hồn Chí Phèo ln ln chất
chứa một nỗi xót xa cho thân phận mình. Qua chi tiết này, tác phẩm cũng đã nói lên được
tình trạng cùng cực khơng có lối thốt của người nơng dân lao động nghèo. Ở tù về, tứ cố
vô thân, vô điền thổ, cảnh ngộ đã đẩy người dân vào vịng tội lỗi.
b - Về phía bọn thống trị: Cũng ở lần gặp gỡ thứ hai này, bản chất gian hùng, nham hiểm
của con cáo già Bá Kiến đã được tô đậm thêm một mức nữa. Khi biết được Chí Phèo đến
để xin đi ở tù, và nếu khơng được thì sẽ đâm chết dăm ba thằng, con cáo già đó đã có một
giải pháp rất cao tay. Bằng một vài lời khích bác nhẹ nhàng, Bá Kiến đã đẩy Chí Phèo vào
một cái bẫy: mượn tay Đội Tảo để giết Chí Phèo và ngược lại. Đó là một thủ đoạn rất gian
hùng.
Ý III – CP đến nhà BK lần thứ ba:
1 - Lần này Chí Phèo đến nhà Bá Kiến với một tâm trạng đặc biệt, khác hẳn hai lần
trước. Đó là khi bị Thị Nở cự tuyệt, hắn lại uống rượu và rồi xách dao ra đi. Hắn
không rẽ vào nhà Thị Nở như dự định ban đầu, mà đến thẳng nhà Bá Kiến. Dưới
chân Chí Phèo hơm nay, khơng hẵn là bước chân của kẻ say rượu, mà đúng là bước chân
của kẻ vừa say, vừa tỉnh. Chí Phèo tỉnh vì ý thức nhân phẩm đã trở về. Tình yêu thương
2


mộc mạc và chân thành của Thị Nở đã làm thức dậy bản chất lương thiện của Chí Phèo
"Hắn thèm lương thiện. Hắn muốn làm hoà với mọi người biết bao!" Câu trả lời của Thị
Nở sẽ quyết định số phận của hắn: được công nhận quyền làm người hay mãi mãi bị đày
đoạ trong kiếp sống thú vật? Chí Phèo hồi hộp hy vong. Nhưng cánh cửa hy vọng vừa hé
mở thì đã bị đóng sầm ngay lại. Vì bà cô của Thị Nở không cho Thị đâm đầu dđ lấy một
thằng đã bị xã hội khai trừ. Mọi người đã quen coi Chí Phèo là con quỹ dữ từ lâu rồi.
Hơm nay, linh hồn Chí Phèo đã trở về, nhưng mọi người khơng nhận ra. Thế là Chí Phèo
rơi vào một tấn bi kịch tinh thần đau đơn: Thèm lương thiện mà bị xã hội lạnh lùng cự
tuyệt.
2 - Quặn quại trong đau khổ và tuyệt vọng, Chí Phèo càng thấm thía tội ác của kẻ đã
cướp cả nhân tính lẫn nhân hình của mình là Bá Kiến. Nên hơm nay Chí Phèo ra

đi với sự thơi thúc của lòng căm thù, của thái độ kiên quyết đòi lại gương mặt và tâm
hồn đã bị xã hội cuớp mất. Trước Bá Kiến, lần này Chí Phèo có một tư thế và cách nói
năng chững chạc, quyết đốn và chủ động hơn. Bá Kiến ngạc nhiên đến sửng sốt: "Thơi
cầm lấy vậy! Tơi k hơng cịn hơn". Chí Phèo lại vênh mặt lên, nói một cách rất kiêu ngạo:
"Tao đã bảo tao k hơng cần tiền". Bá Kiến nói mỉa mai và hỏi Chí: "Giỏi! Hơm nay mới
thấy anh k hơng địi tiền. Thế thì anh cần gì?". Chí Phèo dõng dạc nói: "Tao muốn làm
người lương thiện”. Bá Kiến lại mỉa mai “Ồ tưởng gì! Tơi chỉ cần anh lương thiện cho
thiên hạ nhờ”. Chí Phèo lắc đầu: "Không được! Ai cho tao lương thiện?""Làm thế nào cho
mất được những vết mảnh chai trên mặt này?
Tao không thể là người lương thiện nữa. Biết khơng? Chỉ cịn một cách...". Chỉ cịn một
cách, đó là Chí Phèo "Xơng vào văng dao tới....vừa chém túi bụi vừa k êu làng thật to". Và
sau khi giết Bá Kiến, hắn đã quay lại tự kết liễu cuộc đời mình "Hắn giẫy đành đạch ở
giữa bao nhiêu là máu tươi".
3 - Hành động giết Bá Kiến hơm nay của Chí Phèo khơng phải là hành động giết người
của một Chí Phèo lưu manh, mà là hành động lấy máu rửa hờn của một người nông dân
đã thức tỉnh về quyền sống. Như thế là Nam Cao đã nhìn thấy dưới đáy tâm hồn con quỷ
dữ làng Vũ Đại vẫn chưa tắt hết ngọn lửa căm thù giai cấp. Khám phá ra điều ấy chứng tỏ
con mắt nhân đạo của Nam Cao rất tinh đời. Giết xong Bá Kiến, Chí Phèo cũng quay lại
tự sát. Bởi ý thức nhân phẩm đã trở về, Chí Phèo khơng bằng lịng kiếp sống thú vật nữa.
Chí Phèo khơng chịu trách nhiệm về cái chết của mình, mà suy cho cùng thủ phạm chính
là Bá Kiến, là tồn bộ cái xã hội thực dân phong kiến bất công tàn bạo vô nhân đạo lúc
bấy giờ. Cái chết của Chí là một bản kết tơi sâu sắc cái xã hội đã bức tử sự sống, dồn ép sự
sống.
- Phản ứng quyết liệt dữ dội của Chí Phèo trên đây cho thấy hình như đằng sau những luỹ
tre xanh tưởng như thanh bình yên ả:
"Thong thả nhân gian nghỉ việc đồng
Lúa thì con gái mướt như nhung
Đầy vườn hoa bưởi hoa cam rụng
3

Ngào ngạt ong bay bượn lượn vịng"
(Nguyễn Bính)
vẫn ln ln tiềm ẩn mâu thuẩn giai cấp gay gắt nghìn đời giữa người nông dân và địa
chủ. Mối mâu thuẩn ấy khơng thể điều hồ, càng nén nó xuống thì càng bùng lên dữ dội.
Ngòi bút hiện thực sắc sảo của Nam Cao đã phát hiện ra cái quy luật ấy.
4 - Sau khi Chí Phèo chết, chắc gì hiện tượng Chí Phèo đã chấm dứt? Chi tiết kết thúc
câu chuyện thật có ý nghĩa: Khi nghe tin Chí Phèo chết, Thị Nở nhìn nhanh xuống bụng
và thấy thống hiện ra "Cái lị gạch cũ bỏ k hơng, xa nhà cửa, và vắng người lại qua". Rất
có thể từ cái lị gạch ấy, một Chí Phèo con ngỗ ngược hơn bố nó lại ra đời để nối nghiệp.
Điều đó chưa có gì đảm bảo. Nhưng có điều chắc chắn là chừng nào ở nơng thơn, cịn có
bọn cường hào thì chừng ấy cịn nảy sinh ra hiện tượng Chí Phèo. Giá trị hiện thực sâu
sắc và độc đáo của ngòi bút Nam Cao còn được thể hiện từ cái quy luật nghiệt ngã đó.
KẾT BÀI: Tóm lại, ba lần "gặp gỡ" giữa Chí Phèo và Bá Kiến là những lần đụng đầu
quyết liệt giữa hai tính cách kể thống trị và người áp bức, bị đầy đoạ đến mức khơng cịn
là người nữa. Tác phẩm đã phản ánh được một vấn đề quan trọng bức xúc trong đời
sống hiện thực nông thôn thời ấy: xã hội phong kiến thực dân đã đầy đoạ làm tha hoá
con người. Và khi ý thức nhân phẩm đã trở về thì lại bị xã hội lạnh lùng cự tuyệt, để phải
tự huỷ diệt cuộc sống của mình. Nam Cao đã vạch trần được tội ác khủng khiếp đó và lên
tiếng kêu cứu nhằm bảo vệ lấy nhân phẩm của con người, hãy tiêu diệt hoàn cảnh phi nhân
tính. Nam Cao đồng cảm và chia sẽ với những nạn nhân đau khổ đồng thời tìm thấy dưới
đáy tâm hồn tưởng như u mê cằn cỗi vẫn lấp lánh ánh sáng nhân phẩm; vẫn cháy
bỏng một niềm khát khao được sống lương thiện.
Đó chính là giá trị hiện thực và nhân đạo vừa độc đáo, vừa sâu sắc, vừa mới mẻ,vừa
rộng lớn của tác phẩm "Chí Phèo". Vì thế "Chí Phèo" xứng đáng là một trong những kiệt
tác của nền văn học Việt Nam thế kỷ XX.

4