Tài liệu Viêm phổi hít phải ở người già pdf

Viêm phổi hít phải ở người già

Viêm phổi do rối loạn nuốt rất thường gặp ở người cao tuổi, người đang được theo dõi
chăm sóc tại nhà, ở các khu dưỡng lão và thậm chí ngay cả trong bệnh viện. Theo ước
tính, viêm phổi do rối loạn nuốt chiếm khoảng 5 - 15% các viêm phổi cộng đồng nói
chung và có tới 20% số người già tại các khu dưỡng lão bị ít nhất một lần viêm phổi do
rối loạn nuốt. Đây cũng là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở nhóm
bệnh nhân này nhưng đáng tiếc thường lại hay bị bỏ qua.
Viêm phổi do rối loạn nuốt là tình trạng phổi bị viêm nhiễm do hít phải các chất “ngoại
lai” từ hầu họng xuống hoặc từ dạ dày - thực quản trào ngược vào phổi. Các chất “ngoại
lai” này có thể là nước bọt, đờm dãi, các dịch tiết hầu họng, thức ăn, nước uống và dịch
vị (nếu bệnh nhân bị hội chứng trào ngược).
Viêm phổi do rối loạn nuốt được chia làm hai nhóm chính: viêm phổi với các tổn thương
chủ yếu do dịch vị trào ngược hay còn được gọi là hội chứng Mendelson và viêm phổi do
sặc thức ăn, dịch tiết hầu họng thường có nhiễm khuẩn kèm theo (loại viêm phổi này
hay gặp ở người già).


Sặc khi ăn uống ở người già dễ gây viêm phổi do hít phải.

Nguyên nhân do đâu?
Viêm phổi do rối loạn nuốt có nguyên nhân chủ yếu là do những “dị vật” nước bọt, mẩu
thức ăn, đờm dãi, dịch vị trào ngược rơi vào trong phổi. Các loại “dị vật” này sẽ gây
nên các phản ứng viêm cũng như tạo tiền đề cho vi khuẩn xâm nhập phổi. Nhiễm khuẩn
khi bị sặc thức ăn, nước bọt, dịch tiết hầu họng gần như là chắc chắn do trong nước bọt,
dịch hầu họng đã có một số lượng đáng kể vi khuẩn sinh sống và thức ăn, nước uống
cũng không phải hoàn toàn “vô khuẩn”. Thêm nữa, khi lọt vào phổi, các loại “dị vật” này
sẽ làm phổi tổn thương thông qua các phản ứng viêm nhiễm và đây là điều kiện lý tưởng
cho vi khuẩn phát triển.
Cảnh giác với các triệu chứng ho, sặc
Ai dễ bị viêm phổi do rối loạn

nuốt?
Người dễ bị viêm phổi do rối loạn
nuốt là người đang có các nguyên
nhân gây rối loạn nuốt. Có
nhiều nguyên nhân gây rối loạn
nuốt ở người già như các thương
tổn thần kinh - cơ do nhồi máu
não, xuất huyết não, bệnh
Parkinson, xơ cứng cột bên teo
cơ, đa u tủy xương, nhược cơ, sa
sút trí tuệ. Sau đó là một số các
nguyên nhân khác như tuyến giáp
to, phì đại đốt sống cổ, túi thừa
Zenker, ung thư Các rối loạn
tâm lý, bệnh mô liên kết (viêm đa
cơ, loạn dưỡng cơ ), các di
chứng do phẫu thuật vùng hầu -
họng, xạ trị, thuốc cũng có thể
gây rối loạn nuốt ở người già.
Những bệnh nhân đang được nuôi
dưỡng bằng ống thông dạ dày,
ống thông hỗng tràng qua đường
mũi hoặc miệng, bệnh nhân đã
hoặc đang có ống nội khí quản,
ống mở khí quản không được
chăm sóc tốt cũng có thể dễ
dàng bị viêm phổi do sặc do rối
loạn nuốt và trào ngược dạ dày -
Biểu hiện của viêm phổi do rối loạn nuốt bao gồm
các triệu chứng từ nhẹ đến nặng như ho nhiều. Ho,

sặc xuất hiện sau khi nuốt nước bọt, trong khi đang
ăn uống. Nhiều trường hợp rối loạn nuốt nặng nên
bệnh nhân bị ho sặc dữ dội với các biểu hiện của suy hô hấp: tím tái, thở rít, co thắt thanh
môn và có thể tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời. Sau khi một lượng các chất tiết
đường hô hấp, thức ăn vào phổi, các triệu chứng viêm sẽ xuất hiện như ho khạc đờm
vàng, sốt cao, đau ngực, khó thở, làm xét nghiệm máu thấy có bạch cầu, CRP,
procalcitonin tăng cao chứng tỏ có nhiễm khuẩn. Chụp Xquang hoặc cắt lớp lồng ngực sẽ
thấy hình ảnh phổi tổn thương viêm. Bên phổi hay bị viêm do rối loạn nuốt là bên phổi
phải bởi phế quản gốc phổi phải to hơn, thẳng và dốc hơn bên trái nên dị vật dễ vào hơn.
Các triệu chứng của viêm phổi do rối loạn nuốt cũng có thể mờ nhạt do đáp ứng miễn
dịch kém ở người già hoặc cũng có thể hết sức nặng nề như viêm phổi áp-xe hóa, viêm
phổi có sốc nhiễm khuẩn hoặc gây suy hô hấp nặng do tổn thương lan rộng sang hai bên
phổi.
Điều trị và dự phòng
Điều trị viêm phổi do rối loạn nuốt trước hết là điều trị các viêm nhiễm ở phổi như dùng
kháng sinh (nên kết hợp một kháng sinh nhóm beta lactam với một kháng sinh nhóm
aminoside hoặc quinolon), cho các thuốc long đờm, chống viêm, bồi phụ đầy đủ nước,
điện giải, thăng bằng kiềm toan và đảm bảo một chế độ dinh dưỡng tốt. Tiếp theo là khắc
phục tình trạng sặc do rối loạn nuốt như tìm dạng thức ăn thích hợp, ví dụ bệnh nhân khó
nuốt thức ăn cứng thì chuyển chế độ thức ăn mềm hơn, bệnh nhân hay sặc chất lỏng thì
chuyển chế độ ăn đặc Điều trị phục hồi chức năng nuốt bằng “liệu pháp nuốt” gồm ba
phương pháp: hỗ trợ bù khi nuốt, luyện tập tăng cường chức năng các cơ nhai - nuốt và
luyện tập khi đang trong quá trình nuốt. Liệu pháp này nhằm làm giảm khả năng sặc thức
ăn vào phổi và tránh ứ đọng thức ăn trong miệng. Phẫu thuật cắt cơ nhẫn - hầu để làm
thông thoáng đường thức ăn xuống thực quản cũng có thể được áp dụng. Nuôi dưỡng
bằng đường tĩnh mạch, mở thông dạ dày - hỗng tràng qua nội soi được chỉ định cho một
số trường hợp nặng.
Người bị rối loạn nuốt cũng nên chú ý: nghỉ ngơi trước ăn 30 phút; ngồi khi ăn; ăn miếng
nhỏ, thức ăn mềm thích hợp; không nói chuyện, xem tivi, đọc báo… làm mất tập trung
khi đang ăn. Tránh dùng thuốc an thần, gây ngủ ngoài chỉ định. Làm rỗng dạ dày bằng

các thuốc như erythromycin, motilium Làm vệ sinh răng miệng thường xuyên để tránh
viêm phổi hít phải và hết sức chú ý nếu bệnh nhân đang ăn bị sặc phải biết cách cấp cứu
như một hội chứng dị vật thâm nhập đường thở.
BS. Vũ Đức Anh

thực quản.