Rèn luyện hành vi đạo đức cho học sinh lớp 1 qua hoạt động trải nghiệm theo chủ đề

PHẦN MỞĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong những năm qua, quan điểm giáo dục toàn diện của Đảng và Nhà
nước đã nhấn mạnh vào việc chuyển đổi mạnh mẽ quá trình giáo dục theo
phương pháp truyền thống (nhấn mạnh vào trang bị kiến thức) sang phương
pháp phát triển toàn diện (nhấn mạnh vào phẩm chất người học). Quá trình này
chính được hiểu là “học đi đơi với hành” hay gắn lý luận với thực tiễn, đặc biệt
là sự gắn kết giữa Nhà trường, gia đình và xã hội trong việc rèn luyện nhân cách,
phẩm chất đạo đức cho học sinh. Có thể nói, vấn đề giáo dục đạo đức đóng vai
trị cực kỳ quan trọng trong việc phát triển ngành giáo dục trong giai đoạn đổi
mới và hội nhập quốc tế.Với 3 cấp học trong hệ thống giáo dục phổ thơng ở
nước ta, giáo dục tiểu học đóng vai trị nền tảng và ln được tồn xã hội đầu tư
và quan tâm.
Chương trình giáo dục tiểu học, ngồi việc trang bị kiến thức nền tảng, thì
việc giáo dục hành vi đạo đức của học sinh đóng vai trị vơ cùng quan trọng bởi
đây là những khởi nguồn cho phát triển nhân cách của học sinh sau này. Nhà
trường có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc bồi dưỡng nhận thức cho học
sinh tiểu học về những quan điểm sống đúng đắn, hành vi đạo đức chuẩn mực
trong đời sống và học tập hàng ngày. Từ đó, cung cấp và rèn luyện những kỹ
năng cơ bản cho học sinh như kỹ năng giao tiếp, đọc, viết, tính tốn,... Giáo dục
tốt ở bậc tiểu học sẽ góp phần định hình những tri thức và xây dựng nhân cách
tốt của học sinh, hình thành kỹ năng giao tiếp có văn hóa, đạo đức để về sau trở
thành những người công dân tốt, có ích cho gia đình và xã hội.
Giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học có vai trị cực kỳ quan trọnggóp
phần hình thành và phát triển nhân cách toàn diện cho học sinh, giúp học sinh
rèn luyện ý thức, trách nhiệm, hành vi công dân ngay từ khi còn nhỏ, biết tuân
thủ pháp luật và sống theo đạo lý dân tộc. Giáo dục đạo đức tốt trong Nhà
trường giúp học sinh nhận thức được các mặt trái của xã hội, của kinh tế thị
trường từ đó xây dựng hành vi và nhân cách sống chuẩn mực.Chính bởi vậy,
việc rèn luyện hành vi đạo đức cho học sinh tiểu học nói chung, học sinh lớp 1
1

(năm học đầu tiên trong hệ thống giáo dục phổ thơng) nói riêng đóng vai trị rất
quan trọng với tồn xã hội.
Đối với học sinh lớp 1, hoạt động trải nghiệm (HĐTN) theo chủ đề có vai
trị rất quan trọng. Chính bởi vậy, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) đã ban hành
văn bản hướng dẫn thực hiện chương trình HĐTN cấp tiểu học trong Chương
trình giáo dục phổ thơng ban hành theo Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT, văn
bản số 3535/BGDĐT-GDTH hướng dẫn thực hiện nội dung HĐTN cấp tiểu học.
Theo đó, HĐTN quy định ba mạch nội dung đối với lớp 1 bao gồm: “Hoạt động
hướng vào bản thân, hoạt động hướng đến xã hội và hoạt động hướng đến tự
nhiên. HĐTN được thực hiện thơng qua bốn loại hình hoạt động chủ yếu, cụ thể:
sinh hoạt dưới cờ, sinh hoạt lớp, hoạt động giáo dục theo chủ đề và hoạt động
câu lạc bộ (trong đó hoạt động câu lạc bộ là loại hình tự chọn). HĐTN được tổ
chức trong và ngoài lớp học, trong và ngoài trường học theo quy mơ nhóm, lớp
học, khối lớp hoặc ở quy mơ trường”.
Về thời lượng, HĐTN được quy định 105 tiết/năm học, trong đó: 35 tiết
sinh hoạt dưới cờ (nhóm lớn, quy mơ trường); 35 tiết sinh hoạt lớp (nhóm lớn,
quy mơ lớp học); 35 tiết HĐTNtheo chủ đề, hoạt động câu lạc bộ (quy mơ lớp
học, nhóm lớp học). Như vậy, “HĐTNtheo chủ đề này được hiểu là quá trình kết
hợp có mục đích vai trị chủ đạo của giáo viên với hoạt động của học sinh tiểu
học nhằm hình thành ý thức, tình cảm, hành vi thói quen đạo đức phù hợp với
các chuẩn mực xã hội”. HĐTN theo chủ đề hướng tới sự hình thành và phát
triển nhân cách tốt đẹp cho học sinh lớp 1 – năm học có tính chất bản lề trong
hình thành nhân cách của học sinh.
Đến tháng 8/2019, tồn tỉnh Phú Thọ có 294 trường tiểu học với
135.773 học sinh, công tác giáo dục hành vi đạo đức cho trẻ luôn được quan tâm
đầy đủ (Niên giám thống kê tỉnh Phú Thọ, 2020).Trong thời gian vừa qua, Sở
Giáo dục và Đào tạo tỉnh Phú Thọ đã tích cực phối hợp lồng ghép trong chương
trình dạy học, các hoạt động ngoại khóa, HĐTN theo chủ đề… từ đó rèn luyện

khả năng thích nghi với cuộc sống, ứng xử phù hợp với chuẩn mực đạo đức xã
hội, từng bước hình thành và phát triển nhân cách, để học sinh năm đầu cấp tiểu
2


học có nền tảng hành vi đạo đức cơ bản. Hệ thống giáo dục trong tỉnh Phú Thọ
cũng tích cực đổi mới phương pháp dạy và học theo hướng nâng cao khả năng
tự học của hoc sinh, học sáng tạo; chú trọng giáo dục đạo đức, lối sống, kỹ năng
sống và ý thức trách nhiệm cho học sinh tiểu học, từ đó hình thành thói quen và
niềm say mê học tập suốt đời cho học sinh.
Bên cạnh những kết quả đạt được trong việc giáo dục đạo đức, rèn luyện
hành vi đạo đức cho học sinh tiểu học nói chung, học sinh lớp 1 nói riêng ở thị
xã Phú Thọ cịn nhiều khó khăn, cụ thể: các HĐTN theo chủ đề mới đưa vào
giảng dạy nên nội dung chưa phong phú và đặc biệt thiếu thời gian, phương tiện
giúp học sinh trải nghiệm chương trình thực tế; mối quan hệ Nhà trường, gia
đình và xã hội chưa thực sự khăng khít trong phối hợp tổ chức các HĐTN theo
chủ đề,... Đặc biệt là chưa có một đánh giá đầy đủ về cách thức và phương pháp
triển khai các HĐTN theo chủ đề một cách có hệ thống. Hệ quả là vẫn còn một
số học sinh lớp 1 trên địa bàn thị xã Phú Thọ chưa hành xử theo chuẩn mực đạo
đức đã được trang bị, học sinh thiếu sự tự tin khi thể hiện các hành vi đạo đức
trong cuộc sống.
Năm học 2020-2021, trên địa bàn thị xã Phú Thọ có 12 trường tiểu học,
với 204 lớp, hơn 5.500 học sinh, trong đó khối lớp 1 có 1.400 học sinh chia làm
42 lớp. Nhìn chung các học sinh lớp 1 trên địa bàn thị xã có đạo đức tốt, nhiều
học sinh tích cực, chăm ngoan và tuân thủ tổ chức kỷ luật của Nhà trường. Bên
cạnh đó, vẫn cịn một số học sinh lớp 1 có hành vi vi phạm chuẩn mực đạo đức
(như nói tục, chửi bậy, hay bắt nạt bạn bè, chưa lễ phép với thầy/cô, it tham gia
hoạt động tập thể lớp,…). Trong thời gian vừa qua, mặc dù các HĐTN theo chủ
đề bước đầu được triển khai tuy nhiên tỉ lệ học sinh lớp 1 hình thành được hành
vi đạo đức sau khi giáo dục đạo đứccịn thấp, hình thức và các HĐTN theo chủ

đề cịn đơn giản và chưa có sự đầu tư đúng mức.
Xuất phát từ sự cần thiết về lý luận và thực tiễn, tác giả lựa chọn đề tài
“Rèn luyện hành vi đạo đức cho học sinh lớp 1 qua hoạt động trải nghiệm theo
chủ đề”
3


2. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Các tác giả Lê Thị Thanh Chung (2008), Trần Hậu Kiêm (1997), Phạm
Khắc Chương và Nguyễn Thị Yến Phương (2005), Hà Thế Ngữ và Đặng Vũ
Hoạt (1987),Nguyễn Hữu Hợp (2008) đã đề cập nhiều về lý luận giáo dục học
và giáo dục đạo đức, phương pháp dạy môn đạo đức ở bậc tiểu học. Qua các tài
liệu này các tác giả đã góp phần làm rõ những vấn đề chung về đạo đức (nguồn
gốc, bản chất, chức năng và vai trò xã hội của đạo đức), yêu cầu đạo đức trong
đời sống xã hội, các phẩm chất đạo đức của cá nhân,...
Cũng theo các tài liệu trên:“Việc giáo dục đạo đức và hành vi đạo đức
của học sinh tiểu học, đặc biệt là học sinh lớp 1 đóng vai trị vơ cùng quan
trọng bởi vì nó góp phần tạo nên giáo dục tồn diện của Nhà trường và hình
thành kỹ năng, ứng xử đạo đức chuẩn mực đạo đức cho học sinh”. Các tài liệu
bàn về lý luận và phương pháp giảng dạy đạo đức tập trung theo hướng phát huy
tính tích cực, chủ động sáng tạo kết hợp giữa giảng dạy trên lớp và các
HĐTNthực tiễn cho học sinh dễ học, dễ hiểu và dễ áp dụng kiến thức để tạo
thành kỹ năng và rèn luyện hành vi chuẩn mực về đạo đức trong khối tiểu học.
Để việc giáo dục đạo đức và rèn luyện hành vi đạo đức tốt thì cần quan tâm và
đầu tư nghiên cứu sâu về phương pháp quản lý giáo dục tiểu học đáp ứng yêu
cầu, nội dung trong tình hình mới.
Tác giả Nguyễn Thị Lành (2015) bàn về “Các biện pháp nâng cao chất
lượng giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học ở thành phố Hồ Chí Minh”.
Thơng qua nghiên cứu này, tác giả “đã làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn
về giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học.Đây là nhiệm vụ chính trị hàng đầu

của các trường tiểu học. Sau khi phân tích thực trạng và nguyên nhân giáo dục
đạo đức cho học sinh tiểu học trên địa bàn thành phố, tác giả đưa ra được nhiều
biện pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học
trong đó chú trọng đến các giải pháp nêu gương, rèn luyện, kiểm tra đánh giá
thường xuyên thông qua tiết sinh hoạt tập thể”,...
Tác giả Nguyễn Thành Chung (2018), có nghiên cứu về“Quản lý hoạt
động giáo dục đạo đức cho học sinh trung học cơ sở trên địa bàn huyện Phù
4


Ninh, tỉnh Phú Thọ”. Cũng hướng tới nội dung giáo dục đạo đức trong Nhà
trường, nhưng tác giả lựa chọn đối tượng tác động là học sinh bậc THCS trên địa
bàn huyện. Tác giả nhấn mạnh đến c”ông tác quản lý hoạt động giáo dục đạo
đức cho học sinh bậc THCS từ đó đưa các phân tích và đánh giá thực trạng hoạt
động quản lý, từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động
quản lýhoạt động giáo dục đạo đức của học sinh”.
Tác giả Võ Thị Bích Hạnh (2018), đề cập tới “Các biện pháp giáo dục
hành vi đạo đức thông qua các HĐTNcho học sinh lớp 5 trên địa bàn thành phố
Việt Trì”. Từ nghiên cứu ngày, tác giả đã làm rõ các vấn đề lí luận và thực tiễn
liên quan đến giáo dục hành vi đạo đức thông qua các HĐTNvà đề xuất 05 biện
pháp “giáo dục hành vi đạo đức thông qua HĐTNcho học sinh lớp 5 trên địa bàn
thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ”. Đây là tư liệu khá bổ ích trong việc nghiên
cứu về rèn luyện hành vi đạo đức cho học sinh tiểu học nói chung.
Đề cập đến “Các biện pháp rèn luyện hành vi đạo đức cho học sinh lớp 5
ở các trường tiểu học Quận Tân Phú, Thành phố Hồ Chí Minh”, tác giả Nguyễn
Thị Xuân Lan (2019) nêu quan điểm các biện pháp này cần được quan tâm kịp
thời để tạo điều kiện cho việc nâng cao ý thức và hành vi đạo đức của học sinh
lớp 5. Tác giả đề cập tới các nhóm giải pháp trong việc nâng cao hiệu quả các
biện pháp rèn luyện hành vi đạo đức cho học sinh lớp 5: (i) nhóm giải pháp
thuộc về các nhà quản lý; (ii) nhóm giải pháp đối với giảng viên và cán bộ phụ

trách đội; (iii) giải pháp về kết hợp gia đình, nhà trường và xã hội,...
Tác giả Trầm Thị Bạch Phượng (2012) có nghiên cứu về “Một số biện
pháp hành vi đạo đức cho học sinh tiểu học thông qua hoạt động ngoài giờ lên
lớp”. Đề tài này cũng đã nêu ra được những cơ sở lý luận về hoạt động ngoài giờ
lên lớp và thực trạng hành vi đạo đức của học sinh tiểu học và đề xuất được một
số biện pháp nhằm tăng cường hiệu quả giáo dục hành vi đạo đức cho học sinh
tiểu học thông qua các hoạt động ngoài giờ lên lớp.
Nghiên cứu của tác giả Nguyễn Đoan Trang (2014) về giáo dục hành vi
đạo đức cho trẻ từ 6 đến 11 tuổi trong gia đình hiện nay, trường hợp nghiên cứu
tại thành phố Tuyên Quang (tỉnh Tuyên Quang) đã đưa ra được một số khuyến
5


nghị nhằm góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức cho trẻ, cụ thể: gia
đình cần tích cực hơn nữa trong những hành động giáo dục cụ thể, cần thường
xuyên dành nhiều thời gian chăm sóc, giáo dục trẻ; cần xây dựng tấm gương tốt
của cha mẹ, hướng trẻ biết yêu thương và quan tâm, chia sẻ với những người
xung quanh; đặc biệt là cần tăng cường biện pháp phối hợp giữa nhà trường, gia
đình và xã hội trong việc giáo dục hành vi đạo đức cho trẻ.
Từ các nghiên cứu đã trích dẫn, có thể thấy vai trò của HĐTN theo chủ đề
như sau: “Hoạt động này giúp cho học sinh tiểu học nói chung và học sinh lớp 1
hình thành thói quen tích cực trong cuộc sống hằng ngày, chăm chỉ lao động;
thực hiện trách nhiệm của người học sinh ở nhà, ở trường và xã hội. Thông qua
các hoạt động này, học sinh tiểu học biết tự đánh giá và tự điều chỉnh bản thân;
hình thành những hành vi đạo đức đúng mực, xây dựng kỹ năng giao tiếp, ứng
xử có văn hố; có ý thức hợp tác nhóm và hình thành được năng lực giải quyết
vấn đề”. Các HĐTNtheo chủ đề cho học sinh lớp 1 xây dựng với mục đích: Gắn
kết nội dung giáo dục kĩ năng sống với việc tổ chức hoạt động học tập liên môn,
tạo sân chơi cho các em học sinh với phương trâm“học mà chơi, chơi mà học”,
học tập trải nghiệm với thực tế đời sống, rèn luyện hành vi đạo đức.

Bên cạnh đó, các tác giả đã đánh giá và phân tích rõ thực trạng cơng tác
giáo dục đạo đức, hành vi đạo đức, thực trạng tổ chức HĐTN theo chủ đề trong
giáo dục bậc tiểu học, chỉ ra nguyên nhân, rút ra những kinh nghiệm trong tiến
hành giáo dục hành vi đạo đức, trong tổ chức các HĐTN theo chủ đề. Các cơng
trình trênđã nghiên cứu, phân tích, dự báo tình hình, những thuận lợi, khó khăn
tác động, từ đó đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả rèn luyện hành vi đạo
đức cũng như chất lượng tổ chức các HĐTN theo chủ đề ở một số đối tượnghoc
sinh và địa phương cụ thể.
Mặc dù có nhiều nghiên cứu về chủ đề rèn luyện hành vi đạo đức cho học
sinh tiểu học, tuy nhiên tiếp cận một cách đầy đủ và toàn diện về rèn luyện hành
vi đạo đức cho học sinh lớp 1 thông qua HĐTN theo chủ đề ở các trường tiểu
học trên địa bàn thị xã Phú Thọgắn với hướng dẫn mới của Bộ giáo dục và đào
tạo về HĐTN cấp tiểu họclà chưa có nghiên cứu nào.Bởi vậy, luận văn mà tác
6


giả lựa chọn là hồn tồn khơng có sự trùng lặp, chủ đề được lựa chọn mang
tính khoa học và thời sự trong giai đoạn thực hiện đổi mới mạnh mẽ giáo dục
đào tạo hiện nay ở nước ta.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu xây dựng các biện pháp rèn luyện hành vi đạo đức của học
sinh lớp 1 thông qua HĐTN theo chủ đề, từ đógóp phần nâng cao chất lượng, hiệu
quả giáo dục đạo đức học sinh lớp 1 trong trường tiểu học.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Đánh giá thực trạng về rèn luyện hành vi đạo đức của học sinh lớp 1 qua
HĐTN theo chủ đề tại các trường tiểu học trên địa bàn thị xã Phú Thọ;
- Đề xuất biện pháp rèn luyện hành vi đạo đức của học sinh lớp 1 thông
qua HĐTN theo chủ đề.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

4.1. Đối tượng nghiên cứu:
Biện pháp rèn luyện hành vi đạo đức của học sinh lớp 1 thông qua HĐTN
theo chủ đề.
4.2. Phạm vi nghiên cứu:
- Về nội dung: Giáo dục đạo đức nói chung, giáo dục đạo đức cho học sinh
tiểu học nói riêng là một vấn đề rộng và phức tạp. Trong luận văn này, tác giả chỉ tập
trung nghiên cứu đề xuất biện pháp rèn luyện các hành vi đạo đức cho học sinh lớp 1
qua HĐTN theo chủ đề.
- Về thời gian: Số liệu thống kê về kết quả giáo dục nói chung và giáo dục
đạo đức nói riêng của học sinh lớp 1 trên địa bàn thị xã Phú Thọ được thu thập
từ tháng 9 năm 2018 đến tháng 6 năm 2020 (2 năm học gần nhất).Thực hiện
khảo sát, nghiên cứu đánh giá thực trạng về rèn luyện hành vi đạo đức cho học
sinh lớp 1 được thực hiện từ tháng 9 năm 2021 đến tháng 5 năm 2022.
5. Quan điểm, hướng tiếp cận và phương pháp nghiên cứu
Luận văn nghiên cứu dựa trên cơ sở lý luận của các khoa học: Triết học,
Tâm lý học xã hội, Giáo dục học, Tâm lý học nhân cách,... và một số quan điểm
7


tiếp cận tâm lý học hoạt động, tiếp cận liên ngành, tiếp cận lịch sử học và đặc
biệt là tiếp cận thực tiễn giáo dục để làm rõ về rèn luyện hành vi đạo đức cho
học sinh ở bậc tiểu học qua các HĐTN theo chủ đề.
5.1. Các phương pháp nghiên cứu lí luận
5.1.1. Phương pháp phân tích và tổng hợp lí thuyết
Tác giả luận văn phân tích và tổng hợp các tài liệu, lí luận liên quan, bao
gồm: (1) Lí luận về rèn luyện hành vi đạo đức cho học sinh lớp 1 thông qua
HĐTN theo chủ đề ở các trường tiểu học; (2) Các văn bản liên quan đến việc giáo
dục, chăm sóc và bảo vệ trẻ em; (3) Các cơng trình khoa học, sách, giáo trình và
các bài báo liên quan đã được công bố.
5.1.2. Phương pháp phân loại và hệ thống hóa lý thuyết

Phương pháp này được sử dụng để hệ thống hóa kiến thức, sắp xếp và
phân loại các nghiên cứu về biện pháp giáo dục nhằm rèn luyện hành vi đạo đức
cho học sinh lớp 1 quaHĐTN theo chủ đề
5.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
5.2.1. Phương pháp điều tra
Sử dụng phiếu hỏi nhằm thu thập các thông tin, số liệu về thực trạng rèn
luyện hành vi đạo đức cho học sinh lớp 1 qua HĐTN theo chủ đề ở các trường
tiểu học trên địa bàn thị xã Phú Thọ, tỉnh Phú Thọ. Phiếu điều tra được thiết kế
cho 2 nhóm đối tượng (cán bộ quản lý, giáo viên và phụ huynh học sinh), theo
hình thức trực tuyến. Chi tiết nội dung phiếu điều tra được đính kèm trong phụ
lục của luận văn này.
5.2.2. Phương pháp phỏng vấn
Thực hiện phỏng vấn trực tiếp nhằm thu thập thông tin về nhận thức, yêu cầu của
học sinh lớp 1, các giáo viên,cán bộ quản lí, phụ huynh về thực trạng rèn luyện hành vi
đạo đức cho học sinh lớp 1 qua HĐTN theo chủ đề ở các trường tiểu học trên địa
bàn thị xã Phú Thọ, tỉnh Phú Thọ.
5.2.3. Phương pháp quan sát
Quan sát phương pháp, hình thức tổ chứcrèn luyện hành vi đạo đức cho
học sinh lớp 1 thông qua HĐTN theo chủ đề của giáo viên và hoạt động tham
8


gia của học sinh.Thông qua hoạt động quan sát cần xác định được nhu cầu, sở
thích và mơi trường giáo dục của học sinh.
5.2.4. Phương pháp chuyên gia
Phương pháp này được thực hiện để phỏng vấn sâu các chuyên gia, nhà
quản lý giáo dục ở địa phương (cấp tỉnh và cấp huyện). Tác giả tiến hành phỏng
vấn 01 cán bộ Sở phụ trách khối tiểu học, 01 lãnh đạo phòng giáo dục và 03
giảng viên, chuyên gia về tâm lý học đường và giáo dục tiểu học để có thêm
những ý kiến đánh giá về nội dung và phương thức triển khai các HĐTN theo

chủ đề.
Đặc biệt, các chuyên gia cũng góp ý và đánh giá tính khả thi của các biện
pháp đề xuất để tăng cường hiệu quả HĐTN theo chủ đề cho học sinh lớp 1 trên
địa bàn thị xã Phú Thọ trong thời gian tới.
5.3. Phương pháp thống kê
Thơng tin định lượng và định tính sau khi điều tra, khảo sát, phỏng vấn,...được
xử lí thống kê tốn học, minh họa dựa trên các đồ thị, biểu đồ,…
Các số liệu được tính tốn và xử lý, kiểm định trên phần mềm SPSS.
5.4.Phương pháp thực nghiệm sư phạm
Thực nghiệm các biện pháp rèn luyện hành vi đạo đức thông qua HĐTN
theo chủ đề cho học sinh lớp 1 trên địa bàn thị xã Phú Thọ, tỉnh Phú Thọ nhằm
kiểm chứng tính khả thi của các biện pháp và tính đúng đắn của giả thuyết khoa
học đã đưa ra.
6. Giả thuyết khoa học
Biện pháp rèn luyện hành vi đạo đức thông qua HĐTN theo chủ đề cho
học sinh lớp 1 trên địa bàn thị xã Phú Thọ, tỉnh Phú Thọ chưa thực sự đạt được
kết quả như mong muốn.
Nếu đánh giámột cách toàn diện, khách quan về thực trạng này từ đó đề
xuất các biện pháp có tính khoa học và hợp lý sẽ góp phần nâng cao chất lượng,
hiệu quả giáo dục đạo đức nói chung và rèn luyện hành vi đạo đức qua HĐTN
theo chủ đề cho học sinh lớp 1nói riêng tại các trường tiểu học trên địa bàn thị
xã Phú Thọ, tỉnh Phú Thọ.
9


7. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Kiến nghị, Danh mục tài liệu tham khảo,
Phụ lục, nội dung chính của luận văn gồm 3 chương.

10

PHẦN NỘI DUNG
Chương 1: Cơ sở lí luậnvề rèn luyện hành vi đạo đức cho học sinhlớp 1 qua
hoạt động trải nghiệm theo chủ đề
1.1. Các vấn đề chung về rèn luyện hành vi đạo đức
1.1.1. Khái niệm đạo đức
Khái niệm: “Đạo đức là một hình thái ý thức xã hội, xuất hiện tương đối
sớm và có vai trị quan trọng đối với sự phát triển của xã hội. Đạo đức được hiểu
là một hệ thống các quy tắc, chuẩn mực xã hội mà nhờ đó con người tự giác điều
chỉnh hành vi của mình cho phù hợp với lợi ích của cộng đồng, của xã hội” (Mai
Văn Bính và cộng sự, 2014). Như vậy có thể hiểu, “Đạo đức là hệ thống quy
tắc, chuẩn mực xã hội mà nhờ đó con người tự giác điều chỉnh hành vi của
mình để cân đối giữa lợi ích cá nhân với lợi ích của cộng đồng và xã hội”.
Ở Việt Nam, các giá trị đạo đức là sự kết hợp giữa truyền thống đạo đức
tốt đẹp của dân tộc trải qua hàng ngàn nămvà xu hướng tiến bộ của nhân loại.
Người Việt Nam có đặc trưng như sau: “Tinh thần cần cù, sáng tạo, u lao
động; có tình u q hương, đất nước gắn liền với chủ nghĩa xã hội; có lối sống
giản dị và làm việc theo hiến pháp và pháp luật, có lối sống văn minh, lành
mạnh; có tinh thần nhân đạo và tinh thần quốc tế cao cả”.
1.1.2. Khái niệm hành vi
Trong Từ điển bách khoa Việt Nam (tập 1):“Hành vi được hiểu làtoàn bộ
những cách ứng xử của con người tại một thời điểm, hoàn cảnh nhất định, bao
gồm các biểu hiện bằng lời nói, cử chỉ, hành động. Hay nói cách khác, hành vi là
q trình nắm lấy các chức năng tâm lý xã hội của bản thân, hành vi là hoạt
động nhằm vào bản thân mình đồng thời tham gia vào hoạt động bên ngoài, tác
động lên đối tượng bên ngoài hoặc những người khác”.
Tác giả Nguyễn Kế Hào (2003) đưa ra định nghĩa về hành vi: “Hoạt động
biểu hiện bên ngoài của con người được điều chỉnh bởi sự thống nhất chặt chẽ
của ý thức và nhận thức (cấu trúc tâm lý bên trong) của nhân cách. Những biểu

11


hiện hành động, cử chỉ, động tác, lời nói... được điều khiển bởi sự thống nhất
chặt chẽ của ý thức và nhận thức con người”.
Tài liệu giáo dục đại cương do Bộ giáo dục và đào tạo xuất bản năm 2002
có cách tiếp cận và nhìn nhận khác về hành vi dưới góc độ giáo dục, theo đó:
“Hành vi của con người là hệ thống các hành động của một nhân cách có ý thức,
trong đó thể hiện mối quan hệ chặt chẽ của con người với môi trường xã hội”.Có
thể khẳng định rằng hành vi của con người được hình thành do quá trình giáo
dục.
1.1.3. Khái niệm hành vi đạo đức
Tác giả Lê Văn Hồng và cộng sự (1998) đưa ra khái niệm về hành vi đạo
đức: “Là một hành động tự giác được thúc đẩy bởi một động cơ có ý nghĩa về
mặt đạo đức”. Từ khái niệm này có thể hiểu “Hành vi đạo đức là những cử chỉ,
những việc làm của con người trong các mối quan hệ xã hội phù hợp với ý thức
đạo đức, với các chuẩn mực và các giá trị đạo đức”.
Từ các tài liệu tổng quan, hành vi đạo đức của một con người thường
được đánh giá theo các tiêu chuẩn dưới đây (Lê Văn Hồng và cộng sự (1998):
- Thứ nhất, “tính tự giác của hành vi:Điều này nói lên rằng hành vi đạo
đức phải là hành vi được thực hiện theo một cách tự nguyện, do sự thúc đẩy của
động cơ trong chính nội tâm của mỗi con người cụ thể”.
- Thứ hai, “tính có ích của hành vi: Điều này cho thấy rằng hành vi đạo
đức bao giờ cũng hướng vào việc đem lại điều có lợi (tốt đẹp) hay hướng thiện
cho xã hội và cho người khác, trong đó có chính bản thân mình”.
- Thứ ba, “tính không vụ lợi của hành vi:Điều này chỉ ra rằng trong hành
vi đạo đức khơng có sự tính tốn riêng cho quyền lợi cá nhân”.
Từ những nội dung đã phân tích về đạo đức, hành vi, tác giả nhận thức
được rằng “Hành vi đạo đức là một hành động tự giác được thúc đẩy bởi một
động cơ có ý nghĩa về mặt đạo đức”.

12


1.1.4. Khái niệm rèn luyện hành vi đạo đức
Trong thực tiễn cuộc sống, khi nói ai đó là người có đạo đức hàm ý người
đó có sự rèn luyện, thực hành các lời răn dạy về đạo đức, có lối sống chuẩn mực
và có nét đẹp trong đời sống tâm hồn. Khi nói đến giáo dục đạo đức, hay sự phát
triển đạo đức của mỗi con người là nói đến khía cạnh cơ bản và quan trọng nhất
chính là rèn luyện hành vi đạo đức. Chính vì vậy, việc rèn luyện các hành vi đạo
đức ngay từ khi còn nhỏ, độ tuổi học sinh của mỗi người là việc làm hết sức cần
thiết, thơng qua đó niềm tin, động cơ, ý thức và tình cảm đạo đức được hình
thành và phát triển.
Trên góc độ tâm lý học, khi bàn đến hành vi đạo đức phải xuất phát từ thái
độ, trước đó là nhận thức của mỗi người. Để rèn luyện hành vi đạo đức cho học
sinh cần phải quan tâm tới các nội dung “Nhận thức – Thái độ - Hành vi”. Từ
tổng quan nghiên cứu chỉ ra rằng:“Hoạt động nhận thức là quá trình tâm lý phản
ánh hiện thực khách quan và bản thân con người thông qua các cơ quan cảm
giác và dựa trên những hiểu biết vốn liếng kinh nghiệm đã có của bản thân”.
Trong khi đó, “Thái độ là một trạng thái cảm xúc được thể hiện thành hành vi
của con người. Thông qua các hành vi về mặt cử chỉ, lời nói, hành động, cử chỉ
và nét mặt; học sinh thực hiện việc phát biểu, nhật xét và đánh giá, cũng như
phản ứng với thế giới xung quanh” (Lê Văn Hồng và cộng sự (1998)). Như vậy,
thành phần quan trọng nhất của thái độ là nhận thức của mỗi người. Để có thái
độ tốt học sinh cần đầu tư phát triển bản thân một cách tồn diện. Có như vậy
q trình rèn luyện hành vi đạo đức và thái độ của học sinh mới được cải thiện.
Tiếp cận từ góc độ giáo dục học, “Rèn luyện hành vi đạo đức chính là q
trình nhà giáo dục tổ chức tác động sư phạm một cách có mục đích, hệ thống và
kế hoạch đến đối tượng học sinh nhằm hình thành và phát triển cho các em
những phẩm chất đạo đức theo yêu cầu của xã hội”. Rèn luyện hành vi đạo đức

bao gồm sự tác động của người giáo viên và sự tiếp nhận chủ động, tích cực của
học sinh. Theo đó, cần có nhiều hình thức tổ chức, phương pháp đa dạng, phong
phú, trong đó giáo dục trong nhà trường giữ vị trí trung tâm và có vai trị đặc
biệt quan trọng đối với xây dựng hành vi đạo đức chuẩn mực của học sinh.
13


1.1.5. Cấu trúc tâm lý của hành vi đạo đức
Từ các tài liệu tổng quan, cấu trúc tâm lý của hành vi đạo đức được bao
gồm các yếu tố sau: “(i) ý thức đạo đức, tri thức đạo đức và niềm tin đạo đức;
(ii) động cơ và tình cảm đạo đức; (iii) ý chí đạo đức, nghị lực và thói quen đạo
đức. Các yếu tố trên có mối quan hệ tác động qua lại, cấu thành nên hành vi đạo
đức, trong đó, tri thức đạo đức là điều soi sáng con đường dẫn đến mục đích của
hành vi đạo đức. Khơng phải tri thức đạo đức mà tình cảm đạo đức, thiện chí
đạo đức mới là cái phát động mọi sức mạnh vật chất và tinh thần của con người.
Yếu tố làm cho ý thức đạo đức được thể hiện trong hành vi đạo đức chính là thói
quen đạo đức” (Nguyễn Kế Hào (2003))
Từ cấu trúc tâm lý của hành vi đạo đức nhấn mạnh tới các khía cạnh trong
việc giáo dục và rèn luyện hành vi đạo đức cho học sinh đó là:Cần tổ chức các
hoạt động trong một điều kiện cụ thể mà ở đó tất cả học sinh có cơ hội để bộc lộ
động cơ và ý thức đạo đức. Như vậy, trong rèn luyện hành vi đạo đức cho học
sinh cần phải tạo ra ở mỗi em một cách đồng bộ các yếu tố tâm lý nói trên.
1.1.6. Vai trị của hành vi đạo đức trong sự phát triển của cá nhân
Tầm quan trọng của đạo đức và hành vi đạo đức trong quá trình tổ chức
thiết lập, duy trì trật tự, ổn định và phát triển xã hội được khẳng định xuyên suốt
lịch sử phát triển của lồi người. Vai trị của hành vi đạo đức trong sự phát triển
của cá nhân qua tổng quan các tài liệu nghiên cứu được thể hiện như sau
(Nguyễn Kế Hào (2003)):
- Thứ nhất, hành vi đạo đức giúp điều chỉnh hành vi con người theo cách
thức hoàn toàn tự nguyện, tự giác, không vụ lợi trong một phạm vi rộng lớn:

“Do đó, trong hoạt động giáo dục đạo đức, lối sống giúp cho mỗi cá nhân nâng
cao trình độ nhận thức về các giá trị đạo đức. Từ đó, mỗi con người đều tự điều
chỉnh hành vi sao cho phù hợp với những chuẩn mực đạo đức, lối sống của xã
hội”.
- Thứ hai, hành vi đạo đức góp phần “nhân đạo hóa” con người và xã hội
lồi người, từ đó giúp con người sống thiện, sống có ích cho cộng đồng, kết quả
là giúp xã hội trở nên tươi đẹp và đáng sống hơn. Như vậy: “Giáo dục và rèn
14


luyện hành vi đạo đức, lối sống góp phần gìn giữ, phát huy những giá trị đạo
đức mà các thế hệ trước đã tạo dựng; đồng thời góp phần tích cực trong việc
giáo dục hình thành những giá trị đạo đức, lối sống mới, khắc phục những quan
điểm lạc hậu, sự lệch chuẩn các giá trị đạo đức truyền thống, những thói hư tật
xấu hay những hiện tượng phi đạo đức”.
- Thứ ba, hành vi đạo đức thể hiện bản sắc của mỗi dân tộc trong mối
quan hệ quốc tế. Đây chính là cơ sở để mở rộng giao lưu các giá trị văn hóa giữa
các dân tộc và giữa các quốc gia trên thế giới. Mỗi cá nhân khi tới một nền văn
hóa hay quốc gia khác, nếu được rèn luyện hành vi đạo đức chuẩn mức sẽ đóng
vai trị như một “đại sứ của quốc gia mình” trong mơi trường mới.
Từ vai trị của hành vi đạo đức, trong việc giáo dục và rèn luyện đạo đức
cho học sinh cần nhấn mạnh tới việc giúp học sinh thực hiện bổn phận đạo đức
của bản thân, có trách nhiệm hơn với việc học tập của mình, có trách nhiệm với
gia đình và xã hội. Bên cạnh đó, cần giúp học sinh hình thành và duy trì những
thói quen đạo đức, lối sống để thể hiện đầy đủ trách nhiệm cơng dân. Nhà
trường và gia đình cần phối hợp chặt chẽ trong việc giúp học sinh xây dựng nếp
sống văn minh, trong sáng, từ đó đẩy lùi tình trạng vi phạm đạo đức và vi pham
pháp luật của học sinh.
1.2. Hành vi đạo đức của học sinh lớp 1 ở các trường tiểu học
1.2.1. Đặc điểm tâm lý lứa tuổi của học sinh lớp 1

Từ mẫu giáo lên lớp 1 là một bước ngoặt trong cuộc đời của học sinh. Ở
mẫu giáo, hoạt động chủ đạo của trẻ là vui chơi, thì lứa tuổi học sinh lớp 1 là
hoạt động học tập. Quá trình chuyển đổi hoạt động chủ đạo sẽ gây cho học sinh
nhiều khó khăn, nhất là đặc điểm tâm lý của trẻ, cụ thể:
Thứ nhất, chú ý có chủ định (tức chú ý có ý thức, chú ý vào việc học tập)
của trẻ ở độ tuổinày còn yếu, khả năng kiểm sốt, điều khiển chú ý cịn hạn chế.
Thứ hai, tri giác của học sinh lớp 1 mang tính đại thể, ít đi vào chi tiết và
mang tính khơng ổn định; tri giác của học sinh lúc này thường gắn với hình ảnh
trực quan. Do đó, giáo viên tiểu học cần phải thu hút trẻ bằng các hoạt động mới
15


mang màu sắc, tính chất đặc biệt, khác lạ so với bình thường nhằm kích thích
học sinh cảm nhận.
Thứ ba, sự tưởng tượng của học sinh lớp 1 đã phát triển phong phú hơn so
với trẻ mầm non tuy nhiên vẫn còn đơn giản, chưa bền vững và dễ thay đổi. Bởi
vậy giáo viên và phụ huynh cần phát triển tư duy và trí tưởng tượng của học sinh
băng cách đặt những câu hỏi mang tính gợi mở. Bên cạnh đó, cần tăng cường
thu hút các em vào các hoạt động nhóm và các hoạt động tập thể để các em đều
có cơ hội phát triển q trình nhận thức lý tính của mình một cách tồn diện.
Thứ tư, khi trẻ vào lớp 1 thì ngơn ngữ nói cơ bản thành thạo. Do đó cần
giúp trẻ rèn luyện khả năng tự đọc, tự học, tự nhận thức thế giới xung quanh.
Học sinh cũng sẽ tự khám phá bản thân thông qua các hoạt động tập thể và trải
nghiệm.
Thứ năm, học sinh lớp 1 thường ghi nhớ máy móc tốt và chiếm ưu thế hơn
so với ghi nhớ có ý nghĩa. Có rất nhiều học sinh chưa biết tổ chức việc ghi nhớ
có ý nghĩa hay chưa biết xây dựng dàn bài để ghi nhớ tài liệu. Chính bởi vậy,
“Giáo viên cần giúp các em biết cách khái quát hóa và đơn giản mọi vấn đề,
giúp các em xác định đâu là nội dung quan trọng cần ghi nhớ, các từ ngữ dùng
để diễn đạt nội dung cần ghi nhớ phải đơn giản dễ hiểu, dễ nắm bắt, dễ thuộc và

đặc biệt phải hình thành ở các em tâm lý hứng thú và vui vẻ khi ghi nhớ kiến
thức”.
Thứ sáu, ở giai đoạn đầu bậc tiểu học hành vi mà trẻ thực hiện còn phụ
thuộc nhiều vào các yêu cầu của người lớn (ví dụ: bố mẹ nhắc con cái cúi đầu
chào người lớn tuổi; hay nói lời cảm ơn khi được ai đó cho quà,…).Một số
lượng lớn học sinh chưa đủ ý chí để thực hiện đến cùng mục đích đã đề ra nếu
gặp khó khăn. Bởi vậy, giáo viên cần sự kiên trì bền bỉ trong tổ chức các hoạt
động giáo dục và hơn nữa cần trở thành tấm gương tốt về nghị lực trong mắt trẻ.
1.2.2. Yêu cầu về hành vi đạo đức của học sinh lớp 1
Theo chương trình Giáo dục phổ thơng tổng thể năm 2018:“Mơn đạo đức
ở bậc tiểu học giúp học sinhcó hiểu biết ban đầu về một số chuẩn mực hành vi
16


đạo đức và chuẩn mực hành vi phù hợp với lứa tuổi trong quan hệ của các em
với bản thân; với người khác; với công việc; với cộng đồng, đất nước, nhân loại;
với môi trường tự nhiên và ý nghĩa của việc thực hiện theo các chuẩn mực đó”.
Trong giai đoạn này, “Học sinh bước đầu hình thành thái độ tự trọng, tự tin vào
khả năng của bản thân, có trách nhiệm với hành động của mình; u thương,
tơn trọng con người; mong muốn đem lại niềm vui, hạnh phúc cho mọi người;
yêu cái thiện, cái đúng, cái tốt; không đồng tình với cái ác, cái sai, cái xấu”.
Đối với, học sinh lớp 1 ở độ tuổi này có một số yêu cầu cơ bản về hành vi
đạo đức của các em.
- Thứ nhất, quan hệ với bản thân: Phấn khởi, tự hào đã trở thành học sinh
lớp 1. Cơ bản các em đều biết giữ vệ sinh thân thể và ăn mặc; giữ gìn sách vở,
đồ dùng học tập.
- Thứ hai, quan hệ với người khác: “Yêu quý những người thân trong gia
đình; lễ phép với ơng bà, cha mẹ, anh chị; nhường nhịn em nhỏ; Biết yêu quý
thầy giáo, cô giáo, bạn bè, trường lớp; lễ phép, vâng lời thầy giáo, cơ giáo ; đồn
kết với bạn bè; Học sinh mạnh dạn, tự tin khi giao tiếp. Biết chào hỏi, tạm biệt,

cảm ơn, xin lỗi”.
- Thứ ba, quan hệ với công việc: “Học sinh thực hiện tốt nội quy nhà
trường: đi học đều và đúng giờ, giữ trật tự khi ra vào lớp và khi nghe giảng”.
- Thứ tư, quan hệ với cộng đồng, đất nước, nhân loại: “Yêu quê hương,
đất nước. Biết tên nước ta là Việt Nam; biết Quốc kì, Quốc ca Việt Nam; nghiêm
trang khi chào cờ; Đi bộ đúng quy định”.
- Thứ năm, quan hệ với Môi trường tự nhiên: Học sinh biết gần gũi, yêu
quý thiên nhiên, chăm sóc và bảo vệ các lồi cây và hoa, u q các loại vật
ni trong nhà.

1.2.3. Biện pháp rèn luyện hành vi đạo đức của học sinh lớp 1
1.2.3.1. Các hành vi đạo đức lệch chuẩn
17


Hành vi lệch chuẩn là hành vi không phù hợp với chuẩn mực đạo đức, văn
hóa và những quy định chung. Vì vậy, giáo viên và phụ huynh của học sinh lớp
1 cần hiểu rõ các hành vi nàyđể đư ra các biện phápphòng ngừa cũng như can
thiệp sớm nhằm ngăn chặn và giảm thiểu vấn đề này trong trường học và ở gia
đình.
Các hành vi đạo đức lệch chuẩn của học sinh lớp 1 chủ yếu trong trường
học đó là: “Bỏ tiết học, đi học không đúng giờ, bắt nạt, đánh nhau, chửi nhau với
các bạn trong lớp”. Ở nhà là thái độ vô lễ với bố mẹ, ông bà, không biết yêu quý
đồ vật. Mặc dù những vấn đề này chưa là nghiêm trọng với học sinh lớp 1, tuy
nhiên nhiều nghiên cứu chỉ ra các hành vi lệch chuẩn trong nhà trường được
biểu hiện rõ nhất là bạo lực, đặc biệt là nơibắt nạt bạn bè có xu hướng gia tăng.
Yếu tố góp phần dẫn tới hành vi lệch chuẩn của học sinh lớp 1 bao gồm: “Mối
quan hệ giữa cha mẹ và con cái; Mối quan hệ giữa thầy/cơ giáo và học sinh; Sự
kiểm sốt của xã hội đối với hành vi của trẻ (thiếu sự kiểm sốt từ phía cộng
đồng dân cư (xã hội thu nhỏ nơi trẻ sinh sống))”.

1.2.3.2. Hậu quả của những hành vi đạo đức lệch chuẩn
Những hành vi đạo đức lệch chuẩn sẽ gây ra những hậu quả lớn đặc biệt là
sự thay đổi nhận thức của học sinh và sự tiến bộ của các em trong dài hạn:
Thứ nhất, hậu quả của hành vi đạo đức lệch chuẩn có thể góp phần làm
thay đổi nhận thức của học sinh với thế giới xung quanh, đặc biệt là trong cộng
đồng dân cư nơi các em ở và tại lớp học. Nhiều học sinh tiểu học bắt nạt bạn và
bị bạn bắt nạt (hoặc đánh nhau) sẽ có thể có biểu hiện tăng động, thiếu tính ổn
định, tự ti và dễ bị tổn thương, cục tính, dành thời gian quá nhiều xem tivi và
mạng xã hội mà ít quan tâm đến những hoạt động xung quanh, hay quan tâm đến
người thân,…
Thứ hai, hậu quả của hành vi đạo đức lệch chuẩn của học sinh lớp 1 có thể
mang nội dung và tính chất tiêu cực, ảnh hưởng xấu đến sự tiến bộ của lớp học,
nhận thức của các bạn trong lớp và có thể gây tâm lý bất ổn của học sinh (sự rối
loạn về nhận thức và cảm xúc) và sự lo lắng của phụ huynh. Chính bởi vậy, giáo
18


viên và phụ huynh cần phối hợp chặt chẽ trong việc nắm bắt tâm tư, cảm xúc
của học sinh lớp 1 để kịp thời điều chỉnh hành vi đạo đức của các em.
1.2.3.3. Các con đường rèn luyện hành vi đạo đức cho học sinh lớp 1
Trong bước đầu của thời học sinh, khi phát hiện các hành vi đạo đức lệch
chuẩn của học sinh lớp 1, giáo viên và phụ huynh cần hỏi chuyện để khám phá
vấn đề của trẻ. Các câu hỏi nên được giáo viên và cha mẹ tiếp cận trong một bối
cảnh để học sinh thoải mái và không được tạo áp lực cho trẻ, chẳng hạn: Có
chuyện gì đã xảy ra với con ngày hơm nay, kể cho cô/bố mẹ nghe nào? Hay con
cảm thấy thế nào sau chuyện này? Từ đó phân tích cho trẻ hiểu sự sai lệch và
giải thích cho trẻ hiểu hành vi đó là khơng phù hợp.
Bên cạnh đó, giáo viên và phụ huynh cần tập trung vào những ưu điểm
của trẻ, giúp trẻ có một cách nghĩ hợp lý và suy nghĩ tích cực. Cùng với đó,
cũng phải trao đổi thẳng thắn với trẻ những hậu quả xấu có thể xảy ra nếu tiếp

tục các hành vi như vậy. Việc nói trẻ từ bỏ các hành vi lệch chuẩn (bắt nạn bạn,
nói tục,...) sẽ khó nhưng cần thiết phải làm. Ví dụ, cơ/bố mẹ biết việc từ bỏ việc
hay gây sự/bắt nạn bạn là không hề dễ, nhưng với một người ln khiến mọi
người vui vẻ thì con sẽ thay đổi được hành động của mình với bạn cùng lớp.
Hoặc giáo viên có thể hướng dẫn các con giải tỏa cơn giận giữ bằng cách hít thở
sâu hoặc tham gia các hoạt động tập thể vui vẻ,...
1.3. Một số lý luận về rèn luyện hành vi đạo đức cho học sinh lớp 1
qua hoạt động trải nghiệm
1.3.1. Khái niệm hoạt động trải nghiệm
HĐTN mang tính đa dạng và tích hợp, hay hiểu là hoạt động mang tính
tổng hợp kiến thức, kĩ năng của nhiều môn học và nhiều lĩnh vực học tập.
Quan niệm: “HĐTN trong nhà trường được hiểu là hoạt động có mục
đích, động cơ và có đối tượng để chiếm lĩnh. Các hoạt động này được tổ chức
thông qua những việc làm cụ thể của học sinh, được thực hiện trong thực tế,
dưới sự định hướng, hướng dẫn của giáo viên. Đối tượng để trải nghiệm nằm
trong thực tiễn cuộc sống. Qua trải nghiệm thực tiễn, người học có được kiến
thức, kĩ năng, tình cảm và ý chí nhất định. Khi phải giải quyết các nhiệm vụ
19


thực tiễn phải vận dụng kiến thức, kĩ năng đã có để giải quyết vấn đề, sự sang
tạo sẽ nảy sinh và ứng dụng trong tình huống mới, khơng theo chuẩn hay lối
mịn đã có”(Bộ giáo dục và đào tạo, 2002).
Hoạt động giáo dục thơng qua trải nghiệm cịn được hiểu là “hoạt động
giáo dục, trong đó, từng cá nhân học sinh trực tiếp hoạt động thực tiễn trong môi
trường nhà trường cũng như mơi trường gia đình và xã hội dưới sự hướng dẫn
và tổ chức của nhà giáo dục, qua đó phát triển tình cảm, đạo đức, phẩm chất,
nhân cách, các năng lực…, từ đó tích lũy kinh nghiệm riêng cũng như phát huy
tiềm năng sáng tạo cá nhân của mình” (Bộ giáo dục và đào tạo, 2002).
Như vậy:“Thông qua các HĐTN dưới sự tổ chức, hướng dẫn của người

giáo viên, học sinh tiểu học sẽ tự mình trải nghiệm thực tế từ đó tìm ra kiến
thức, hình thành những kỹ năng, hành vi đạo đức. Trong HĐTN, tất cả học sinh
đều huy động tối đa kinh nghiệm có sẵn, kết hợp với các giác quan để quan sát,
cảm nhận về sự vật, hiện tượng”(Bộ giáo dục và đào tạo, 2002)..
1.3.2. Khái niệm hoạt động trải nghiệm theo chủ đề
Khái niệm: “HĐTN theo chủ đề ở bậc tiểu học là các hoạt động giáo dục
bắt buộc, trong đó học sinh dựa trên sự huy động tổng hợp kiến thức và kỹ năng
từ nhiều lĩnh vực giáo dục khác nhau để trải nghiệm thực tiễn đời sống nhà
trường, gia đình, xã hội, tham gia hoạt động hướng nghiệp và hoạt động phục vụ
cộng đồng dưới sự hướng dẫn và tổ chức của nhà giáo dục”.
Vai trò của HĐTN theo chủ đề: “Hoạt động này giúp hình thành các phẩm
chất, thói quen, kỹ năng sống,… thơng qua sinh hoạt tập thể, câu lạc bộ, tham
gia các dự án học tập, các hoạt động xã hội, thiện nguyện, hoạt động lao động,…
Ở bậc tiểu học, nội dung hoạt động tập trung nhiều hơn vào các hoạt động giúp
học sinh phát triển bản thân, các kỹ năng sống, kỹ năng quan hệ với bạn bè, thầy
cô và những người thân trong gia đình”.
Như vậy, “HĐTN theo chủ đề được hiểu là quá trình kết hợp có mục đích
vai trị chủ đạo của giáo viên với hoạt động của học sinh tiểu học nhằm hình
thành ý thức, tình cảm, hành vi thói quen đạo đức phù hợp với các chuẩn mực
20


xã hội phù hợp với tâm lý lứa tuổi của học sinh thông qua các chủ đề đa dạng”.
(Bộ giáo dục và đào tạo, 2002).
1.3.3. Hình thức hoạt động trải nghiệm theo chủ đề
Bộ giáo dục và đào tạo (2018) quy định các loại hình, quy mơ và địa điểm
tổ chức HĐTN nói chung và HĐTN theo chủ đề, theo đó(Bộ giáo dục và đào
tạo, 2002).:
“- HĐTN theo chủ đề được thực hiện thơng qua bốn loại hình hoạt động
chủ yếu, bao gồm: sinh hoạt dưới cờ, sinh hoạt lớp, hoạt động giáo dục theo chủ

đề, hoạt động câu lạc bộ, trong đó câu lạc bộ là loại hình tự chọn;
- HĐTN theo chủ đề được tổ chức theo quy mơ nhóm, lớp học, khối lớp
hoặc quy mơ trường;
- HĐTN theo chủ đề được tổ chức trong và ngoài lớp học, trong và ngoài
trường học”.
Bộ giáo dục và đào tạo (2018), khuyến khích tổ chức các HĐTN ngồi
nhà trường đối với các cơ sở giáo dục đào tạo có đủ điều kiện nhưng cần phải
đảm bảo vừa đạt được mục tiêu giáo dục và vừa đảm bảo an toàn cho học sinh.
Các cơ sở giáo dục có thể tổ chức các hoạt động giáo dục ngoài nhà trường, hoạt
động câu lạc bộ thực hiện ngoài giờ lên lớp theo Quy định hiện hành của Bộgiáo
dục và đào tạo ngoài các nội dung của HĐTN được quy định trong chương
trình,.
1.3.4. Mục đích của hoạt động trải nghiệm theo chủ đề
HĐTN theo chủ đề có mục đích giúp học sinh hình thành và phát triển
năng lực thích ứng với cuộc sống, góp phần phát triển các phẩm chất chủ yếu,
các hành vi đạo đức theo chuẩn. Ở bậc tiểu học, “HĐTN hình thành cho học
sinh thói quen tích cực trong cuộc sống hàng ngày, chăm chỉ lao động, thực hiện
trách nhiệm của người học sinh ở nhà và ở cộng đồng dân cư. Hướng học sinh
biết tự đánh giá, tự điều chỉnh bản thân và thành những hành vi giao tiếp, ứng
xử có văn hóa, có đạo đức tốt và bước đầu có ý thức hợp tác làm việc nhóm”.

21


1.3.5. Đặc điểm hoạt động trải nghiệm theo chủ đề
HĐTN theo chủ đề có các đặc điểm dưới đây:
Thứ nhất, HĐTN theo chủ đề là hoạt động giáo dục do Nhà giáo dục định
hướng, thiết kế và hướng dẫn thực hiện. Từ đặc điểm này thấy rằng, “Thông qua
các HĐTN theo chủ đề, những kinh nghiệm đã trải qua được chuyển hóa thành
tri thức mới, hiểu biết mới, kĩ năng mới góp phần giúp học sinh tiểu học phát

huy tiềm năng sáng tạo và khả năng thích ứng với cuộc sống, môi trường và
định hướng nghề nghiệp tương lai”.
Thứ hai, nội dung HĐTN theo chủ đề mang tính tích hợp do đó địi hỏi sự
phối hợp, liên kết nhiều lực lượng giáo dục trong và ngồi nhà trường. Theo đó,
HĐTN tổ chức ở quy mô khối lớp và quy mô trường phải có sự tham gia, phối
hợp, liên kết của nhiều lực lượng giáo dục: “Giáo viên chủ nhiệm, tổng phụ
trách đội, giáo viên dạy các môn học chuyên biệt (âm nhạc, mĩ thuật, thể chất)
BGH nhà trường, cha mẹ học sinh, các nhà tài trợ,...”.
Thứ ba, học qua trải nghiệm là q trình học tích cực và hiệu quả. Do
đó,“HĐTN theo chủ đề tạo cơ hội cho học sinh tiếp cận thực tế, trải nghiệm các
cảm xúc tích cực, từ đó khai thác những kinh nghiệm đã có và huy động tổng
hợp kiến thức, kĩ năng của các môn học để thực hiện những nhiệm vụ được giao.
Thông qua các HĐTN theo chủ đề giúp học sinh giải quyết những vấn đề của
thực tiễn đời sống Nhà trường, gia đình và xã hội phù hợp với lứa tuổi”.
1.3.6. Đặc điểm rèn luyện hành vi đạo đức cho học sinh lớp 1 qua hoạt
động trải nghiệm theo chủ đề
- Rèn luyện hành vi đạo đức thông qua HĐTN theo chủ đề cho học sinh
lớp 1 là một quá trình liên tục và phụ thuộc nhiều vào kinh nghiệm của giáo
viên.
- Rèn luyện hành vi đạo đức thông qua HĐTN theo chủ đề là q trình địi
hỏi học sinh lớp 1 sử dụng tất cả các giác quan tương tác với sự vật, hiện tượng
để thực hiện các nhiệm vụ do giáo viên giao trong quá trình tổ chức hoạt động.
22


- Trong rèn luyện hành vi đạo đức thông qua HĐTN theo chủ đề, mối
quan hệ giữa giáo viên và học sinh lớp 1 là mối quan hệ tác động qua lại. Đây
cùng là đối tượng được đưa vào thực nghiệm trực tiếp với môi trường sư phạm
và nội dung học tập để hướng học sinh tới các hành vi đạo đức chuẩn mực,
tương ứng với độ tuổi.

- Trong rèn luyện hành vi đạo đức thông qua HĐTN theo chủ đề, các
phương pháp giáo dục được liên kết chặt chẽ nhau trong một tổng thể.
1.3.7.Đánh giá kết quả rèn luyện hành vi đạo đức cho học sinh lớp 1
qua hoạt động trải nghiệm theo chủ đề
Theo các quy định của Bộ giáo dục và đào tạo (2018): “Giáo viên chủ
nhiệm lớp là người chủ trì và chịu trách nhiệm chính thức việc đánh giá kết quả
học tập HĐTN đối với từng học sinh. Việc đánh giá của giáo viên phải có tính
tổng hợp, bao qt nhằm cung chấp thơng tin về sự thành thạo của học sinh ở
các mặt nội dung, kiến thức, kĩ năng và thái độ sau khi kết thúc một HĐTN theo
chủ đề.Các hình thức đánh giá bao gồm:Tự đánh giá, đánh giá từ giáo viên, đánh
giá từ những bên liên quan, cộng đồng và đánh giá từ phụ huynh”.
Yêu cầu của việc đánh giá HĐTN theo chủ đề phải có q trình, hay nói
cách khác là hoạt động đánh giá diễn ra trong tiến trình hoạt động giảng dạy
HĐTN, cung cấp thông tin phản hồi cho học sinh và phụ huynh biết được mức
độ đạt được của bản thân so với mục tiêu giáo dục, qua đó điều chỉnh cách học,
cách dạy giúp học sinh tiến bộ. Đánh giá q trình chính là đánh giá sự tiến bộ
của người học thông qua các HĐTN chủ đề.
1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến rèn luyện hành vi đạo đức của học sinh
lớp 1 qua hoạt động trải nghiệm theo chủ đề.
1.4.1. Các yếu tố khách quan
Qua nghiên cứu tổng quan, tác giả tổng hợp một số yếu tố khách quan ảnh
hưởng đến rèn luyện hành vi đạo đức của học sinh lớp 1 qua HĐTN theo chủ đề,
bao gồm: các yếu tố thuộc về môi trường xã hội; các yếu tố thuộc về môi trường
tự nhiên; cơ sở vật chất và tài liệu hướng dẫn tham khảo:
* Các yếu tố thuộc về môi trường xã hội:
23


Các hoạt động ở cộng đồng dân cư, gia đình cũng gópphần quan trọng
trong việc định hướng hành vi đạo đức của học sinh lớp 1. Điều này giải thích,

tại sao trong nhiều gia đình có sự trục trặc giữa bố mẹ và các thành viên, trẻ nhỏ
thường hay chịu tác động tiêu cực và từ đó ảnh hưởng đến hành vi đạo đức.
* Các yếu tố thuộc về môi trường tự nhiên:
Với đặc điểm tâm lý lứa tuổi, nhu cầu nhận thức của các em chuyển từ
hiếu kỳ, tò mị sang tính ham hiểu biết, hứng thú khám phá chính bởi vậy thiên
nhiên xung quanh chính là mơi trường tốt để các em học tập
* Cơ sở vật chất, tài liệu hướng dẫn và tài liệu tham khảo có liên quan đến
HĐTN theo chủ đề:
Việc trang bị tài liệu hướng dẫn, tham khảo về rèn luyện hành vi đạo đức
thông qua HĐTN theo chủ đề cho học sinh lớp 1 cũng ảnh hưởng rất lớn tới việc
giảng dạy và tiếp thu của học sinh. Chính bởi vậy, giáo viên cần tiếp thu và
không ngừng tự bồi dưỡng, tự học và trao đổi chun mơn nghiệp vụ nhằm tổ
chức có hiệu quả rèn luyện hành vi đạo đức thông qua HĐTN theo chủ đề cho
học sinh lớp 1.
1.4.2. Các yếu tố chủ quan
* Năng lực sư phạm của đội ngũ giáo viên:
Giáo viên là người trực tiếp tổ chức các HĐTN theo chủ đề, là người trực
tiếp lựa chọn, xác định các nội dung, tổ chức cho học sinh trải nghiệm. Theo đó:
“Giáo viên cũng chính là người tạo điều kiện để học sinh được bộc lộ kinh
nghiệm trong quá trình học tập, được chia sẻ với các bạn các kinh nghiệm của
bản thân về sự vật, hiện tượng. Chính vì vậy, năng lực sư phạm của giáo viên có
ảnh hưởng rất lớn đến việc rèn luyện hành vi đạo đức thông qua HĐTN theo chủ
đề cho học sinh lớp 1”.
Bên cạnh đó, để học sinh lớp 1 sớm thích với mơi trường xung quanh là
có những người bạn. Vì vậy, giáo viên lớp 1 cần biết cách gắn kết các thành viên
trong lớp lại với nhau. Hình thức có thể chia thành các nhóm để học bài, tổ chức
các trị chơi trong các giờ hoạt động ngồi giờ lên lớp, đảm bảo các em đều được
trải nghiệm. Học sinh nào tiếp thu nhanh thì giao việc, học sinh nào tiếp thu
24

chậm thì phải kiên trì giải thích rõ, dần dần thành kỹ năng. Chính bởi vậy, giáo
viên lớp 1 khơng chỉ cần kiến thức tốt mà rất cần kỹ năng và kinh nghiệm giảng
dạy.
* Sự phối hợp giữa các lực lượng giáo dục:
“Các lực lượng như Đội Thiếu niên, Sao Nhi đồng và các lực lượng xã hội
có vai trị cần thiết trong quá trình tổ chức các hoạt động giáo dục, rèn luyện
hành vi đạo đức thông qua HĐTN theo chủ đề cho học sinh lớp 1”. Sự phối hợp
các lực lượng giáo dục trên tạo điều kiện thuận lợi và hỗ trợ giáo viên trong việc
triển khai các HĐTN theo chủ đề, đặc biệt là ngồi khn viên trường học.
.

Tiểu kết chương 1
Trong chương 1, luận văn đã tổng hợp và góp phần làm rõ hơn cơ sở lý
luận về HĐTN theo chủ đề cho học sinh tiểu học, trong đó tập trung vào đối
tượng học sinh lớp 1. Tác giả luận văn đã tổng quan tình hình nghiên cứu, phân
tích những nội dung các cơng trình nghiên cứu liên quan đã công bố và rút ra
những vấn đề mà luận văn cần phải tiếp tục nghiên cứu về HĐTN theo chủ đề
cho học sinh lớp 1.
Tác giả luận văn đã luận giải những vấn đề lý luận cơ bản về rèn luyện
hành vi đạo đức, HĐTN, HĐTN theo chủ đề và rèn luyện hành vi đạo đức thơng
qua HĐTN cho học sinh lớp 1. Bên cạnh đó, tác giả cũng bàn thêm về các hình
thức đánh giá HĐTN theo chủ đề bao gồm tự đánh giá, đánh giá từ giáo viên,
đánh giá từ những bên liên quan, cộng đồng và đánh giá từ phụ huynh.

25