tin học căn bản phần 1

1
BÀI 1:NHNG KHÁI NIM C BN


I. Khái nim chung
1.1. Khái nim v tin hc
Tin hc là ngành khoa hc công ngh nghiên cu các phng pháp, các quá trình x lý thông tin mt cách
t đng da trên các phng tin k thut mà ch yu là máy tính đin t.

1.2. Các lnh vc ca tin hc
•
Phn cng: Gm nhng đi tng vt lý hu hình nh vi mch, bn mch in, dây cáp ni mch
đin, b nh, màn hình, máy in, thit b đu cui, ngun nuôi, Phn cng thc hin các chc nng x
lý thông tin c bn  mc thp nht tc là các tín hiu nh phân {0,1}
• Phn mm: Là các chng trình (program) điu khin các hot đng phn cng ca máy vi tính
và ch đo vic x lý d liu. Phn mm ca máy tính đc chia làm hai loi: Phn mm h
thng(System software) và phn mm ng dng( Applications software). Phn mm h thng khi đc
đa vào b nh chính, nó ch đo máy tính thc hin các công vic. Phn mm ng dng là các
chng trình đc thit k đ gii quyt mt bài toán hay mt vn đ c th đ đáp ng mt nhu cu
riêng trong mt s lnh vc.
Máy tính cá nhân PC( Personal Computer). Theo đúng tên gi ca nó là máy tính có th s dng bi
riêng mt ngi.

1.3. n v lu tr thông tin:
n v bé nht dùng đ lu tr thông tin là bit. Lng thông tin cha trong 1 bit là va đ đ nhn bit
mt trong 2 trng thái có xác sut xut hin nh nhau.Trong máy vi tính tu theo tng phn mm, tng ngôn
ng mà các s khi đa vào máy tính có th là các h c s khác nhau, tuy nhiên mi c s khác nhau đu
đc chuyn thành h c s 2 ( h nh phân). Ti mi thi đim trong 1 bit ch lu tr đc hoc là ch s 0
hoc là ch s 1. T bit là t vit tt ca Binary Digit (Ch s nh phân).
Trong tin hc ta thng dùng mt s đn v bi ca bit sau đây:

tên gi Vit tt Giá tr
Byte
Kilobyte
Megabyte
Gigabyte
B
KB
MB
GB
8 bit
1024 bytes = 2
10
B
1024KB = 2
10
KB
1024MB = 2
10
MB
II. H iu Hành MS-DOS
2.1. H điu hành là gì?
H điu hành là phn mm quan trng nht cho máy tính đin t có nhim v điu khin mi hot
đng c s ca máy tính, giúp phn mm ca ngi s dng có th chy đc trên máy tính. Các h
điu hành thông dng: MS-DOS, Windows, Unix, Linux, OS/2, Macintosh …

2.2. H điu hành MS - DOS
MS-DOS (Microsoft Disk Operating System) là h điu hành(HH) ca tp đoàn khng l Microsoft. Phiên bn
đu tiên ca MS-DOS đc vit nm 1981.
MS-DOS là HH đn nhim (ti mt thi đim ch chy đc mt trình ng dng).
MS-DOS giao din vi ngi s dng thông qua dòng lnh.

2
2.3. Khi đng h thng:
 khi đng h thng, Chúng ta phi có mt đa mm gi là đa h thng hoc đa cng đc cài đt  đa
C là đa h thng. a h thng cha các chng trình ht nhân ca h điu hành DOS. Ít nht trên đa phi có
các tp tin IO.SYS, MSDOS.SYS và COMMAND.COM.
Chúng ta có th khi đng MS-DOS bng các cách sau:
TH1: Khi đng t  đa cng ta ch vic bt công tc đin ca máy tính (Power).
TH2: Khi đng t  đa mm: đt đa khi đng vào giá đ ca  đa mm và bt công tc đin.
TH3: Khi đng t HH Windows 98: Start/ Run/ Command/OK
TH4: Khi đng t HH Windows 2000/ XP: Start/ Run/ CMD/ OK

Khi đng li h thng:
Ta chn 1 trong các cách sau:
- n nút Reset trên khi h thng ( khi đng nóng).
- Dùng t hp phím CTRL + ALT + DEL (khi đng nóng).
- Khi 2 cách này không có tác dng, chúng ta phi tt công tc khI h thng và ch khong 1 phút ri khi
đng li ( khi đng ngui)

2.4. Tp tin (File):
Tp tin (hay còn gi là Tp) là hình thc, đn v lu tr thông tin trên đa ca H điu hành.
Tp gm có tên tp và phn m rng (Phn m rng dùng đ nhn bit tp đó do chng trình nào to ra
nó).
TênTp tin đc vit không quá 8 ký t và không có du cách, + , - ,* , / . Phn m rng không quá 3 ký t
và không có du cách. Gia tên và phn m rng cách nhau bi du chm (.).
Tp tin có th là ni dung mt bc th, công vn, vn bn, hp đng hay mt tp hp chng trình.

Ví d:
COMMAND.COM Phn tên tp là COMMAND còn phn m rng là COM

MSDOS.SYS Phn tên tp là MSDOS còn phn m rng là SYS
BAICA.MN Phn tên tp là BAICA còn phn m rng là MN
THO.TXT. Phn tên tp là THO còn phn m rng là TXT
Ngi ta thng dùng đuôi đ biu th các kiu tp tin. Chng hn tp vn bn thng có đuôi DOC, TXT,
VNS,
Tp lnh thng có đuôi COM, EXE
Tp d liu thng có đuôi DBF,
Tp chng trình thng có đuôi PRG,
Tp hình nh thng có đuôi JPG, BMP
2.5. Th mc và cây th mc
 có th t chc qun lý tt tp tin trên đa ngi ta lu các tp tin thành tng nhóm và lu trong tng ch
riêng gi là th mc.
Mi th mc đc đc trng bi 1 tên c th, quy tc đt tên th mc ging nh tên tp. Các th mc có th
đt lng trong nhau và to thành mt cây th mc.
Trong th mc có th to ra các th mc con và c tip tc nhau do đó dn đn s hình thành mt cây th
mc trên đa. Nh vy các th mc bn to ra có th là th mc cp1 hay th mc 2
Th mc gc là th mc do đnh dng đa to ra và chúng ta không th xoá đc. Mi đa ch có mt th
mc gc, t đây ngi s dng to ra các th mc con. Ký hiu th mc gc là du (\).

3

Ví d : Cây th mc



Trong đó C:\>_ là th mc gc. Sau đó là đn các th mc con các cp và các tp.

Th mc hin hành là th mc đang đc m, và con tr đang nhâp nháy ch lnh.
Khi thc thi, DOS s tìm kim và thi hành  th mc hin hành trc, sau đó mi tìm các th mc và  đa
đc ch ra.

ng dn.
Khi cn tác đng đn mt th mc hoc tp tin ta phi ch ra v trí ca th mc hay tp tin đó  trên đa hay là
phi ch ra đng dn, tên đng dn ca th mc hoc tp tin tác đng ti.
Ví d:
Mun truy xut ti tp d liu kyson.txt  cây th mc trên ta phi tin hành ch ra đng dn nh sau;
C:\>Nghean\kyson.txt
Ký t đi din * và ?
Ký t đi din *:
Nó có th đng trong phn tên chính hay phn tên m rng ca tp tin, nó đng  v trí nào
s đi din cho kí t đó hoc nhóm ký t t v trí đó đn kí t sau nó.
Ví d:
C:\>_NGHEAN\A*B.DOC : Ngha là ch ra tt c các tp có trong th mc NGHEAN có phn m rng là
DOC mà có tên bt đu bng kí t A và kt thúc bng kí t B
C:\>_NGHEAN\*.* : Ngha là ch ra tt c các tp có trong th mc NGHEAN
C:\>_NGHEAN\*.TXT : Ngha là ch ra tt c các tp có trong th mc NGHEAN mà có phn m rng là
TXT
Ký t đi din ?: Nó có th đng trong phn tên chính hay phn tên m rng ca tp tin, nó đng  v trí nào
s đi din cho 1 ký t ti v trí đó.
Ví d:
C:\>_?.TXT : Ngha là mun ch ra Các tp có trong  đa C mà có phn tên ch là mt kí t bt k và có phn
m rng là TXT
2.6.  đa
Bao gm :
 đa mm - gi là  đa A: a mm có dung lng 1,44 MB.
 đa cng - Thng là  C,D,E : và nó nm  trong thùng máy, thng có dung lng ln gp nhiu ln
so vi đa mm.
 đa CD - Là dùng đ đc các đa quang. a quang thng có dung lng vài trm MB.
2.7.Mt s lnh ni trú và lnh ngoi trú
1. Lnh ni trú:
Lnh ni trú là loi lnh lu thng trc trong b nh trong ca máy tính. Nó đc np vào khi np h điu

4
hành.
Chúng ta thng gp mt s lnh ni trú sau:
Lnh xem danh sách th mc và tp tin : DIR
Lnh to lp th mc: MD
Lnh hu b th mc rng: RD
Lnh chuyn đi th mc: CD
Lnh thay đi du nhc lnh : PROMPT
Lnh to lp tp tin: COPY CON
Lnh đi tên tp tin: REN
Lnh sao chép tp tin: COPY
Lnh hin th ni dung tp tin: TYPE
Lnh xoá tp tin: DEL
Lnh xoá màn hinh: CLS
Lnh sa đi gi ca h thng: TIME
Lnh sa đi ngày ca h thng : DATE
Lnh hi nhãn đa: VOL
Lnh xem phiên bn ca DOS: VER
2. Lnh ngoi trú:
Lnh ngoi trú là lnh nm trong b nh ngoài. Mun thc hin các lnh ngoi trú thì buc trên đa phi có các
tp này. Nu không có thì phi COPY vào đ thc hin.
Chúng ta thng gp mt s lnh ngoi trú sau:
Lnh đt nhãn đa: LABEL
Lnh hin th cây th mc: TREE
Lnh to khuôn cho đa (đnh dng đa): FORMAT
Lnh kim tra đa: CHKDSK
Lnh gán thuc tính :ATTRIB
Lnh in: PRINT
Lnh khôi phc tp đã b xoá: UNDELETE

BÀI 2: CÁC LNH H IU HÀNH CA MS- DOS

I. Các lnh ni trú
Lnh ni trú là nhng lnh thi hành nhng chc nng ca HH, thng xuyên đc s dng, đc lu
tr vào b nh ca máy tính t khi khi đng và thng trú  trong đó cho ti khi tt máy.
Cách vit chung:
[] []
1.1. Mt s lnh v h thng
. Lnh xem và sa ngày: DATE
Current Date is Sat 02-04-2000
Enter new Date (mm-dd-yy)
Lúc này có hai tu chn
Nu không thay đi ngày gi gõ Enter
Nu sa ngày hin hành  dòng mt thì sa theo khuôn mu (tháng -ngày-nm).
Bn hãy thay đi ngày li cho máy tính ví d 31/07/2004.
. Lnh xem và sa gi: TIME

5
Current time is 4:32:35.23a
Enter new time:
Lúc này có hai la chn:
-Nu không sa gi hin hành ca dòng mt thì gõ Enter
- Nu sa gi hin hành thì sa theo khuôn mu (gi: phút:giây.% giây)
Bn hãy thay đi gi li cho máy tính thành 05 gi 05 phút.
. Lnh thay đi du nhc lnh ca DOS: PROMPT
Lnh thay đi du đi lnh đ có th hin th mt s thông tin hin hành theo ý riêng ca Ngi s dng.
Prompt [Chui ký t]
$P: Th mc hin hành $D: Ngày hin hành
$G: Du > $T: Gi hin hành
$: Xung dòng

Ví d: C>PROMPT $T $P$G
. Lnh xem phiên bn DOS: VER
VER

Bn mun xem hin ti mình đang giao tip vi HH MS-DOS là phiên bn nào.
Ví d: C:\VER
Windows 98 [Version 4.10.2222]
. Lnh xoá màn hình: CLS
CLS
Lnh xoá toàn b d liu trên màn hình đa con tr v góc trên cùng bên trái màn hình.
. Chuyn đi  đa
Gõ tên  đa và du hai chm, sau đó nhn ENTER.
Ví d:
A: C:

1.2. Các lnh v th mc
. Lnh xem ni dung th mc.
DIR [drive:] [Path] [Tên th mc] [/A][/S]{/P][W]}
Trong đó: /P : đ xem tng trang
/W: Trình bày theo hàng ngang
/A : xem các tp tin có thuc tính n và h thng
/S: Xem c th mc con
Ví d:
DIR C:\WINDOWS /P /W

Lnh trên s hin th các tp, th mc thuc th mc WINDOWS nm trong th mc gc  đa C thành 5 hàng
và dng li sau khi hin th ht mt trang màn hình. Mun xem tip ch vic nhn mt phím bt k.
. Lnh chuyn v th mc gc và vào mt th mc nào đó.
+ Chuyn t th mc hin thi v th mc gc ca  đa hin hành.
CD\

+ Lnh chuyn v cp th mc cao hn mt bc.
CD
+ Chuyn vào mt th mc
Lnh này thay đi th mc hin hành cn làm vic ca đa nào đó
CD [drive:]\[path] ( tên th mc cn vào)
Ví d:

6
- T th mc C:\ chuyn vào th mc DAIHOC (Th mc DAIHOC nm trên  đa C)
C:\CD DAIHOC

C:\DAIHOC>_
- T th mc DAIHOC, chuyn sang th mc BAITAP( Th mc BAITAP nm trên  đa C)
C:\DAIHOC>CD BAITAP

C:\DAIHOC\BAITAP>_
. Lnh xem ý ngha ca câu lnh
C:\> [Tên lnh] /?

Ví d
: Xem ý ngha ca câu lnh CD
C:\CD /?

. Lnh to th mc con(MD):
MD [drive:]\[path]

[drive:]\[path] : Ch ra đng dn đn ni cn to th mc.
Ví d:
C:\MD HOC
To Th mc HOC Trên th mc gc ca  đa C

C:\MD HOC\HOCDOS To th mc HOCDOS là th mc con cua th mc HOC
C:\MD A:\DAIHOC
To th mc DAIHOC trên  đa A
.Lnh xoá th mc con(RD)
Lnh hu b (xoá) th mc:
RD [drive:]\[path]
Chú ý: th mc cn xoá không phi là th mc hin hành và phi là th mc rng (Empty Directory) ( tc là
không có mt tp hay mt th mc nào nm trong nó).
Ví d: C:\RD DAIHOC Xoá th mc DAIHOC( Là th mc rng) trên  đa C

1.3. Các lnh làm vic vi tp tin
. Lnh sao chép tp tin(COPY):
Lnh này sao chép mt hay mt nhóm tp t th mc này sang th mc khác.
Copy [drive1:]\[path1]\[Filename 1] [drive2:]\[path2]\[Filename 2]
Copy [ đa]\[đng dn]\[tên tp ngun]  đa ]\[đng dn đích]

Ví d1: Chép tp BAOCAO.VNS t th mc A:\BKED vào th mc gc ca  đa C:
và ly tên là BAOCAO.VNS.
C:\>COPY A:\BKED\BAOCAO.VNS


Ví d2: Sao chép tp TUHOC.TXT t th mc gc  đa C thành tp HOCTHUOC.TXT  th
mc HOC nm trong th mc g  đa A.
C:\COPY C:\TUHOC.TXT A:\HOC\HOCTHUOC.TXT

Lnh cng tp:
Cng ni dung file:
Copy [ đa][đng dn][tên tp 1]+[ đa][đng dn] [tên tp 2]+ [ đa][đng dn][tên tp
mi]
Trong cú pháp trên lnh s thc hin nh sau:

Ln lt cng ni dung ca các tp: Tên tp 1, Tên tp 2, thành mt tp duy nht có tên là Tên
tp mi.
Chú ý: Trc tên tp mi không có du (+), còn trc tên tp mun công phi có du cng.

Ví d: C:\COPY CD1.TXT+CD2.TXT+CD3.TXT C:\MYDOCU~1\CD.TXT
Lnh to tp tin(COPY CON):
To ra file đ lu tr ni dung ca mt vn đ nào đó.
C:\COPY CON [drive:]\[path]\[File name]

Nhp ni dung ca tp
F6

7
1 file(s) is copied
C:\_
(Nu nh tp đc to thì sau khi nhn F6 s có thông báo: 1 file(s) is copied trên màn hình, nu
nh tp không đc to vì mt lý do nào đó thì dòng thông báo s là 0 file(s) is copied)
Ví d:
C:\>COPY CON BAITHO.TXT To tp BAITHO.TXT trên  đa C
. Lnh xem ni dung tp tin (TYPE):
Lnh dùng đ xem (hin th) ni dung mt tp tin trên màn hình.
TYPE <ng dn>\<TP dung ni xem mun tin>

Sau khi nhp đúng đng dn và tp tin thì ni dung s đc hin th trên màn hình.
Nu nh trong cú pháp trên không đúng hoc sai tên tp tin, đng dn thì s có dòng
thông báo li hin th ví d nh:
- Bad command or filename
- Invalid drive Specification
- Path not found -
- Requirent parameter missing

Ví d: C:\>TYPE BAITHO.TXT Dùng đ xem ni dung tp tin BAITHO.TXT
Trên  a C.
. i tên tp tin(REN):
Thay đi tên file còn ni dung thì gi nguyên.
REN [d:][path][fileName]

Ví d: C:\REN VANBAN\THUVIEN.DOC \VANBAN\HOPDONG.TXT¿
i tên file THUVIEN.DOC thành file HOPDONG.TXT nm trong cùng mt th mc.

. Xoá ni dung tp tin(DEL):
DEL [ đa][đng dn][tên tp cn xoá]
VD: C:\DEL C:\VANBAN\HOPDONG.TXT
Xoá tên file HOPDONG.TXT trong th mc VANBAN   đa C:
II. Lnh ngoi trú
Là nhng lnh thi hành chc nng nào đó ca HH nhng ít đc s dng và đ tn b nh ca
máy ngi ta lu tr nó trên đa di dng các tp tin có phn m rng là: COM hoc EXE
[d:] [path] [] [<TU chn>]
[d:] [path]:  đa đng dn đn tên lnh
: là tên chính ca tên tp tin chng trình

Lnh đnh dng đa (FORMAT)
To dng cho đa mm hay đa cng
[d:] [path] Format [d1] [/tham s]
[d:][Path]:  đa đng dn đn tên lnh
[d:]: Tên  đa cn đnh dng
Tham s:
/s: To đa h thng.
/u: format mà sau đó không th s dng lnh UNFORMAT đ ly li d liu.
/q: đnh dng nhanh

Ví d: nh dng đa mm trong  đa A theo đúng dung lng ca  đa và sao chép các tp cn
thit đ khi đng máy vào đa.
C\:FORMAT A: /S
Lnh sao chép các tp tin h thng:
Tác dng: cho phép chép các tp tin h thng.
[d:][Path]sys [d1:]
Ví d:
C:\sys A:
Lnh phc hi đa(UNDELETE)
Phc hi đa b xoá bi lnh đnh dng đa FORMAT
[d:][Path] UNDELETE [d1][path1][file Name]
Lnh kim tra đa(CHKDSK):
Kim tra đa và thông báo tình trng đa.
CHKDSK[/F]
Tham s /F s hin th s Sector b hng khi kt thúc quá trình kim tra.
Ví d: CHKDSK C:

8
Lnh SCANDISK :
Lnh này dùng đ kim tra cu trúc tp ca đa và sau đó tin hành kim tra các li vt lý trên b
mt đa.
SCANDISK tên  đa

Ví d: SCANDISK A:
Tp lnh bó:
Lnh bó thc cht là mt tp trong đó lit kê th t thc hin các lnh đc lit kê trong tp. Trong
s các tp lnh bó, quan trng nht bao gm hai tp sau:
Tp AUTOEXEC.BAT Tp lnh Autoexec.bat là mt tp lnh đc bit nm  th mc gc  đa khi
đng. Khi khi đng h điu hành, các lnh trong tp Autoexec.bat s thc hin theo tun t.
Ví d:

@ECHO - Lnh hin th mt dòng trng trên màn hình
SMARTDRV.EXE - Gi tp to vùng đm cho đa
MSCDEX /D:MSCD001 /V - Gi tp khi to chng trình điu khin  CD trên DOS.
SET BLASTER=A220 I5 D0 P300 - Lnh đt đng điu khin âm thanh trên DOS ra loa.
SET PATH=%PATH%;C:\PROGRA~1\COMMON~1\AUTODE~1 - Lnh thit đt đng dn mc
đnh khi tìm tp.
Tp CONFIG.SYS
Tp lnh CONFIG.SYS là tp đc gi chy đu tiên ca h điu hành khi khi đng máy. Sau khi
nhn đc lnh khi đng máy t ROM-BIOS, h điu hành s ln lt gi chy các tp
COMMAND.COM, MS-DOS.SYS, IO.SYS. Sau khi quá trình trên kt thúc, h điu hành s tìm kim
trên th mc gc  đa khi đng xem có tp CONFIG.SYS hay không, nu có nó s tun t thc
hin các lnh trong tp đó, nu có/không thì sau đó vn tip tc kim tra xem có tp
AUTOEXEC.BAT hay không, nu có thì cng tun t thc hin các lnh có trong tp này, nu
có/không thì kt thúc quá trình khi đng và tr li quyn điu khin cho ngi s dng.
Ví d: Ni dung ca mt tp CONFIG.SYS
DEVICE=C:\WINDOWS\HIMEM.SYS - Np chng trình khi to và điu khin b nh m rng
DEVICE=C:\CDPRO\VIDE-CDD.SYS /D:MSCD001 Np chng trình khi to và điu khin  CD
FILES=90 - Quy đnh s tp đc m đng thi ti đa
BUFFERS=40 - Quy đnh s b nh đm cho mi ln m tp

III. VIRUS tin hc
3.1. Khái nim VIRUS
VIRUS tin hc là mt chng trình máy tính do con ngi to ra nhm thc hin ý đ nào đó. Các chng
trình này có đc đim:
- Kích thc nh.
- Có kh nng lây lan, tc là t sao chép chính nó lên các thit b lu tr d liu nh đa cng, đa mm, bng
t
- Hot đng ngm: hu nh ngi s dng không th nhn bit đc s thc hin ca mt chng trình
VIRUS vì kích thc ca nó nh, thi gian thc hin nhanh và ngi vit VIRUS luôn tìm cách che du s hin
din ca nó. VIRUS nm thng trú  b nh trong đ tin hành lây lan và phá hoi. Hu ht các VIRUS đu

thc hin công vic phá hoi nh ghi đè lên các tp d liu, phá hng bng FAT, khng ch bàn phím, sa đi
cu hình h thng, chim vùng nh trong.
Tu theo nguyên tc hot đng, có th chia VIRUS thành hai loi:
- Boot VIRUS là các loi nhim vào Master Boot và Boot Sector. Nhng virus này có th làm máy tính không
khi đng đc, làm mt ht d liu trên đa cng, thm chí không khi to đc đa cng.
-File virus là loi nhim vào các tp chng trình có đuôi EXE và COM. VIRUS này làm các chng trình chy
sai hoc không chy. VIRUS thng ni thân ca mình vào đu hoc cui tp chng trình, nh vy kích
thc tp tng khi nhim.
- Nu mt đa mm có VIRUS ta cho đa này vào máy có  cng sch thì  cng ca máy này s b nhim
VIRUS. Nu mt máy tính có  cng đã b nhim VIRUS, ta cho mt đa mm sch vào  A và chy nhng
không đóng nút chng ghi li thì đa mm s b nhim VIRUS, t đa mm này khi ta mang đa mm sang các
máy khác đ chy thì VIRUS s lan sang máy khác.
3.2. Nguyên tc phòng nga VIRUS.
Vì vt trung gian đ lây VIRUS là đa mm, đ phòng VIRUS ta phi rt hn ch dùng mt đa mm l. Nu bt
buc phi dùng thì ta kim tra VIRUS đa mm l bng các chng trình chng VIRUS trc khi s dng.
Song điu đó không th hoàn toàn tin tng vì các chng trình chng VIRUS ch có kh nng phát hin và
dit nhng VIRUS mà chúng đã bit. Các VIRUS mi không phát hin đc. Các chng trình chng VIRUS

9
ca nc ngoài không th phát hin các VIRUS sn xut trong nc. Cn kt hp nhiu chng trình chng
VIRUS và luôn cp nht chng trình mi nht.
Khi mang đa mm ca mình đi chy  các ni khác có  cng thì phi bt ly chng ghi đ tránh VIRUS xâm
nhp vào đa. Ht sc lu ý khi ghi thông tin t máy khác vào đa ca mình.
Nu trên máy có nhiu ngi s dng thì trc khi làm vic ta nên s dng các chng trình chng VIRUS đ
kim tra VIRUS trên đa cng.
 phòng chng nên có mt h thng sch (không có virus) đ khi đng máy t  A, đa này ngoài các tp
cn thit đ khi đng máy còn cn có các tp ca DOS nh: Format.com, Fdisk.exe, unformat.com,
Undelete.com, Scandisk.exe. ng thi ta phi có các đa mm cha các chng trình chng virus vi các
phiên bn mi nht b SCAN, FPROT, ATV, BKAV,D2… các chng trình này cng phi ly t ngun đáng tin
cy, các đa mm luôn đc dán nhãn bo v.

3.3. Mt s triu chng khi máy nhim virus
- Mt s tp có đuôi COM và EXE t nhiên b tng thêm s byte, khi đó ta ngh máy nhim F-virus.  bit điu
đó ta nh kích thc ca mt s tp quan trng: command.com 54645 byte (ca DOS6.22), foxpro.exe 411032
byte (forpro 2.6)
- Tp chng trình đuôi COM hoc EXE không chy hoc sai.
- Máy không khi đng đc t đa cng hoc không nhn bit đc  cng khi khi đng máy t  đa mm,
khi đó ta nghi máy b nhim B-virus.
- Máy chy b treo.
Tt nhiên các triu chng trên còn có th là do li phn cng.
3.4. Cách x lý khi máy b nhim virus.
Khi máy b nhim VIRUS chúng ta tin hành các bc sau:
1. Tt hoàn toàn máy tính đ loi virus ra khi b nh trong. Khi đng li máy bng đa mm h thng t  A.
2. Sau khi thc hin xong bc mt máy nhn bit đc  C thì thc hin bc 3. Nu máy không nhn đc
 C thì thc hin bc 4:
3. Chy các chng trình kim tra và dit virus. Sau khi kt thúc quá trình trên thì khi đng li máy t  cng
và làm vic bình thng.
4. Chy chng trình kim tra và sa đa nu nh cn gi li thông tin trên đa cng (NDD.EXE). Sau khi sao
lu d liu nên làm theo các bc sau:
a. Chy FDISK.EXE đ khi to li bng Partition (FAT) cho  cng.
b. Chy FORMAT.COM C: /S đ đnh dng li  đa.
c. Cài li h điu hành và ng dng cn thit.
d. Sao d liu li  đa và làm vic bình thng.
Nu nh trên  đa không cn sao lu d liu li thì có th chy ngay FDISK.EXE mà không cn chy qua
NDD.EXE.
BÀI 3:Norton Commander (NC)

1. NC là gì?
NC là phn mm qun lý tp và th mc, cho phép s dng các lnh c bn ca DOS di dng nhanh
chóng, hiu qu hn.
2.Phng pháp làm vic:

- S dng phím chc nng đ thi hành lnh, S dng hp thoi đ giao tip vi ngi dùng.
- S dng hình nh trc quan.
- H tr vic s dng chut trong các hot đng ca chng trình.
- Có phn hng dn s dng (F1).
 s dng đc NC ít nht ta phi có các tp tin sau:
• NC. EXE

10
• NCMAIN. EXE
• NC.HLP
• NC.INI
3. Khi đng và thoát khi NC:
3.1. Khi đng NC: Chng trình NC. EXE thng đc đt trong th mc NC ca  đa C
 khi đng NC ta chy tp tin NC. EXE t du nhc lnh ca MS-DOS nh sau:
C:\>NC\NC


3.2. Thoát khi NC:  thoát khi NC ta n phím F10 ri chon YES



3.3. Màn hình làm vic ca NC:
Khi khi đng NC s hin th nh sau:


11


Dòng di cùng th hin mt s phím chc nng tt tng ng vi các phím t F1 đn F10
và t hp CTRL + Fn, ALT + Fn, (trong đó n = 1 10 ). trong đó:

Lnh F1: (Help)Lnh tr giúp
Lnh F2: (Menu)Lnh to menu cho ngi s dng
Lnh F3: (View) Lnh xem ni dung tp
Lnh F4: (Edit)Lnh xem và sa ni dung tp
Lnh F5: (Copy)Lnh sao chép (copy)
Lnh F6: (RenMov)Lnh đi tên và di chuyn tp tin
Lnh F7: (MkDir)Lnh to th mc
Lnh F8: (Delete)Lnh xoá th mc và tp tin
Lnh F9: (PullDn)Truy cp thanh menu ca NC
Lnh F10: (Quit)Thoát khi NC.

Lnh ATL + F1: Lnh chuyn đi  đa bên ca s bên trái.
Lnh ATL + F2: Lnh chuyn đi  đa bên ca s bên phi.
Lnh ATL + F3: Lnh xem ni dung tp tin
Lnh ATL + F4: Lnh son tho tp tin
Lnh ATL + F5: Lnh nén các tp tin

12
Lnh ATL + F6: Lnh gii nén tp tin nén
Lnh ATL + F7: Lnh tìm kim
Lnh ATL + F8: Lnh hin th các dòng lnh s dng gn đây nht
Lnh ATL + F9: Lênh chuyn đi màn hình v dng 40 dòng hoc 25 dòng.
Lnh ATL + F10: Lnh hin th cây th mc ca  đa hin thi.
Lnh CTRL + F1: Tt m khung panel bên trái
Lnh CTRL + F2: Tt m khung panel bên phi
Lnh CTRL + F3: Sp xp tp và th mc theo tên
Lnh CTRL + F4: Sp xp tp và th mc theo phn m rng
Lnh CTRL + F5: Sp xp tp và th mc theo thi gian to
Lnh CTRL + F6: Sp xp tp và th mc theo kích thc tp
Lnh CTRL + F7: B ch đ Sp xp

Lnh CTRL + F8: So sánh 2 th mc vi nhau
Lnh CTRL + F9: In tp
Lnh CTRL + F10: Chia hoc trn tp
Ngoài các t hp phím trên, NC còn cha nhiu lnh khác
trên thanh menu tr xung khi bn nhn phím F9.
Tt c các công tác làm vic vi tp, trc tiên bn phi
dùng các phím di chuyn đ di chuyn thanh sáng đn tp
cn làm vic. Dùng phím TAB đ di chuyn thanh sáng qua
li gia 2 khung Panel, dùng phím Insert đ chn các tp cn
làm vic vi các lnh nh Copy, Move,Delete Dùng phím
(+) bên phím s đ chn tt c các tp và th mc trong th
mc hin thi, phím (-) đ b chn, phím (*) đ đi chn. Các
nguyên tc làm vic vi th mc ging nh trên MS-DOS,
tuy nhiên cn chú ý rng chng trình đã to ra mt giao
din thân thin hn đ ta làm vic vì vy mà có mt s
nguyên tc làm trong MS-DOS có th b qua trong NC. Vic
chuyn đi th mc hin hành rt đn gin, bn ch vic di
chuyn thanh sáng đn th mc cn vào và nhn ENTER,
mun thoát khi th mc tr v th mc cp cao hn, hãy di
chuyn thanh sáng v dòng có hai du chm ( ) và nhn
ENTER.

IV. Mt s ví d v cách thc hin các lnh trong NC
4.1. To mi mt th mc:


13

Di chuyn thanh sáng đn v trí cn to th mc
- Nhn F7

- Nhp tên th mc cn to sau đó nhn ENTER.

4.2. To mi tp:
- Di chuyn thanh sáng đn v trí cn to tp
- Nhn t hp phím SHIFT+F4 và nhp tên tp cn to


- NC s m ra cho bn mt khung hi thoi đ nhp ni dung tp, khi nhp xong bn nhn
phím F2 đ ghi li ni dung và n ESC đ thoát.

4.3. Sao chép, di chuyn:
- Chn các tp, th mc mun sao chép hoc di chuyn trên mt khung panel
- Trên khung panel còn li dùng thanh sáng di chuyn đn v trí cn sao chép hoc di chuyn đn.
- Di chuyn thanh sáng v khung panel cha các tp đc chn
- Nhn F5 (copy) hoc F6 (move)

4.4. Nén các tp tin:
- Chn các tp cn nén  trên mt khung Panel, trên khung panel còn li di chuyn thanh sáng vào
trong th mc mun đ tp đích.
- Di chuyn thanh sáng v khung panel có tp chn
- Nhn ALT + F5
- a tên tp đích vào (không cn phn m rng)
4.5. Gii nén tp:
- Chn tp cn gii nén  trên mt khung Panel, trên khung panel còn li di chuyn thanh sáng vào
trong th mc mun đ các tp sau khi gii nén.
- Di chuyn thanh sáng v khung panel có tp chn

14
- Nhn ALT + F6

. Chia mt tp thành nhiu tp:
- Chn tp cn chia ra  trên mt khung Panel, trên khung panel còn li di chuyn thanh sáng vào trong th
mc mun đ các tp sau khi chia.
- Di chuyn thanh sáng v khung panel có tp chn
- Nhn CTRL + F10
- Sau khi đa s tp cn chia ra trong mc Number of splids chn Splids.
Các tp sau khi đc chia s gi nguyên tên nh tp đích và phn m rng mc đnh là *. 001, *.002,

4.7. Trn nhiu tp đc chia ra thành mt tp duy nht:
- Chn các tp cn gp li  trên mt khung Panel, trên khung panel còn li di chuyn thanh sáng vào trong
th mc mun đ các tp sau khi đc gp li.
- Di chuyn thanh sáng v khung panel có tp chn
- Nhn CTRL + F10
- Sau khi đa đng dn, tên tp và phn m rng ca tp đc gp trong mc Merge n files to sau đó chn
Merge. (trong đó n là tng s tp chn đ gp li).

4.8. Xoá tp và th mc:
- Chn các tp và th mc cn xoá
- Nhn F8
- Mt hp hi thoi s m ra và hi xem chc chn bn mun xoá các tp hoc th mc hay không, nu chc
chn các bn chn DELETE.


4.9. In tp:
- Di chuyn thanh sáng đn tp cn in
- Nhn CTRL + F9
- Chn OK

15


4.10. Tìm kim tp:

- Di chuyn thanh sáng v  đa cn tìm kim
- Nhn ALT + F7
- a tên tp cn tìm trong Find Files và chn Start đ bt đu. Nu tìm thy tp thì trên danh sách phía trên
s hin th tên tp, v trí ca tp.
BÀI 4:TNG QUAN


I. S dng Keyboard (Bàn phím) và Mouse (Chut)
1.1 - Keyboard
Bàn phím ph bin hin nay có t 101 phím đn 105 phím. Trên bàn phím có 3 vùng t trái sang phi nh sau:
Nhóm phím chc nng: Gm các phím

F1,F2,…F12 Mi phím có mt chc nng nht đnh tu theo phn mm
Printscreen Dùng đ in ni dung t màn hình ra máy in
Pause Tm ngng mt hot đng ca máy
Capslock Tt m ch đ gõ ch in hoa
Shift trái và Shift Mt ký t đc gõ trong khi in n gi phím Shift s đc in ra ch hoa

16
phi hoc in ra ký t  trên nu phím đó có 2 ký t
Backspace Xoá lùi v bên trái
Delete Xoá ký t ti v trí con tr
Enter Xung dòng hoc kt thúc mt công vic hoc thc hin mt công vic.

Nhóm phím ký t: Trên mi phím có th đc in mt hoc hai ký t. Trong trng hp trên phím có hai ký t
nu mun có ký t phía trên thì gi SHIFT trong khi gõ ký t đó.
Nhóm phím điu khin:
Các phím mi tên ä çèå , Tab: điu khin con tr
Home, End, Page Up, Page Down, Ctrl, Atl, Del,…

1.2 - Mouse - Chut
Các thao tác c bn ca chut - Mouse
Thao tác Công dng
Con tr (Point) Di chuyn đ con tr Mouse ti đúng v trí mong mun
Nhp (Click) Nhp nh nút trái ca chut, thng dùng đ chn lnh cn thi
hành
Nhp nút phi (Right Click) Nhp nh nút phi chut
Nhp đúp (Double Click) Nhp nh nút trái ca chut 2 ln vi tc đ nhanh
Kéo (Drag) Tr chut đúng v trí, bm gi nút trái ca chut đng thi di
chuyn chut sang mt v trí mi


II- Khi đng Windows 98
Khi Microsoft Windows 98 s hin ra lúc y trên màn hình ta s thy có dng tng t nh sau:



17

- Desktop: Vùng din tích làm nn cho các mc trong Windows. Có th to thêm các Folder và Shortcut khác
đ công vic sau này đc thc hin nhanh hn.
- Shortcut: Các biu tng có hình dng riêng vi mi tên đen nh nm  góc di bên trái tng trng cho
mt chng trình ng dng, mt tài liu …
- Folder: Có th xem folder nh mt cp tài liu dùng đ qun lý mt chng trình ng dng
- Taskbar: Thanh hin th các ca s chng trình đang đc m.
Ví d: Taskbar cho bit có ba chng trình ca s ng dng đang đc m đó là MSWord Adoble Photshop
và MS Excel.


- Clock: ng h h thng báo cho chúng ta bit gi hin hành trong máy.
- Start button: Nhp nút này đ m Menu Start
- Menu Start: Giúp khi đng chng trình nhanh hn.


18
Chú ý
: Có th m Menu Start bng t hp phím Ctrt+ ESC

Thoát khi Windows 98
Nhn nút Start đ m Menu start, nhn chon lnh Shutdow… hoc dùng t hp phím Alt-F4



Shutdown the computer?
Thoát khi Windows bng cách đóng tt c các chng trình đang
m, sau đó hin ra câu thông báo 'It's now safe to turn off your
Computer'(Bây gi có th an toàn tt máy tính ca bn)
Restart the Computer?
Thoát khi chng trình bng cách đóng tt c các chng trình
đang m, sau đó t khi đng li máy tính.
Restart the Computer in MS
DOS mode?
Thoát khi Windows bng cách đóng tt c các chng trình đang
m và tr v du nhc h th ng ca MS-D OS


IV. Ca s chng trình ng dng
Các chng trình ng dng khi chy trong môi trng Windows s đc th hin trong mt khung hình
ch nht, đó là ca s chng trình.

19

4.1- M ca s chng trình ng dng
- Cách 1: Nhp đúp mt biu tng Shortcut trên nn Desktop
- Cách 2: Trên thanh Tasskbar, ta nhp nút Start đ m menu start, sau đó tr mouse vào tng Folder
(Có ký hiu hình tam giác  bên phi) đ m ra mt Sub menu (menu c có cha các folder con và shortcut)…
cui cùng nhp chn tên mt chng trình ng dng.

4.2 - Các thành phn chính trong mt ca s
Mt ca s chng trình s có cá thành phn c bn sau (hình minh ho là ca s chng trình paint
dùng đ v hình)


20





Thành phn Chc nng
Title Bar Th hin tên ca s và tên tài liu đang đc m. Nu kích thc ca ca s
nh hn khung nhìn, có th kéo nó đi đ di chuyn ca s
Borders ng vin bao quang ca s. ng vin này ch hin ra khi kích thc ca
ca s nh, có th kéo nó đ thay đi kích thc ca ca s
Control Menu Icon Nhp vào nó s hin ra Menu gm các lnh dùng đ điu khin ca s
Close Button Nhp vào nút này đ đóng ca s
Minimize Button Nhp vào nút này s thu nh ca s thành biu tng nm trên Taskbar
Maximizer Button Nhp vào nút này ca s s đt kích thc ti đa
Restore Button Nút này ch xut hin sau khi ca s đã đt đn kích thc ti đa, nó có tác
dng tr li kích thc ban đu ca ca s
Menu Bar Thanh cha các lnh theo kiu lit kê
Work Area Vùng làm vic
Toolbar Các biu tng lnh
Scroll Bar Thanh trt đ th hin vùng làm vic

óng ca s chng trình
- Cách1: Nhp Mouse vào biu tng Close Button

21
- Cách 2: Nhp Mouse vào Menu File chn lnh Exit
- Cách 3: Dùng t hp phím ALT + F4
+ Nhp nút Yes - ng ý lu (Phi cho thêm các thông tin cn thit đ bit sn phm to ra ct  đâu, mang
tên gì…)
+ Nút No - Không mun lu sn phm do mình to ra



+ Nút Cancel - Hu b lnh lu

V - Folder - Shortcut
5.1- To Folder - Th mc
Folder đc to ra đ qun lý các Folder con và các Shotcuts có trong Folder đó. Trong Windows 9X
Folder có biu tng 2 (tng t nh cp đng tài liu)
a) To Folder trên nn Desktop



Nhp nút phi ca Mouse ngay trên nn Desktop s có ngay mt Menu nh hin ra, sau đó nhp vào
lnh New s có mt Flayout hin ra và chn lnh to Folder


22
Chn Folder ngay lp tc trên nn Desktop s hin ra biu tng

Sau đó đt tên Folder bng cách xoá'New Folder', gõ tên mi vào. Ví d: gõ 'baitap'
* To Folder mi trong mt Folder đã có trong nn Desktop
Bc 1: Nhp đúp vào biu tng Folder đã có trên nn Desktop đ m ca s Folder
Bc 2: Nhp menu File, tr vào New và nhp chn Folder
Bc 3: Trong ca s Folder(ví d Folder'bâitp') hin ra mt folder con có tên là New Folder. Xoá b
tên này và b tên mi vào(ví d đt là 'btwin').
b). To Folder trong My computer
 m ra ca s này, ca s s cho chúng ta bit các thông tin v chính máy tính đang dùng

Nhp menu File, tr vào New và chon Folder, trong ca s đa A: s có thêm mt biu tng Folder có
tên New Folder, xoá b tên này và gõ tên mi vào.

5.2 - Hiu chnh Folder
a). Di chuyn -Move
Kéo biu tng ca Folder t ch này sang ch khá.
b). i tên - Rename

23
Nhp nút phi ca Mouse vào biu tng ca Folder đ cho hin menu đc bit, chn lnh Rename,
vùng tên ca Folder s hin ra con tr Text đ chúng ta coá tên c và đt tên mi.
c). Chép - Copy
Cách 1: Nhp nút phi ca mouse vào biu tng ca Folder ngun chn lnh copy(Chép Folder vào
b nh)
Nu mun thành mt Folder cùng cp thì nhp nút phi ca mouse vào vùng trng cho hin menu đc
bit, sau đó chn lnh Paste (dán Folder t v trí chúng ta cn). folder mi(folder đ ích) đc chép s có tên
'Coppy of + tên Folder ngun' đ đm bo tính duy nht ca tên gi (Hai Folder cùng tên không đc  cùng
mt ch) chúng ta nên dùng lnh Rename đi tên cho Folder mi đc chép.
Nu mun chép vào mt Folder khác thì nhp nút phi vào biu tng đó, chon lnh Paste. Folder mi
đc chép s là Folder con và có tên ging Folder ngun.
Cách 2: Gi phím Ctrl đng thi kéo mouse t v trí ngun sang v trí đích (Biu tng khi đc kéo đi

s có du +), nhà mouse trc , phím Ctrl nhà sau.
d). Xóa
Cách 1: Chn Folder cn xoá, gõ phím Delete
Cách 2: Chon Folder cn xoá , kéo th vào st rác Recycle Bin

Tr li bng cách nhp nút Yes đ xoá hoc nút No đ không xoá
ng dn - PATH
Thông qua cách đt Folder, chúng ta bt đu đt ra câu hi: Folder đc to ra  đâu? trên Desktop,
trong My computer, trong đa mm A:, trong đa cng C:… Nu Folder con đc tao ra trong mt Folder m thì
câu tr li li dài hn, chng hn nh ví d chúng ta đã to mt Folder con có tên là btwin nm trong Folder
baitap ca Desktop… ó chính là khái nim v đng dn (path) - nó có tác dng cho ta bit đa ch ca mt
ch th đang  đâu.

5.4 - Cách to Shortcut
Shortcut là mi liên kt vi 1 tp tin chng trình khác, nh đó ta có th khi đng nhanh chng trình.
các bc đ to:



24



Bc 1: Nhp nút phi trên nn Desktop đ hin ra Menu tr Mouse vào New


Bc 2: Nhp chn Shortcut , mt hp thoi (Dialog Box) có tên Creat Shortcut hin ra


Trong mc Command line cn phi đin đy đ đng dn ti mt tp tin chng trình, đ thc hin

điu này cn sang Bc 3:





25


Bc 3: Nhp nút Browse… m ra hp thoi Browse đ tìm chn tên tp tin chng trình

Trong mc Look in, nhp nút tam giác cho hin ra bng lit kê đ chn mt  đa, sau đó nhp đúp vào
folder và chn File cn to Shortcut. Chn nút Open. Trong hp thoi Create Shortcut lúc này  mc
Command line đã hin lên đày đ đng dn và tên tp tin chng trình
-Bc 4: Trong hp thoi Create Shortcut nhp nút Next hp thoi mi Select a Title for the program



Sau đó nhp nút Next và chn nút lnh Finish đ kt thúc quá trình to Shortcut

Nh vy mt Shortcut mi đc to ra trên nn Desktop mang biu tng s có dng
VI - Chng trình son tho Wordpad
Wordpad là mt chng trình x lý vn bn  mc đ đn gin
6.1 - Khi đng chng trình
Nhp vào nút Start chn Programs chn Accessories nhp chut chn Wordpad màn hình s hin ra
nh sau: