NHẬN BIẾT CÁC LOÀI THỰC VẬT PHỔ BIẾN Ở KHU DỰ TRỮ SINH QUYỂN ĐỒNG NAI SỔ TAY Atlatl thuc vat khu sinh quyen dong nai tap 1

SỔ TAY

NHẬN BIẾT CÁC LOÀI THỰC VẬT PHỔ BIẾN
Ở KHU DỰ TRỮ SINH QUYỂN ĐỒNG NAI

Hà Nội - 2018


BAN BIÊN SOẠN:
Hoàng Thanh Sơn
Trịnh Ngọc Bon
Võ Quang Trung
Nguyễn Văn Linh
Trần Lâm Đồng


MỤC LỤC
LỜI NĨI ĐẦU.....................................................................................................7
Gai kim dày.............................................................................................9
Thường sơn tía......................................................................................10
Đại phong tử.........................................................................................11
Thơi chanh............................................................................................12
Nang.....................................................................................................13
Thanh trà..............................................................................................14
Cóc chuột..............................................................................................15
Sưng có đi.........................................................................................16
Cóc rừng...............................................................................................17
Xn thơn nhiều hoa.............................................................................18
Trung qn lợp nhà...............................................................................19
Dây cơng chúa......................................................................................20

Giác đế sài gịn....................................................................................21
Mạo đài teysman...................................................................................22
Quần đầu jenkins.................................................................................23
Nhọc lá dài............................................................................................24
Sang mây.............................................................................................25
Chuối con chồng...................................................................................26
Lịng mức lơng......................................................................................27
Mộc hoa trắng.......................................................................................28
Guồi nam bộ.........................................................................................29
Thiết đinh lá bẹ.....................................................................................30
Quao núi...............................................................................................31
Trám trắng............................................................................................32
Trám lá đỏ.............................................................................................33
Xuyên mộc............................................................................................34
Cáp gai nhỏ..........................................................................................35
Bún.......................................................................................................36
Chóp máu mụt......................................................................................37
Cám......................................................................................................38
Vàng nghệ............................................................................................39
Bứa mủ vàng.........................................................................................40
Chư bầu lá rộng....................................................................................41
NHẬN BIẾT CÁC LOÀI THỰC VẬT PHỔ BIẾN
Ở KHU DỰ TRỮ SINH QUYỂN ĐỒNG NAI

3

SỔ TAY THỰC VẬT

1.
2.

3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.

33.


SỔ TAY THỰC VẬT

NHẬN BIẾT CÁC LOÀI THỰC VẬT PHỔ BIẾN
Ở KHU DỰ TRỮ SINH QUYỂN ĐỒNG NAI

34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.
50.
51.
52.
53.
54.
55.

56.
57.
58.
59.
60.
61.
62.
63.
64.
65.
66.
67.
68.
69.
70.
71.
72.
73.

4

Trâm bầu lông.......................................................................................42
Dực đài..................................................................................................43
Choại....................................................................................................44
Chiêu liêu nước.....................................................................................45
Cà giang...............................................................................................46
Sổ bông vụ............................................................................................47
Sổ hooker.............................................................................................48
Vên vên.................................................................................................49
Dầu nước..............................................................................................50

Dầu baud..............................................................................................51
Dầu song nàng.....................................................................................52
Dầu lông...............................................................................................53
Sao xanh...............................................................................................54
Sao đen................................................................................................55
Sến nghệ..............................................................................................56
Cẩm liên................................................................................................57
Đổ an....................................................................................................58
Thị dẻ....................................................................................................59
Thị diepenhort.......................................................................................60
Thị đài dúng..........................................................................................61
Thị dợn..................................................................................................62
Cơm nhật..............................................................................................63
Nhím nước.............................................................................................64
Cơ ca cam bốt.......................................................................................65
Sịi trắng...............................................................................................66
Lộc mại.................................................................................................67
Cù đèn bạc...........................................................................................68
Mọ.........................................................................................................69
Vạng trứng............................................................................................70
Cánh kiến..............................................................................................71
Cổ ngỗng..............................................................................................72
Gõ đỏ....................................................................................................73
Trắc đen................................................................................................74
Kim tiền thảo.........................................................................................75
Xoay......................................................................................................76
Lim vàng...............................................................................................77
Giáng hương.........................................................................................78
Gụ mật..................................................................................................79
Căm xe.................................................................................................80

Dẻ anh..................................................................................................81


Thành ngạnh lá đào..............................................................................82
Thành ngạnh nam.................................................................................83
Thành ngạnh đẹp..................................................................................84
Kơ nia....................................................................................................85
Hà nụ....................................................................................................86
Chẹo tía................................................................................................87
Bội tinh ngũ hùng..................................................................................88
Lâm nhung lơng....................................................................................89
Cà đuối metcalf.....................................................................................90
Rè hương..............................................................................................91
Bời lời vàng...........................................................................................92
Bời lời nhục đậu khấu...........................................................................93
Bời lời đỏ...............................................................................................94
Bời lời nhớt............................................................................................95
Bời lời thon............................................................................................96
Mò giấy.................................................................................................97
Chiếc chùm...........................................................................................98
Trai tai...................................................................................................99
Trai chùm............................................................................................100
Bằng lăng nhiều hoa...........................................................................101
Bằng lăng xoan...................................................................................102
Dạ hợp cát tiên....................................................................................103
Lò bo...................................................................................................104
Chàm rom...........................................................................................105
Cui biển..............................................................................................106
Bụi gỗ hoa xoắn..................................................................................107
Ươi......................................................................................................108

Ẩn đằng..............................................................................................109
Gội nếp...............................................................................................110
Huỳnh đường báp...............................................................................111
Gội ít hạt.............................................................................................112
Sấu tía.................................................................................................113
Lịng tong cánh...................................................................................114
Lịng tong............................................................................................115
Sang ngâu..........................................................................................116
Hồng đằng........................................................................................117
Mít nài.................................................................................................118
Ruối ơ rơ.............................................................................................119
Sang máu hạnh nhân..........................................................................120
Máu lá to.............................................................................................121
NHẬN BIẾT CÁC LOÀI THỰC VẬT PHỔ BIẾN
Ở KHU DỰ TRỮ SINH QUYỂN ĐỒNG NAI

5

SỔ TAY THỰC VẬT

74.
75.
76.
77.
78.
79.
80.
81.
82.
83.

84.
85.
86.
87.
88.
89.
90.
91.
92.
93.
94.
95.
96.
97.
98.
99.
100.
101.
102.
103.
104.
105.
106.
107.
108.
109.
110.
111.
112.
113.

SỔ TAY THỰC VẬT

NHẬN BIẾT CÁC LOÀI THỰC VẬT PHỔ BIẾN
Ở KHU DỰ TRỮ SINH QUYỂN ĐỒNG NAI

114.
115.
116.
117.
118.
119.
120.
121.
122.
123.
124.
125.
126.
127.
128.
129.
130.
131.
132.
133.
134.
135.
136.

137.
138.
139.
140.
141.
142.
143.
144.
145.
146.
147.
148.
149.
150.

Máu chó lá nhỏ...................................................................................122
Lý........................................................................................................123
Trâm tiền diệp.....................................................................................124
Lơi.......................................................................................................125
Dạ nâu................................................................................................126
Chịi mịi lơng dài................................................................................127
Nhội....................................................................................................128
Cách hoa đơng dương.........................................................................129
Mạc tâm..............................................................................................130
Trầu châu đốc.....................................................................................131
Hồng tùng...........................................................................................132
Săng ớt nam bộ..................................................................................133
Săng ớt rắn.........................................................................................134
Đồng đơ..............................................................................................135
Mạ sưa nam bộ...................................................................................136

Mạ sưa cao.........................................................................................137
Tai tượng trắng....................................................................................138
Xăng mã chẻ.......................................................................................139
Xăng mã răng.....................................................................................140
Dành dành lá láng...............................................................................141
Giam...................................................................................................142
Ba kích lơng........................................................................................143
Găng cao............................................................................................144
Bưởi bung............................................................................................145
Dấu dầu lá nhẵn..................................................................................146
Chà ran hoa nhám..............................................................................147
Trường dun hải................................................................................148
Gió khơi lá rộng...................................................................................149
Chơm chơm hậu giang........................................................................150
Thanh thất...........................................................................................151
Bá bệnh..............................................................................................152
Vĩ hùng...............................................................................................153
Bổ béo................................................................................................154
Chè hoa đỏ cát tiên.............................................................................155
Chè bạc..............................................................................................156
Chè cám.............................................................................................157
Quần diệp rắn.....................................................................................158

TÀI LIỆU THAM KHẢO..................................................................................159

6


LỜI NÓI ĐẦU

K

hu dự trữ sinh quyển (KDTSQ) Đồng Nai được thành lập vào năm 2011
với tổng diện tích gần một triệu hecta, trải rộng trên địa bàn 5 tỉnh Đồng
Nai, Bình Dương, Bình Phước, Lâm Đồng và Đắk Nơng. Với gần một phần
tư diện tích là rừng tự nhiên, các hệ sinh thái rừng ở KDTSQ Đồng Nai đã và
đang đóng vai trị vơ cùng quan trọng trong đối với bảo tồn đa dạng sinh học,
phát triển kinh tế, xã hội ở khu vực. Mặc dù đã bị tàn phá trong chiến tranh,
khai thác gỗ và nhiều tác động khác của con người, rừng tự nhiên trong khu
vực vẫn là nơi có tính đa dạng sinh học cao, đặc biệt là ở vùng lõi (Khu Bảo
tồn Thiên nhiên Văn hóa Đồng Nai và Vườn quốc gia Cát Tiên).

Trong quá trình điều tra thu thập dữ liệu và biên soạn cuốn sách, nhóm tác
giả đã nhận được sự hỗ trợ của Khu Bảo tồn Thiên nhiên - Văn hóa Đồng
Nai, Vườn Quốc gia Cát Tiên và các góp ý của các nhà khoa học, PGS.TS.
Nguyễn Hoàng Nghĩa, PGS.TS. Trần Hợp và TS. Trần Văn Mùi. Nhóm tác
NHẬN BIẾT CÁC LỒI THỰC VẬT PHỔ BIẾN
Ở KHU DỰ TRỮ SINH QUYỂN ĐỒNG NAI

7

SỔ TAY THỰC VẬT

Với mục tiêu cung cấp cơ sở khoa học cho phục hồi và bảo tồn các hệ sinh
thái rừng ở KDTSQ Đồng Nai, từ năm 2015 - 2018, Bộ Khoa học và Công
nghệ cho triển khai Đề tài “Nghiên cứu đánh giá diễn thế phục hồi hệ sinh
thái rừng và đề xuất giải pháp bảo tồn tại Khu dự trữ Sinh quyển Đồng Nai”.
Đề tài này đã được Viện Nghiên cứu Lâm sinh thuộc Viện Khoa học Lâm
nghiệp Việt Nam phối hợp với KDTSQ Đồng Nai thực hiện. Trong quá trình
điều tra, thu thập số liệu về đa dạng thực vật rừng ở KDTSQ Đồng Nai, đề

tài đã thu thập được hàng trăm mẫu vật của các loài thực vật trong khu vực.
Quyển Sổ tay nhận biết các loài thực vật phổ biến ở Khu dự trữ Sinh
quyển Đồng Nai được xây dựng với nỗ lực nhằm tài liệu hố thơng tin về các
lồi cây gỗ phổ biến ở khu vực. Thơng tin về các lồi được mơ tả trong sổ tay
có thể được sử dụng để nhận biết chúng ở ngồi hiện trường và tìm hiểu về
sự đa dạng các loài cây gỗ ở KDTSQ Đồng Nai.


SỔ TAY THỰC VẬT

NHẬN BIẾT CÁC LOÀI THỰC VẬT PHỔ BIẾN
Ở KHU DỰ TRỮ SINH QUYỂN ĐỒNG NAI

giả trân trọng cảm ơn sự hỗ trợ và góp ý của các tập thể và cá nhân cho sự
hoàn thiện của cuốn sổ tay này.
Chúng tôi hy vọng rằng sổ tay sẽ mang lại những thơng tin hữu ích cho độc
giả. Mặc dù đã có nhiều nỗ lực trong q trình biên soạn, song tài liệu khơng
tránh khỏi những thiếu sót. Chúng tơi mong tiếp tục nhận được những ý kiến
đóng góp, bổ sung để cuốn Sổ tay được chỉnh sửa hoàn thiện hơn.
Tập thể các tác giả

8


1. GAI KIM DÀY
Tên khoa học: Barleria strigosa Willd.
Tên đồng nghĩa: Barleria caerulea; B. polytricha; Pseudobarleria hirsuta.
Họ Ơ rơ: Acanthaceae
Mơ tả: Cây bụi đứng, thân trịn có lơng ngắn. Lá đơn, mọc đối, phiến lá hình
trái xoan hay trứng ngược, dài 6-12 cm, đầu có mũi nhọn, gốc nêm hẹp, mặt

trên xanh, mặt dưới bạc, mép lá nguyên, gân phụ 5-6 cặp có lơng cả 2 mặt.
Cuống ngắn 2-3 mm. Hoa mọc thành cụm ở nách lá; lá bắc nhiều, hình trứng,
mặt ngồi và mép có lơng, xếp dày thành hàng; cánh tràng dạng ống cao
3 cm, xẻ 5 thùy mặt trong màu tím, mặt ngồi màu trắng lợt, có lông; nhị 2.
Quả nang, hạt 4.
Đặc điểm sinh học: Mùa hoa tháng 10-12, mùa quả tháng 12-2 năm sau.
Phân bố: Đồng Nai, Bình Phước.

2

3

Gai kim dày
(1) Cành mang lá và hoa, (2) (3) Hoa
NHẬN BIẾT CÁC LOÀI THỰC VẬT PHỔ BIẾN
Ở KHU DỰ TRỮ SINH QUYỂN ĐỒNG NAI

9

SỔ TAY THỰC VẬT

1


SỔ TAY THỰC VẬT

NHẬN BIẾT CÁC LOÀI THỰC VẬT PHỔ BIẾN
Ở KHU DỰ TRỮ SINH QUYỂN ĐỒNG NAI

2. THƯỜNG SƠN TÍA

Tên Khoa học: Phlogacanthus turgidus (Fua ex Hook. f.) Nicholson
Tên đồng nhĩa: Cystacanthus turgida
Họ Ơ rơ: Acanthaceae
Mơ tả: Cây bụi, cao 0,5-3 m, cành non hơi vuông. Lá đơn, mọc đối, phiến lá
dạng trứng ngược, dài 10-15 cm, rộng 4-7 cm, đỉnh có mũi ngắn, gốc hình
nêm, mép lá có răng nhỏ, gân phụ 8-11 cặp, lõm mặt trên, nổi rõ mặt dưới.
Cuống dài 1-2 cm. Hoa tự chùm mọc ở đầu cành; lá bắc hình trái xoan thn,
dài 1-2 cm, có lơng và vẩy, màu tím hay nâu đỏ; tràng hợp thành ống, trên xẻ
5 thùy, mặt ngoài màu trắng, khơng lơng, mặt trong có những đường mạng
lưới màu nâu, có lơng; nhị 2. Quả nang, dài 2,5-3,5 cm, mỗi nang chứa 4 hạt.
Đặc điểm sinh học: Mùa hoa tháng 1-2, mùa quả tháng 2-3.
Công dụng: Dân gian dùng Thường Sơn Tía làm thuốc trị sốt rét, sốt nóng, nơn.
Phân bố: Đồng Nai, Bình Phước, Lâm Đồng.

2

1

Thường sơn tía
(1) Lá, (2) Hoa, (3) Quả non

10

3


3. ĐẠI PHONG TỬ
Tên khác: Phong tử, Chôm hôi, Thuốc phụ tử, Chùm bao, Lọ nồi.
Tên khoa học : Hydnocarpus anthelminthica Pierre ex Gagnep
Họ Chùm bao: Achariaceae

Mô tả: Cây gỗ cao 8-20 m, tán hình ơ, dày rậm. Vỏ màu xám đen, có xơ. Lá
đơn mọc cách, phiến lá khi non màu hồng, khi già cứng và bóng, thường hình
trái xoan dài hoặc thuôn, dài 15-30 cm, rộng 3-7 cm, gân bên 8-10 cặp. Cụm
hoa 2-3 ở nách lá; hoa đơn tính cùng gốc hay lưỡng tính; 5 lá đài khơng lông,
5 cánh hoa rời nhau dài 15 mm; 5 nhị; bầu 1 ơ có lơng với 5 giá nỗn. Quả
trịn to 7-12 cm; vỏ quả có lơng như nhung đen; hạt 30-50.
Đặc điểm sinh học: Hoa tháng 4-6, quả tháng 7-11.
Cơng dụng: Dầu từ hạt có độc; có tác dụng tiêu độc, sát trùng, trừ ghẻ, chữa
bệnh phong.
Phân bố: Lâm Đồng.

2

3

Đại phong tử
(1) Cây, (2) Lá, (3) Quả
NHẬN BIẾT CÁC LOÀI THỰC VẬT PHỔ BIẾN
Ở KHU DỰ TRỮ SINH QUYỂN ĐỒNG NAI

11

SỔ TAY THỰC VẬT

1


SỔ TAY THỰC VẬT

NHẬN BIẾT CÁC LOÀI THỰC VẬT PHỔ BIẾN

Ở KHU DỰ TRỮ SINH QUYỂN ĐỒNG NAI

4. THÔI CHANH
Tên khác: Thôi ba, Lăng quăng, Quăng trung quốc
Tên khoa học: Alangium chinense (Lour.) Harms
Tên đồng nghĩa: Alangium begoniifolium; Marlea affinis; M. chinensis;
Stylidium chinense.
Họ Thôi chanh: Alangiaceae
Mô tả: Cây gỗ cao 20-25 m, thân tròn. Vỏ thân màu xám trắng, thịt vỏ màu
trắng vàng. Lá đơn, hình tim, đầu nhọn, gốc gần hình tim, đáy lá bất xứng,
gân lá hình chân vịt có 3-5 gân nổi rõ ở mặt dưới, phủ lơng hoặc có những túm
lơng ở gốc các gân. Cụm hoa hình xim lưỡng phân, ở nách lá, có 8-12 hoa.
Hoa màu vàng. Đài hợp hình chén có răng cưa ngắn. Tràng dài, hẹp, sau
cong xuống, có lơng ở mặt ngồi. Bầu 2 ơ, 2 nỗn. Quả hình trứng.
Đặc điểm sinh học: Ra hoa, tháng 2-3. Quả chín tháng 8-9.
Cơng dụng: Vỏ rễ thường được dùng chữa đau xương, mỏi gối. Lá dùng trị
rắn cắn.
Phân bố: Đồng Nai, Lâm Đồng.

2

1

Thôi chanh
Cây (1), Lá (2), Hoa (3)

12

3

5. NANG
Tên khác: Quăng
Tên khoa học: Alangium ridleyi King
Họ Thôi Chanh: Alangiaceae
Mô tả: Cây gỗ thường xanh cao đến 30 m, đường kính tới 1 m, tán hình ơ,
phân cành cao, cành non màu xanh, sáng, sau chuyển sang màu xám bạc.
Lá có cuống dài 1-3 cm, nhẵn. Phiến xoan gần như thn hoặc thn, đáy
hơi lệch, đầu có mũi tù, kích thước 10-20x5-10 cm, nhẵn. Cụm hoa dạng
chùy nhẵn, mang 4-10 hoa, dài 0,4-3 cm. Cuống chung ngắn hay không có,
cịn cuống nhỏ dày, dài 1-5 mm. Hoa lưỡng tính, màu kem, thơm, mẫu 6. Bầu
1 ô. Quả dài 2,5-3,5 cm, xoan, nhẵn, có 14 cạnh, bao bởi đài hoa và đĩa mật.
Hạt dẹp, màu nâu đen.
Đặc điểm sinh học: Mùa hoa tháng 4-5, mùa quả tháng 7-8.
Công dụng: Gỗ đóng đồ dùng thơng thường. Quả ăn được.
Phân bố: Đồng Nai, Lâm Đồng, Đắk Nông.

2

3

Nang
(1) Cành mang lá và quả, (2) Cụm hoa, (3) Cụm quả
NHẬN BIẾT CÁC LOÀI THỰC VẬT PHỔ BIẾN
Ở KHU DỰ TRỮ SINH QUYỂN ĐỒNG NAI

13

SỔ TAY THỰC VẬT

1


SỔ TAY THỰC VẬT

NHẬN BIẾT CÁC LOÀI THỰC VẬT PHỔ BIẾN
Ở KHU DỰ TRỮ SINH QUYỂN ĐỒNG NAI

6. THANH TRÀ
Tên khác: Sơn trà, Xoài rừng
Tên khoa học: Bouea oppositifolia (Roxb.) Adelb.
Tên đồng nghĩa: Bouea angustifolia Blume; B. brandisiana; B. burmanica;
B. diversifolia; Cambessedea oppositifolia; Mangifera oppositifolia
Họ Xồi: Anacardiaceae
Mơ tả: Cây gỗ lớn thường xanh, cao 15-20 m. Cành non vuông, phân cành
thấp, cong queo. Lá đơn mọc đối, phiến lá dày hình bầu dục hay ngọn giáo,
đầu tù hoặc gần tròn, đáy nhọn, dài 8-15 cm, rộng 4-5,5 cm. Gân bên 15-20
đôi, gân nhỏ nổi rõ dạng mạng lưới. Cụm hoa chùm ở nách lá hoặc đầu cành,
phân nhánh nhiều. Hoa mẫu 4 hoặc 5, cuống hoa ngắn, thường bằng chiều
dài của hoa. Cánh đài ngắn bằng nửa cánh tràng, đĩa mật hẹp. Chỉ nhị dẹt,
bao phấn có đầu nhọn. Bầu nhẵn, hình trứng, khơng có chân, vịi dài có đầu
nhụy xẻ 3 thùy; quả hạch dài 3-4 cm, vỏ quả nạc.
Sinh học, sinh thái: Ra hoa tháng 1-2, mùa quả tháng 3-4.
Công dụng: Quả chín ăn được. Quả xanh nấu canh chua. Lá được dùng nấu
cao chữa bỏng.
Phân bố: Đồng Nai.

2

1

Thanh trà
(1) Cành mang lá và quả, (2) Cành mang lá, (3) Cụm quả

14

3


7. CÓC CHUỘT
Tên khoa học: Lannea coromandelica (Houtt.) Merr
Tên đồng nghĩa: Lannea grandis
Họ Xồi: Anacardiaceae
Mơ tả: Cây gỗ cao đến 18 m, cành non có lơng, sau nhẵn. Rụng lá theo mùa.
Lá kép lông chim lẻ, dài 15-30 cm. Lá chét có cuống ngắn, hình bầu dục, kích
thước 6-13x3-5 cm, đáy hơi lệch. Cụm hoa dạng chùy kép ở đỉnh cành. Hoa
đơn tính, màu vàng nhạt hoặc màu đỏ bầm nhạt. Cụm hoa đực dài 15-30 cm.
Cụm hoa cái rất ngắn. Hoa mẫu 4. Cánh đài xếp lợp, nhẵn. Cánh tràng nhẵn,
hình trái xoan thn, dài gấp 3 lần cánh đài. Nhị đực 8, dài hơn cánh tràng.
Bầu hình trứng màu đỏ, 4 ơ, mỗi ơ 1 nỗn. Quả hạch, hình trứng.
Đặc điểm sinh học: Mùa hoa vào tháng 4-5. Mùa quả vào tháng 9-11.
Công dụng: Gỗ làm đồ gia dụng.
Phân bố: Đồng Nai.

2

3

Cóc chuột
(1) Cây và vỏ, (2) Lá, (3) Chùm quả

NHẬN BIẾT CÁC LOÀI THỰC VẬT PHỔ BIẾN
Ở KHU DỰ TRỮ SINH QUYỂN ĐỒNG NAI

15

SỔ TAY THỰC VẬT

1


SỔ TAY THỰC VẬT

NHẬN BIẾT CÁC LOÀI THỰC VẬT PHỔ BIẾN
Ở KHU DỰ TRỮ SINH QUYỂN ĐỒNG NAI

8. SƯNG CÓ ĐI
Tên khoa học: Semecarpus caudata Pierre.
Họ Xồi: Anacardiaceae
Mơ tả: Cây gỗ cao 15-17 m. Cành non phủ lông tơ ngắn, màu nâu đỏ. Vỏ
màu xám trắng, có vân nứt dọc. Lá đơn, mọc cách, tập trung ở đầu cành,
hình lưỡi mác dạng trứng ngược, dài 18-50 cm, rộng 8-16 cm, đầu có mũi
nhọn dài, gốc trịn, nhẵn, gân bên hình mạng lưới, nổi rõ 2 mặt. Cuống lá dài
0,8 cm. Cụm hoa đực dài 10-15 cm, mang những lông tuyến thưa, dựng
đứng, màu trắng nhạt có cuống hoa dài. Cụm hoa cái mọc đầu cành, cuống
hoa dài 0,1-0,2 cm. Cánh đài dài 0,1 cm, nhẵn, mép có tuyến. Cánh tràng
hình lưỡi mác, dài 0,25 cm, nhẵn. Bầu nhỏ. Cụm quả dài 18 cm, chia nhánh
gần gốc. Quả hạch, khi chín màu vàng, dạng trứng, lệch, dài 2 cm, rộng
1,6 cm, đế quả bọc lấy 1/3 quả phía dưới, mép lượn sóng, vỏ quả dày, bóng,
vỏ quả trong mỏng. Hạt lệch.
Đặc điểm sinh học: Mùa ra hoa tháng 2-4, mùa quả chín tháng 6-7.

Cơng dụng: Tất cả các bộ phận đều có nhựa độc. Nhựa có thể dùng làm
dầu sơn.
Phân bố: Đồng Nai, Bình Phước, Đắk Nơng.

2

1

Sưng có đi
(1) Cụm quả, (2) Lá, (3) Mặt sau lá

16

3


9. CĨC RỪNG
Tên khác: Cóc chua
Tên khoa học: Spondias pinnata (L. f.) Kurz
Tên đồng nghĩa: Mangifera pinnata; Poupartia pinnata; Spondias acuminata;
S. mangifera; Tetrastigma megalocarpum.
Họ Xồi: Anacardiaceae
Mơ tả: Cây gỗ cao 15-20 m, tán hình ơ rộng. Vỏ màu trắng xám, thịt vỏ màu
hồng, có nhựa màu xám. Lá kép lơng chim lẻ, mọc cách, dài 30-40 cm, với
5-9 lá chét. Lá chét hình trái xoan, đỉnh nhọn, mép nguyên, dài 7-15 cm, rộng
4-5 cm. Gân bên 15-20 đôi. Cuống lá phụ, dài 5-6 mm. Cụm hoa hình chùy,
nhẵn, dài 25-30 cm, những cành dưới dài khoảng 10-15 cm. Hoa có cuống
rất ngắn. Cánh đài nhẵn, 5 răng hình tam giác, cánh tràng nhẵn, dài 0,3 cm,
hình trái xoan thn. Nhị đực ngắn hơn cánh hoa, dài khoảng 0,15 cm. Triền
có 10 thùy. Bầu nhẵn. Quả hạch hình trứng màu vàng nâu, khi chín màu da

cam, to hơn đầu ngón tay cái.
Đặc điểm sinh học: Mùa hoa tháng 4-5. Mùa quả tháng 8-10.
Công dụng: Quả ăn được.
Phân bố: Đồng Nai, Lâm Đồng, Bình Phước.

2

3

Cóc rừng
(1) Cây, (2) Lá, (3) Quả
NHẬN BIẾT CÁC LOÀI THỰC VẬT PHỔ BIẾN
Ở KHU DỰ TRỮ SINH QUYỂN ĐỒNG NAI

17

SỔ TAY THỰC VẬT

1


SỔ TAY THỰC VẬT

NHẬN BIẾT CÁC LOÀI THỰC VẬT PHỔ BIẾN
Ở KHU DỰ TRỮ SINH QUYỂN ĐỒNG NAI

10. XUÂN THÔN NHIỀU HOA
Tên khác: Xoài quả cánh
Tên khoa học: Swintonia floribunda Griff.
Tên đồng nghĩa: Swintonia griffithii 

Họ Xồi: Anacardiaceae
Mơ tả: Cây gỗ lớn, thân thẳng, vỏ xám sẫm, nhẵn, có nhiều lỗ bì. Lá đơn mọc
cách, hình bầu dục, đầu có mũi nhọn, gốc hình nêm, dài 10-15 cm, rộng 45 cm, mép lá hơi gợn sóng. Cuống mảnh, dài 4-5 cm. Cụm hoa hình chùy ở
đầu cành, thường dài hơn lá, cuống chung dài 5-6 cm phân nhánh nhiều. Các
nhánh có cuống dài gần bằng nhau, mang rất ít hoa, thường chỉ 1-3 hoa. Hoa
nhỏ, có cuống khá dài so với hoa. Hoa lưỡng tính, mẫu 5. Cánh đài 5, hình
trịn, mép hơi có lơng, dài 2 mm. Cánh tràng 5, màu trắng, hình ngọn giáo,
đầu hơi có lơng, gốc có lơng cứng thơ ở phía trong, dài 6 mm. Nhị 5, chỉ nhị
dẹt, dài 1 mm. Bao phấn hình trịn, rất ngắn so với chỉ nhị (0,3-0,5 mm). Bầu
nhẵn, kích thước tương đương với nhị, đầu nhụy hình đĩa. Quả thuôn dài 11,5 cm, mang 5 cánh rất lớn do cánh đài tồn tại, nhẵn, dài tới 3-4 cm.
Đặc điểm sinh học: Ra hoa vào tháng 1-2, mùa quả tháng 3-5.
Cơng dụng: Gỗ nặng trung bình, khơng tốt, dễ bị mối mọt, có thể làm gỗ lạng
và đóng đồ đạc thơng thường.
Phân bố: Đồng Nai, Bình Phước.

2

1

Xn thơn nhiều hoa
(1) Cành mang quả, (2) Cành mang lá và hoa, (3) Quả

18

3


11. TRUNG QUÂN LỢP NHÀ
Tên khoa học : Ancistrocladus tectorius (Loureiro) Merrill
Tên đồng nghĩa: Ancistrocladus carallioides;

A. extensus; A. hainanensis; Bembix tectori.

A.

cochinchinensis;

Họ Trung qn: Ancistrocladaceae
Mơ tả: Dây leo thân gỗ. Có nhánh cong thành mấu. Lá không lông, mọc tập
trung ở đỉnh nhánh, dài 10-30 cm, rộng 5-8 cm; cuống 1-2 cm. Đầu lá tròn
hay tù, mép lá từ từ hẹp trên cuống. Cuống lá dài 0,5-1 cm. Hoa thành chùm
ở đỉnh nhánh, lưỡng tính; hoa khơng cọng, đỏ đậm; lá đài 5 dính nhau; cánh
hoa 5; nhị 10, bao phấn cao hơn rộng; bầu hạ, nhụy 3, hình móng ngựa. Quả
hình mái chèo, có cánh rộng 0,8-1,2 cm, dài 2-5 cm, màu xanh nhạt, chuyển
màu nâu khi chín.
Đặc điểm sinh học: Mùa hoa tháng 3-4, mùa quả 4-6.
Công dụng: Lá được dùng để lợp nhà. Toàn cây dùng làm thuốc chữa chứng
đau lưng, tê bại và dùng cho phụ nữ mới sinh đẻ uống cho chóng lại sức.
Phân bố: Đồng Nai, Bình Phước, Lâm Đồng, Đắk Nơng, Bình Dương.

2

3

Trung qn lợp nhà
(1) Lá, (2) Hoa, (3) Quả non
NHẬN BIẾT CÁC LOÀI THỰC VẬT PHỔ BIẾN
Ở KHU DỰ TRỮ SINH QUYỂN ĐỒNG NAI

19

SỔ TAY THỰC VẬT

1


SỔ TAY THỰC VẬT

NHẬN BIẾT CÁC LOÀI THỰC VẬT PHỔ BIẾN
Ở KHU DỰ TRỮ SINH QUYỂN ĐỒNG NAI

12. DÂY CÔNG CHÚA
Tên khác: Móng rồng nhỏ, Cơng chúa trung gian, Hoa móng rồng.
Tên khoa học: Artabotrys hexapetalus (L.f.) Bhandari
Tên đồng nghĩa: Artabotrys intermedius
Họ Na: Annonaceae
Mô tả: Dây leo thân gỗ, dài đến 40 m, vỏ có màu đen, có xơ. Lá có phiến
thn dài, gần như nhọn hai đầu, mũi hơi cúp xuống, khơng lơng, hai mặt
bóng láng, cuống dài 1-1,5 cm. Cọng hình móc đối diện với lá hoặc nằm dưới
cành. Hoa mọc đơn độc hoặc thành cụm 3-4 hoa, cánh hoa màu xanh lúc
non, chuyển vàng lúc già, thon hẹp, dài vào 2-5 cm, có lơng mịn; tiểu nhụy
nhiều, có mũi; lá nỗn hơn 20, khơng lơng. Quả hình xoan hẹp hay rộng, có
vịi nhụy cịn lại hơi lệch; hạt 1-2.
Đặc điểm sinh học: Mùa hoa tháng 3-6, mùa quả 4-7.
Công dụng: Quả ăn được. Hoa dùng để chế sáp bôi môi. Lá cây được dùng
sắc uống lợi sữa. Rễ cây sắc dùng cho phụ nữ sinh đẻ uống cho khỏe.
Phân bố: Đồng Nai, Bình Phước, Lâm Đồng, Đắk Nông.

2

1

Dây công chúa
(1) Cành mang lá, quả, (2) Hoa, (3) Quả non

20

3


13. GIÁC ĐẾ SÀI GÒN
Tên khoa học: Goniothalamus gabriacianus (Baill.) Ast
Tên đồng nghĩa: Goniothalamus gabriacianus var. coriaceifolius; G.
saigonensis; Oxymitra gabriaciana.
Họ Na: Annonaceae
Mô tả: Cây gỗ nhỏ, cao 6-8 m, cành non có lơng mềm. Lá có phiến trịn dài,
kích thước 18-24x3-6 cm, khơng lơng, đầu có mũi nhọn, gốc trịn, cuống lá
dài 2-6 mm. Hoa đơn độc, mọc ở thân hoặc cành già, cuống hoa 5-10 mm;
đài 3, màu xanh; cánh hoa 6, xếp 2 vòng, cánh hoa vòng trong nhỏ hơn cánh
hoa vịng ngồi, hình thn dài, kích thước 3-5x0,8-1,3 cm, màu trắng sữa;
nhị nhiều, bao phấn có vách ngăn ngang; bầu rời, có 9-15 bầu, mỗi bầu chứa
1-2 nỗn. Quả hình cầu hoặc hình trái xoan, có lơng mềm, dài 1-1,4 cm,
đường kính 1 cm, hạt 1-2.
Đặc điểm sinh học: Mùa hoa tháng 7-8. Mùa quả tháng 12-1.
Phân bố: Đồng Nai.

2

3

Giác đế sài gòn

(1) Mặt sau lá, (2) Mặt trước lá, (3) Quả
NHẬN BIẾT CÁC LOÀI THỰC VẬT PHỔ BIẾN
Ở KHU DỰ TRỮ SINH QUYỂN ĐỒNG NAI

21

SỔ TAY THỰC VẬT

1


SỔ TAY THỰC VẬT

NHẬN BIẾT CÁC LOÀI THỰC VẬT PHỔ BIẾN
Ở KHU DỰ TRỮ SINH QUYỂN ĐỒNG NAI

14. MẠO ĐÀI TEYSMAN
Tên khác: Mạo đài maingay
Tên khoa học: Mitrephora teysmannii Scheff.
Tên đồng nghĩa: Kinginda maingayi; Mitrephora maingayi.
Họ Na: Annonaceae
Mô tả: Cây gỗ cao 10-15 m, đường kính 20-35 cm, cành non đầy lơng màu gỉ
sắt. Vỏ ngồi màu xám tro, thịt vỏ màu trắng vàng xen lẫn thớ xơ màu đen.
Lá đơn, mọc cách, phiến lá hình trứng thn, xoan rộng hay bầu dục thuôn
dài, dài 8-20 cm, rộng 6-9 cm, đầu có mũi tù, gốc gần trịn, mặt dưới có lơng
lúc non. Cuống lá ngắn 6-8 mm, có lơng nằm. Hoa hợp thành cụm hình xim,
2-4 hoa. Lá đài 3, hình trứng thn rộng, có lơng màu nâu; cánh hoa ngồi
màu vàng tươi, hình mác thn, mặt ngồi có lơng màu nâu, cánh hoa trong
hình thoi, nửa trên có màu nâu đỏ xen sọc vàng, nửa dưới màu vàng, có lơng;
nhị nhiều. Quả hình trứng hay hình thoi phủ đầy lông dày màu nâu đen, cỡ 23 cm, trên 1 cụm thường có 9-20 quả. Hạt 4, dẹp.

Đặc điểm sinh học: Mùa hoa tháng 4-6, mùa quả tháng 6-8.
Phân bố: Đồng Nai.

2

1

Mạo đài teysman
(1) Cành mang lá và hoa, (2) Hoa, (3) Quả

22

3


15. QUẦN ĐẦU JENKINS
Tên khoa học: Polyalthia jenkinsii Benth. & Hook.f.
Tên đồng nghĩa: Guatteria jenkinsii; Polyalthia andamanica; P. angusanensis;
P. havilandii; P. cumingiana; Unona agusanensis.
Họ Na: Annonaceae
Mơ tả: Cây gỗ trung bình, cao 15-20 m, vỏ màu nâu đen, thịt vỏ màu trắng
có xơ. Phân cành cao, mảnh, lúc non có lơng ngắn, sau nhẵn. Lá đơn mọc
cách, dạng thuôn bầu dục, đầu lá thn nhọn có mũi dài, gốc tù hơi lệch, dài
8-20 cm, rộng 3-7 cm, màu xanh lục bóng, nhẵn. Gân bên 7-12 đôi, cong
dài gần mép, cuống lá dài 5-8 mm. Hoa đơn độc ở nách lá trên cuống dài
2 cm, gốc có 2 lá bắc nhỏ. Hoa màu xanh. Lá đài gần trịn. Cánh hoa gần
đều nhau, hình bầu dục. Nhị nhiều. Bầu có nhiều lá nỗn. Nỗn có lông rậm.
Quả kép gồm nhiều quả nhỏ, dạng trứng, nhẵn, đường kính 0,5-1 cm, màu
xanh, chuyển vàng khi chín.
Đặc điểm sinh học: Cây ra hoa vào tháng 3-7, quả tháng 4-8.

Cơng dụng: Đóng đồ gia dụng.
Phân bố: Đồng Nai.

2

3

Quần đầu jenkins
(1) Cành mang lá và hoa, (2) Hoa, (3) Quả
NHẬN BIẾT CÁC LOÀI THỰC VẬT PHỔ BIẾN
Ở KHU DỰ TRỮ SINH QUYỂN ĐỒNG NAI

23

SỔ TAY THỰC VẬT

1


SỔ TAY THỰC VẬT

NHẬN BIẾT CÁC LOÀI THỰC VẬT PHỔ BIẾN
Ở KHU DỰ TRỮ SINH QUYỂN ĐỒNG NAI

16. NHỌC LÁ DÀI
Tên khác: Ma trinh, Mã trình, Nhọc jucunda
Tên khoa học: Polyalthia jucunda Finet & Gagnep.
Họ Na: Annonaceae
Mô tả: Cây gỗ, cao 12-15 m, vỏ màu xám. Tán hình ơ, cành non có lơng. Lá
đơn, mọc cách, phiến lá dày, hình thn dài tới hình trứng, dài 22-28 cm, rộng

4-8 cm, mặt dưới có lơng màu vàng, mặt trên chỉ có lơng ở hệ gân, màu nâu,
có 13-18 đơi gân bên. Đầu có mũi nhọn dài 1,5 cm, gốc lá trịn. Cuống lá dài
8-10 mm, có lơng màu nâu. Hoa lưỡng tính, mọc trên cành già. Lá bắc ơm lấy
cuống hoa, có lơng. Cánh đài 3, có lơng, gốc hơi hợp. Cánh hoa 6, hình mác
hẹp, dài 3-5 cm, rộng 0,7-1,4 cm, có lơng. Nhị nhiều, lá nỗn nhiều, rời, có
cuống, chứa 1 nỗn. Quả hình trứng, chín màu đỏ, có lơng ngắn, đầu có mũi
nhọn, dài 1,5-2 cm, rộng 1cm.
Đặc điểm sinh học: Mùa hoa vào tháng 11-12. Mùa quả tháng 3-4 năm sau.
Công dụng: Gỗ dùng làm guốc, làm củi.
Phân bố: Đồng Nai.

2

1

Nhọc lá dài
(1) Cây và chùm quả, (2) Lá, (3) Quả

24

3