Báo cáo " Khởi kiện vụ án lao động" pptx

nghiên cứu - trao đổi
28 - Tạp chí luật học

khởi kiện vụ án lao động

ThS. Lu Bình Nhỡng *
1. Về mặt lí luận, tranh chấp lao động
không tự nhiên đợc cơ quan tòa án xét
xử. Bởi vì điều đó vi phạm quyền tự định
đoạt của đơng sự.
Quyền khởi kiện vụ án lao động thực
chất là quyền yêu cầu giải quyết tranh
chấp lao động. Chính vì nhận định đó mà
nội dung của quyền khởi kiện bao hàm
những vấn đề quan trọng nh: Quyền đó
do ai thực hiện, phơng thức thực hiện
nh thế nào, những trờng hợp qua đó
quyền khởi kiện đợc đảm bảo (ví dụ nh
trong trờng hợp có sự trắc trở), tính hợp
pháp của quyền khởi kiện Trong phạm
vi của bài viết này, quyền khởi kiện đợc
đề cập thông qua những nội dung cơ bản
sau đây:
a. Những ai có quyền khởi kiện vụ án
lao động?
Theo quy định tại Điều 1 Pháp lệnh
thủ tục giải quyết các tranh chấp lao động
thì những chủ thể sau đây có quyền khởi
kiện vụ án lao động: Ngời lao động; tập

thể lao động; ngời sử dụng lao động và
công đoàn cấp trên của công đoàn cơ sở.
+ Ngời lao động khởi kiện vụ án lao
động có thể tự mình hoặc thông qua chủ
thể khác. Việc thông qua chủ thể khác có
thể xảy ra trong những trờng hợp:
- Ngời lao động ủy quyền cho cá
nhân khác tham gia tố tụng;
- Ngời lao động có hạn chế về năng
lực hành vi hoặc mất năng lực hành vi có
thể thông qua ngời đại diện (ví dụ:
Trờng hợp ngời lao động là ngời dới
15 tuổi, ngời lao động có nhợc điểm
về thể chất hoặc tâm thần mà không thể
tham gia tố tụng, ngời lao động cha đủ
18 tuổi);
+ Trong trờng hợp ngời lao động đ
chết thì ngời kế thừa quyền và nghĩa vụ
tố tụng sẽ khởi kiện và tham gia tố tụng
theo quy định tại khoản 1 Điều 27 Pháp
lệnh thủ tục giải quyết các tranh chấp lao
động.
+ Tập thể lao động khởi kiện thông
thờng thông qua tổ chức công đoàn cơ
sở. Tuy nhiên, việc tập thể lao động khởi
kiện là vấn đề có nhiều tranh luận. Bình
thờng công đoàn cơ sở sẽ đứng ra tổ
chức việc khiếu kiện nhng sẽ là không
bình thờng khi có một trong hai trờng
hợp sau xảy ra:

- Đơn vị sử dụng lao động cha có
hoặc không có tổ chức công đoàn cơ sở;
- Đơn vị có tổ chức công đoàn cơ sở
nhng công nhân - viên chức không tín
nhiệm các thành viên của tổ chức công
đoàn cơ sở này và họ tự khởi kiện không
thông qua công đoàn.
Về mặt khoa học thì bất cứ tranh chấp
nào giữa tập thể lao động và đơn vị sử
dụng lao động đều đợc xác định là tranh
chấp lao động tập thể và vì vậy tập thể lao
động hoặc ngời sử dụng lao động đều có
quyền khởi kiện. Tuy nhiên, cũng có
quan điểm cho rằng muốn đợc xác định
là tranh chấp lao động tập thể thì một
trong những điều kiện tiên quyết là phải
có sự tham gia của tổ chức công đoàn.
Đây là quan điểm không có tính khoa học
vì nó đ lấy nhu cầu tham gia công đoàn
một cách tự nguyện làm điều kiện cho
tranh chấp lao động tập thể.
* Giảng viên Khoa pháp luật kinh tế
Trờng đại học luật Hà Nội


nghiên cứu - trao đổi
Tạp chí luật học - 29

+ Ngời sử dụng lao động khởi kiện
cũng có thể là chính đơn vị sử dụng lao

động đó hoặc là đơn vị sử dụng lao động
kế thừa các quyền và nghĩa vụ tố tụng
(nh trong trờng hợp sáp nhập, phân
chia, chuyển quyền sở hữu, quyền quản lí
hoặc quyền sử dụng tài sản của doanh
nghiệp). Nếu đơn vị sử dụng lao động là
tổ chức thì hành vi khởi kiện do ngời đại
diện theo quy định của pháp luật, theo
điều lệ thực hiện hoặc có thể do ngời
đợc ủy quyền thực hiện. Tuy nhiên, cần
phân biệt giữa hành vi ủy quyền trong nội
bộ với hành vi ủy quyền cho cá nhân
khác thực hiện.
+ Liên quan đến việc bảo vệ quyền và
lợi ích của tập thể lao động, pháp luật còn
quy định quyền khởi kiện vụ án lao động
của công đoàn cấp trên của công đoàn cơ
sở. Trong trờng hợp "công đoàn cấp trên
của công đoàn cơ sở khởi kiện thì sẽ tham
gia tố tụng nh nguyên đơn và công đoàn
cơ sở của tập thể lao động có quyền và
lợi ích cần đợc bảo vệ phải tham gia tố
tụng với t cách là nguyên đơn" (Điều 19
Pháp lệnh thủ tục giải quyết các tranh
chấp lao động). Vấn đề cần đợc làm rõ ở
đây là công đoàn cấp trên của công đoàn
cơ sở là cơ quan nào?
Theo quy định về cơ cấu tổ chức hệ
thống công đoàn thuộc Tổng liên đoàn
lao động Việt Nam thì công đoàn cấp trên

của công đoàn cơ sở khởi kiện có thể là
một trong các trờng hợp: Tổng liên đoàn
lao động, liên đoàn lao động cấp tỉnh, liên
đoàn lao động cấp huyện; công đoàn
ngành trung ơng; công đoàn ngành địa
phơng hoặc công đoàn tổng công ti.
Tuy nhiên, ở đây cũng cần phải có sự
phân biệt giữa quyền khởi kiện và t cách
đơng sự trong mối quan hệ giữa công
đoàn với tập thể lao động và những ngời
lao động (có trờng hợp tổ chức công
đoàn tham gia tố tụng vì cá nhân ngời
lao động do đợc yêu cầu hoặc chỉ định)
để tránh hiện tợng từ chỗ nhầm lẫn t
cách đến nhầm lẫn trong việc lựa chọn
phơng thức xử sự khi tham gia tố tụng.
So sánh quy định này với quy định tại
Điều 29 Pháp lệnh thủ tục giải quyết các
vụ án dân sự thì t cách của tổ chức x
hội khởi kiện vì lợi ích chung khác với
công đoàn cấp trên của công đoàn cơ cở
khởi kiện. Theo quy định của luật tố tụng
dân sự nếu tổ chức x hội khởi kiện vì lợi
ích chung thì chính tổ chức x hội đó
phải tham gia tố tụng với t cách là
nguyên đơn.
b. Việc khởi kiện phải đợc tiến hành
trong phạm vi nào?
ở đây có 2 vấn đề cần đề cập đó là
vấn đề không gian và thời gian.

+ Về phạm vi không gian
Quyền khởi kiện phải đợc thực hiện
trong phạm vi không gian theo quy định
của pháp luật. Không có quyền khởi kiện
nào đợc tự do thực hiện một cách tuyệt
đối mặc dù nó phải đảm bảo là vấn đề tự
nguyện. Với lập luận nh vậy thì cá nhân
hoặc tổ chức muốn khởi kiện vụ án lao
động phải đa vụ việc mà họ đang quan
tâm đến tòa án.
Việc khởi kiện yêu cầu giải quyết
tranh chấp lao động cá nhân có thể đợc
tiến hành tại tòa án nhân dân cấp huyện
hoặc cấp tỉnh tùy thuộc vào tính chất của
tranh chấp đó. Nếu tranh chấp lao động
cá nhân có "yếu tố nớc ngoài" thì "tòa
án có thẩm quyền" giải quyết là tòa án
nhân dân cấp tỉnh và vì vậy, việc khởi
kiện phải đợc thực hiện tại tòa án nhân
dân cấp tỉnh. Theo quy định của pháp luật
thì hầu hết các tranh chấp đều đợc khởi
kiện tại tòa án nhân dân cấp huyện (Điều
12 Pháp lệnh thủ tục giải quyết các tranh
chấp lao động).


nghiên cứu - trao đổi
30 - Tạp chí luật học

Việc khởi kiện tranh chấp lao động

tập thể thì trái lại luôn luôn đợc khởi
kiện tại tòa án nhân dân cấp tỉnh vì tòa án
nhân dân cấp huyện không có thẩm
quyền giải quyết (Điều 12 Pháp lệnh thủ
tục giải quyết các tranh chấp lao động).
Tuy nhiên, ở đây lại phải phân biệt
giữa việc khởi kiện và thẩm quyền giải
quyết của tòa án nhân dân cấp tỉnh. Có
những vụ việc cụ thể tuy thẩm quyền giải
quyết thuộc tòa án nhân dân cấp huyện
nhng tòa án nhân dân cấp tỉnh lấy lên để
giải quyết. Trong trờng hợp này, việc
khởi kiện trớc đó vẫn đợc tiến hành tại
tòa án nhân dân cấp huyện và sau đó
đợc tòa án nhân dân cấp tỉnh giải quyết.
Phạm vi không gian của quyền khởi
kiện còn liên quan đến thẩm quyền của
tòa án theo lnh thổ và theo sự lựa chọn
của nguyên đơn. Điều này có nghĩa là
việc khởi kiện ra tòa án cụ thể cần phải
đợc ngời khởi kiện cân nhắc nếu muốn
đơn kiện đến đợc địa chỉ cần thiết. Theo
quy định tại các Điều 13 và Điều 14 của
Pháp lệnh thủ tục giải quyết các tranh
chấp lao động thì việc khởi kiện cần chú
ý tới những chi tiết sau:
Nếu xét về khía cạnh lnh thổ (thực
chất là theo địa hạt hành chính) thì việc
khởi kiện phải đợc tiến hành tại tòa án
nơi làm việc hoặc c trú của bị đơn (nếu

bị đơn là cá nhân) hoặc nơi có trụ sở
chính của bị đơn (nếu bị đơn là pháp
nhân), trừ trờng hợp pháp luật có quy
định khác.
Nếu xét về khía cạnh thỏa thuận của
các bên thì pháp luật cho phép các bên có
quyền thỏa thuận chọn tòa án nơi làm
việc hoặc c trú của bị đơn để yêu cầu
giải quyết.
Nếu xét về khía cạnh quyền của
nguyên đơn thì pháp luật cho phép
nguyên đơn có quyền lựa chọn một trong
các tòa án quy định tại Điều 2 Pháp lệnh
thủ tục giải quyết các tranh chấp lao động
để khởi kiện yêu cầu giải quyết tranh
chấp lao động và tùy theo những cơ sở và
lí do nêu tại các khoản 1, 2, 3, 4, 5, 6
Điều 14 Pháp lệnh thủ tục giải quyết các
tranh chấp lao động mà nguyên đơn sử
dụng quyền tự do lựa chọn của mình để
tiến hành khởi kiện tại một trong những
tòa án nêu trên.
+ Về mặt thời gian
Yêu cầu về mặt không gian nếu chỉ rõ
địa chỉ khởi kiện thì quy định về thời gian
xác định tranh chấp lao động còn nằm
trong thời hiệu bắt buộc giải quyết hay
không.
Theo quy định tại khoản 1 Điều 32
Pháp lệnh thủ tục giải quyết các tranh

chấp lao động thì thời hạn khởi kiện đợc
xác định nh sau:
- 1 năm kể từ ngày phát sinh tranh
chấp hoặc 6 tháng kể từ ngày hội đồng
hòa giải lao động cơ sở hoặc hòa giải viên
của cơ quan lao động cấp huyện hòa giải
không thành đối với các tranh chấp về xử
lí kỉ luật lao động theo hình thức sa thải,
đơn phơng chấm dứt hợp đồng lao động
hoặc về bồi thờng thiệt hại cho ngời sử
dụng lao động;
- 6 tháng kể từ ngày hội đồng hòa giải
lao động cơ sở hoặc hòa giải viên của cơ
quan lao động cấp huyện hòa giải không
thành đối với các tranh chấp lao động cá
nhân khác;
- 3 tháng kể từ ngày có quyết định về
tranh chấp lao động tập thể của hội đồng
trọng tài lao động cấp tỉnh mà tập thể lao
động, ngời sử dụng lao động không
đồng ý với quyết định đó.
Tuy nhiên, có những vấn đề cần phải
đợc làm rõ và xác định một cách rành
mạch về những sự kiện liên quan đến thời
hiệu khởi kiện nêu trên.


nghiên cứu - trao đổi
Tạp chí luật học - 31

Theo quy định tại Điều 167 Bộ luật
lao động thì thời hiệu yêu cầu giải quyết
tranh chấp lao động cá nhân là một năm
đối với các tranh chấp về xử lí kỉ luật lao
động theo hình thức sa thải hoặc đơn
phơng chấm dứt hợp đồng lao động,
tranh chấp về bồi thờng thiệt hại cho
ngời sử dụng lao động; 6 tháng đối với
các loại tranh chấp lao động khác kể từ
ngày mỗi bên tranh chấp cho rằng quyền,
lợi ích của mình bị xâm hại. Vấn đề cần
đợc làm sáng tỏ và cần đợc xác định
thống nhất ở đây là giữa "ngày phát sinh
tranh chấp" đợc Pháp lệnh thủ tục giải
quyết các tranh chấp lao động quy định
và "ngày mỗi bên cho rằng quyền và lợi
ích của mình bị vi phạm" có phải là một
hay không?
Nếu theo cách hiểu thông thờng thì
"ngày phát sinh tranh chấp" không thể là
"ngày mỗi bên cho rằng quyền và lợi ích
của mình bị vi phạm" đợc. Phải chăng ở
đây đ không có sự nhất quán giữa thời
hiệu quy định của Bộ luật lao động và
thời hiệu khởi kiện do Pháp lệnh thủ tục
giải quyết các tranh chấp lao động quy
định? Tuy nhiên, quan điểm lấy điểm bắt
đầu của thời hiệu là "ngày phát sinh tranh
chấp" là hợp lí hơn vì nó nói rõ thời điểm
mà tranh chấp xuất hiện hay nói cách

khác, kể từ thời điểm đó, trong các chủ
thể đ bắt đầu xuất hiện sự cảm nhận về
nhu cầu hoặc đ xuất hiện nhu cầu giải
quyết xung đột của họ.
Để đảm bảo quyền của ngời khởi
kiện, Tòa án nhân dân tối cao hớng dẫn
các tòa án khi xem xét thời hiệu khởi kiện
"cần áp dụng các quy định tại các Điều
từ 168 đến 171 của Bộ luật dân sự về thời
gian không tính vào thời hạn khởi kiện,
tính lại thời hạn khởi kiện" (Công văn số
40/KHXX ngày 6/7/1996).
c. Thủ tục khởi kiện vụ án lao động
Ngời khởi kiện vụ án lao động phải
có đơn kiện. Đơn kiện chính là bằng
chứng về việc yêu cầu giải quyết tranh
chấp lao động, đợc quy định tại khoản 2
Điều 32 Pháp lệnh thủ tục giải quyết các
tranh chấp lao động.
Ngoài những nội dung cơ bản, đơn
kiện phải đợc nguyên đơn hoặc đại diện
của nguyên đơn kí đồng thời kèm theo
đơn kiện, ngời khởi kiện phải có các tài
liệu chứng minh cho yêu cầu của mình.
Tuy các quy định của Pháp lệnh thủ tục
giải quyết các vụ án lao động không quy
định về mẫu đơn kiện nhng với những
nội dung nh vậy cũng có thể dễ dàng
hình dung về đơn kiện cho vụ án lao
động.

2. Việc khởi kiện vụ án lao động tạo
ra những hậu quả pháp lí khác nhau tùy
thuộc vào giá trị của vấn đề đợc yêu cầu
giải quyết, thời hiệu yêu cầu giải quyết và
các yếu tố khác liên quan tới tranh chấp
và việc giải quyết tranh chấp đó. Tuy
nhiên, tựu trung lại có thể thấy rõ những
hậu quả pháp lí sau đây:
a. Tòa án chấp nhận đơn kiện và thụ
lí vụ án để giải quyết theo thủ tục luật
định
Theo quy định của Pháp lệnh thủ tục
giải quyết các vụ án lao động thì "khi tòa
án xét thấy vụ án thuộc thẩm quyền của
mình thì thông báo ngay cho nguyên đơn
biết" và "trong thời hạn 7 ngày kể từ ngày
nộp đơn, nguyên đơn phải nộp tiền tạm
ứng án phí, trừ trờng hợp đợc miễn nộp
tiền tạm ứng án phí" (khoản 1 Điều 35).
Việc thụ lí vụ án đợc tiến hành kể từ
ngày nguyên đơn xuất trình biên lai nộp
tiền tạm ứng án phí hoặc từ ngày nhận
đơn (nếu nguyên đơn thuộc một trong
những trờng hợp đợc quy định tại Điều
31). Nếu vụ việc đợc tòa án thụ lí thì


nghiên cứu - trao đổi
32 - Tạp chí luật học

trong thời hạn 7 ngày kể từ ngày thụ lí,
tòa án phải thông báo cho bị đơn và ngời
có quyền và nghĩa vụ liên quan biết nội
dung đơn kiện của nguyên đơn (khoản 1
Điều 36).
b. Tòa án trả lại đơn kiện
Tòa án có thể trả lại đơn kiện khi có
một trong những trờng hợp sau:
- Ngời nộp đơn không có quyền khởi
kiện;
- Đơn kiện làm không đúng quy định
tại khoản 2 Điều 32 của Pháp lệnh thủ tục
giải quyết các vụ án lao động;
- Thời hiệu khởi kiện đ hết;
- Tranh chấp cha đợc hội đồng hòa
giải lao động cơ sở, hòa giải viên lao
động của cơ quan lao động cấp huyện cử
ra hoặc hội đồng trọng tài lao động cấp
tỉnh giải quyết trớc, trừ những tranh
chấp không nhất thiết phải qua hòa giải
đợc quy định tại khoản 2 Điều 166 Bộ
luật lao động;
- Tranh chấp đó đ đợc giải quyết
bằng bản án hoặc quyết định đ có hiệu
lực pháp luật của tòa án hoặc bằng quyết
định của cơ quan nhà nớc có thẩm
quyền khác;
- Tranh chấp đó không thuộc thẩm
quyền giải quyết của tòa án.
Về việc trả lại đơn kiện trong trờng

hợp tranh chấp cha đợc giải quyết
thông qua hoà giải hoặc trọng tài: Đây là
quy định nghe ra có vẻ hợp lí và đúng với
tiến trình giải quyết tranh chấp lao động
mà Bộ luật lao động đ quy định. Nhng
trong thực tế, nhiều doanh nghiệp hoặc
đơn vị sử dụng lao động cha có hội đồng
hòa giải lao động cơ sở, một số địa
phơng cha thành lập hội đồng trọng tài
lao động. Nếu tòa án không thụ lí giải
quyết thì tranh chấp đó sẽ đợc cơ quan
nào giải quyết hay gác tranh chấp đó lại
để chờ thành lập xong hội đồng hòa giải
hoặc hội đồng trọng tài lao động cấp tỉnh
để các cơ quan, tổ chức này giải quyết
tranh chấp xong mới đa ra giải quyết tại
tòa án? Thực ra, kể cả hai trờng hợp trên
đều không phù hợp với phơng châm là
tranh chấp lao động phải đợc giải quyết
kịp thời - nhanh chóng và càng không đáp
ứng đợc tính chất nóng bỏng của thực
tiễn. Nên chăng cần có quy định tạo cho
các bên đợc quyền lựa chọn cá nhân hay
tổ chức trung gian đứng ra giải quyết thay
vì quy định tiến trình cứng nhắc nh hiện
nay là cứ nhất thiết phải qua hội đồng hòa
giải lao động cơ sở hoặc hội đồng trọng
tài lao động cấp tỉnh.
c. Tòa án di lí vụ việc tới tòa án có
thẩm quyền để giải quyết

Việc khởi kiện vụ án lao động có thể
đợc tiến hành tại tòa án cụ thể. Mặc dù
tòa án đó đ tiến hành thụ lí nhng cha
chắc tòa án đó đ có thẩm quyền xét xử.
Trong trờng hợp này tòa án đ thụ lí vụ
án phải có trách nhiệm chuyển hồ sơ vụ án
cho tòa án có thẩm quyền giải quyết và
thông báo cho đơng sự, các cơ quan, tổ
chức và những ngời liên quan biết. Quy
định này không ảnh hởng đến quyền khởi
kiện và thực chất là bảo toàn hậu quả pháp
lí của hành vi khởi kiện trớc đó. Vì vậy,
ngời khởi kiện không phải thực hiện lại
việc khởi kiện hoặc thực hiện những nghĩa
vụ khác vì trớc đó họ đ không khởi
kiện đúng địa chỉ. Hơn nữa, ngay ở thời
điểm thụ lí vụ án, chính bản thân tòa án
đ nhận đơn của họ cũng không hình
dung đợc hết vấn đề nên đ không có sự
chỉ dẫn cần thiết cho ngời khởi kiện./.