Luận văn thạc sỹ - Quản lý hoạt động giáo dục phát triển nhận thức cho trẻ theo hướng trải nghiệm ở các trường mầm non huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (732.45 KB, 120 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
HỌC VIỆN QUẢN LÝ GIÁO DỤC
------------
ĐỒNG THỊ MAI ANH
QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC
PHÁT TRIỂN NHẬN THỨC CHO TRẺ THEO HƯỚNG TRẢI
NGHIỆM Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON HUYỆN THỦY
NGUYÊN, THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
HÀ NỘI - 2022
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
HỌC VIỆN QUẢN LÝ GIÁO DỤC
------------
ĐỒNG THỊ MAI ANH
QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC
PHÁT TRIỂN NHẬN THỨC CHO TRẺ THEO HƯỚNG TRẢI
NGHIỆM Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON HUYỆN THỦY
NGUYÊN, THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG
Ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 8.14.01.14
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Cán bộ hướng dẫn khoa học: PGS.TS PHẠM QUANG TRÌNH
HÀ NỘI - 2022
i
LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi. Các nội dung
tham khảo được trích dẫn đầy đủ. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung
thực và chưa từng được công bố trong bất kì cơng trình nào khác.
Hà Nội, tháng năm 2022
Tác giả luận văn
Đồng Thị Mai Anh
ii
LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hồn thiện luận văn, tơi đã nhận được
sự động viên, khuyến khích, tạo điều kiện và giúp đỡ nhiệt tình của các cấp lãnh
đạo, các thầy cô giáo, đồng nghiệp, bạn bè và gia đình.
Với tình cảm chân thành, tơi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới:
Các thầy cơ giáo đã tận tình giảng dạy, giúp đỡ, cung cấp tài liệu, hướng dẫn
tơi trong q trình học tập và nghiên cứu khoa học.
Lãnh đạo, chuyên viên Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Thủy Nguyên đã
ủng hộ và khích lệ tơi trong q trình nghiên cứu và viết luận văn.
Đặc biệt, tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc đến PGS, TS Phạm Quang Trình người đã giúp đỡ cho tôi trong việc định hướng đề tài, trực tiếp hướng dẫn tơi trong
suốt q trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn này.
Mặc dù đã hết sức cố gắng trong quá trình học tập, nghiên cứu, song với thời
gian cịn hạn chế, kinh nghiệm quản lí chưa nhiều mà thực tiễn cơng tác quản lí vơ
cùng sinh động và có nhiều vấn đề cần giải quyết. Vì vậy, luận văn khơng tránh
khỏi những thiếu sót. Tơi rất mong được sự đóng góp ý kiến chân thành của các
thầy cô giáo, các cấp lãnh đạo, bạn bè đồng nghiệp và bạn đọc để vấn đề nghiên cứu
được hoàn thiện và có giá trị thực tiễn hơn.
Xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, tháng năm 2022
Tác giả luận văn
Đồng Thị Mai Anh
iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
STT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
VIẾT TẮT
BGH
CBQL, GV, NV
CHXHCN
CMHS
CNH - HĐH
CSVC - TBDH
GD
GD&ĐT
GDTM
GVMN
HĐGD
MN
LLGD
QLGD
UBND
XHCN
VIẾT ĐẦY ĐỦ
Ban giám hiệu
Cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên
Cộng hòa xã hội chủ nghĩa
Cha mẹ học sinh
Cơng nghiệp hóa - hiện đại hóa
Cở sở vật chất – Thiết bị dạy học
Giáo dục
Giáo dục và đào tạo
Giáo dục thẩm mỹ
Giáo viên mầm non
Hoạt động giáo dục
Mầm non
Lực lượng giáo dục
Quản lý giáo dục
Ủy ban nhân dân
Xã hội chủ nghĩa
iv
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN............................................................................................................ii
LỜI CẢM ƠN..................................................................................................................ii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT...............................................................................iii
MỤC LỤC.......................................................................................................................iv
DANH MỤC BẢNG.....................................................................................................viii
DANH MỤC BIỂU ĐỒ..................................................................................................ix
MỞ ĐẦU...........................................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài.........................................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu..................................................................................................2
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu..........................................................................3
4. Giả thuyết nghiên cứu................................................................................................3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu.................................................................................................3
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu.....................................................................................3
7. Phương pháp nghiên cứu...........................................................................................4
8. Cấu trúc của luận văn.................................................................................................4
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC
PHÁT TRIỂN NHẬN THỨC CHO TRẺ THEO HƯỚNG TRẢI NGHIỆM
Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON......................................................................................5
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề.................................................................................5
1.1.1. Các nghiên cứu về hoạt động giáo dục phát triển nhận thức cho trẻ theo
hướng trải nghiệm.............................................................................................................5
1.1.2. Các nghiên cứu về quản lý hoạt động giáo dục phát triển nhận thức cho trẻ
theo hướng trải nghiệm ở các trường mầm non................................................................7
1.2. Một số khái niệm cơ bản..........................................................................................8
1.2.1. Hoạt động giáo dục phát triển nhận thức................................................................8
1.2.2. Hoạt động giáo dục theo hướng trải nghiệm ở trường mầm non..........................10
1.2.3. Hoạt động giáo dục phát triển nhận thức cho trẻ mầm non theo hướng trải
nghiệm.............................................................................................................................11
1.2.4. Quản lý hoạt động giáo dục phát triển nhận thức cho trẻ mầm non theo
hướng trải nghiệm............................................................................................................11
1.3. Hoạt động giáo dục phát triển nhận thức cho trẻ ở trường mầm non theo
hướng trải nghiệm.........................................................................................................12
1.3.1. Đặc điểm nhận thức của trẻ mầm non...................................................................12
1.3.2. Mục tiêu hoạt động giáo dục phát triển nhận thức cho trẻ mầm non theo
hướng trải nghiệm...........................................................................................................13
v
1.3.3. Nội dung hoạt động giáo dục phát triển nhận thức cho trẻ mầm non theo
hướng trải nghiệm...........................................................................................................14
1.3.4. Phương pháp, hình thức tổ chức hoạt động giáo dục phát triển nhận thức
cho trẻ mầm non theo hướng trải nghiệm.......................................................................16
1.3.5. Điều kiện tổ chức hoạt động giáo dục phát triển nhận thức cho trẻ mầm non
theo hướng trải nghiệm...................................................................................................18
1.3.6. Kiểm tra đánh giá kết quả phát triển nhận thức cho trẻ........................................20
1.4. Quản lý hoạt động giáo dục phát triển nhận thức của trẻ theo hướng trải
nghiệm ở trường mầm non...........................................................................................21
1.4.1. Quản lý mục tiêu hoạt động giáo dục phát triển nhận thức cho trẻ theo
hướng trải nghiệm ở trường mầm non............................................................................21
1.4.2. Quản lý nội dung hoạt động giáo dục phát triển nhận thức cho trẻ theo
hướng trải nghiệm ở trường mầm non............................................................................22
1.4.3. Quản lý phương pháp, hình thức hoạt động giáo dục phát triển nhận thức
của trẻ theo hướng trải nghiệm ở trường mầm non........................................................24
1.4.4. Quản lý các điều kiện đáp ứng hoạt động giáo dục phát triển nhận thức của
trẻ theo hướng trải nghiệm ở trường mầm non...............................................................26
1.4.5. Kiểm tra đánh giá kết quả hoạt động phát triển nhận thức cho trẻ theo
hướng trải nghiệm...........................................................................................................27
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động giáo dục phát triển nhận
thức của trẻ theo hướng trải nghiệm ở trường mầm non.........................................28
1.5.1. Các yếu tố thuộc về cán bộ quản lý......................................................................28
1.5.2. Các yếu tố thuộc về giáo viên và trẻ.....................................................................29
1.5.3. Các yếu tố thuộc về gia đình.................................................................................29
1.5.4. Các yếu tố thuộc về môi trường và điều kiện cơ sở vật chất................................30
Tiểu kết chương 1..........................................................................................................31
Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC PHÁT
TRIỂN NHẬN THỨC CHO TRẺ THEO HƯỚNG TRẢI NGHIỆM Ở CÁC
TRƯỜNG MẦM NON HUYỆN THỦY NGUYÊN, THÀNH PHỐ HẢI
PHÒNG...........................................................................................................................32
2.1. Khái quát về giáo dục mầm non huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phịng
.........................................................................................................................................32
2.1.1. Sơ lược về tình hình kinh tế - xã hội và giáo dục huyện Thủy Nguyên...............32
2.1.2. Giáo dục mầm non huyện Thủy Nguyên..............................................................33
2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng..................................................................................36
2.2.1. Nội dung khảo sát..................................................................................................36
2.2.2. Khách thể khảo sát................................................................................................37
2.2.3. Phương pháp khảo sát...........................................................................................37
2.2.4. Xử lý kết quả khảo sát...........................................................................................37
vi
2.3. Thực trạng hoạt động giáo dục phát triển nhận thức cho trẻ theo hướng
trải nghiệm ở các trường mầm non huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải
Phòng..............................................................................................................................38
2.3.1. Thực trạng nhận thức của CBQL, giáo viên về vai trò của hoạt động giáo
dục phát triển nhận thức cho trẻ theo hướng trải nghiệm...............................................38
2.3.2. Thực trạng thực hiện mục tiêu của hoạt động giáo dục phát triển nhận thức
cho trẻ theo hướng trải nghiệm.......................................................................................39
2.3.3. Thực trạng thực hiện nội dung hoạt động giáo dục phát triển nhận thức cho
trẻ theo hướng trải nghiệm ở các trường mầm non huyện Thủy Nguyên, thành
phố Hải Phòng.................................................................................................................41
2.3.4. Thực trạng sử dụng phương pháp hoạt động giáo dục phát triển nhận thức
cho trẻ theo hướng trải nghiệm ở các trường mầm non huyện Thủy Nguyên, thành
phố Hải Phịng.................................................................................................................43
2.3.5. Thực trạng sử dụng hình thức hoạt động giáo dục phát triển nhận thức cho
trẻ theo hướng trải nghiệm..............................................................................................46
2.4. Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục phát triển nhận thức cho trẻ
theo hướng trải nghiệm ở các trường mầm non huyện Thủy Nguyên,
thành phố Hải Phòng...................................................................................................48
2.4.1. Thực trạng quản lý thực hiện mục tiêu hoạt động giáo dục phát triển nhận
thức của trẻ theo hướng trải nghiệm ở trường mầm non................................................48
2.4.2. Thực trạng quản lý thực hiện nội dung hoạt động giáo dục phát triển nhận
thức của trẻ theo hướng trải nghiệm ở trường mầm non...............................................50
2.4.3. Thực trạng quản lý sử dụng phương pháp, hình thức hoạt động giáo dục
phát triển nhận thức của trẻ theo hướng trải nghiệm ở trường mầm non......................52
2.4.4. Thực trạng quản lí việc đầu tư CSVC, trang thiết bị phục vụ hoạt động giáo
dục phát triển nhận thức cho trẻ theo hướng trải nghiệm...............................................55
2.4.5. Thực trạng quản lý việc kiểm tra, đánh giá kết quả thực hiện hoạt động giáo
dục phát triển nhận thức cho trẻ theo hướng trải nghiệm...............................................57
2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động giáo dục phát
triển nhận thức cho theo hướng trải nghiệm ở các trường mầm non huyện
Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng...........................................................................59
2.6. Đánh giá chung về thực trạng...............................................................................61
2.6.1. Ưu điểm, nguyên nhân..........................................................................................61
2.6.2. Hạn chế, nguyên nhân...........................................................................................63
Kết luận chương 2.........................................................................................................65
Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC PHÁT
TRIỂN NHẬN THỨC CHO TRẺ THEO HƯỚNG TRẢI NGHIỆM Ở CÁC
TRƯỜNG MẦM NON HUYỆN THỦY NGUYÊN, THÀNH PHỐ HẢI
PHÒNG..........................................................................................................................67
vii
3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp...............................................................................67
3.1.1. Đảm bảo tính khoa học..........................................................................................67
3.1.2. Đảm bảo tính mục đích.........................................................................................67
3.1.3. Đảm bảo tính hệ thống và đồng bộ.......................................................................68
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi, hiệu quả...........................................................68
3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính trọng tâm trọng điểm...................................................68
3.2. Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục phát triển nhận thức cho trẻ
theo hướng trải nghiệm ở các trường mầm non huyện Thủy Nguyên,
thành phố Hải Phòng...................................................................................................69
3.2.1. Xây dựng mục tiêu, đổi mới nội dung hoạt động giáo dục phát triển nhận
thức theo hướng trải nghiệm phù hợp đặc điểm địa bàn huyện Thủy Nguyên...............69
3.2.2. Tổ chức thực hiện đa dạng, hiệu quả các phương pháp, hình thức hoạt động
giáo dục phát triển nhận thức cho trẻ theo hướng trải nghiệm.......................................71
3.2.3. Bồi dưỡng nâng cao năng lực tổ chức hoạt động giáo dục phát triển nhận
thức của trẻ theo hướng trải nghiệm cho giáo viên mầm non.........................................76
3.2.4. Chủ động, tích cực phối hợp với cha mẹ của trẻ tổ chức hoạt động hoạt
động giáo dục phát triển nhận thức cho trẻ theo hướng trải nghiệm..............................80
3.2.5. Tăng cường kiểm tra, đánh giá kết quả thực hiện hoạt động giáo dục phát
triển nhận thức cho trẻ theo hướng trải nghiệm..............................................................83
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp...........................................................................87
3.4. Khảo nghiệm tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp.................................88
3.4.1. Mục đích, nội dung, phương pháp khảo sát..........................................................88
3.4.2. Kết quả khảo nghiệm.............................................................................................89
Kết luận chương 3.........................................................................................................92
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.......................................................................................93
1. Kết luận......................................................................................................................93
2. Kiến nghị....................................................................................................................95
TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................................96
PHỤ LỤC
viii
DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1.
Chất lượng CSND sức khoẻ và nuôi dưỡng trẻ
tại các
trường mầm non huyện huyện Thủy Nguyên................................34
Bảng 2.2.
Thống kê trình độ đào tạo, chun mơn nghiệp vụ của CBQL
các trường MN năm học 2020-2021................................................34
Bảng 2.3.
Chất lượng, cơ cấu đội ngũ giáo viên MN từ năm học 20172018 đến năm học 2019-2020..........................................................35
Bảng 2.4.
Thống kê CSCV, thiết bị dạy học, đồ dùng đồ chơi tại các
trường mầm non huyện Thủy Nguyên............................................36
Bảng 2.5.
Số lượng khách thể khảo sát............................................................37
Bảng 2.6.
Thực trạng thực hiện mục tiêu của hoạt động giáo dục phát
triển nhận thức cho trẻ theo hướng trải nghiệm............................39
Bảng 2.7.
Thực trạng nội dung của hoạt động giáo dục phát triển nhận
thức cho trẻ theo hướng trải nghiệm..............................................42
Bảng 2.8.
Thực trạng sử dụng phương pháp hoạt động giáo dục phát
triển nhận thức cho trẻ theo hướng trải nghiệm............................44
Bảng 2.9.
Thực trạng hình thức hoạt động giáo dục phát triển nhận
thức cho trẻ theo hướng trải nghiệm.............................................46
Bảng 2.10. Thực trạng quản lý thực hiện mục tiêu hoạt động giáo dục
phát triển nhận thức của trẻ theo hướng trải nghiệm ở
trường mầm non...............................................................................49
Bảng 2.11.
Thực trạng quản lý thực hiện nội dung hoạt động giáo dục
phát triển nhận thức của trẻ theo hướng trải nghiệm ở
trường mầm non...............................................................................50
Bảng 2.12. Thực trạng quản lý phương pháp, hình thức hoạt động giáo
dục phát triển nhận thức cho trẻ theo hướng trải nghiệm............52
Bảng 2.13. Thực trạng quản lí việc sử dụng CSVC, trang thiết bị phục
vụ cho hoạt động giáo dục phát triển nhận thức cho trẻ theo
hướng trải nghiệm............................................................................55
ix
Bảng 2.14. Thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả thực hiện quản lý
hoạt động giáo dục phát triển nhận thức cho trẻ theo hướng
trải nghiệm cho trẻ...........................................................................57
Bảng 2.15. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động giáo
dục phát triển nhận thức cho trẻ theo hướng trải nghiệm cho
trẻ......................................................................................................59
Bảng 3.1.
Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp.................89
Bảng 3.2.
Khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp......................................90
DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1. Thực trạng vai trò của hoạt động giáo dục phát triển nhận
thức cho trẻ theo hướng trải nghiệm của trẻ mẫu giáo tại các
trường mầm non.....................................................................................38
Biểu đồ 3.1. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp......................90
Biểu đồ 3.2. Khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp......................................91
1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trẻ em là những chủ nhân tương lai, là nguồn nhân lực tương lai của mỗi
quốc gia. Bởi vậy, quan tâm, chăm sóc trẻ em luôn là vấn đề được đặt lên hàng
đầu trong chiến lược phát triển con người. Nghị quyết Hội nghị Ban chấp hành
Trung ương lần thứ 8, Khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo
đã nêu rõ mục tiêu: “Đối với giáo dục mầm non, giúp trẻ phát triển thể chất, tình
cảm, hiểu biết, thẩm mỹ, hình thành các yếu tố đầu tiên của nhân cách, chuẩn bị
tốt cho trẻ bước vào lớp 1”. Vì vậy, việc giáo dục phát triển nhận thức của trẻ cần
được quan tâm tiến hành từ bậc học mầm non.
Trong Chương trình giáo dục mầm non theo số: 01/VBHN-BGDĐT đã nhấn
mạnh giáo dục nhận thức cho trẻ là một trong những nội dung quan trọng: Mục
tiêu của giáo dục mầm non là giúp trẻ em phát triển về thể chất, tình cảm, trí tuệ,
thẩm mỹ, hình thành những yếu tố đầu tiên của nhân cách, chuẩn bị cho trẻ em
vào lớp một; hình thành và phát triển ở trẻ em những chức năng tâm sinh lý, năng
lực và phẩm chất mang tính nền tảng, những kỹ năng sống cần thiết phù hợp với
lứa tuổi, khơi dậy và phát triển tối đa những khả năng tiềm ẩn, đặt nền tảng cho
việc học ở các cấp học tiếp theo và cho việc học tập suốt đời. Trong đó, nội dung
giáo dục nhận thức cho trẻ bao gồm: Thích tìm hiểu, khám phá thế giới xung
quanh; Có sự nhạy cảm của các giác quan; Có khả năng quan sát, nhận xét, ghi
nhớ và diễn đạt hiểu biết bằng những câu nói đơn giản; Có một số hiểu biết ban
đầu về bản thân và các sự vật, hiện tượng gần gũi quen thuộc.
Phát triển nhận thức cho trẻ ở giai đoạn lứa tuổi mầm non có vai trị quan
trọng. Đặc biệt đối với trẻ mẫu giáo đây chính là thời điểm bước ngoặt, là sự kiện
quan trọng khiến các nhà giáo dục cần quan tâm, một mặt là để giúp trẻ phát triển
tâm lý trong suốt thời kỳ mẫu giáo, mặt khác để chuẩn bị cho trẻ đủ điều kiện, làm
quen dần với hoạt động học tập và cuộc sống ở trường phổ thông, để trẻ bước vào
lớp 1 với sự tự tin, thích nghi nhanh chóng với mơi trường giáo dục mới thì việc
chuẩn bị sẵn sàng về mặt tâm lý đến học tập ở trường tiểu học là nhiệm vụ quan
trọng bậc nhất của giai đoạn giáo dục mẫu giáo. Trẻ bước vào trường học ngoài
mặt tâm lý, vốn tri thức nhất định về thế giới xung quanh thì phải có các chuẩn
mực hành vi đạo đức, kỹ năng cần thiết giúp trẻ nhanh chóng gia nhập vào tập thể
lớp, tìm được vị trí của mình trong tập thể đó, có ý thức trách nhiệm trong các
hoạt động.
2
Lứa tuổi mầm non là lứa tuổi rất thích tìm tòi và khám phá những thứ xung
quanh. Trẻ được tham gia vào các hoạt động trải nghiệm thực tế sẽ giúp trẻ khám
phá được nhiều điều mới lạ. Tổ chức hoạt động cho tre theo hướng trải nghiệm là
một cách học thông qua thực hành, với quan niệm việc học là quá trình tạo ra tri
thức mới trên cơ sở trải nghiệm thực tế, dựa trên những đánh giá, phân tích trên
những kinh nghiệm, kiến thức sẵn có. Thơng qua các hoạt động trải nghiệm, trẻ
được cung cấp kiến thức, kỹ năng từ đó hình thành những năng lực, phẩm chất và
kinh nghiệm cho trẻ. Hoạt động trải nghiệm giúp trẻ sử dụng tổng hợp các giác
quan (nghe, nhìn, chạm, ngửi…) là tiền đề giúp trẻ phát triển nhận thức.
Ở huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng trong những năm qua, công tác
quản lý hoạt động giáo dục phát triển nhận thức cho trẻ theo hướng trải nghiệm ở
các trường mầm non cũng còn nhiều bất cập, thiếu đồng bộ và chưa đáp ứng được
yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. Các hoạt động quản lý chưa phát huy tính năng
động, sáng tạo của giáo viên, chưa gắn kết được vai trò của các lực lượng giáo dục
trong việc tổ chức quản lý hoạt động giáo dục phát triển nhận thức cho trẻ, chưa chú
trọng đến việc chỉ đạo, đa số GV chưa có kĩ năng tổ chức các hoạt động trải nghiệm
để phát triển nhận thức, tổ chức trải nghiệm mang tính hình thức, chiếu lệ…Do vậy,
việc nghiên cứu quản lý hoạt động giáo dục phát triển nhận thức cho trẻ theo hướng
trải nghiệm ở các trường mầm non huyện Thủy Ngun, thành phố Hải Phịng có ý
nghĩa vô cùng quan trọng cả về lý luận và thực tiễn.
Xuất phát từ những lí do trên đây, tơi chọn đề tài “Quản lý hoạt động giáo
dục phát triển nhận thức cho trẻ theo hướng trải nghiệm ở các trường mầm non
huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng” để nghiên cứu làm đề tài luân văn tốt
nghiệp với hy vọng kết quả nghiên cứu này sẽ góp phần nâng cao hiệu quả hoạt
động giáo dục phát triển nhận thức cho trẻ ở các trường mầm non huyện Thủy
Nguyên, thành phố Hải Phịng.
2. Mục đích nghiên cứu
Luận văn nghiên cứu lý luận và thực tiễn và đề xuất các biện pháp quản lý
hoạt động giáo dục phát triển nhận thức cho trẻ theo hướng trải nghiệm ở các
trường mầm non huyện Thủy Ngun, thành phố Hải Phịng nhằm góp phần nâng
cao chất lượng giáo dục trẻ trong các trường mầm non huyện Thủy Nguyên, Hải
Phòng trong thời gian tới.
3
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động giáo dục phát triển nhận thức của trẻ trong trường mầm non.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Quản lý hoạt động giáo dục phát triển nhận thức cho trẻ theo hướng trải
nghiệm ở các trường mầm non huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng.
4. Giả thuyết nghiên cứu
Quản lý hoạt động giáo dục phát triển nhận thức cho trẻ tại các trường mầm
non huyện Thủy Nguyên trong những năm qua đã đạt được những kết quả nhất
định. Tuy nhiên, hiệu quả đạt được của hoạt động này còn thấp so với nhu cầu, đa
phần trẻ còn nhút nhát, thụ động, thiếu kĩ năng sống. Nếu đề xuất được các giải
pháp quản lý hoạt động giáo dục phát triển nhận thức cho trẻ theo hướng trải
nghiệm có cơ sở khoa học, phù hợp với thực tiễn thì có thể quản lý tốt hoạt động
giáo dục phát triển nhận thức cho trẻ ở các trường mầm non huyện Thủy Nguyên,
thành phố Hải Phịng, góp phần nâng cao hiệu quả phát triển nhận thức cho trẻ nói
riêng và chất lượng giáo dục mầm non nói chung, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản
toàn diện giáo dục hiện nay.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1 Hệ thống hóa một số vấn đề lý luận về quản lý hoạt động giáo dục phát
triển nhận thức cho trẻ theo hướng trải nghiệm ở các trường mầm non.
5.2 Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động giáo dục phát triển nhận
thức cho trẻ theo hướng trải nghiệm ở các trường mầm non huyện Thủy Nguyên,
thành phố Hải Phòng.
5.3 Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động giáo dục phát triển nhận thức
cho trẻ theo hướng trải nghiệm ở các trường mầm non huyện Thủy Nguyên, thành
phố Hải Phòng.
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu quản lý hoạt động giáo dục phát triển nhận
thức cho trẻ theo hướng trải nghiệm ở các trường mầm non huyện Thủy Nguyên,
thành phố Hải Phòng đối với trẻ mẫu giáo (từ 3 đến 6 tuổi).
Để nghiên cứu, đánh giá thực trạng, tác giả khảo sát cán bộ quản lý, giáo viên
của 5 trường mầm non, trong đó có 10 cán bộ quản lý và 94 giáo viên đang công tác
tại các trường mầm non trên địa bàn huyện Thủy Nguyên.
Dữ liệu về thực trạng được tác giả thu tập trong khoảng thời gian từ năm học
4
2019-2020 đến năm học 2020-2021.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1 Phương pháp nghiên cứu lý luận
Tác giả sử dụng phương pháp nghiên cứu lý luận trong việc nghiên cứu, tổng
hợp tài liệu, văn bản, nghị quyết, sách báo, các cơng trình đã nghiên cứu có liên
quan để xây dựng cơ sở lý luận của đề tài.
7.2 Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Phương pháp này được sử dụng để thu thập các thông tin cho việc xây dựng
cơ sở thực tiễn của đề tài về quản lý hoạt động giáo dục phát triển nhận thức cho trẻ
theo hướng trải nghiệm ở các trường mầm non huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải
Phòng. Tác giả sử dụng các hình thức: Điều tra qua phiếu hỏi; Phỏng vấn; Tham
khảo ý kiến chuyên gia; Tổng kết thực tiễn.
7.3. Phương pháp thống kê toán học
Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý các số liệu, kết quả thu thập
được trong quá trình nghiên cứu làm cơ sở cho việc đưa ra các nhận định, đánh giá
thực trạng.
8. Cấu trúc của luận văn
Nội dung chính của luận văn được cấu trúc thành chương, ngoài phần mở đầu,
kết luận, kiến nghị, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục.
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động giáo dục phát triển nhận thức
cho trẻ theo hướng trải nghiệm ở các trường mầm non.
Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục phát triển nhận thức cho
trẻ theo hướng trải nghiệm ở các trường mầm non huyện Thủy Nguyên, thành
phố Hải Phòng.
Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục phát triển nhận thức cho
trẻ theo hướng trải nghiệm ở các trường mầm non huyện Thủy Nguyên, thành
phố Hải Phòng.
5
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC PHÁT TRIỂN
NHẬN THỨC CHO TRẺ THEO HƯỚNG TRẢI NGHIỆM
Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Các nghiên cứu về hoạt động giáo dục phát triển nhận thức cho trẻ theo
hướng trải nghiệm
Các nhà tâm lý học hàng đầu trên thế giới luôn quan tâm nghiên cứu tâm lý trẻ
em lứa tuổi mầm non và đặc biệt là sự phát triển nhận thức của trẻ. Điển hình nhà
tâm lý học Jean Piaget sinh ngày 9-8-1896 ở Thụy Sĩ, một chuyên gia về tâm lý trẻ
em nổi tiếng chưa từng nhận một bằng đại học Tâm lý nào. Sự quan tâm chính của
ơng trong lĩnh vực Tâm lý đó là nghiên cứu về những yếu tố sinh học ảnh hưởng
đến quá trình hiểu biết của con người. Một trong những đóng góp quan trọng, đánh
dấu tầm ảnh hưởng của ông trong lĩnh vực Tâm lý học Phát triển nói riêng và Tâm
lý học nói chung, là thuyết Phát sinh Nhận thức (Piaget’s Theory of Cognitive
Development). Luận thuyết của ông cung cấp cho chúng ta thấy một cái khung để
nhìn thấy sự phong phú và phức tạp của phát triển nhận thức.
Cùng quan điểm với các nhà tâm lý E. Claparét, V. Stécnơ, K. Buler, J. Piaget
khẳng định trẻ em là một thực thể phi xã hội, chỉ “suy nghĩ về mình và theo quan
điểm của mình” nên tư duy của trẻ là mơ hồ, khơng có logic. Tư duy của trẻ sẽ
chuyển sang trình độ của những thao tác logic trong quá trình sống và tiếp xúc với
người lớn.
Thuyết của Piaget một mặt cố kết hợp sự trưởng thành và kinh nghiệm và mặt
khác là sự phát triển nhận thức và xã hội, đã truyền cảm hứng cho các nhà theo
thuyết Phát triển với nhiều loại quan tâm đa dạng. Một trong những người có ảnh
hưởng nhất trong số này là Lawrence Kohlberg, người xây dựng thuyết Lập luận
đạo đức của mình trên nền tảng thuyết Phát triển nhận thức chung của Piaget.
Robert V.Kail và John C. Cavanaugh (1996) đã khẳng định trong những nhà
tâm lý hậu Piaget có đại diện ở đây là Robbie Case (1985) nhà lý luận và nghiên
cứu chính. Cơng trình của Robbie Case nặng về xây dựng khả năng trí nhớ hoặc
như ơng nói, “khơng gian diễn tiến của thực hiện”: “ Số tối đa về các sơ cấu độc lập
mà một trẻ có thể hoạt hóa bất kỳ thời gian nào” [45, tr. 87].
Bên cạnh đó, khơng thể khơng kể đến nhà tâm lý học Liên Xô L. X. Vưgôtxki
(1834 -1896) đã để lại cơng trình nghiên cứu thuyết của VyGotsky: Trí tuệ và văn
6
hóa. Cơng trình của ơng biểu thị đặc điểm phát triển nhận thức không phải là sự tiến
hành đơn độc mà là sự cộng tác giữa chuyên gia và người mới học. Cơng trình của
ơng nhắc chúng ta về tầm quan trọng của ngôn ngữ.
Bộ ba nhà nghiên cứu hàng đầu Siegler, R. S. (1998) đã biên soạn quyển sách
mô tả sự phát triển nhận thức trong tuổi ẵm ngửa và những năm trước tuổi đến
trường. Trình bày thuyết của Piaget và Vygotsky, như quan điểm xử lý thông tin [39].
Theo lý thuyết về "các giai đoạn hình thành thao tác trí tuệ" của P.Ia Ganpêrin,
chúng ta có thể hình thành những tiền khái niệm khoa học cho trẻ ở tuổi mẫu giáo
lớn mà không cần dựa trực tiếp vào các biểu tượng như trước và có thể xem đây là
một mặt quan trọng của sự phát triển trí tuệ (đứng về mặt lý thuyết là như vậy).
Patricia H. Miler (1983) đã chỉ ra nguồn gốc của tư duy là quan sát - nhận thức
cảm tính về thế giới xung quanh. Tuy nhiên đứa trẻ không quan sát một cách thụ
động mà tác động tích cực vào đối tượng khi tri giác chúng. Chính trong q trình
hành động với đồ vật trẻ học được cách đối chiếu, so sánh, phân tích các sự vật.
Như vậy, theo ơng thì cơ sở để hình thành tư duy logic cao cấp chính là các hành
động thực tiễn của trẻ. Đây là quan niệm căn bản cho những nghiên cứu sau này của
các nhà tâm lý về quá trình phát triển tư duy của trẻ em [36].
Các nhà khoa học trong nước cũng đã có nhiều cơng trình nghiên cứu về hoạt
động nhận thức và nhất là sự quan tâm đến hoạt động phát triển nhận thức cho trẻ
mầm non như tác giả Nguyễn Công Khanh, Đinh Thị Kim Thoa, Nguyễn Ánh
Tuyết, Nguyễn Thị Như Mai… Tư tưởng chính của các tác giả là trình bày bộ mơn
Tâm lý học trẻ em tuổi mầm non như một khoa học mà đối tượng là sự phát triển
tâm lý chứ không phải chỉ là bản thân những đặc điểm tâm lý này. Khi trình bày
mỗi giai đoạn lứa tuổi, mỗi mặt của sự phát triển tâm lý, các tác giả dành vị trí trung
tâm cho những vấn đề có sự liên quan đến q trình phát triển, các tiền đề xuất phát
của sự phát triển, các cấu tạo tâm lý mới nảy sinh trong quá trình phát triển, các
điều kiện cơ bản của sự phát triển và các kết quả cuối cùng của từng giai đoạn phát
triển. Những tài liệu mang tính chất mơ tả liên quan đến đặc điểm lứa tuổi trẻ em
chỉ được sử dụng ở chừng mực cần thiết để giúp cho người đọc hiểu rõ thêm quá
trình phát triển.
Trương Thị Thùy Anh (2017) lại có một hướng nghiên cứu độc đáo, tập trung
vào vai trò của đồng dao trong sự phát triển nhận thức của trẻ mẫu giáo. Đồng dao
không chỉ mở rộng nhận thức về thế giới xung quanh mà còn đóng vai trị trong việc
giúp trẻ em nói chung, trẻ mầm non nói riêng phát triển ngơn ngữ, thể chất, thẩm
7
mĩ, tình cảm xã hội [2].
Hồng Nam Hải (2019) cho rằng ”sự phát triển tâm lý của con người phải trải
qua nhiều giai đoạn. Những giai đoạn này được liên kết chặt chẽ với sự phát triển
của các hoạt động của con người. Khi trẻ chuyển từ tuổi này sang tuổi khác, ln có
những cấu trúc tâm lý mới chưa bao giờ xuất hiện trong giai đoạn trước. Những cấu
trúc mới này làm thay đổi nhận thức của trẻ trong q trình phát triển, gây ra những
khó khăn trong các hoạt động nhận thức, đặc biệt là trong việc học toán. Bài báo
cung cấp một số biện pháp hỗ trợ nhận thức cho trẻ khi bắt đầu cấp tiểu học dạy
tốn” [22].
Tóm lại, các cơng trình nghiên cứu trên đều đưa ra các phương pháp, biện
pháp cụ thể, phù hợp nhằm phát triển nhận thức cho trẻ dựa vào đặc điểm phát triển
của trẻ em Việt Nam và các nhà nghiên cứu giáo dục đều khẳng định phát triển nhận
thức là nền tảng quan trọng quyết định đến mọi mặt phát triển toàn diện sau này của
trẻ. Trên cơ sở kế thừa các cơng trình nghiên cứu trên, tác giả nghiên cứu, đề xuất
các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục phát triển nhận thức cho theo hướng trải
nghiệm ở các trường mầm non huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng là rất cần
thiết nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động phát triển nhận thức và chuẩn
bị tốt các điều kiện cho trẻ sẵn sàng bước vào lớp một theo Bộ chuẩn phát triển trẻ
em 5 tuổi Ban hành kèm theo Thông tư số 23/2010/TT-BGDĐT ngày 22 tháng 7
năm 2010 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo.
1.1.2. Các nghiên cứu về quản lý hoạt động giáo dục phát triển nhận thức cho trẻ
theo hướng trải nghiệm ở các trường mầm non
Trong kế hoạch quốc gia về “Đổi mới hệ thống GDMN”, từ năm 1997 Hàn
Quốc cũng đã ghi nhận môi trường giáo dục đầu đời đóng vai trị thiết yếu trong
việc xây dựng nền tảng phát triển tổng thể của con người. Với ý nghĩa ấy, GDMN
có thể được coi là lĩnh vực cần đầu tư tốt nhất và hàng tháng các nhà trẻ tại đây đều
được thanh tra về mọi mặt từ giảng dạy, thiết bị, bếp ăn, vệ sinh... một cách nghiêm
ngặt. Các góc chơi quy định trong chương trình giáo dục của Hàn Quốc: Chương
trình giáo dục trẻ mầm non có thể được so sánh giống như “ Mạng nhện”. Trong
“Mạng nhện” đó, trẻ thể hiện hứng thú của bản thân một cách tự nhiên khơng có sự
sắp đặt, các góc chơi sẽ được kết hợp một cách vơ thức trong tồn bộ hoạt động của
trẻ. Những giáo viên lựa chọn theo hướng luyện tập này đều cho rằng các yếu tố cấu
thành nên quá trình giáo dục trẻ được kết hợp lại giống như một mạng nhện lành lặn
không bị đứt quãng. Nếu một trong những đường nối mạng nhện bị đứt hoặc thiếu
8
thì cũng giống như hình ảnh mạng nhện bị đứt rơi xuống, và trong quá trình giáo
dục cũng vậy nếu khơng có các nhóm kết hợp chặt chẽ thì “Tính tổng thể” sẽ bị yếu,
không đủ mạnh để thúc đẩy sự phát triển của trẻ một cách toàn diện [Dẫn theo 13].
Ở nước ta, đã có một số cơng trình nghiên cứu có liên quan đến quản lý hoạt
động giáo dục ở các trường mầm non, như sau:
Tác giả Đỗ Thị Tường Vi (2016) với đề tài: “Biện pháp quản lý hoạt động dạy
học ở các trường mầm non thị xã Sơn Tây- Thành phố Hà Nội” [35] đã phân tích
thực trạng và đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động dạy học
như nâng cao nhận thức, cải tiến hình thức giáo dục, phương pháp tổ chức hoạt
động của giáo viên
Trong luận văn thạc sĩ “Quản lý hoạt động giáo dục của Hiệu trưởng các
trường mầm non thành phố ng Bí- Tỉnh Quảng Ninh” của mình, tác giả Hà Thị
Điền (2015) đã khái quát về thực trạng công tác quản lý của hiệu trưởng các trường
mầm non thành phố ng Bí- Tỉnh Quảng Ninh và đưa ra một số giải pháp về nâng
cao nhận thức, tổ chức hình thức quản lý, tăng cường đánh giá chất lượng giáo dục
trẻ mầm non.
Hầu hết các cơng trình nghiên cứu đều khẳng định giáo dục nhận thức cho trẻ,
hoạt động trải nghiệm có một ý nghĩa và vai trò rất quan trọng đối với thực hiện
đúng mục tiêu chương trình, thực hiện quản lý hoạt động giáo dục phát triển nhận
thức cho theo hướng trải nghiệm ở các trường mầm non huyện Thủy Nguyên, thành
phố Hải Phòng là yếu tố cơ bản để đảm bảo chất lượng GDMN.
Đến nay vẫn chưa có một nghiên cứu nào nghiên cứu một cách hệ thống, toàn
diện và sâu sắc về quản lý hoạt động giáo dục phát triển nhận thức cho theo hướng
trải nghiệm ở các trường mầm non huyện Thủy Ngun, thành phố Hải Phịng. Vì
vậy, việc thực hiện đề tài này sẽ khơng trùng lắp, đảm bảo tính độc lập và có ý
nghĩa lý luận và thực tiễn lớn đối với việc nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động giáo
dục phát triển nhận thức cho theo hướng trải nghiệm ở các trường mầm non huyện
Thủy Nguyên, thành phố Hải Phịng nói riêng và các trường mầm non nói chung.
1.2. Một số khái niệm cơ bản
1.2.1. Hoạt động giáo dục phát triển nhận thức
Theo Đại Từ điển Tiếng Việt, “Nhận thức là quá trình hay là kết quả phản ánh
và tái hiện hiện thực vào trong tư duy của con người” [34, tr.9]. Ở đây, nhận thức
được xem là quá trình con người nhận biết về thế giới, hay là kết quả của q trình
phản ánh đó.
9
Hoạt động nhận thức của con người bao gồm 2 mức độ có mối quan hệ chặt
chẽ, bổ sung và chi phối lẫn nhau: nhận thức cảm tính và nhận thức lý tính. Nhận
thức cảm tính bao gồm cảm giác và tri giác, giúp con người phản ánh những cái bên
ngoài đang trực tiếp tác động lên giác quan của con người. Nhận thức lý tính thể
hiện ở mức độ cao hơn, đó là phản ánh những cái bản chất bên trong, những mối
liên hệ và quan hệ có tính quy luật của các sự vật, hiện tượng; bao gồm tư duy và
tưởng tượng.
Theo tác các giả Trần Thị Ngọc Trâm, Nguyễn Thị Nga [32, tr.5], “nhận thức
là một quá trình bên trong và là một trong ba mặt cơ bản của đời sống tâm lý con
người (nhận thức, tình cảm, ý chí). Nhận thức có liên quan rất chặt chẽ với sự học
và về bản chất, sự học là một q trình nhận thức”.
Khả năng nhận thức chính là khả năng suy nghĩ xuất phát từ nhu cầu muốn
nhận biết thế giới khách quan của con người. Trẻ em sinh ra với bản tính tị mị ham
hiểu biết. Ngay từ nhỏ, trẻ đã có khả năng tìm hiểu, thử nghiệm, khám phá, cố gắng
giải thích về bản thân mình và hiểu thế giới xung quanh.
Khả năng nhận thức của trẻ được phát triển khi trẻ khám phá và thử nghiệm
với mơi trường vật chất, lĩnh hội các q trình tư duy khoa học trong giải quyết vấn
đề, suy luận, phỏng đốn và hình thành kiến thức về các sự vật và hiện tượng xung
quanh [17, tr.18].
Giáo dục và phát triển nhận thức cho trẻ là một quá trình tác động sư phạm có
mục đích, có định hướng, có kế hoạch của nhà giáo dục đến trẻ nhằm hình thành
cho trẻ một số biểu tượng đơn giản về thế giới xung quanh và phương thức hoạt
động nhận thức sơ đẳng góp phần phát triển những năng lực và nhu cầu hoạt động
nhận thức ở trẻ em [17,71].
Phát triển nhận thức cho trẻ mầm non: Phát triển nhận thức cho trẻ là một q
trình tác động sư phạm có mục đích,có định hướng, có kế hoạch của nhà giáo dục
đến trẻ nhằm hình thành cho trẻ một số biểu tượng đơn giản về thế giới xung quanh
và phương thức hoạt động nhận thức sơ đẳng góp phần phát triển những năng lực và
nhu cầu hoạt động nhận thức ở trẻ em.
Hoạt động phát triển nhận thức cho trẻ mầm non: Hoạt động phát triển nhận
thức cho trẻ mầm non là hoạt động có định hướng, có tổ chức, có chủ đích của chủ
thể giáo dục tác động lên trẻ, nhằm đạt được mục tiêu giáo dục, đó là hình thành
được nhận thức cho trẻ, tạo nền tảng giúp trẻ lĩnh hội được tri thức, tạo tiền đề để
cho các bước phát triển tiếp theo và phát triển toàn diện nhân cách.
10
1.2.2. Hoạt động giáo dục theo hướng trải nghiệm ở trường mầm non
Có nhiều cách hiểu khác nhau về hoạt động trải nghiệm.
Theo tác giả Đinh Thị Kim Thoa trong cuốn “Kỹ năng xây dựng và tổ chức
các hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong trường trung học”, hoạt động trải nghiệm
là hoạt động giáo dục thông qua sự trải nghiệm và sáng tạo của cá nhân trong việc
kết nối kinh nghiệm học được trong nhà trường với thực tiễn đời sống mà nhờ đó các
kinh nghiệm được tích lũy thêm và chuyển hóa dần thành năng lực. [44, tr.19]
Hoạt động trải nghiệm là cách thức tổ chức hoạt động giáo dục của giáo viên
để trẻ học thông qua thực hành, với quan niệm việc học là quá trình tạo ra tri thức
mới trên cơ sở trải nghiệm thực tế, dựa trên những đánh giá, phân tích trên những
kinh nghiệm, kiến thức sẵn có của trẻ. Hoạt động trải nghiệm của trẻ sử dụng tất cả
các giác quan (nghe, nhìn, chạm, ngửi…) để có thể tăng khả năng lưu giữ những
điều đã tiếp cận được lâu hơn. Hoạt động trải nghiệm giúp trẻ có thể tối đa hóa khả
năng sáng tạo, tính năng động và thích ứng. Trẻ được trải qua quá trình khám phá
kiến thức và tìm giải pháp, từ đó giúp phát triển năng lực cá nhân và tăng cường sự
tự tin. Hoạt động trải nghiệm giúp cho việc học trở nên thú vị hơn với trẻ giúp giáo
viên chủ động sáng tạo khi thực hiện các hoạt động trên lớp. Trong các hoạt động
trải nghiệm, giáo viên mầm non có vai trị định hướng, hỗ trợ, đánh giá, uốn nắn,
sửa sai cho trẻ. Tùy thuộc vào từng hoạt động trải nghiệm, giáo viên đưa ra các tình
huống có vấn đề để trẻ trải nghiệm với các tình huống đó.
Theo tác giả Lê Huy Hồng trong cuốn “Tổ chức các hoạt động trải nghiệm
khoa học kĩ thuật”, hoạt động trải nghiệm là hoạt động xã hội, thực tiễn giúp trẻ tự
chủ trải nghiệm trong tập thể, qua đó hình thành và thể hiện phẩm chất năng lực;
nhận ra năng khiếu, sở thích, đam mê, bộc lộ và điều chỉnh cá tính, giá trị, nhận ra
chính mình cũng như khuynh hướng phát triển bản thân; bổ trợ và cùng với các hoạt
động dạy học trong chương trình giáo dục thực hiện tốt nhất mục tiêu giáo dục.
Hoạt động này nhấn mạnh sự trải nghiệm, thúc đẩy năng lực sáng tạo của người học
và được tổ chức một cách linh hoạt, sáng tạo.
Cũng như các cấp học khác trong hệ thống giáo dục, hoạt động giáo dục là hoạt
động cơ bản của trường mầm non, là một bộ phận của quá trình sư phạm (quá trình
giáo dục), là quá trình hình thành niềm tin, lý tưởng, động cơ, tình cảm, thái độ,
những nét tính cách, những hành vi và thói quen cư xử đúng đắn trong xã hội thuộc
các lĩnh vực tư tưởng, chính trị, đạo đức, lao động, học tập, thẩm mỹ và vệ sinh.
Hoạt động giáo dục theo hướng trải nghiệm là quá trình giáo dục tổ chức theo
11
kế hoạch, chương trình giáo dục nhà trường, quá trình tạo ra tri thức mới trên cơ sở
tổ chức các hoạt động trải nghiệm thực tế, dựa trên những đánh giá, phân tích trên
những kinh nghiệm, kiến thức sẵn có của trẻ tạo cơ hội cho trẻ thực hành, nhằm tối
đa hóa khả năng sáng tạo, tính năng động và thích ứng, đáp ứng mục tiêu giáo dục
tồn diện của giáo dục mầm non.
1.2.3. Hoạt động giáo dục phát triển nhận thức cho trẻ mầm non theo hướng trải
nghiệm
Hoạt động giáo dục phát triển nhận thức cho trẻ mầm non theo hướng trải
nghiệm một quá trình tác động sư phạm có mục đích, có định hướng, có kế hoạch
của nhà giáo dục thông qua hoạt động trải nghiệm tạo cơ hội cho trẻ hình thành tri
thức mới trên cơ sở thực hành, trải nghiệm thực tế, dựa trên kinh nghiệm, kiến thức
của bản thân để hình thành cho trẻ một số biểu tượng đơn giản về thế giới xung
quanh và phương thức hoạt động nhận thức sơ đẳng góp phần phát triển những năng
lực và nhu cầu hoạt động nhận thức ở trẻ em.
1.2.4. Quản lý hoạt động giáo dục phát triển nhận thức cho trẻ mầm non theo
hướng trải nghiệm
Có nhiều cách hiểu khác nhau về khái niệm quản lý.
Harold Koontz (nhà quản lý người Mỹ) cho rằng: “Quản lý là một yếu tố cần
thiết để đảm bảo phối hợp những nỗ lực cá nhân”. Do vậy, quản lý với tư cách thực
hành thì nó là một nghệ thuật, cịn kiến thức có tổ chức làm cơ sở cho nó có thể coi
như là một khoa học. [24, 26]
Nói đến quản lý, C.Mác quan niệm rằng “Quản lý là một nghệ sĩ vĩ cầm tự
điều khiển mình, cịn giàn nhạc thì cần có nhạc trưởng”.
Tác giả Trần Kiểm cho rằng: Quản lý là một quy trình định hướng có mục
tiêu. Quản lý là một hệ thống nhằm đạt được những mục tiêu nhất định [19,17].
Từ các cách hiểu về quản lý trên, trong luận văn này chúng quan niệm: Quản
lý là sự tác động có tổ chức, có mục đích của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý
nhằm sử dụng có hiệu quả các tiềm năng của hệ thống để đạt được mục tiêu định ra
trong điều kiện biến động của môi trường.
Từ quan niệm quản lý như trên, chúng ta có thể hiểu Quản lý hoạt động giáo
dục phát triển nhận thức cho trẻ mầm non theo hướng trải nghiệm là sự tác động có
mục đích, có kế hoạch của nhà quản lý đến đối tượng quản lý (giáo viên, cô nuôi)
trong việc phát triển nhận thức cho trẻ thông qua việc tổ chức các hoạt động trải
nghiệm cho trẻ.
12
1.3. Hoạt động giáo dục phát triển nhận thức cho trẻ ở trường mầm non theo
hướng trải nghiệm
1.3.1. Đặc điểm nhận thức của trẻ mầm non
Trẻ mầm non được chia thành 2 lứa tuổi: Lứa tuổi nhà trẻ (từ 3 tháng đến 3
tuổi) và lứa tuổi mẫu giáo (từ 3 đến 6 tuổi).
Đặc điểm tâm lý trẻ mẫu giáo có nhiều diễn biến đa dạng, phát triển phong
phú ở nhiều lĩnh vực khác nhau. Để nắm bắt tâm lý trẻ mầm non, có thể khái qt
thơng qua các lĩnh vực: nhận thức, ngôn ngữ, hoạt động chủ đạo, và ý thức bản thân
và hành vi.
Sự thay đổi về hoạt động chủ đạo và hành vi: Ở độ tuổi trẻ mầm non, trẻ bắt
đầu hình thành mối quan tâm, nhận thức, và có khả năng duy trì các liên hệ qua giao
tiếp mắt với người khác. Trẻ thích chơi trong các nhóm nhỏ đồng lứa tuổi. Các trị
chơi tập thể trong giai đoạn này sẽ giúp trẻ có cơ hội mở rộng kỹ năng xã hội, khám
phá cảm xúc bản thân và tìm hiểu nhiều hơn về thế giới xung quanh mình.
Trí tưởng tượng trẻ mầm non cũng phát triển mạnh mẽ hơn. Ví dụ, trẻ có thể
chơi giả vờ với một người bạn do mình tưởng tượng ra, hoặc với búp bê, đồ chơi
mơ phỏng. Qua đó, trẻ sẽ thử nhiều vai trị và hành vi khác nhau, như đóng vai bác
sĩ, cô giáo, ba hoặc mẹ,…
Ngôn ngữ là đặc điểm tâm lý trẻ từ 3 đến 6 tuổi phát triển nhiều nhất. Trẻ học
được nhiều từ mới bằng cách lắng nghe bố mẹ và những người khác trò chuyện,
cũng như từ chính cách dạy của bố mẹ, hoặc qua truyện kể mỗi tối trước khi ngủ.
Trẻ bắt đầu thể hiện sự quan tâm của mình nhiều hơn thơng qua giao tiếp, thích nói
chuyện với người khác. Trẻ có thể hiểu hầu hết được những gì bố mẹ nói, thậm chí
có thể đốn được những từ mình chưa biết. Nói chung, trẻ hiểu nhiều từ hơn khả
năng nói.
Khoảng 3 tuổi, trẻ sử dụng được các câu dài 3 – 5 từ, hoặc thậm chí hơn, và
người khác gần như hiểu được hết những gì trẻ nói. Bên cạnh đó, trẻ biết chỉ vào
các phần chi tiết trong hình ảnh/ bức tranh lớn và gọi tên chúng, ví dụ, chỉ vào cái
đầu con bò trong bức tranh đồng quê và đọc “cái bụng”.
Do vậy, trẻ mầm non là độ tuổi lý tưởng để trải nghiệm và khám phá khoa học.
Ở độ tuổi này, trẻ bắt đầu tò mò và muốn chứng tỏ bản thân, do đó chúng ln quan
sát và đặt câu hỏi với mọi sự vật, hiện tượng đang diễn ra xung quanh mình. Khi
nhận được câu trả lời, trẻ có tâm lý thích thú, đồng thời phát triển sự ham học hỏi, tư
duy và thói quen đặt câu hỏi. Để phát huy tối đa các tiềm năng sẵn có, cha mẹ nên
13
khích lệ trẻ tự khám phá và tìm ra câu trả lời thay vì phụ thuộc vào người khác.
1.3.2. Mục tiêu hoạt động giáo dục phát triển nhận thức cho trẻ mầm non theo
hướng trải nghiệm
Theo chương trình Giáo dục mầm non 2021 ban hành tại Thông tư 01/VBHNBGDĐT, ngày 13 tháng 4 năm 2021 của Bộ Giáo dục và Đào tạo, “Mục tiêu của
giáo dục mầm non là giúp trẻ em phát triển về thể chất, tình cảm, trí tuệ, thẩm mỹ,
hình thành những yếu tố đầu tiên của nhân cách, chuẩn bị cho trẻ em vào lớp một;
hình thành và phát triển ở trẻ em những chức năng tâm sinh lý, năng lực và phẩm
chất mang tính nền tảng, những kỹ năng sống cần thiết phù hợp với lứa tuổi, khơi
dậy và phát triển tối đa những khả năng tiềm ẩn, đặt nền tảng cho việc học ở các
cấp học tiếp theo và cho việc học tập suốt đời” [10].
Nhận thức là chức năng tâm lý rất quan trọng. Trẻ nhận thức thế giới xung
quanh bằng các giác quan, thông qua các hoạt động, giao tiếp với người lớn, với bạn
trong cuộc sống hàng ngày và trong các hoạt động giáo dục dưới sự hướng dẫn của
người lớn, như: làm quen với tốn, âm nhạc, tạo hình, văn học, vận động…
Hoạt động giáo dục phát triển nhận thức cho trẻ mầm non theo hướng trải
nghiệm nhằm tạo cho trẻ những biểu tượng và tiền khái niệm phong phú về thế giới
tự nhiên và xã hội xung quanh. Các kỹ năng so sánh, quan sát, phân nhóm, xếp loại
cũng như giải thích, dự đốn, giải quyết vấn đề, thiết lập những mối quan hệ của trẻ
đều dựa trên kiểu tư duy trực quan hình tượng, tư duy tiền khái niệm.
Hoạt động giáo dục phát triển nhận thức cho trẻ mầm non theo hướng trải
nghiệm nhằm hình thành khả năng nhận thức của trẻ bao gồm cả những gì trẻ biết
và cách mà trẻ suy nghĩ, bao gồm: nhận thức về xã hội, tự nhiên và nghệ thuật, biểu
tượng ban đầu về tốn, thể hiện thái độ nhận thức tích cực, khả năng suy luận và
sáng tạo.
Đối với trẻ mẫu giáo giáo dục phát triển nhận thức nhằm giúp trẻ:
- Ham hiểu biết, thích khám phá, tìm tịi các sự vật, hiện tượng xung quanh.
- Có khả năng quan sát, so sánh, phân loại, phán đoán, chú ý, ghi nhớ có
chủ định.
- Có khả năng phát hiện và giải quyết vấn đề đơn giản theo những cách
khác nhau.
- Có khả năng diễn đạt sự hiểu biết bằng các cách khác nhau (bằng hành động,
hình ảnh, lời nói...) với ngơn ngữ nói là chủ yếu.
- Có một số hiểu biết ban đầu về con người, sự vật, hiện tượng xung quanh và
14
một số khái niệm sơ đẳng về toán”.
- Rèn luyện thao tác khéo léo, nhanh nhẹn và tư duy tích cực hình thành thói
quen tốt thơng qua các bài tập và hoạt động trải nghiệm.
- Có kỹ năng làm chủ bản thân và ứng xử phù hợp với mọi thứ xung quanh và
có kỹ năng ứng phó tích cực trước tình huống của cuộc sống.
- Có kinh nghiệm trong cuộc sống, biết được những điều nên làm và những
điều không nên làm, giúp trẻ tự tin, chủ động và cách xử lý các tình huống trong
cuộc sống.
Hoạt động trải nghiệm giúp trẻ được sử dụng tổng hợp các giác quan (Nghe,
nhìn, sờ, nếm, ngửi…) để có thể tăng khả năng ghi nhớ được những gì mà trẻ
đã thực hiện được. Hoạt động trải nghiệm cịn giúp trẻ có tư duy ý tưởng sáng tạo,
năng động và tích cực hoạt động. Hoạt động trải nghiệm giúp cho việc học trở lên
thú vị hơn đối với trẻ, và việc dạy trở lên thú vị hơn với người dạy. Vì vậy, hoạt
động giáo dục nhận thức cho trẻ theo hướng trải nghiệm là con đường để giúp trẻ
phát triển nhận thức hiệu quả.
1.3.3. Nội dung hoạt động giáo dục phát triển nhận thức cho trẻ mầm non theo
hướng trải nghiệm
Đặc trưng nhận thức ở trẻ mẫu giáo là trực quan sinh động, bước đầu hình
thành các q trình nhận thức lý tính. Do vậy, hoạt động phát triển nhận thức cho trẻ
mẫu giáo cần dựa vào sự phát triển các đặc trưng tâm lý lứa tuổi mẫu giáo, có
những tác động giáo dục làm chín muồi và phát triển, tạo nên những tiền đề cho
bước phát triển kế tiếp.
Có 3 nội dung chính của hoạt động giáo dục phát triển nhận thức cho trẻ trong
chương trình giáo dục mầm non đó là làm quen với một số khái niệm sơ đẳng về
toán, khám phá khoa học và khám phá xã hội.
Nội dung làm quen với một số khái niệm sơ đẳng về toán bao gồm: tập hợp, số
lượng, số thứ tự và đếm; xếp tương ứng; so sánh, sắp xếp theo quy tắc; đo lường;
hình dạng; định hướng trong khơng gian và định hướng thời gian.
Tổ chức cho trẻ trải nghiệm để nhận diện số học trong toán học: Nhận biết
số nhà, lớp, biển số xe, số điện thoại... đếm và nói kết quả với những sự vật hiện
tượng xung quanh trẻ....Để trẻ nhận biết các thuộc tính, đặc điểm bên ngồi của
sự vật hiện tượng. Để trẻ trải nghiệm gắn các hình học lên bảng; đặt một vật to
bên cạnh vật nhỏ để nhận biết, so sánh, nhận diện các hình, khối thông qua các
đồ vật, đồ chơi xung quanh; sử dụng các đồ dùng dụng cụ, các sự vật hiện tượng
