Luận văn thạc sỹ - Quản lý sự thay đổi của Trường Tiểu học Gia Đức huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng theo mô hình thay đổi của Kurt Lewin
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (577.16 KB, 111 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
HỌC VIỆN QUẢN LÝ GIÁO DỤC
----------
NGUYỄN THỊ THANH HIÊN
QUẢN LÝ SỰ THAY ĐỔI
CỦA TRƯỜNG TIỂU HỌC GIA ĐỨC
HUYỆN THỦY NGUN, THÀNH PHỐ HẢI PHỊNG
THEO MƠ HÌNH THAY ĐỔI CỦA KURT LEWIN
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
HÀ NỘI – 2022
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
HỌC VIỆN QUẢN LÝ GIÁO DỤC
----------
NGUYỄN THỊ THANH HIÊN
QUẢN LÝ SỰ THAY ĐỔI
CỦA TRƯỜNG TIỂU HỌC GIA ĐỨC
HUYỆN THỦY NGUN, THÀNH PHỐ HẢI PHỊNG
THEO MƠ HÌNH THAY ĐỔI CỦA KURT LEWIN
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 8 14 01 14
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Cán bộ hướng dẫn khoa học: PGS.TS Bùi Văn Quân
HÀ NỘI - 2022
i
LỜI CẢM ƠN
Với lòng biết ơn chân thành và sâu sắc, tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám
đốc, đội ngũ cán bộ, giảng viên của Học viện Quản lý giáo dục đã hết lịng giảng
dạy, tận tình giúp đỡ tơi trong q trình học tập và nghiên cứu.
Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn, sự kính trọng đặc biệt đến PGS.TS Bùi Văn
Quân người thầy đã hướng dẫn, tận tình chỉ bảo cho tơi trong suốt q trình nghiên
cứu đề tài này.
Tôi xin chân thành cảm ơn:
- Lãnh đạo, chuyên viên Phòng GD&ĐT huyện Thủy Nguyên
- Ban giám hiệu, giáo viên, nhân viên trường Tiểu học Gia Đức
- Gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã động viên, cổ vũ, khích lệ và giúp đỡ tơi
trong suốt q trình học tập và nghiên cứu luận văn.
Do điều kiện thời gian và năng lực nghiên cứu còn hạn chế, luận văn khơng
tránh khỏi những thiếu sót. Tác giả rất mong nhận được sự đóng góp của các nhà
khoa học và bạn đọc để luận văn được hoàn thiện hơn.
Trân trọng biết ơn!
Tác giả luận văn
Nguyễn Thị Thanh Hiên
ii
LỜI CAM ĐOAN
Tác giả xin cam đoan, luận văn tốt nghiệp này là cơng trình nghiên cứu của
bản thân. Số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực, đề tài luận
văn không trùng lặp với các đề tài khác và chưa từng được công bố dưới bất cứ hình
thức nào.
Tác giả luận văn
Nguyễn Thị Thanh Hiên
iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN
TT
Viết tắt
Viết đầy đủ
1.
CBQL, GV, NV
Cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên
2.
LĐ
Lãnh đạo
3.
CNH, HĐH
Cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa
4.
CSVC
Cơ sở vật chất
5.
CNTT
Công nghệ thông tin
6.
QL
Quản lý
7.
STĐ
Sự thay đổi
8.
GD
Giáo dục
9.
GDTH
Giáo dục tiểu học
10.
GD&ĐT
Giáo dục và đào tạo
11.
GV
Giáo viên
12.
HS
Học sinh
13.
PPDH
Phương pháp dạy học
14.
TH
Tiểu học
15.
HĐTN
Hoạt động trải nghiệm
16.
TB&CN
Thiết bị và công nghệ
17.
GDPT
Giáo dục phổ thơng
18.
KT-XH
Kinh tế - xã hội
19.
TKB
Thời khóa biểu
20.
TCM
Tổ chun mơn
21.
KTĐG
Kiểm tra đánh giá
22.
TBDH
Thiết bị dạy học
23.
TTCM
Tổ trưởng chuyên môn
24.
NCBH
Nghiên cứu bài học
25.
CLB
Câu lạc bộ
iv
MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN.............................................................................................................................................. I
LỜI CAM ĐOAN......................................................................................................................................... II
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN....................................................................................III
MỤC LỤC................................................................................................................................................. IV
DANH MỤC BẢNG.................................................................................................................................. VII
DANH MỤC HÌNH................................................................................................................................... VII
MỞ ĐẦU................................................................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài..............................................................................................
2. Mục đích nghiên cứu........................................................................................
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu................................................................
4. Giả thuyết khoa học.........................................................................................
5. Nhiệm vụ nghiên cứu.......................................................................................
6. Phạm vi nghiên cứu..........................................................................................
7. Phương pháp nghiên cứu.................................................................................
8. Cấu trúc luận văn.............................................................................................
CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ SỰ THAY ĐỔI CỦA TRƯỜNG TIỂU HỌC THEO MƠ HÌNH THAY ĐỔI
CỦA KURT LEWIN...................................................................................................................................... 5
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề......................................................................
1.1.1. Nghiên cứu nước ngoài....................................................................................................................5
1.1.2. Nghiên cứu trong nước....................................................................................................................7
1.1.3. Nhận xét từ kết quả tổng quan........................................................................................................9
1.2. Các khái niệm cơ bản....................................................................................
1.2.1. Quản lý..............................................................................................................................................9
1.2.2. Quản lý trường học.........................................................................................................................10
1.2.3. Sự thay đổi......................................................................................................................................11
1.2.4. Quản lý sự thay đổi........................................................................................................................12
1.3. Sự thay đổi của trường tiểu học.................................................................
1.3.1. Khái quát về trường tiểu học..........................................................................................................12
1.3.2. Nguyên nhân của sự thay đổi ở trường tiểu học...........................................................................13
1.3.3. Những thay đổi có thể có ở trường tiểu học..................................................................................14
1.4. Vận dụng mơ hình thay đổi của Kurt Lewin trong quản lý sự thay
đổi ở trường tiểu học..........................................................................................
1.4.1. Mơ hình thay đổi của Kurt Lewin....................................................................................................16
1.4.2. Nội dung vận dụng mơ hình thay đổi của K. Lewin trong quản lý sự thay đổi ở trường tiểu học. 18
1.4.3. Điều kiện để vận dụng mơ hình thay đổi của Kurt Lewin trong quản lý sự thay đổi ở trường tiểu
học............................................................................................................................................................23
TIỂU KẾT CHƯƠNG 1............................................................................................................................... 27
CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ SỰ THAY ĐỔI CỦA TRƯỜNG TIỂU HỌC GIA ĐỨC HUYỆN THỦY NGUYÊN,
THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG DƯỚI GĨC NHÌN TỪ MƠ HÌNH THAY ĐỔI CỦA KURT LEWIN...............................28
v
2.1. Khái quát về tình hình kinh tế - văn hóa xã hội và giáo dục của
huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng.....................................................
2.1.1. Về kinh tế - xã hội của huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng................................................28
2.1.2. Về giáo dục và đào tạo của huyện Thủy Nguyên, Thành phố Hải Phòng.......................................30
2.2. Thực trạng Trường Tiểu học Gia Đức huyện Thủy Nguyên, thành
phố Hải Phòng....................................................................................................
2.2.1. Giới thiệu về trường tiểu học Gia Đức............................................................................................30
2.2.2. Kết quả giáo dục.............................................................................................................................31
2.2.3. Về đội ngũ cán bộ, giáo viên...........................................................................................................35
2.2.4. Về cơ sở vật chất, hoạt động tài chính...........................................................................................36
2.3. Giới thiệu về tổ chức khảo sát thực trạng..................................................
2.3.1. Mục đích khảo sát..........................................................................................................................37
2.3.2. Khách thể, địa bàn khảo sát...........................................................................................................37
2.3.3. Nội dung khảo sát...........................................................................................................................37
2.3.4. Phương pháp khảo sát...................................................................................................................37
2.3.5. Cách cho điểm và thang đánh giá..................................................................................................38
2.4. Kết quả khảo sát và bình luận....................................................................
2.4.1. Nhận diện những thay đổi có thể có của trường Tiểu học Gia Đức, huyện Thủy Nguyên, thành
phố Hải Phòng..........................................................................................................................................38
2.4.2. Thực trạng quản lý sự thay đổi của trường tiểu học Gia Đức, huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải
Phòng........................................................................................................................................................45
2.4.3. Về điều kiện để quản lý sự thay đổi của Trường Tiểu học Gia Đức huyện Thủy Nguyên, thành phố
Hải Phịng theo mơ hình thay đổi của Kurt Lewin....................................................................................55
2.5. Đánh giá chung về thực trạng....................................................................
2.5.1. Kết quả đạt được............................................................................................................................57
2.5.2. Hạn chế, tồn tại..............................................................................................................................57
2.5.3. Nguyên nhân của hạn chế..............................................................................................................58
TIỂU KẾT CHƯƠNG 2.............................................................................................................................. 59
CHƯƠNG 3 BIỆN PHÁP QUẢN LÝ SỰ THAY ĐỔI CỦA TRƯỜNG TIỂU HỌC GIA ĐỨC HUYỆN THỦY NGUN
THÀNH PHỐ HẢI PHỊNG THEO MƠ HÌNH THAY ĐỔI CỦA KURT LEWIN.....................................................60
3.1. Một số nguyên tắc đề xuất các biện pháp..................................................
3.1.1. Đảm bảo mục tiêu giáo dục của nhà trường..................................................................................60
3.1.2. Đảm bảo tính thực tiễn, có tính kế thừa và phát triển...................................................................60
3.1.3. Đảm bảo tính hệ thống và đồng bộ................................................................................................61
3.2. Biện pháp được đề xuất..............................................................................
3.2.1. Dự báo những thay đổi của nhà trường........................................................................................62
3.2.2. Chuẩn bị tâm thế, tạo sự đồng thuận trong tập thể nhà trường đối với chủ trương đổi mới của
lãnh đạo trường.......................................................................................................................................66
3.2.3. Kế hoạch hóa sự thay đổi phù hợp với điều kiện của trường........................................................67
3.2.4. Đánh giá và duy trì sự thay đổi trong nhà trường.........................................................................72
3.2.5. Tổ chức bộ máy thực hiện kế hoạch thay đổi của nhà trường.......................................................75
3.2.6. Huy động, sử dụng hiệu quả các nguồn lực hỗ trợ quá trình thực hiện sự thay đổi của nhà
trường.......................................................................................................................................................79
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp.................................................................
3.4. Trưng cầu ý kiến về sự cần thiết và tính khả thi của các biện pháp
đề xuất.................................................................................................................
vi
3.4.1. Mục đích trưng cầu ý kiến.............................................................................................................82
3.4.2. Nội dung trưng cầu ý kiến..............................................................................................................82
3.4.3. Đối tượng trưng cầu ý kiến............................................................................................................82
3.4.4. Phương pháp xử lý kết quả trưng cầu ý kiến.................................................................................82
3.4.5. Kết quả trưng cầu ý kiến.................................................................................................................82
TIỂU KẾT CHƯƠNG 3.............................................................................................................................. 85
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ.................................................................................................................... 87
1. Kết luận...........................................................................................................
2. Khuyến nghị....................................................................................................
TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................................................................. 90
PHỤ LỤC
vii
DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1: Quy mô giáo dục của huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng..................................................30
Bảng 2.2: Giáo dục kiến thức kỹ năng cho học sinh........................................................................................32
Bảng 2.3. Kết quả giáo dục năng lực, phẩm chất cho học sinh........................................................................33
Bảng 2.4. Cách cho điểm và thang đánh giá thực trạng quản lý sự thay đổi trường Tiểu học Gia Đức, thành
phố Hải Phòng................................................................................................................................................38
Bảng 2.5. Quan niệm của cán bộ, GV, NV về sự thay đổi trong trường tiểu học............................................38
Bảng 2.6. Những thay đổi có thể có trong thời gian tới của Trường Tiểu học Gia Đức huyện Thủy Nguyên,
thành phố Hải Phòng......................................................................................................................................40
Bảng 2.7. Đánh giá của CB, GV, NV nhà trường về các nội dung quản lý sự thay đổi của trường trong giai
đoạn dã đông.................................................................................................................................................47
Bảng 2.8. Đánh giá của CB, GV, NV nhà trường về các nội dung quản lý sự thay đổi của trường trong giai
đoạn thực hiện sự thay đổi.............................................................................................................................50
Bảng 2.9. Đánh giá của CB, GV, NV nhà trường về các nội dung quản lý sự thay đổi của trường trong giai
đoạn làm đông lại...........................................................................................................................................53
Bảng 2.10. Thực trạng điều kiện để quản lý sự thay đổi của Nhà trường theo mơ hình thay đổi của Kurt
Lewin.............................................................................................................................................................. 55
Bảng 3.1. Kết quả trưng cầu ý kiến về tính cần thiết của các biện pháp.........................................................83
Bảng 3.2. Kết quả trưng cầu ý kiến về tính khả thi của các biện pháp.............................................................84
Bảng 3.3. Tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp..................................................85
DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1: Mơ hình thay đổi trong tổ chức theo K. Lewin............................................................................17
Hình 2.1. Biểu đồ kết quả nhận thức của CBQL và GV về tầm quan trọng của quản lý sự thay đổi ở trường
tiểu học......................................................................................................................................................46
1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Tổ chức của con người luôn tồn tại với tư cách là một hệ thống. Hệ thống đó
tồn tại trong một mơi trường xác định. Tổ chức luôn thay đổi và môi trường của nó
cũng như vậy, bởi thay đổi là một thuộc tính của sự vật hiện tượng trong hiện thực
khách quan. Để quản lý một tổ chức luôn thay đổi trong một mơi trường nhiều bất
định, địi hỏi chủ thể quản lý phải chủ động nhận diện những thay đổi của tổ chức,
những thay đổi của môi trường và tác động của nó đến tổ chức, từ đó có những
phương án hoạt động khác nhau để giúp tổ chức có thể thích ứng và chủ động đối
với sự thay đổi của môi trường. Nói cách khác, quản lý sự thay đổi đã trở thành một
yêu cầu trong quản lý tổ chức; đã trở thành một trong những năng lực quản lý cần
có đối với các chủ thể quản lý. Yêu cầu này cũng là một tất yếu với các chủ thể
quản lý trong lĩnh vực giáo dục và cơ sở giáo dục.
Trường tiểu học nằm trong hệ thống giáo dục quốc dân, được thành lập và
hoạt động theo thông tư 28/2020, ngày 04/9/2020 của Bộ Giáo dục và đào tạo quy
định về Điều lệ trường tiểu học. Theo đó, nhiệm vụ tổ chức dạy học và giáo dục của
các trường tiểu học phải bám sát chương trình đào tạo cấp Tiểu học do Bộ Giáo dục
và đào tạo ban hành. Dưới góc độ của quản lý, trường tiểu học tồn tại với tư cách là
một tổ chức, một hệ thống. Quản lý trường tiểu học, do đó cũng là quản lý một tổ
chức luôn thay đổi bởi những tác động từ sự thay đổi của mơi trường kinh tế, văn
hóa, xã hội đến trường học. Tuy nhiên, do đặc điểm của loại hình tổ chức nên sự
tương tác của trường học với mơi trường của nó cũng như những thay đổi của
trường học có những điểm khác biệt so với các loại hình tổ chức khác. Do vậy, chủ
thể quản lý trường học phải có sự sáng tạo trong việc phân tích và quản lý sự thay
đổi của trường học theo những mơ hình quản lý sự thay đổi một cách phù hợp. Có
nhiều mơ hình quản lý sự thay đổi. Một trong những mơ hình đó là mơ hình thay
đổi của Kurt Lewin.
Tác động của môi trường, đặc biệt là tác động của đại dịch Covid – 19 trong
thời gian vừa qua đã và đang tác động đến Trường Tiểu học Gia Đức huyện Thủy
2
Ngun, thành phố Hải Phịng khiến cho nhà trường có nhiều thay đổi trong thời
gian vừa qua. Mặc dù nhà trường vẫn duy trì được các hoạt động chủ yếu của
trường nhưng chất lượng, hiệu quả của những hoạt động này không được như mong
muốn. Một trong những nguyên nhân của thực tế này là do nhà trường duy trì và tổ
chức các hoạt động của nhà trường chủ yếu dựa vào hướng dẫn, chỉ đạo của các cấp
quản lý ngành, chưa có sự chủ động, sáng tạo trong các phương án ứng phó với
những thay đổi của mơi trường. Thực tế này làm cho nhu cầu quản lý sự thay đổi
của nhà trường trở nên cấp bách. Đồng thời, đặt ra vấn đề với tập thể lãnh đạo nhà
trường về việc phải nghiên cứu và lựa chọn mơ hình quản lý sự thay đổi nào để
quản lý sự thay đổi của nhà trường?
Những phân tích trên là lý do tôi lựa chọn đề tài nghiên cứu “Quản lý sự
thay đổi của Trường Tiểu học Gia Đức huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải
Phịng theo mơ hình thay đổi của Kurt Lewin”.
2. Mục đích nghiên cứu
Đề xuất các biện pháp quản lý sự thay đổi của Trường Tiểu học Gia Đức
huyện Thủy Ngun, thành phố Hải Phịng theo mơ hình thay đổi của Kurt Lewin.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quản lý sự thay đổi của trường tiểu học
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Mối quan hệ giữa các thành tố của mơ hình thay đổi của Kurt Lewin với
thực trạng quản lý sự thay đổi của Trường Tiểu học Gia Đức huyện Thủy
Nguyên, thành phố Hải Phòng.
4. Giả thuyết khoa học
Có thể vận dụng mơ hình thay đổi của Kurt Lewin để quản lý sự thay đổi của
Trường Tiểu học Gia Đức huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng nếu:
- Nhận diện nội dung, nguyên nhân các thay đổi của Trường;
- Xác định được các điều kiện để vận dụng mơ hình vào quản lý sự thay đổi
của Trường.
3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu lý luận về quản lý sự thay đổi của trường tiểu học theo mơ
hình thay đổi của Kurt Lewin
5.2. Phát hiện những thay đổi và xác định điều kiện để vận dụng mô hình
thay đổi của Kurt Lewin vào quản lý sự thay đổi của Trường Tiểu học Gia Đức
huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phịng
5.3. Đề xuất biện pháp vận dụng mơ hình thay đổi của Kurt Lewin vào quản
lý sự thay đổi của Trường Tiểu học Gia Đức huyện Thủy Nguyên, thành phố
Hải Phòng
6. Phạm vi nghiên cứu
6.1. Về khách thể khảo sát
Khảo sát được thực hiện với tổng số cán bộ, giáo viên, nhân viên Trường
Tiểu học Gia Đức huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng (30 người).
6.2. Về nội dung nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu về biện pháp của hiệu trưởng vận dụng mơ hình
thay đổi của Kurt Lewin để quản lý sự thay đổi của Trường Tiểu học Gia
Đức huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng.
6.3.Về thời gian nghiên cứu
Các số liệu và nghiên cứu thực tiễn được thực hiện tại trường Tiểu học Gia
Đức huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng từ tháng 12 năm 2021 đến tháng 6
năm 2022.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận
- Nhóm phương pháp này nhằm thu thập và xử lí các tài liệu, văn bản có liên
quan đến quản lý sự thay đổi ở trường tiểu học; có liên quan đến mơ hình thay đổi
của Kurt Lewin.
- Nhóm này sử dụng các phương pháp: Phương pháp phân tích và tổng hợp
lý thuyết, phương pháp phân loại và hệ thống hóa lý thuyết.
4
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Sử dụng nhóm phương pháp này nhằm thu thập những thơng tin về thực
trạng những thay đổi và điều kiện để Trường Tiểu học Gia Đức huyện Thủy
Nguyên, thành phố Hải Phòng có thể vận dụng mơ hình thay đổi của Kurt Lewin để
quản lý sự thay đổi của Trường.
- Nhóm phương pháp này sử dụng các phương pháp: Phương pháp điều tra
bằng phiếu hỏi; phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động; phương pháp tổng
kết kinh nghiệm và phương pháp phỏng vấn.
7.3. Nhóm phương pháp xử lý số liệu
- Nhóm phương pháp này được sử dụng nhằm xử lý kết quả điều tra, định
lượng kết quả nghiên cứu của đề tài luận văn.
- Nhóm phương pháp này sử dụng các phương pháp: Phương pháp sử dụng cơng
thức tốn học như cơng thức tính giá trị phần trăm, cơng thức tính giá trị trung bình.
8. Cấu trúc luận văn
Nội dung chính của luận văn được thể hiện thông qua 3 chương chưa kể
phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục:
Chương 1. Cơ sở lý luận về quản lý sự thay đổi của trường tiểu học theo mơ
hình thay đổi của Kurt Lewin
Chương 2. Thực trạng quản lý sự thay đổi của Trường Tiểu học Gia Đức
huyện Thủy Ngun, thành phố Hải Phịng dưới góc nhìn từ mơ hình thay đổi của
Kurt Lewin
Chương 3: Biện pháp quản lý sự thay đổi của Trường Tiểu học Gia Đức
huyện Thủy Ngun, thành phố Hải Phịng theo mơ hình thay đổi của Kurt Lewin.
5
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN
VỀ QUẢN LÝ SỰ THAY ĐỔI CỦA TRƯỜNG TIỂU HỌC
THEO MƠ HÌNH THAY ĐỔI CỦA KURT LEWIN
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Nghiên cứu nước ngồi
Trên thế giới có nhiều tác giả nghiên cứu về lý thuyết lãnh đạo, quản lý sự
thay đổi xuất hiện vào đầu thập kỷ 90 của thế kỷ XX. Cuối thập kỷ 90 của thế kỷ
XX, khi nghiên cứu về những khó khăn trong thực tế hoạt động quản lý, giáo sư
J.Kotter trường kinh doanh Harvard và một số cộng sự đã nêu quan điểm [20]:
+ Muốn lãnh đạo, quản lý sự thay đổi đạt hiệu quả thì người lãnh đạo, quản
lý phải vận dụng tổng hợp, linh hoạt các trường phái lý thuyết có liên quan khác
nhau nhằm giúp cho mình có tư duy logic, cách tiếp cận linh hoạt và rõ ràng hơn.
+ Người lãnh đạo, quản lý muốn lãnh đạo quản lý thành cơng thì phải có
tâm có tầm, có khả năng thích ứng và năng lực lãnh đạo, quản lý sự thay đổi.
+ Lý thuyết lãnh đạo, quản lý sự thay đổi là sự kết hợp chặt chẽ giữa các
trường phái lý thuyết là trường phái học tập, trường phái phân tích và trường phái
quyền lực.
Ở các nước phương Tây và một số nước Đông Nam Châu Á, lý thuyết lãnh
đạo, quản lý sự thay đổi đã và đang có giá trị lý luận và thực tiễn rất cao. Khoảng 10
năm trở lại đây, nó đã trở thành tài liệu bồi dưỡng về lý thuyết và kỹ năng quản lý ở
nhiều nước (trong đó có Việt Nam) cho các nhà lãnh đạo, quản lý trong nhiều lĩnh
vực như lĩnh vực kinh tế, chính trị, quản lý xã hội và lãnh đạo, QLGD. Trong cuốn
“quản lý sự thay đổi” [32], R.Heller đã nghiên cứu và chỉ ra tính cấp thiết của sự
thay đổi trong trường học, các bước tổ chức thực hiện sự thay đổi trong nhà trường,
mơ hình của trường học thành cơng. Rober Helle cho rằng: “thay đổi là một yếu tố
quan trọng liên quan đến sự thành công của các tổ chức. Các tổ chức cần phải nhanh
6
chóng thích ứng với sự thay đổi”. [dẫn theo [110]
Theo Rober Heller, 4 nội dung chính của QLSTĐ là:
(1) Hiểu biết về sự thay đổi là kỹ năng nhận biết, hiểu rõ và quản lý được sự
thay đổi. Đó là một kỹ năng vô cùng quan trọng trong công tác quản lý. Một tổ chức
hay cá nhân thích ứng được với hiện tại không ngừng thay đổi là điều thiết yếu để
luôn thành công trong tương lai. Thay đổi ảnh hưởng đến mọi khía cạnh của đời
sống. Vì vậy dù là cá nhân hay tổ chức cách duy nhất để đảm bảo cho tương lai là
việc tiếp cận sự thay đổi một cách chủ động. Nắm chắc được nguyên nhân của sự
thay đổi; nhận biết nguồn thay đổi; phân loại sự thay đổi. Thay đổi có thể đến từ rất
nhiều hướng: từ cấp trên, cấp dưới, từ các đối thủ cạnh tranh, từ những sáng kiến cá
nhân trong tổ chức hay từ mơi trường bên ngồi; thay đổi thuộc loại tức thời hay
từ từ...
(2) Hoạch định sự thay đổi: Cần phải có hoạch định trước, trong, ngắn hạn,
dài hạn để đảm bảo các chương trình thay đổi thành cơng. (i) Mục tiêu càng rõ ràng,
kế hoạch càng tốt. Người lãnh đạo muốn đi đúng đường thì phải biết mình đang ở
đâu và cần đi đâu để xây dựng kế hoạch và thực hiện thay đổi đi đến đó. Muốn biết
được điều gì cần phải thay đổi người lãnh đạo, quản lý phải bắt đầu bằng việc xác
định các điểm khởi đầu và điểm kết thúc. (ii) Xác định nhu cầu thay đổi; chọn lựa
những thay đổi cần thiết; đánh giá mức độ phức tạp một cách thực tế và xem những
ai có thể bị ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp, những ai sẽ tham gia vào thực hiện
việc thay đổi từ đó xây dựng kế hoạch để thu hút, lôi kéo họ tham gia. (iii) Chọn
khung thời gian thực hiện: Cần chú ý những mục tiêu dài hạn và ngắn hạn để xây
dựng khung thời gian cho phù hợp,. (iv) Đưa ra chương trình hành động cụ thể, chi
tiết; dự kiến các kết quả có thể đạt được, dự kiến các tình huống có thể xảy ra ngồi
kế hoạch, chuẩn bị dự phịng cách xử lý các tình huống đó; Dự kiến các ý kiến phản
đối về chương trình thay đổi: dự đoán những phản ứng của các thành viên, thảo luận
để thuyết phục và xây dựng lòng tin. (v) Thử nghiệm và kiểm tra các kế hoạch
(3) Thực hiện sự thay đổi: (i) Để lôi kéo được mọi người tham gia thực hiện
sự thay đổi, nhà lãnh đạo, quản lý cần lựa chọn các giải pháp trao đổi một cách
7
thuyết phục về chương trình thay đổi cho nhân viên, đưa ra bức tranh toàn cảnh một
cách thực tế và khách quan. Việc thông báo kịp thời, đầy đủ thông tin cho nhân viên
để hạn chế sự xuất hiện các thơng tin xấu, bất lợi cho q trình thực hiện; (ii) Phân
chia trách nhiệm rõ ràng cho từng thành viên; tạo sự cam kết; (iii) Thay đổi văn hóa
cơ quan, nhận biết và xử lý kịp thời các phản ứng tiêu cực đối với sự thay đổi.
(4) Củng cố sự thay đổi: Thực hiện thay đổi chỉ là giai đoạn sơ khởi. Để đảm
bảo sự thành công bền vững, cần phải tổ chức các quy trình xem xét và cải thiện
thay đổi liên tục. (i) Theo dõi tiến độ: luôn đo lường kết quả đạt được, đo lường
phản ứng của mọi thành viên liên quan. (ii) Luôn xem xét lại các giả định: đánh giá
lại các mục tiêu đã đề ra, xem xét lại thái độ thực hiện, sắp xếp lại thứ tự ưu tiên,
tránh sự tự mãn. (iii) Nuôi dưỡng sự nhiệt tình; duy trì sự thay đổi.
Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD) đã kiến nghị về ba giai đoạn
khác nhau của quá trình đổi mới/ canh tân giáo dục trong trường học:
- Giai đoạn 1: Dẫn nhập canh tân dựa trên sự phân tích bối cảnh nhà trường
dẫn đến mơ hình quản lý nhà trường: Để làm tốt giai đoạn này, đòi hỏi Hiệu trưởng
phải tranh thủ sự ủng hộ cả bên trong và bên ngoài nhà trường; chú trọng kiểm tra
kỹ các nguồn lực của đổi mới; tạo được sự đoàn kết, nhất trí về nhận thức của cán
bộ, giáo viên, nhân viên nhà trường và các lực lượng xã hội ngoài nhà trường về sự
cần thiết, mục đích, yêu cầu của sự đổi mới.
- Giai đoạn 2: Phát động canh tân theo kế hoạch đã đề ra với tất cả các
phương tiện có sẵn. Muốn thúc đẩy việc thực hiện đổi mới giáo dục đạt hiệu quả
cao nhất cần phát động ý thức trách nhiệm, cộng đồng trách nhiệm của các tổ chức,
cá nhân liên quan trực tiếp hay gián tiếp đến nhà trường.
- Giai đoạn 3: Thể chế hóa canh tân là giai đoạn cuối cùng. Nhà trường phải
xây dựng nội quy, quy định bắt buộc mọi thành viên phải thực hiện.
Ngoài ra, nhà khoa học, nhà QL Pam Robbins Harvey B.Alvy cũng quan
tâm nghiên cứu lý thuyết về quản lý STĐ trong giáo dục [26]
1.1.2. Nghiên cứu trong nước
Ở Việt Nam, qua thực tiễn quản lý giáo dục cho thấy nhu cầu thay đổi của
8
các nhà trường nói chung và sự thay đổi trong quản lý nói riêng ngày càng cấp thiết.
Một số nhà nghiên cứu và làm công tác quản lý ở Việt Nam đã đề cập đến sự cần
thiết phải thay đổi trong hoạt động dạy học trong nhà trường để đáp ứng yêu cầu
của đổi mới giáo dục hiện nay.
Tác giả Đặng Xuân Hải đã có nhiều nghiên cứu về QLSTĐ [16], [17]. Đặng
Xuân Hải đã đưa ra 6 câu hỏi mà theo ơng người QLSTĐ phải tìm được câu trả lời
khi bắt tay vào “Quản lý sự thay đổi”: (1) Cần tìm câu trả lời cho câu hỏi: Cái gì
đang thay đổi hay cần thay đổi, kết quả mong đợi là cái gì? (2) Dự báo trạng thái
hiện hành của tổ chức: Tình trạng hiện tại của tổ chức (so với sự thay đổi của bối
cảnh) là như thế nào? (3) Khoảng cách hiện hữu giữa hai trạng thái nêu trên là gì?
(4) Có “năng lượng/sự sẵn sàng” hay “rào cản/chống đối” khi tiến hành sự thay đổi
không? (5) Điều người QLSTĐ mong muốn và khả năng thực hiện là gì? (6) Tính
phù hợp và khả năng hiện thực hóa sự thay đổi?
Trong đào tạo thạc sĩ chuyên ngành QLGD, những nghiên cứu về QLSTĐ
cũng được nhiều học viên quan tâm. Có một số cơng trình nghiên cứu như: Luận
văn thạc sỹ QLGD của Lê Thị Thu Hằng (2018), với đề tài “Quản lý đổi mới PPDH
ở các trường THPT dựa theo lý thuyết quản lý sự thay đổi” [18]; Luận văn thạc sỹ
QLGD của Đặng Quang Huy (2005), với đề tài “Quản lý đổi mới PPDH theo tiếp
cận quản lý sự thay đổi ở trường THPT Thanh Nủa, Huyện Điện Biên, Tỉnh Điện
Biên” [14]; Luận văn thạc sỹ QLGD của Ngơ Hồng Gia (2007), với đề tài “Những
biện pháp quản lý đổi mới hoạt động dạy học của hiệu trưởng các Trường tiểu học
quận Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ” [7]. Từ việc nghiên cứu lý luận và thực tiễn ở các
địa bàn khác nhau trên cả nước, các nghiên cứu này đã đề xuất các biện pháp quản
lý sự thay đổi trong trường học nhằm nâng cao chất lượng dạy học.
Nghiên cứu của Nguyễn Thị Tuyết Hạnh và Lê Vũ Hà (2021) đã giới thiệu 8
mơ hình được khái quát từ những lý thuyết quản lý sự thay đổi tương ứng: mơ hình
thay đổi của Kurt Lewin, mơ hình thay đổi của John P. Kotter, mơ hình quản lý hiệu
quả thay đổi của Hellriegel D. Và Sculum J.W., mô hình quản lý sự thay đổi trong
tổ chức của Stephen P.Robbins, mơ hình kim cương của Leavitt, mơ hình thay đổi
9
của ADKAR, mơ hình 7S của McKinsey, mơ hình thay đổi của Burke – Litwin. Các
mơ hình này được giới thiệu khái quát về nội dung và chỉ dẫn ứng dụng mơ hình
trong thực tiễn [10].
1.1.3. Nhận xét từ kết quả tổng quan
- Nghiên cứu về sự thay đổi của tổ chức và quản lý sự thay đổi nói chung đã
được quan tâm và có những ứng dụng thực tiễn hiệu quả. Các nghiên cứu này đã
khởi xướng nhiều mô hình quản lý sự thay đổi khác nhau. Mơ hình quản lý sự thay
đổi của Kurt Lewin là một trong những mơ hình quản lý sự thay đổi được các nhà
lãnh đạo quản lý áp dụng khá rộng rãi.
- Trong thực tế rất ít những nghiên cứu về ứng dụng mơ hình quản lý sự thay
đổi của Kurt Lewin trong quản lý cơ sở giáo dục. Kết quả của những nghiên cứu đã
có về vấn đề này cho phép khái quát được những nội dung chính của việc vận dụng
lý thuyết/mơ hình quản lý sự thay đổi của Kurt Lewin trong quản lý trường học.
1.2. Các khái niệm cơ bản
1.2.1. Quản lý
Có nhiều quan niệm về quản lý [8],[15],[19]. Tác giả Đặng Quốc Bảo (1999)
có viết: “Quản lí là q trình gây tác động của chủ thể quản lý đến khách thể QL
nhằm đạt mục tiêu chung”. Tác giả Trần Hồng Quân cũng nhận định: “ Quản lí là
hoạt động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lí (người quản lí) đến khách
thể quản lí (người bị quản lí) trong tổ chức, nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt
được mục đích của tổ chức” [1].
Nghiên cứu của Bùi Văn Quân (2006) đã khái quát một số cách tiếp cận khái
niệm quản lý, từ đó đưa ra khái niệm quản lý như sau: Quản lý là quá trình tiến
hành những hoạt động khai thác, lựa chọn, tổ chức và thực hiện các nguồn lực, các
tác động của chủ thể quản lý theo kế hoạch chủ động và phù hợp với quy luật khách
quan để gây ảnh hưởng đến đối tượng QL trong tổ chức nhằm tạo ra sự thay đổi
hay tạo ra hiệu quả cần thiết vì sự tồn tại, ổn định và phát triển của tổ chức trong
một môi trường luôn biến động [30].
10
Từ những quan niệm trên cho thấy, quản lý nói chung (hay nói đến quản lý)
là nói đến quản lý các tổ chức của con người và hành vi, hoạt động của con người
trong các tổ chức đó. Quản lý tổ chức là duy trì sự tồn tại, ổn định và phát triển của
tổ chức trong một môi trường biến động không ngừng. Quản lý luôn tồn tại với tư
cách là một hệ thống và có hình thức thể hiện cụ thể. Đó là là những hoạt động do
chủ thể quản lý thực hiện. Các hoạt động mà chủ thể quản lý thực hiện gồm: hoạt
động tác động đến đối tượng; khai thác, tổ chức và thực hiện các nguồn lực.v.v. Như
vậy, q trình tạo ra sự thay đổi có chủ định cho tổ chức chính là quản lý. Do đó,
quản lý thể hiện trí tuệ và ý chí của chủ thể quản lý.
1.2.2. Quản lý trường học
Nội hàm của khái niệm quản lý nhà trường đã được nhiều tác giả trong nước
và nước ngồi mơ tả theo nhiều góc độ khác nhau. Tác giả M.I.Kondacov đã kết
luận “Khơng địi hỏi một định nghĩa hoàn chỉnh, chúng ta hiểu QL nhà trường (công
việc nhà trường là một hệ thống xã hội- sư phạm chuyên biệt). Hệ thống này đòi hỏi
những tác động có ý thức, có kế hoạch và hướng đích của chủ thể QL đến tất cả các
mặt của đời sống nhà trường, nhằm đảm bảo sự vận hành tối ưu về các mặt xã hộikinh tế, tổ chức- sư phạm của quá trình dạy- học và GD thế hệ đang lớn lên” [dẫn
theo 23].
Tác giả Phạm Minh Hạc cũng đã xác định: “QL nhà trường là việc thực hiện
chủ trương, đường lối của Đảng trong phạm vi trách nhiệm của mình, tức là đưa nhà
trường vận hành theo nguyên lý giáo dục để tiến tới mục tiêu giáo dục, mục tiêu đào
tạo đối với ngành giáo dục, với thế hệ trẻ và từng HS” [dẫn theo 24].
Như vậy, QL nhà trường chính là QL giáo dục nhưng trong một phạm vi xác
định của một đơn vị giáo dục nền tảng, đó là nhà trường. QL nhà trường cơ bản
khác với QL các lĩnh vực khác. Những tác động của người QL trong nhà trường là
những tác động của công tác tổ chức sư phạm đến người bị QL nhằm giải quyết
nhiệm vụ giáo dục của nhà trường. Đó là hệ thống tác động có phương hướng, có
mục đích, có mối quan hệ qua lại lẫn nhau.
11
Với phân tích trên và quan niệm về quản lý đã trình bày trong mục 1.2.1, có
thể biểu đạt khái niệm quản lý trường học như sau:
Quản lý trường học là quá trình tiến hành những hoạt động khai thác, lựa
chọn, tổ chức và thực hiện các nguồn lực, các tác động của chủ thể quản lý theo kế
hoạch một cách chủ động và phù hợp với quy luật khách quan để gây ảnh hưởng
đến đối tượng QL trong trường học nhằm tạo ra sự thay đổi
hay tạo ra hiệu quả cần thiết vì sự tồn tại, ổn định và phát triển của trường
học trong một môi trường không ngừng biến động.
1.2.3. Sự thay đổi
Theo R.Heller, “Sự thay đổi là sự dịch chuyển từ trạng thái cũ sang trạng thái
mới, là sự loại bỏ cái cũ trong quá khứ và nhận lấy cái mới cho tương lai” [32].
Thay đổi là chuyển hóa, điều chỉnh theo cách này hoặc cách khác. Thay đổi
là bước chuyển từ một trạng thái tương đối ổn định sang một trạng thái khác, là một
cách để thích nghi với những thay đổi của mơi trường. Thay đổi là sự thay thế, điều
chỉnh, chuyển hóa về hình dạng hoặc nội dung của một sự vật, sản phẩm, văn bản,
hoạt động, cơng việc hoặc q trình; Thay đổi là cách để phản ứng đối với những
thay đổi thường xuyên, đối với những hạn chế, nhu cầu và mọi trường hợp có thể
xảy ra chứ khơng phải là mục đích.
Đối với tổ chức, sự thay đổi là q trình cải tổ một cách chủ động nhằm mục
đích tạo sự cạnh tranh lớn hơn cho tổ chức. Sự thay đổi có thể từ những việc nhỏ
như tổ chức lại phong cách hoạt động, thay đổi, chất lượng sản phẩm,… đến việc
lớn như tái cơ cấu tổ chức, tổ chức lại hoạt động các bộ phận, áp dụng qui trình,
cơng nghệ mới,…
Từ những phân tích trên, có thể thấy, “Sự thay đổi là sự dịch chuyển từ trạng
thái cũ sang trạng thái mới, là sự loại bỏ cái cũ trong quá khứ và tiếp nhận cái mới
cho tương lai” [32]. Đó là một thuộc tính của vật chất, của tồn tại. Thuộc tính là đặc
tính vốn có của một sự vật, nhờ đó sự vật tồn tại (nếu đặc tính này mất đi thì sự vật
khơng cịn là chính nó) và qua đó con người nhận biết được sự vật và phân
biệt được sự vật này này với sự vật khác. Do đó, thay đổi là thuộc tính của vật chất.
12
Đối với tổ chức, thay đổi là nhằm mục đích nâng cao chất lượng hoạt động,
chất lượng sản phẩm để cạnh tranh và phát triển. Từ đó làm gia tăng
lợi ích chung của tổ chức. Đối với cá nhân, thay đổi giúp cho công việc trở
lên hấp dẫn và thú vị hơn, cuộc sống tươi đẹp hơn, và bản thân cảm thấy phấn khởi,
tự tin hơn, năng động và hiện đại hơn.
1.2.4. Quản lý sự thay đổi
Tác giả Harington (2000) cho rằng: Quản lý sự thay đổi có thể áp dụng vào
mọi việc chúng ta làm chứ không phải chỉ áp dụng vào tổ chức của chúng ta. Trong
quản lý mà chỉ quản lý chi phí, lịch trình và chất lượng dự án thơi chưa đủ, phải có
sự quản lý tác động xã hội của dự án thì các dự án sẽ đạt đến khả năng đầy đủ của
nó. Quản lý sự thay đổi tốt sẽ giảm thiểu những tác động tiêu cực mà sự thay đổi đã
tạo ra cho tổ chức. [dẫn theo 31].
Quản lý sự thay đổi được xác định như một tập hợp toàn diện các quy trình
cho việc ra quyết định, lập kế hoạch, thực hiện và các bước đánh giá quá trình
thay đổi.
Theo Đặng Xuân Hải: Quản lý sự thay đổi thực chất là kế hoạch hóa, điều
hành và chỉ đạo triển khai sự thay đổi để đạt được mục tiêu đề ra cho sự thay đổi đó.
Ngồi ra, khái niệm “quản lý sự thay đổi” của Nguyễn Thị Tuyết Hạnh và
Lê Vũ Hà (2021) được sử dụng trong nghiên cứu đề tài luận văn: “Quản lý sự thay
đổi là quá trình hoạch định, tổ chức, lãnh đạo và kiểm tra sự đổi mới của tổ chức
theo hướng thích nghi được với những thay đổi của mơi trường hoặc đạt được
những mục đích mới” [10; tr 42].
Với cách hiểu trên, ở mỗi mơ hình quản lý sự thay đổi, chu trình triển khai
các chức năng quản lý sẽ gắn liền với nội dung cụ thể trong q trình quản lý được
thiết lập ở từng mơ hình.
1.3. Sự thay đổi của trường tiểu học
1.3.1. Khái quát về trường tiểu học
Trường tiểu học: Là cơ sở giáo dục phổ thông nằm trong hệ thống giáo dục
quốc dân, được thành lập khi có đủ các điều kiện và hoạt động theo quy định tại
thông tư 28/2020 về Điều lệ trường tiểu học. Nhiệm vụ của trường Tiểu học là thực
hiện tổ chức dạy học và giáo dục theo chương trình giáo dục phổ thơng cấp Tiểu
13
học do Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành. Dưới góc độ của quản lý, trường tiểu học
tồn tại với tư cách là một tổ chức, một hệ thống
Trường tiểu học đạt chuẩn quốc gia là cơ sở giáo dục đạt được các tiêu chuẩn
quy định về trường chuẩn quốc gia tại thông tư 17/2018 của Bộ GD&ĐT ban hành.
Trường tiểu học đạt chuẩn quốc gia mức độ 1 là trường đạt một số các tiêu
chuẩn, tiêu chí được quy định tại thông tư 17/2018 để đảm bảo tổ chức các hoạt
động giáo dục có chất lượng tồn diện phù hợp với mục tiêu giáo dục tiểu học.
Trường tiểu học đạt chuẩn quốc gia mức độ 2, mức độ 3 là trường đạt một số
các tiêu chuẩn, tiêu chí được quy định tại thông tư 17/2018 để đảm bảo tổ chức các
hoạt động giáo dục có chất lượng tồn diện ở mức độ cao hơn so với mức độ 1(mức
độ 2), mức độ 2 (mức độ 3), tạo tiền đề tiếp cận với trình độ phát triển của trường
tiểu học ở các nước tiên tiến trong khu vực và trên thế giới.
- Loại hình:
Trường tiểu học trong hệ thống giáo dục quốc dân Việt Nam hiện nay có các
loại hình sau:
Trường cơng lập: do Nhà nước thành lập, đầu tư xây dựng cơ sở vật chất,
bảo đảm kinh phí cho các nhiệm vụ chi thường xuyên.
Trường Tư thục: do các tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp, tổ chức
kinh tế hoặc cá nhân thành lập, đầu tư cơ sở vật chất và bảo đảm bảo kinh phí hoạt
động bằng vốn ngồi ngân sách nhà nước.
- Loại trường chuyên biệt:
+ Trường phổ thông dân tộc bán trú;
+ Trường, lớp dành cho người khuyết tật.
1.3.2. Nguyên nhân của sự thay đổi ở trường tiểu học
Chúng ta đang sống trong thời kỳ lịch sử với những thay đổi về chính trị,
pháp luật, KT-XH, khoa học - cơng nghệ... diễn ra nhanh chóng, có tác động rất lớn
đến cuộc sống của tất cả mọi người. Chúng ta không thể cưỡng lại được sự thay đổi
và cũng không thể bỏ qua chúng. Theo nghĩa chung nhất, sự thay đổi là sự đổi khác,
trở nên khác trước của sự vật, hiện tượng. Đây là quá trình vận động do ảnh hưởng,
tác động qua lại của sự vật, hiện tượng, của các yếu tố bên trong và bên ngoài sự vật
14
hiện tượng. Thay đổi là thuộc tính chung của mọi sự vật, hiện tượng nào trong thế
giới khách quan. Đối với một tổ chức, thay đổi ln có tính hai mặt. Nó có thể
mang tính tích cực vì nó đưa tổ chức đó đến sự thích nghi, tồn tại và phát triển hoặc
tiêu cực vì có thể gây xáo trộn, ảnh hưởng các mặt, các hoạt động trong nội bộ tổ
chức. Giáo dục nói chung và nhà trường nói riêng cũng luôn nằm trong “guồng
máy” này, luôn đứng trước những thay đổi cấp bách và liên tục không ngừng.
Những thay đổi mang tính tích cực có thể do nhà nước và xã hội “đặt hàng” cho
giáo dục, nhà trường; cũng có thể do tự thân nhà trường nhận thấy phải thay đổi để
tồn tại và phát triển. Sứ mệnh của hiệu trưởng nhà trường là phải nắm bắt được sự
thay đổi một cách kịp thời và kiểm sốt nó nhằm giảm thiểu tối đa những tác động
tiêu cực mà sự thay đổi tạo ra, có phương hướng, kế hoạch điều chỉnh nó theo
hướng tích cực và có lợi nhất cho nhà trường. Hiệu trưởng phải là người lãnh đạo sự
thay đổi; người quản lí sự thay đổi và người tiên phong trong thực hiện sự thay đổi
trong nhà trường.
Có nhiều nguyên nhân khác nhau làm cho những thay đổi diễn ra trong nhà
trường. Có 2 nhóm ngun nhân chính như sau:
Các nguyên nhân bên ngoài nhà trường là sự chỉ đạo của các cấp quản lý; là
nhu cầu, đòi hỏi của cha mẹ học sinh; yêu cầu của bối cảnh phát triển kinh tế, xã hội
của địa phương, quốc gia, quốc tế...
Các nguyên nhân bên trong nhà trường (Nhu cầu của cán bộ quản lí và tập
thể sư phạm nhà trường; nhu cầu, đòi hỏi của học sinh về sự thay đổi,...).
Các nguyên nhân trên dẫn đến sự thay đổi trong tất cả các lĩnh vực liên quan
đến hoạt động của nhà trường: từ những thay đổi về các nguồn lực (nhân lực, tài
chính, cơ sở vật chất) của nhà trường, đến những thay đổi trong các hoạt động
chuyên môn (giáo dục, dạy học), những thay đổi liên quan đến người học, những
thay đổi về văn hóa nhà trường.
1.3.3. Những thay đổi có thể có ở trường tiểu học
1.3.3.1. Những thay đổi về nguồn lực của nhà trường
Các nguồn lực của trường tiểu học có thể sẽ thay đổi. Cụ thể là:
15
- Về nguồn nhân lực: Do những thay đổi về cơ chế chính sách, về quy mơ
phát triển của trường tiểu học, nhu cầu sử dụng đội ngũ cán bộ quản lí, giáo viên,
nhân viên của nhà trường có thể có những thay đổi về số lượng, chất lượng (sử dụng
nhân lực có năng lực, phẩm chất đáp ứng những nhiệm vụ mới phát sinh từ nhu cầu
phát triển của nhà trường).
- Về tài chính cho các hoạt động trong nhà trường: Sẽ có nhiều hoạt động
phát sinh từ nhu cầu phát triển của nhà trường. Vì thế, nguồn tài chính và mức đầu
tư tài chính cho các hoạt động của nhà trường cũng có thể thay đổi.
- Về cơ sở vật chất, phương tiện, thiết bị trong nhà trường: Tùy theo tình
hình thực tế ở từng giai đoạn khác nhau mà mức độ và nhu cầu sử dụng cơ sở vật
chất, phương tiện, thiết bị trong nhà trường sẽ có sự thay đổi. Nó thay đổi để phù
hợp với mức độ mà nhà trường được cung cấp và yêu cầu của các hoạt động
trong trường.
1.3.3.2. Những thay đổi về hoạt động chuyên môn của nhà trường
Những thay đổi về hoạt động chun mơn trong trường tiểu học có thể là:
- Thay đổi về mục tiêu của hoạt động (ví dụ giữ mức chuẩn theo quy định
chứ không đặt ra những chỉ tiêu cao hơn);
- Thay đổi về nội dung hoạt động;
- Thay đổi về phương pháp, hình thức tổ chức hoạt động;
- Thay đổi về kiểm tra, đánh giá kết quả của hoạt động.
1.3.3.3. Những thay đổi về học sinh đến trường
Số lượng học sinh đến trường có thể thay đổi do nhiều nguyên nhân khác
nhau. Chẳng hạn như: sự thay đổi về dân số độ tuổi hàng năm; sự hình thành những
cơ sở giáo dục tiểu học mới trên địa bàn; tình hình dịch bệnh v.v.
1.3.3.4. Những thay đổi về văn hóa nhà trường
Những thay đổi về văn hóa nhà trường có thể là:
- Thay đổi về khung cảnh nhà trường, cách bài trí lớp học, logo của trường,
trang phục của trò và thầy, nghi thức được thực hiện trong nhà trường.
- Thay đổi về nội quy, quy chế làm việc của nhà trường, nội quy lớp học, các
quy định, quy tắc ứng xử văn hóa trong nhà trường.
16
- Thay đổi về nhận thức, tình cảm, niềm tin làm nền tảng cho các suy nghĩ và
hành động của tất cả các thành viên trong nhà trường.
1.4. Vận dụng mơ hình thay đổi của Kurt Lewin trong quản lý sự thay đổi ở
trường tiểu học
1.4.1. Mơ hình thay đổi của Kurt Lewin
1.4.1.1. Giới thiệu về tác giả mơ hình
Theo Bách khoa toàn thư mở Wikipedia (truy cập ngày 26.5.2022), “Kurt
Lewin (/ləˈviːn/ lə-VEEN-'; ngày 09 Tháng 9 năm 1890 - ngày 12 tháng 2 năm
1947) là một nhà tâm lý học người Mỹ gốc Đức được biết đến như là một trong
những người tiên phong hiện đại của xã hội, tổ chức, và tâm lý học ứng dụng tại
Hoa Kỳ.[2] Bị đày khỏi vùng đất nơi ông sinh ra, Lewin đã tạo ra một cuộc sống mới
cho chính mình, trong đó anh tự xác định và đóng góp của mình trong ba lăng kính
phân tích: nghiên cứu ứng dụng, nghiên cứu hành động và giao tiếp nhóm là những
đề xuất chính của ơng trong lĩnh vực truyền thơng.
Lewin thường được công nhận là "người sáng lập tâm lý học xã hội" và là
một trong những người đầu tiên nghiên cứu động lực học nhóm và phát triển tổ
chức. Khảo sát Review of General Psychology, xuất bản năm 2002, đã xếp hạng
Lewin là nhà tâm lý học được trích dẫn nhiều thứ 18 trong thế kỷ 20”.
Mơ hình 3 giai đoạn của sự thay đổi là đóng góp của lewin trong lĩnh
vực quản lý, với ý nghĩa là người khởi xướng cho lý thuyết quản lý sự thay
đổi từ những năm 1940.
1.4.1.2. Nội dung của mơ hình
Theo Kurt Lewin (1890-1947), muốn thay đổi thành cơng một tổ chức, địi
hỏi phải phá vỡ sự đông cứng của hiện trạng.
Hiện trạng được xem là trạng thái cân bằng hiện có của tổ chức. Trong mơ
hình 3 bước của Lewin, sự thay đổi là quá trình chuyển từ cách làm cũ sang cách
làm mới một cách có hệ thống.
Phá vỡ sự đơng cứng của hiện trạng chỉ rõ tầm quan trọng của việc chuẩn bị
cho sự thay đổi, phá vỡ cái cũ để bắt đầu cái mới.
Giai đoạn tái đông cứng phản ánh việc thực hiện thay đổi và biến sự thay
