Báo cáo " Pháp luật tài chính doanh nghiệp trong chương trình đào tạo cử nhân luật ở Việt Nam " potx

đào tạo
tạp chí luật học số 4/2008 65




TS. Nguyễn Thị ánh Vân *
1. t vn
Phỏp lut ti chớnh doanh nghip l mt
b phn cu thnh quan trng ca phỏp lut
doanh nghip. Thụng thng, trong chng
trỡnh ging dy bc o to c nhõn lut,
cỏc khoa lut ca cỏc trng i hc nhiu
nc trờn th gii thng khụng thit k vn
ny thnh mụn hc lut riờng m a vo
ging dy trong mụn lut cụng ti.
(1)

Mụn lut cụng ti cỏc nc phỏt trin
ging dy cho cỏc c nhõn lut tng lai
thng i sõu trang b cho ngi hc nhng
kin thc phỏp lớ xoay quanh hai vn
chớnh: mt l qun tr cụng ti (corporate
governance) v hai l ti chớnh cụng ti
(corporate finance), mc dự vy cỏc vn
ny khụng nht thit phi c búc tỏch
thnh nhng chng riờng trong ni dung
ging dy m cú th c thit k an xen
vi nhau.

(2)
Ch bc o to sau i hc,
cỏc mụn hc mi c thit k dng
chuyờn sõu, i vo nhng khớa cnh khỏc
nhau ca ngnh khoa hc lut cụng ti. Núi
cỏch khỏc, ni dung phỏp lut ti chớnh cụng
ti, mt b phn ca mụn lut cụng ti ch c
ging dy nh mụn hc c lp bc o to
sau i hc vỡ bc o to ny, cỏc mụn hc
lut c a vo ging dy thng i sõu
nghiờn cu tng chuyờn ngnh hp trong
khoa hc lut cung cp cho ngi hc
nhng kin thc phỏp lớ chuyờn sõu.
Vit Nam, cho mói ti thi gian gn
õy, phỏp lut v ti chớnh doanh nghip vn
thng c ging dy nh mt ni dung,
mt chng ca mụn hc lut ti chớnh
(3)

trong chng trỡnh o to c nhõn lut;
ng thi ni dung ging dy v phỏp lut
ti chớnh doanh nghip cho chng trỡnh o
to c nhõn lut Vit Nam cng rt khỏc so
vi ni dung tng ng c ging dy ti
nhiu nc trờn th gii. Sau mt vi ci
cỏch chng trỡnh ging dy lut bc i
hc nc ta, ti nay, phỏp lut ti chớnh
doanh nghip dng nh khụng cũn ch
ng trong chng trỡnh ging dy.
Bi vit ny bn v v trớ ca phỏp lut

ti chớnh doanh nghip trong chng trỡnh
ging dy bc o to c nhõn lut; ng
thi xỏc nh nhng ni dung ch yu ca
phỏp lut ti chớnh doanh nghip cn a
vo ging dy bc o to ny trong thi
gian ti.
2. Ni dung ging dy v phỏp lut ti
chớnh doanh nghip Vit Nam
Ni dung ging dy v phỏp lut ti
chớnh doanh nghip Vit Nam trong nhiu
* Trung tõm lut so sỏnh
Trng i hc Lut H Ni


đào tạo
66

tạp chí luật học số 4/2008
nm trc õy c thit k bỏm sỏt vi ni
dung lut thc nh. Vỡ vy, tr mt s kin
thc nhm trang b cho ngi hc lớ thuyt
v ti chớnh doanh nghip v phỏp lut ti
chớnh doanh nghip, i b phn nhng kin
thc cũn li c a vo ging dy gn lin
vi tng ch nh ca phỏp lut ti chớnh
doanh nghip. C th l vic ging dy tp
trung vo bn ch nh: 1) Ch to lp v
s dng vn, ti sn doanh nghip; 2) Ch
qun lớ chi phớ v giỏ thnh; 3) Ch
phõn phi li nhun doanh nghip; 4) Ngha

v ti chớnh ca doanh nghip i vi nh
nc.
(4)
Mc dự mc ớch ging dy phỏp
lut ti chớnh doanh nghip l nhm trang b
kin thc cho ngi hc v cỏc ch núi
trờn nhng ni dung ging dy c th li
c thit k theo hng i khỏ sõu vo vic
ging gii nhng kin thc v ti chớnh hc
cú liờn quan ti vn, vn c nh, vn
lu ng, cng nh vn tun hon
vn cỏc doanh nghip. Khớa cnh phỏp
lớ ca nhng vn ny hu nh ch c
cp thoỏng qua. Cú th n c mt vớ d v
ni dung ging dy Ch to lp v s
dng vn doanh nghip vi hai phn chớnh:
Ch to lp vn doanh nghip; v Ch
s dng v bo ton vn doanh nghip
minh chng cho nhn nh trờn.
(5)

Ni dung ging dy Ch to lp vn
doanh nghip trang b cho ngi hc nhng
kin thc cú liờn quan ti cỏc loi vn ca
doanh nghip v phỏp lut iu chnh vic
hỡnh thnh tng loi vn ca doanh nghip.
Hai loi vn ca doanh nghip c a vo
ging dy l vn thuc s hu ch ca doanh
nghip v vn tớn dng. i vi vn thuc
s hu ch ni dung ging dy ch dng li

vic ch ra ngun vn ny do ai cp (i
vi doanh nghip nh nc) hay ai úng gúp
(i vi doanh nghip ngoi quc doanh).
i vi vn ca doanh nghip hỡnh thnh
bng con ng tớn dng, ni dung ging
dy cng mi ch dng li vic ch ra cỏc
loi hỡnh tớn dng nh tớn dng ngõn hng,
tớn dng thng mi v tớn dng thụng qua
phỏt hnh trỏi phiu huy ng vn trờn th
trng chng khoỏn; cú chng kin thc
phỏp lớ c a vo ni dung ging dy
õy cng ch ng chm ti mt vi iu
kin phỏp lớ c bn doanh nghip thc
hin cỏc loi hỡnh tớn dng núi trờn, nhm
tho món nhu cu v vn ca doanh nghip
trong kinh doanh.
Ni dung ging dy Ch s dng v
bo ton vn, ti sn doanh nghip c kt
cu thnh ba vn nh: 1) Ch s dng
v bo ton vn c nh ca doanh nghip;
2) Ch s dng v bo ton vn lu ng
ca doanh nghip; 3) Vn u t ti chớnh
ca doanh nghip. Trong mi vn , dng
nh bi ging i sõu lớ gii nhng kin thc
v ti chớnh hc ỳng hn l kin thc khoa
hc phỏp lớ v s dng cỏc loi vn núi trờn
ti doanh nghip. Vớ d phn Ch s
dng v bo ton vn c nh ca doanh
nghip quỏ chỳ trng vo vic phõn bit
gia vn c inh v ti sn c nh v

ch ra cỏc loi ti sn c nh khỏc nhau nh:
ti sn c nh hu hỡnh v ti sn c nh vụ
hỡnh thay vỡ nhm trang b cho ngi hc
nhng kin thc phỏp lớ cú liờn quan ti vic


®µo t¹o
t¹p chÝ luËt häc sè 4/2008 67
sử dụng vốn cố định của doanh nghiệp. Có
lẽ, khía cạnh pháp lí của hoạt động sử dụng
vốn cố định trong doanh nghiệp chỉ được
lướt qua thông qua việc đề cập tới các biện
pháp bảo toàn và phát triển vốn cố định của
doanh nghiệp. Cách thiết kế nội dung giảng
dạy đó rất có thể làm người học nhận thức
rằng các biện pháp bảo toàn và phát triển
vốn chỉ là phần bổ khuyết cho những nội
dung chính của chế độ sử dụng và bảo toàn
vốn cố định của doanh nghiệp mà nội dung
chính của chế độ này lại nằm trong những
vấn đề có liên quan tới khái niệm “vốn cố
định”, “tài sản cố định”… của doanh nghiệp
dưới góc độ tài chính học.
Với nội dung giảng dạy như trên, người
học khó có thể hiểu được vấn đề cốt lõi của
pháp luật tài chính doanh nghiệp cũng như
những nguyên tắc mấu chốt của pháp luật tài
chính doanh nghiệp và tại sao lại phải điều
chỉnh bằng pháp luật đối với hoạt động tài
chính của doanh nghiệp.

3. Kinh nghiệm giảng dạy pháp luật
tài chính doanh nghiệp ở một số nước
phát triển trên thế giới
Như đã đề cập, ở nhiều nước phát triển,
pháp luật về tài chính doanh nghiệp được
giảng dạy như một nội dung của môn học
luật công ti trong chương trình đào tạo cử
nhân luật. Những vấn đề thuộc pháp luật tài
chính doanh nghiệp được giảng dạy không
dàn trải trên mọi lĩnh vực hoạt động tài chính
của các doanh nghiệp mà cũng không dàn
trải đối với mọi loại hình doanh nghiệp. Nội
dung giảng dạy về pháp luật tài chính doanh
nghiệp chỉ tập trung vào những quy định của
pháp luật điều chỉnh hoạt động tài chính của
công ti cổ phần đại chúng (gọi tắt là công ti
đại chúng) bất kể công ti đó có niêm yết hay
không. Tại sao lại là công ti đại chúng? Vì
đây là loại hình doanh nghiệp phổ biến ở các
nước phát triển, có một số ưu thế, xét về
phương diện lợi ích của nhà đầu tư và của
nhà nước, vì vậy đáng được khuyến khích
thành lập và hoạt động.
Thứ nhất, các công ti đại chúng là
những công ti có nhiều sở hữu chủ (cổ
đông). Chính đặc điểm này đã buộc các
công ti đại chúng phải thực hiện nghiêm
chỉnh hoạt động công bố thông tin để các
chủ sở hữu công ti nắm bắt được tình hình
hoạt động sản xuất, kinh doanh của công ti.

Thực vậy, mặc dù có nhiều cổ đông nhưng
chỉ một số cổ đông lớn của công ti có quyền
trực tiếp tham gia vào quản lí công ti với tư
cách là thành viên hội đồng quản trị; đại bộ
phận các cổ đông của công ti là cổ đông vừa
và nhỏ chỉ có thể đưa ra tiếng nói của mình
thông qua việc biểu quyết trong các phiên
họp đại hội đồng cổ đông tổ chức định kì
hàng năm (phiên họp bất thường chỉ được
triệu tập trong những tình huống đặc biệt).
Thực tế này đã làm cho các nhà đầu tư chỉ
chấp nhận bỏ vốn góp cổ phần vào một
công ti đại chúng nào đó khi công ti đảm
bảo rằng các cổ đông tương lai của công ti
nắm bắt được tình trạng sản xuất, kinh
doanh và tình hình tài chính của công ti, từ
đó biết được liệu những quyền lợi mà mình
được hưởng từ số cổ phần trong công ti mà
mình sở hữu có thoả đáng hay không. Như
vậy, bản thân mô hình công ti đa chủ này đã


®µo t¹o
68

t¹p chÝ luËt häc sè 4/2008
đòi hỏi công ti phải công khai thông tin.
Mặt khác, nhằm bảo vệ lợi ích của các cổ
đông công ti nói riêng và công chúng đầu tư
nói chung, luật công ti và luật chứng khoán

của các nước đều quy định chế độ công bố
thông tin bắt buộc đối với công ti cổ phần,
đặc biệt là đối với công ti đại chúng để buộc
công ti này phải công khai minh bạch về
các hoạt động của công ti mà nhà đầu tư (kể
cả nhà đầu tư tiềm năng) có quyền biết.
Thứ hai, do phải tuân thủ chế độ công
bố thông tin nghiêm ngặt, tự thân công ti
đại chúng đã phải minh bạch tình hình tài
chính của mình, từ đó, số lỗ và lãi của công
ti không còn là bí mật. Vì lẽ đó, các công ti
đại chúng khó có thể trốn, tránh nghĩa vụ
nộp thuế thu nhập công ti, điều mà các
doanh nghiệp thành lập dưới những hình
thức khác như công ti trách nhiệm hữu hạn,
công ti hợp danh, doanh nghiệp tư nhân (là
những doanh nghiệp không phải tuân thủ
chế độ công bố thông tin nghiêm ngặt) rất
hay phạm phải.
Vậy, có thể thấy công ti đại chúng là
loại hình doanh nghiệp có lợi cho bản thân
chủ sở hữu công ti, chủ nợ của công ti, cho
cộng đồng những nhà đầu tư tiềm năng và
cho cả nhà nước vì những quy định pháp
luật về minh bạch thông tin mà công ti
phải tuân thủ. Để bảo vệ lợi ích của cộng
đồng các nhà đầu tư trên thị trường chứng
khoán cũng như lợi ích của nhà nước, pháp
luật các nước đều thắt chặt điều chỉnh hoạt
động tài chính của loại hình công ti này.

Nói cách khác, nói đến pháp luật tài chính
doanh nghiệp là nói đến pháp luật điều
chỉnh hoạt động tài chính của các công ti
đại chúng và vì vậy, giảng dạy pháp luật
tài chính doanh nghiệp là giảng dạy về
pháp luật điều chỉnh hoạt động tài chính
của loại hình công ti này.
Mục đích của việc giảng dạy pháp luật
tài chính doanh nghiệp là nhằm giúp người
học hiểu được về hoạt động tài chính của
doanh nghiệp, trang bị cho người học những
kiến thức cần thiết để có thể lí giải được tại
sao phải điều chỉnh bằng pháp luật và cần
điều chỉnh bằng pháp luật như thế nào đối
với những hoạt động này.
Với mục đích đó, nội dung giảng dạy
pháp luật tài chính doanh nghiệp ở nhiều
nước được thiết kế tập trung vào một số
điểm cốt yếu. Một là trang bị kiến thức cho
người học về các vấn đề: phân phối cổ phiếu
của công ti; duy trì vốn và tăng, giảm vốn
điều lệ trong công ti; cổ tức; quyền của các
tầng lớp cổ đông khác nhau trong công ti gắn
liền với số cổ phần của công ti mà họ đang
sở hữu. Hai là trang bị kiến thức cho người
học về tài trợ vốn cho doanh nghiệp qua con
đường vay vốn; các loại vốn vay; hợp đồng
vay vốn và thời hạn vay vốn; nợ có đảm bảo
và các biện pháp bảo đảm tiền vay. Ba là
trang bị kiến thức về những giao dịch nào có

sử dụng nguồn vốn lớn của công ti là giao
dịch chính đáng và giao dịch nào là giao
dịch tư lợi.
Những kiến thức nói trên được phân bổ
vào ba chủ đề chính giảng dạy trên lớp. Chủ
đề thứ nhất là “Vốn cổ phần” được thiết kế
xoay quanh một số nội dung như: 1) Cổ
phiếu và vốn cổ phần; 2) Quyền của cổ đông


đào tạo
tạp chí luật học số 4/2008 69
gn lin vi s c phn m c ụng s hu;
3) Duy trỡ v tng, gim vn iu l cụng ti;
4) C tc.
Ch th hai l Vn vay c thit
k xoay quanh mt s ni dung nh: 1) Cỏc
hỡnh thc vay vn (cỏc chng t nhn n;
chng t nhn n ngn hn, trung hn, di
hn; lói sut); 2) Trỏch nhim ca ch th
vay vn.
Ch th ba l Cỏc giao dch t li
c thit k xoay quanh nhng vn nh:
1) Cụng ti khụng c phộp tham gia vo
nhng giao dch no; 2) giao dch no c
xem l giao dch t li (nhng giao dch tiờu
tn lng vn ln ca cụng ti nhng ch em
li li ớch cho giỏm c hoc c ụng ln
ca cụng ti ng thi lm tn hi li ớch ca
cụng ti) hay cỏc tiờu chớ xỏc nh giao

dch t li.
Tuy nhiờn, vic phõn b cỏc ni dung
nh trờn khụng phi l cỏch duy nht
truyn ti kin thc cho ngi hc m cú th
cú nhng cỏch b cc khỏc. Vớ d ch th
nht v th hai cú th c a vo cựng
mt chng nghiờn cu v Cu trỳc vn
ca cụng ti cũn ch th ba c ging
lng ghộp vo Chng nghiờn cu v Xung
t li ớch trong cụng ti
(6)

Nh vy, rừ rng ni dung ging dy
phỏp lut ti chớnh doanh nghip hng ti
vic trang b cho ngi hc nhng quy nh
phỏp lut v trỏch nhim ca cụng ti trong
lnh vc hot ng ti chớnh nhm bo v li
ớch ca bn thõn cụng ti m trc tip l li
ớch ca cỏc c ụng cụng ti v bo v c cỏc
ch n ca cụng ti. õy l nhng i tng
cn c bo v xõy dng v cng c
lũng tin ca h trờn th trng chng khoỏn
v th trng tin t. Lớ do l nu lm mt
lũng tin ca cỏc i tng ny, hai th trng
núi trờn s phi úng ca v cỏc ngun vn
nhn ri trong xó hi khụng th c khai
thỏc ti tr cho hot ng kinh doanh ca
cỏc doanh nghip. Nu tỡnh trng ny xy ra,
nn kinh t s trỡ tr, kộm phỏt trin do thiu
vn ỏp ng nhu cu sn xut kinh doanh

trong khi ú, ngi cú vn nhn ri cng
khụng th a vn vo u t thu li vỡ
ngun vn ú khụng c phỏp lut bo v
tho ỏng.
4. Mt vi bi hc rỳt ra cho Vit Nam
trong vic xỏc nh v trớ v nhng ni
dung ch yu ca phỏp lut ti chớnh
doanh nghip trong chng trỡnh o to
c nhõn lut
Trong nn kinh t k hoch tp trung m
ú doanh nghip nh nc úng vai trũ
ch o v cỏc loi hỡnh doanh nghip thuc
cỏc thnh phn kinh t khỏc ch úng vai trũ
th yu thỡ hai nguyờn tc xuyờn sut cỏc
quy nh ca phỏp lut ti chớnh doanh
nghip l: 1) bo ton v phỏt trin vn; 2)
t ch ti chớnh. S d cú iu ú vỡ doanh
nghip nh nc l loi hỡnh doanh nghip
m: (a) quyn s hu doanh nghip v quyn
qun lớ doanh nghip hon ton tỏch bch;
(b) ch s hu (Nh nc) ch l ch th
tru tng, cũn ngi trc tip qun lớ, iu
hnh hot ng ca doanh nghip (giỏm c)
li l nhng ngi lm cụng n lng; (c)
doanh nghip kinh doanh cú thua l cng
khụng nh hng trc tip ti li ớch vt


đào tạo
70

tạp chí luật học số 4/2008
cht ca ngi qun lớ doanh nghip. Trong
iu kin ú, yờu cu bo ton v phỏt trin
vn ca doanh nghip cng nh yờu cu
thc hin quyn t ch ti chớnh doanh
nghip l nhng yờu cu bc bỏch nhm
m bo vn nh nc u t vo cỏc doanh
nghip khụng nhng khụng b tht thoỏt m
cũn phi c s dng hiu qu.
Trong nn kinh t th trng núi chung
v nn kinh t th trng nh hng
XHCN Vit Nam núi riờng, vn bo
ton v phỏt trin vn doanh nghip cng
nh quyn t ch ti chớnh doanh nghip
khụng cũn l vn m cỏc nh lm lut
phi quan tõm, lo lng, thỳc ộp cỏc doanh
nghip thc hin. khng nh mỡnh,
cú th ng vng trờn thng trng m
khụng b phỏ sn, bn thõn mi doanh
nghip u phi t ý thc c v tm quan
trng ca vic bo ton v phỏt trin vn
cng nh ca quyn t ch ti chớnh trong
sut quỏ trỡnh kinh doanh. Hn na, tng
t nh nhiu nc cú nn kinh t th
trng trờn th gii, trong thi gian sp ti,
loi hỡnh doanh nghip Nh nc Vit
Nam s b thu hp dn v b thay th bng
cỏc loi hỡnh cụng ti c phn v cụng ti
trỏch nhim hu hn trong ú cụng ti c

phn chim a s.
(7)
Trong iu kin ú, ni
dung ca phỏp lut ti chớnh doanh nghip
cng phi cú nhng thay i c bn do mc
ớch iu chnh ca phỏp lut ó i thay.
Cỏc nh lm lut thay vỡ chỳ trng thit k
ra nhng quy nh phỏp lut buc cỏc doanh
nghip phi t ch trong sut quỏ trỡnh s
dng vn vo hot ng kinh doanh,
buc cỏc doanh nghip phi hot ng trờn
c s bo ton v phỏt trin vn, nay cn
nghiờn cu a ra nhng quy nh phỏp
lut cú kh nng hng cỏc doanh nghip
vo qu o hot ng mi trong nn kinh
t th trng. Mt l cn xỏc nh cỏc iu
kin phỏp lý ỏp dng i vi cỏc doanh
nghip huy ng vn trờn th trng chng
khoỏn v th trng tin t nhm m bo
an ton cho cỏc nh u t v cỏc ch n
ca doanh nghip. Hai l cn nh rừ cỏc
cụng c huy ng vn doanh nghip c
s dng (c phiu thng, c phiu u ói,
chng khoỏn chuyn i, cỏc cụng c phỏi
sinh) sao cho cú th va em li li ớch
thit thc cho cỏc doanh nghip va bo
m li ớch ca cỏc nh u t. Ba l cn
qui nh rừ c ch phõn phi li nhun
trong doanh nghip nhm bo v tho ỏng
li ớch ca cỏc c ụng, xột v phng din

hng li t s tin ó u t vo cỏc
doanh nghip. Bn l cn cú quy ch phỏp
lớ iu chnh vic tng, gim vn iu l ca
doanh nghip bo v li ớch ca cỏc c
ụng v cỏc ch n doanh nghip. Nm l
cn ra nhng gii hn phỏp lớ trong lnh
vc s dng vn ca doanh nghip m
bo rng doanh nghip s khụng th tham
gia vo nhng giao dch bt li cho bn
thõn doanh nghip v cho cỏc c ụng ca
doanh nghip.
Sau khong mt thp k chuyn sang
nn kinh t th trng, cỏc nh lm lut ca
Vit Nam cng ó v ang tng bc t
c nhng mc tiờu núi trờn t ra i vi
phỏp lut ti chớnh doanh nghip trong hot


®µo t¹o
t¹p chÝ luËt häc sè 4/2008 71
động lập pháp; đã hướng pháp luật tài chính
doanh nghiệp vào đúng quỹ đạo, đáp ứng
nhu cầu điều chỉnh hoạt động tài chính của
các doanh nghiệp trong tình hình mới.
Trước những mục tiêu mới đó của pháp luật
tài chính doanh nghiệp, hiển nhiên là nội
dung giảng dạy pháp luật về tài chính doanh
nghiệp ở Việt Nam trong điều kiện mới
cũng phải được nghiên cứu cẩn trọng và
phải được xác định lại nhằm trang bị cho

người học nhận thức mới, cái nhìn mới về
vị trí và vai trò của pháp luật tài chính
doanh nghiệp trong nền kinh tế thị trường
nói chung và nền kinh tế thị trường ở Việt
Nam nói riêng. Kinh nghiệm của các nước
có nền kinh tế thị trường lâu đời trong việc
xây dựng chương trình và nội dung giảng
dạy pháp luật tài chính doanh nghiệp không
thể bỏ qua. Với nhận thức đó, xin được đưa
ra một vài gợi mở về vị trí của “pháp luật
tài chính doanh nghiệp” trong chương trình
đào tạo cử nhân luật cũng như nội dung
giảng dạy mảng pháp luật này ở Việt Nam
trong giai đoạn hiện nay.
Thứ nhất, về vị trí của pháp luật tài
chính doanh nghiệp trong chương trình đào
tạo cử nhân luật. Mục đích đào tạo cử nhân
luật là nhằm trang bị những kiến thức khoa
học pháp lí cơ bản cho sinh viên chứ không
nhằm trang bị kiến thức pháp lí chuyên sâu
như ở bậc đào tạo sau đại học, “pháp luật
tài chính doanh nghiệp”, vì vậy, không nên
coi là môn học luật chuyên ngành mà chỉ
nên được giảng dạy như một nội dung trong
giảng dạy về luật doanh nghiệp. Đề xuất
này không chỉ xuất phát từ kinh nghiệm
thiết kế chương trình giảng dạy luật và kinh
nghiệm giảng dạy luật ở các nước tiên tiến
mà còn xuất phát từ thực tế đào tạo cử nhân
luật ở Việt Nam nói chung và ở Trường Đại

học Luật Hà Nội nói riêng. Trong vài năm
gần đây, số lượng các môn học luật chuyên
ngành mà sinh viên luật ở Việt Nam phải
học đã và đang tăng lên nhanh chóng. Thực
tế này làm cho sinh viên rơi vào tình trạng
phải xoay vần trước những cơn lốc thi cử
(thi hết môn) vào cuối mỗi học kì. Đơn cử
trước đây, bộ môn luật tài chính - ngân
hàng chỉ tổ chức hai kì thi hết môn cho sinh
viên (môn luật tài chính và môn luật ngân
hàng) thì trong vài năm gần đây, mặc dù nội
dung truyền tải cho sinh viên hầu như
không thay đổi nhiều lắm về chất nhưng số
lượng các cuộc thi hết môn mà sinh viên
phải vượt qua đã tăng lên đến con số năm
(8)

đó là chưa kể đến một số phân môn của luật
ngân hàng giảng dạy cho khối sinh viên
khoa pháp luật kinh tế. Vấn đề đặt ra là liệu
có nên và có cần thiết phải trang bị cho các
cử nhân luật tương lai kiến thức về tất cả
các loại luật thực định? Kinh nghiệm của
các nước phát triển cho thấy ở bậc đào tạo
cử nhân luật, chương trình giảng dạy chỉ
nhằm trang bị cho người học những kiến
thức về một số môn luật chuyên ngành cơ
bản, có thể coi là môn gốc mà từ những
kiến thức gốc đó, các tốt nghiệp sinh có thể
tự mình nghiên cứu để lĩnh hội, nắm bắt

được những phân nhánh của các ngành
khoa học pháp lí cội rễ này. Ví dụ: các môn
luật chuyên ngành thường được đưa vào
giảng dạy ở bậc cử nhân luật ở nhiều nước


đào tạo
72

tạp chí luật học số 4/2008
phỏt trin gm: Lut hin phỏp, lut hnh
chớnh, lut hỡnh s v t tng hỡnh s, gii
quyt tranh chp, lut dõn s (cú quc gia
chia nh lut dõn s thnh lut ngha v,
lut s hu, lut tớn thỏc, lut v bi
thng trỏch nhim dõn s ngoi hp ng)
v t tng dõn s, lut cụng ti, lut t ai,
lut gia ỡnh v lut quc t; cỏc mụn hc
lut cũn li u l mụn t chn.
(9)
Nhỡn vo
chng trỡnh ging dy cỏc mụn lut
chuyờn ngnh cỏc nc phỏt trin cú th
thy mc ớch o to lut cỏc nc l
trang b nhng nguyờn lớ chung cho sinh
viờn v rốn gia kh nng t duy sỏng to,
t hc v t nghiờn cu cho ngi hc ch
khụng nht thit l phi trang b cho ngi
hc kin thc v hu ht nhng ngnh lut
hin hu ca quc gia. Kt qu l cỏc c

nhõn lut cỏc nc ny vn cú kh nng
vn dng tt vo cụng vic hng ngy cỏc
kin thc khoa hc phỏp lớ ó c trang b
khi cũn ngi trờn gh nh trng v thm
chớ c nhng kin thc m h t nghiờn
cu, lnh hi sau khi ó tt nghip. Nh
vy, thit ngh ó n lỳc cn phi suy ngh
mt cỏch nghiờm tỳc v vic xõy dng v
hon thin chng trỡnh o to c nhõn
lut núi chung cng nh xỏc nh v trớ ca
phỏp lut ti chớnh doanh nghip núi
riờng trong chng trỡnh o to c nhõn
lut Vit Nam hin nay.
Cỏi khú trong vic hin thc hoỏ xut
ny l ch, hin trong chng trỡnh o to
c nhõn lut Vit Nam khụng cú mụn lut
doanh nghip c lp. Bn thõn lut doanh
nghip cng ch c ging dy nh mt
ni dung ca mụn lut thng mi. Vỡ vy
a c phỏp lut ti chớnh doanh
nghip vo ging dy trong mụn lut doanh
nghip, cú l cn cú s nghiờn cu, xem xột
tng th, thit k li mt cỏch ton din
cỏc mụn hc lut, c mụn bt buc v t
chn. õy l vic lm khụng n gin, ũi
hi nhiu thi gian v sc lc ca cỏc nh
khoa hc lut, vỡ vy gii phỏp núi trờn khú
cú th l gii phỏp trc mt m cú l, s l
gii phỏp cho tng lai.
Th hai, ni dung ging dy phỏp lut

ti chớnh doanh nghip cng cn phi cú s
thay i ỏng k cho phự hp vi mc ớch
v yờu cu iu chnh bng phỏp lut i vi
hot ng ti chớnh doanh nghip trong nn
kinh t th trng. Mt s ni dung ch yu
cn a vo ging dy gm:
Mt l, Ch huy ng vn bng phỏt
hnh c phn ca doanh nghip. Ni dung
ny phi nhm trang b cho ngi hc mt
s kin thc v: 1) C phn, c phiu v cỏc
loi c phn theo quy nh phỏp lut; ý ngha
v vai trũ ca tng loi c phn; 2) Huy
ng vn bng phỏt hnh c phn gm: iu
kin huy ng vn, phng thc huy ng
vn; ý ngha v vai trũ ca phỏt hnh c
phiu ln u v phỏt hnh thờm c phiu; 3)
iu chnh bng phỏp lut i vi vic nm
gi c phiu ca c ụng sỏng lp.
Hai l, Ch tng, gim vn iu l
ca doanh nghip. Ni dung ny phi giỳp
ngi hc hiu c mt s vn : 1) Mc
ớch ca vic duy trỡ vn iu l ca doanh
nghip; 2) H qu ca vic tng, gim vn
iu l ca doanh nghip; 3) iu kin tng,


®µo t¹o
t¹p chÝ luËt häc sè 4/2008 73
giảm vốn điều lệ của doanh nghiệp; 4) Cách
thức tăng, giảm vốn điều lệ của doanh nghiệp.

Ba là, “Chế độ huy động vốn bằng phát
hành trái phiếu doanh nghiệp và bằng các
hình thức vay vốn khác”. Nội dung này cần
trang bị cho người học một số kiến thức về:
1) Các hình thức huy động vốn nợ của doanh
nghiệp; 2) Các loại trái phiếu doanh nghiệp
được phép phát hành và các loại hợp đồng
doanh nghiệp có thể giao kết để vay vốn; 3)
Thẩm quyền quyết định việc phát hành trái
phiếu; 4) Điều kiện và phương thức phát
hành trái phiếu.
Bốn là, “Điều chỉnh bằng pháp luật đối
với các giao dịch của doanh nghiệp có giá trị
lớn”. Trong nền kinh tế thị trường, pháp luật
không cần điều chỉnh toàn bộ hoạt động sử
dụng vốn của doanh nghiệp để hướng các
doanh nghiệp vào quỹ đạo bảo toàn và phát
triển vốn vì lí do đã phân tích ở trên mà pháp
luật chỉ cần quy định sao cho có thể hạn chế
tới mức tối đa khả năng doanh nghiệp tham
gia vào những giao dịch tư lợi, làm tổn hại
lợi ích của doanh nghiệp nói chung và của
các cổ đông nhỏ nói riêng. Vì vậy nội dung
bài giảng cần làm rõ những điều kiện pháp lí
nào doanh nghiệp cần thoả mãn để được
tham gia vào những giao dịch có giá trị lớn
(tiêu tốn một tỉ lệ phần trăm nhất định của
vốn điều lệ); ai là người có thẩm quyền
quyết định những giao dịch có giá trị lớn
doanh nghiệp được phép tham gia…

Năm là, “Điều chỉnh bằng pháp luật đối
với hoạt động chi trả cổ tức và trả lãi của
doanh nghiệp”. Trong nền kinh tế thị
trường, lợi nhuận của doanh nghiệp cần
được phân phối ra sao và phải được phân bổ
vào những quỹ nào để phục vụ cho mục
đích tái sản xuất, mở rộng quy mô kinh
doanh… không còn là vấn đề nhà nước
phải quan tâm và phải điều chỉnh bằng
pháp luật. Tự bản thân các doanh nghiệp
phải trăn trở về những vấn đề này nếu
muốn đứng vững trên thương trường.
Trong lĩnh vực phân phối lợi nhuận, cái mà
các nhà làm luật cần để tâm là đưa ra một
nguyên tắc phân chia cổ tức và lãi như thế
nào đó để bảo vệ thoả đáng lợi ích của các
cổ đông và các chủ nợ của doanh nghiệp.
Đây là những chủ thể có vốn đầu tư vào
doanh nghiệp nhưng lại không có quyền
trực tiếp tham gia vào quá trình quản lí,
điều hành doanh nghiệp, không nắm bắt
được một cách cụ thể các hoạt động sản
xuất kinh doanh của doanh nghiệp; tuy
nhiên họ lại là những người có quyền được
hưởng lợi thoả đáng từ đồng vốn mà họ đã
bỏ ra và đầu tư vào doanh nghiệp dưới
hình thức vốn cổ phần hoặc vốn nợ.
Tuy nhiên, không nhất thiết phải thiết
kế năm vấn đề trên thành năm chương độc
lập trong môn học luật mà có thể chia thành

hai chương: 1) “Pháp luật điều chỉnh cấu
trúc vốn của doanh nghiệp”: nghiên cứu các
vấn đề về “vốn cổ phần”, “vốn nợ” và
“tăng, giảm vốn điều lệ của doanh nghiệp”;
2) “Pháp luật điều chỉnh xung đột lợi ích
trong doanh nghiệp”: nghiên cứu các vấn đề
về “chia cổ tức, chia lãi trong doanh
nghiệp” và “giao dịch tư lợi”. Hoặc trường
hợp đưa “pháp luật tài chính doanh nghiệp”
vào giảng dạy như những nội dung của môn


đào tạo
74

tạp chí luật học số 4/2008
lut doanh nghip thỡ cú th lng ghộp
vo cỏc chng nghiờn cu v thnh lp
doanh nghip (gii quyt c vn huy
ng vn) v v c ụng (gii quyt c
vn c tc; tng, gim vn iu l; v
giao dch t li)
(10)

Trờn õy l mt vi ý kin m ngi vit
mo mui a ra nhm xỏc nh li v trớ ca
phỏp lut ti chớnh doanh nghip trong
chng trỡnh ging dy lut bc o to c
nhõn lut cng nh nhm gúp phn hon
thin ni dung ging dy mng phỏp lut ny

cho cỏc c nhõn lut tng lai Vit Nam.
Trong iu kin Vit Nam ó bc sang giai
on mi, giai on xõy dng v phỏt trin
nn kinh t th trng theo nh hng xó
hi ch ngha v vi nhn thc rng mc
tiờu o to lut cn phi phc v thit thc
cho yờu cu v nhim v ang i thay ca
nn kinh t v ca ton xó hi, thit ngh cn
cõn nhc v nghiờn cu mt cỏch nghiờm tỳc
cú hng i thớch hp trong quỏ trỡnh
hon thin chng trỡnh ging dy, trc
mt l bc o to c nhõn lut, ti cỏc c
s o to lut nc ta./.

(1).Xem: Robert Charles Clark, Corporate Law,
Aspen Law & Business, 1986; Robert W. Hamilton,
The Law of corporations in A Nutshell, Westgroup,
2000; v Harry G. Henn, John, R. Alexander, Laws
of Corporations, West Publishing Company, 1983
(2).Xem: Robert Charles Clark (Sd), Robert W.
Hamilton (Sd), v Harry G. Henn, John, R.
Alexander (Sd). Cựng mt chng ca giỏo trỡnh cú
th gii quyt c vn qun tr cụng ti v ti
chớnh cụng ti Vớ d: Chng nghiờn cu v c
ụng, ngoi vic gii quyt nhng vn liờn quan
ti quyn b phiu ca c ụng cũn bao quỏt c
quyn hng c tc v quyn mua thờm c phiu ca

c ụng khi cụng ti tng vn iu l bng cỏch phỏt
hnh thờm c phiu

(3). Cỏi c gi l mụn hc Lut ti chớnh Vit
Nam, cho mói ti thi gian gn õy, vn bao hm mt
ni dung rt rng, gii quyt c phỏp lut iu chnh
ti chớnh cụng v phỏp lut iu chnh ti chớnh t. C
th, trong rt nhiu nm, mụn hc ny ó c ging
dy Trng i hc Lut H Ni vi chớn chng,
tr Chng I l chng cung cp nhng kin thc
khoa hc phỏp lớ c bn v Lut ti chớnh Vit Nam,
t Chng II n Chng IX ln lt cung cp kin
thc khoa hc phỏp lớ cho ngi hc v cỏc vn : 1)
Khỏi nim phỏp lut ngõn sỏch nh nc (NSNN),
ch phỏp lớ v phõn cp, lp, chp hnh, quyt toỏn
NSNN; 2) Khỏi nim phỏp lut thu NSNN, ch
phỏp lớ cỏc khon thu NSNN; 3) Khỏi nim phỏp lut
v chi NSNN, ch phỏp lớ cỏc khon chi NSNN; 4)
Ch qun lớ qu NSNN; 5) iu chnh bng phỏp
lut i vi hot ng ti chớnh ca doanh nghip; 6)
Phỏp lut v kinh doanh bo him; 7) Phỏp lut v th
trng ti chớnh; 8) Ch thanh tra ti chớnh.
Xem: Trng i hc Lut H Ni, Giỏo trỡnh lut ti
chớnh Vit Nam, Nxb. Cụng an nhõn dõn, H, nm 2004.
(4).Xem: Chng VI, Giỏo trỡnh lut ti chớnh Vit
Nam, Sd, tr.243 - 272.
(5).Xem: Giỏo trỡnh lut ti chớnh Vit Nam, Sd,
tr. 246 - 261.
(6).Xem: Robert W. Hamilton, Sd, at 163 - 227 v
Harry G. Henn, John, R. Alexander (Sd) at 154 - 463.
(7).Xem: Lut doanh nghip nm 2005, iu 166.
(8). Ch riờng trong lnh vc phỏp lut ti chớnh v
ngõn hng, cỏc mụn sinh viờn phi thi hin nay gm

Lut ngõn sỏch nh nc, Lut thu, Lut chng
khoỏn, Lut kinh doanh bo him, v Lut ngõn hng.
(9).Xem: Compulsory Subjects - 2007 Melbourne University,
Australia. LLB
Curriculum at Faculty of Law, University of Alberta,
Canada; Courses Summary
for Law, Oxford Law: Course
Outline, Cambridge Law School:
(10). Khi son tho giỏo trỡnh lut doanh nghip sau
ny, cn tham kho thờm kinh nghim thit k ni
dung giỏo trỡnh lut cụng ti ca cỏc nc phỏt trin.