luật hôn nhân và gia đình

HQC LU~T HA NQI

TRU'ONG

IIIII

HQC LU~T HA NQI

TRU'ONG

IIIII

IIIII

XUAT

IIIII

XUAT


Chu bien

Chu bien

TS. NGUYEN VAN Clr

TS. NGUYEN VAN Clr

'f~p th~

'f~p th~

tac gia

tac gia

PGS.TS. HA THl MAI ;tHEN

Chuong I, II

PGS.TS. HA THl MAI ;tHEN

Chuong I, II

rs. NGlil'EN· vAN ctr .·

Chuong .ill, VI; VIII,
Chuong X (m1;1c III)

rs. NGlil'EN· vAN ctr .·

Chuong .ill, VI; VIII,
Chuong X (m1;1c III)

TS. NGO THl HUONG

ChuongiV, V

TS. NGO THl HUONG

ChuongiV, V

Chuong VII, Chuong X

TS. NGUYEN PHVdNG LAN

Chuang IX

ThS. BlJI MINH HONG

TS. NGUYEN PHVdNG LAN

(m1;lc I va II)

ThS. BlJI MINH HONG

(lHri~u

dlnh: TS. DINH TRUNG T{JNG)

Chuong VII, Chuong X

(m1;lc I va II)

(lHri~u

Chuang IX

dlnh: TS. DINH TRUNG T{JNG)

CHU'dNG I

CHU'dNG I

I{HAI NitM v A NHUNG NGUYEN TAc co BAN
CUA LU~T HON NHAN VA GIA DINH VItT NAM

I{HAI NitM v A NHUNG NGUYEN TAc co BAN
CUA LU~T HON NHAN VA GIA DINH VItT NAM

?

-

~

~

"

_,

'

I. CHU NGHIA MAC-LENIN VE NHONG HINH

?

-

~

~

"

_,

'

I. CHU NGHIA MAC-LENIN VE NHONG HINH

THAI HON NHAN VA GIA DINH TRONG LlCH sir

THAI HON NHAN VA GIA DINH TRONG LlCH sir

Hon nhan va gia dlnh - d6 la nhihlg hi~n tUQ'Ilg xa h¢i rna
Juon Juon duqc cac nha triet hQC, xa hQi hQC, SU hQC, Ju~t
hQC ... nghien CUu. Han nhan la ca
cua gia dlnh; con gia
d'inh la te bao cua xa h¢i rna trong d6 ket hqp ch~t che, hai
hoa lqi fch cua m6i cong dan, Nha nu6'c va xa h¢i.

Hon nhan va gia dlnh - d6 la nhihlg hi~n tUQ'Ilg xa h¢i rna
Juon Juon duqc cac nha triet hQC, xa hQi hQC, SU hQC, Ju~t
hQC ... nghien CUu. Han nhan la ca
cua gia dlnh; con gia
d'inh la te bao cua xa h¢i rna trong d6 ket hqp ch~t che, hai
hoa lqi fch cua m6i cong dan, Nha nu6'c va xa h¢i.

C.Mac va Ph.Angghen da chUn.g minh m¢t each khoa
hQC rang hon nhan va gia d'inh Ia nhihlg ph~m tru phat tri~n
theo lich sir, rang giua che d¢ kinh te - xa h¢i va t6 chuc gia
dlnh c6 moi lien quan tn;rc tiep va ch~t che. Trong tac phflm
"Ngu6n goc CllG gia dinh, Ctla chl d9 !11 lutu va Ctla Nlu1
nu!Jc" (1884) Ph.Angghen da nhan mt;tnh rang ch~ d¢ gia
dinh trong Xa hQi phl;J thUQC vao quan h¢ Sd hfru thong trj
trong xa h¢i d6 va bu6'c chuy~n tu hinh thai gia dlnh nay len
mqt h!nh thai gia d!nh khac cao hon suy cho cling duqc
quyet dinh bbi nhfing thay dcii trong di6u ki~n v~t chat eta
dai song xa h¢i. Bang tac phtlm d6, Ph.Angghen da lam thay

C.Mac va Ph.Angghen da chUn.g minh m¢t each khoa
hQC rang hon nhan va gia d'inh Ia nhihlg ph~m tru phat tri~n
theo lich sir, rang giua che d¢ kinh te - xa h¢i va t6 chuc gia
dlnh c6 moi lien quan tn;rc tiep va ch~t che. Trong tac phflm
"Ngu6n goc CllG gia dinh, Ctla chl d9 !11 lutu va Ctla Nlu1
nu!Jc" (1884) Ph.Angghen da nhan mt;tnh rang ch~ d¢ gia
dinh trong Xa hQi phl;J thUQC vao quan h¢ Sd hfru thong trj
trong xa h¢i d6 va bu6'c chuy~n tu hinh thai gia dlnh nay len
mqt h!nh thai gia d!nh khac cao hon suy cho cling duqc
quyet dinh bbi nhfing thay dcii trong di6u ki~n v~t chat eta
dai song xa h¢i. Bang tac phtlm d6, Ph.Angghen da lam thay

5.

5.

sa

sa


d6i quan di~m tru6'c day v~ cac hlnh thai hon nhan va gia
dlnh trong l!ch si:r.

d6i quan di~m tru6'c day v~ cac hlnh thai hon nhan va gia
dlnh trong l!ch si:r.

Quan di~m tnr6'c chu ngh!a Mac cho ding, hlnh thai c6
XUa nhat CUa CUQC song Xa hQi }oai nguO'i }a gia dlnh; SaU gia
dlnh Ut. b¢ l~c va cu6i cung la b¢ l~c chuy~n sang Nha nu6'c.
Ph.Angghen la nguO'i dau tien chilng minh ding nh~n
d!nh tren la hoan toan sai lam, la no xuyen t~c thvc te lich su
cua xa h¢i Ioai nguO'i. 6ng da phan tfch ~gu6n g6c han nhan
va gia dlhh tit giai do~n thap nhat cua xa h¢i loai nguO'i, khi
con nguO'i m6'i chi bat dau tach ra kh.oi thien nhien, chua san
xuat ra dugc m¢t thu nao ca, chi hai lugrn nhfrng thuc an san
CO cua thien nhien va VI the rna khi do con chua CO S\f phan
cong lao d¢ng xa h¢i. D~c di~m cua giai do~n nay cua xa
h¢i loai nguO'i la quan h~ tfnh giao bua_bai - xa h¢i hie do
chia ra thanh cac b¢ l~c va quan h~ tfnh giao cua con nguO'i
d day khong co S\f ChQn lQC ngoi thu thfch thu¢c. Luc nay
khong co hon nhan, khong co gia dlnh va b¢ l~c nhu la m¢t
don vi duy nhat khong tach rO'i cua xa h¢i nguyen thuy.
Theo S\f tfnh toan CUa cac nha sir hQC, thO'i ky do keo dai den
hang tram nghln nam ho~c co th6 hang tri~u nam.
Tit tr~ng thai nguyen thuy do trong bu6'c tiep theo cua
lich sir phat tri6n nhfrng hlnh thai h6n nhan va gia dlnh dau

tien, hon nbful va gia dlnh khong nhu bay gib' chung ta thay
rna la che d¢ quan hon. Che d¢ quan hon c6 hai thai ky phat
tri6n chfnh tuong ling v6'i hai hlnh thai hon nhful (gia dlnh).

Quan di~m tnr6'c chu ngh!a Mac cho ding, hlnh thai c6
XUa nhat CUa CUQC song Xa hQi }oai nguO'i }a gia dlnh; SaU gia
dlnh Ut. b¢ l~c va cu6i cung la b¢ l~c chuy~n sang Nha nu6'c.
Ph.Angghen la nguO'i dau tien chilng minh ding nh~n
d!nh tren la hoan toan sai lam, la no xuyen t~c thvc te lich su
cua xa h¢i Ioai nguO'i. 6ng da phan tfch ~gu6n g6c han nhan
va gia dlhh tit giai do~n thap nhat cua xa h¢i loai nguO'i, khi
con nguO'i m6'i chi bat dau tach ra kh.oi thien nhien, chua san
xuat ra dugc m¢t thu nao ca, chi hai lugrn nhfrng thuc an san
CO cua thien nhien va VI the rna khi do con chua CO S\f phan
cong lao d¢ng xa h¢i. D~c di~m cua giai do~n nay cua xa
h¢i loai nguO'i la quan h~ tfnh giao bua_bai - xa h¢i hie do
chia ra thanh cac b¢ l~c va quan h~ tfnh giao cua con nguO'i
d day khong co S\f ChQn lQC ngoi thu thfch thu¢c. Luc nay
khong co hon nhan, khong co gia dlnh va b¢ l~c nhu la m¢t
don vi duy nhat khong tach rO'i cua xa h¢i nguyen thuy.
Theo S\f tfnh toan CUa cac nha sir hQC, thO'i ky do keo dai den
hang tram nghln nam ho~c co th6 hang tri~u nam.
Tit tr~ng thai nguyen thuy do trong bu6'c tiep theo cua
lich sir phat tri6n nhfrng hlnh thai h6n nhan va gia dlnh dau
tien, hon nbful va gia dlnh khong nhu bay gib' chung ta thay
rna la che d¢ quan hon. Che d¢ quan hon c6 hai thai ky phat
tri6n chfnh tuong ling v6'i hai hlnh thai hon nhful (gia dlnh).

t. Gia dlnh huyet t<)c

t. Gia dlnh huyet t<)c

. Do la giai do~n dftu tien cua qua trlnh phat tri~n cac hlnh
thai h6n nhan va gia dlnh. Quan h~ h6n nhan xay dvng theo

. Do la giai do~n dftu tien cua qua trlnh phat tri~n cac hlnh
thai h6n nhan va gia dlnh. Quan h~ h6n nhan xay dvng theo

6

6


the h~, tnoi the h~ (the h¢ cha illy, the h¢ cac con) t(;l.O thanh
nhG'ng nh6tn hon nhfln nhat djnh rna ch1 trong giai he;tn d6
m&i cho phep c6 quan h~ tfnh giao.
Quan h¢ d6 bj cam gifra nhiing nguO'i c6 quan h~ dong
mau tr\fC h¢, ·cam gifra cha my va cac con. Thl}'C the h1c bay
gia anh chi em dong thai Ia vq, Ia chong cua nhau.

2. Gia dlnh Pu .. na-lu-an

the h~, tnoi the h~ (the h¢ cha illy, the h¢ cac con) t(;l.O thanh
nhG'ng nh6tn hon nhfln nhat djnh rna ch1 trong giai he;tn d6
m&i cho phep c6 quan h~ tfnh giao.
Quan h¢ d6 bj cam gifra nhiing nguO'i c6 quan h~ dong
mau tr\fC h¢, ·cam gifra cha my va cac con. Thl}'C the h1c bay
gia anh chi em dong thai Ia vq, Ia chong cua nhau.

2. Gia dlnh Pu .. na-lu-an

DAy Ia bu6c phat tri6n m6i, tien b¢ han so v6i gia dlnh
huyet t(>c. Thl;lc te cua gia dlnh nay la a cho di¢n quan h¢
tfnh giao h~n che h<111 nfra; khong nhiing cam gifra the h¢ cha
my v6i the h¢ cac con rna con cam giua anh em trai vai chi
em gai trong cling m(>t gia dlnh. Nhu v~y, h1c bay gia, m¢t
nh6m cac chi em gai la vq cua m¢t nh6m cac anh em trai,
tru cac anh em trai cua h<;> song trong cling m¢t gia dlnh.
Cac ong chong nay g<;>i nhau la pu-na-lu-an (theo tieng cua
nguai da do my c6 nghia Ia cling h¢i cling thuyen hay
nguai b~n duang).
Nhu v~y, vi¢c chupg ch~ vq chong trong m¢t nh6m hon
nhan b gia dlnh Pu-na-lu-an van con. The nhung trong nh6m
d6 da lo~i tru anh em trai cua vq va chi em gai cua chong.
Cac ong chong khong s6ng chung v6i cac ba vq. H<;> song va
lam vi¢c trong gia dlnh illy de cua mlnh va khong c6 m(>t
quyen gl doi v6i tai san trong gia dlnh cua cac ba vq.
Trong che d(> quftn hon, ro rang la khong th~ xac dinh
duac
. ai la cha cua dua tre rna chi biet me. n6 thoi. Vl the tre
con sinh ra chi theo dong h<;> my rna khong theo dong h<;>
cha. Cac ba my g<;>i tat ca cac tre em (con cua cac. chi em
gai) la con cua mlnh va gia dlnh d6 la "gia dinh khong c6

DAy Ia bu6c phat tri6n m6i, tien b¢ han so v6i gia dlnh
huyet t(>c. Thl;lc te cua gia dlnh nay la a cho di¢n quan h¢
tfnh giao h~n che h<111 nfra; khong nhiing cam gifra the h¢ cha
my v6i the h¢ cac con rna con cam giua anh em trai vai chi
em gai trong cling m(>t gia dlnh. Nhu v~y, h1c bay gia, m¢t
nh6m cac chi em gai la vq cua m¢t nh6m cac anh em trai,

tru cac anh em trai cua h<;> song trong cling m¢t gia dlnh.
Cac ong chong nay g<;>i nhau la pu-na-lu-an (theo tieng cua
nguai da do my c6 nghia Ia cling h¢i cling thuyen hay
nguai b~n duang).
Nhu v~y, vi¢c chupg ch~ vq chong trong m¢t nh6m hon
nhan b gia dlnh Pu-na-lu-an van con. The nhung trong nh6m
d6 da lo~i tru anh em trai cua vq va chi em gai cua chong.
Cac ong chong khong s6ng chung v6i cac ba vq. H<;> song va
lam vi¢c trong gia dlnh illy de cua mlnh va khong c6 m(>t
quyen gl doi v6i tai san trong gia dlnh cua cac ba vq.
Trong che d(> quftn hon, ro rang la khong th~ xac dinh
duac
. ai la cha cua dua tre rna chi biet me. n6 thoi. Vl the tre
con sinh ra chi theo dong h<;> my rna khong theo dong h<;>
cha. Cac ba my g<;>i tat ca cac tre em (con cua cac. chi em
gai) la con cua mlnh va gia dlnh d6 la "gia dinh khong c6

7

7

a

a


cha". Neu m¢t nguai ph~ nu chet thl tai san cua ba ta thua

cha". Neu m¢t nguai ph~ nu chet thl tai san cua ba ta thua

ke l~i cho cac con, my, anh em trai va ch! etn gai. T~t ca
nhfing ngttai nay hqp -l~i thanh cai rna chung ta gQi Ui thi t¢c.
Vi~c ton t~i hlnh thuc qufu1 hon r5 rang khong th~ xem
nhu m¢t hi~n tuqng ngau nhien trong lich sir, rna n6 c6 m(>t
ca SCJ kinh te vfi'ng vang trong hi~n thl;fC Xa h(>i.
Chung ta biet rang, ca sa kinh te cua che d¢ .quan hon Ht
kinh te gia dlnh t~p th~. Trang n~n kinh te ~Y nguai ph~ nu
chiem m¢t dia vi quan trQng quyet dinh hoi vlluc d6 nguai
dan ong chi san ban, hai.lugrn va thu th~p dUQ'C r~t it. Ngum
ph~ nu la lao d¢ng chfnh trong nen kinh te tuang d6i 6n d!nh
xung quanh khu vvc gia dlnh, c6 m¢t vi trf vinh dl;f trong thi ·
t¢c: La thanh vien cua ngum dilng dau thi t¢c, dia vi cua
nguoi phl;l nu trong thj t¢c luc d6 la d¢c l~p va viing vang,
tinh ch~t cu~ thi t¢c luc nay la "thi tl)c mdu quye'n'~.

ke l~i cho cac con, my, anh em trai va ch! etn gai. T~t ca
nhfing ngttai nay hqp -l~i thanh cai rna chung ta gQi Ui thi t¢c.
Vi~c ton t~i hlnh thuc qufu1 hon r5 rang khong th~ xem
nhu m¢t hi~n tuqng ngau nhien trong lich sir, rna n6 c6 m(>t
ca SCJ kinh te vfi'ng vang trong hi~n thl;fC Xa h(>i.
Chung ta biet rang, ca sa kinh te cua che d¢ .quan hon Ht
kinh te gia dlnh t~p th~. Trang n~n kinh te ~Y nguai ph~ nu
chiem m¢t dia vi quan trQng quyet dinh hoi vlluc d6 nguai
dan ong chi san ban, hai.lugrn va thu th~p dUQ'C r~t it. Ngum
ph~ nu la lao d¢ng chfnh trong nen kinh te tuang d6i 6n d!nh
xung quanh khu vvc gia dlnh, c6 m¢t vi trf vinh dl;f trong thi ·
t¢c: La thanh vien cua ngum dilng dau thi t¢c, dia vi cua
nguoi phl;l nu trong thj t¢c luc d6 la d¢c l~p va viing vang,
tinh ch~t cu~ thi t¢c luc nay la "thi tl)c mdu quye'n'~.

3. Hon nhan (gia dlnh) doi ngiu
Bu6'c phat tri~n tiep thea cua gia dlnh la ach6 trong m¢t
nh6m, nhfrng ngum c6 th~ c6 quan h~ hon nhan ngay cang
thu hyp l~i, tu ch6 anh chi em· trai va chi em gai, bay gioi
lo~i tru ca anh em,. chi em hQ hang a hang chu bac, chau
chat va nhftng nguoi hQ hang xa khac. Va nhu v~y thl cu6i
cung trong nh6m d6 khong the c6 hlnh thuc quan hon duqc.
Vl the gia dlnh Pu-na-lu-an phai chuyen thanh gia dlnh d6i
ngau, nghla la chi con l~i tirng c~p vq· chong. M~t klu1c, v6'i
Sl;f phat tri~n cua Xa h(>i, ngUOi phl;l nft mu6n dUQ'C thUQC ve
chi m¢t nguoi dan ong va theo Ph.Angghen, gia dlnh d6i
ngau xu~t hi~n, tru6'c het la do cong cua nguoi dan ba, chu
khong phai la dan 6ng.
8

3. Hon nhan (gia dlnh) doi ngiu
Bu6'c phat tri~n tiep thea cua gia dlnh la ach6 trong m¢t
nh6m, nhfrng ngum c6 th~ c6 quan h~ hon nhan ngay cang
thu hyp l~i, tu ch6 anh chi em· trai va chi em gai, bay gioi
lo~i tru ca anh em,. chi em hQ hang a hang chu bac, chau
chat va nhftng nguoi hQ hang xa khac. Va nhu v~y thl cu6i
cung trong nh6m d6 khong the c6 hlnh thuc quan hon duqc.
Vl the gia dlnh Pu-na-lu-an phai chuyen thanh gia dlnh d6i
ngau, nghla la chi con l~i tirng c~p vq· chong. M~t klu1c, v6'i
Sl;f phat tri~n cua Xa h(>i, ngUOi phl;l nft mu6n dUQ'C thUQC ve
chi m¢t nguoi dan ong va theo Ph.Angghen, gia dlnh d6i
ngau xu~t hi~n, tru6'c het la do cong cua nguoi dan ba, chu
khong phai la dan 6ng.
8

Tuy v~y, hon nhan doi ngau trong dieu ki¢n che d¢ th!
t(>c khong th~ vfing ben duqc, n6 de b! ngm1i vq ho~c nguai
ch6ng pha vfl, con cai do bon nhan d6 sinh ra van thu(>c ve
th! t()c my nhu tru6'c. Sa di nhu v~y I~ do kinh te van thu(>c
ve th! t(>c. Gia dlnh doi ngau van chua phai Ia m(>t don vi
kinh te. N6 chi Ia m(>t don v1 hon phoi, m¢t c~p hon nhan,
con th! t()c van Ia m(>t dan vi kinh te. ..

Tuy v~y, hon nhan doi ngau trong dieu ki¢n che d¢ th!
t(>c khong th~ vfing ben duqc, n6 de b! ngm1i vq ho~c nguai
ch6ng pha vfl, con cai do bon nhan d6 sinh ra van thu(>c ve
th! t()c my nhu tru6'c. Sa di nhu v~y I~ do kinh te van thu(>c
ve th! t(>c. Gia dlnh doi ngau van chua phai Ia m(>t don vi
kinh te. N6 chi Ia m(>t don v1 hon phoi, m¢t c~p hon nhan,
con th! t()c van Ia m(>t dan vi kinh te. ..

4. Hon nhan mc)t Vf! mc)t chong va cac bien th~ cua no

4. Hon nhan mc)t Vf! mc)t chong va cac bien th~ cua no

l-Ion nhan doi ngau khong phai la hon nhan m()t vq m(>t
ch6ng. Hon nhan m(>t vq m(>t chong la hon nhan m6'i trong
J!ch sir d~c trung cho m(>t che d¢ xa h¢i khac.
Ph.Angghen da chi ro, buac chuy~n tu hon nhan doi ngau
sang hon nhan m(>t. vq m()t chong kh6'p v6i giai do~n rna muc
phan h6a lao d¢ng cao nhat, khi rna hi¢u suat lao d(>ng phat
tri6n den muc co cua cai thua. Ong da phan tich va di den ket
lu~n ding dftn dan nhfing cua cai thua hi gia dinh doi ngau
chiem lay. Nha vi~c chiem hetu ay rna gia dinh doi ngau sau

d6 da c6 nhfing thay d6i can ban. N6 bat dau doi mlnh v6i thi
t(>c, nhu m¢t don vi kinh te d(>c l~p cua thi t¢c, tuy y sir dl)ng
tai san Ctla mJ.nh. Tht;rc te, tai san do khong thUQC Ve gia dlnh
va cac thanh vi en gia dinh m¢t each blnh d~ng rna n6 chi'
thu(>c ve nguai dling dau gia dlnh, tuc la nguai chong.
S\T vi~c ay dien ra do Sl;T phan cong lao d(>ng xa h¢i.
Chong Ia lao d(>ng chinh v6'i hi¢u suat lao d¢ng cao hon va c6
cua cai thua, con ngtrlao d¢ng thap hon va kh6ng c6 cua cai du thua. Chfnh tu day
Ia c¢i nguon cua st;r bat blnh d~ng dau iien trong xa h¢i:
"... Czia cdi dan dan tang them thi mr)t mijt n6 lanz cho nguiJi

l-Ion nhan doi ngau khong phai la hon nhan m()t vq m(>t
ch6ng. Hon nhan m(>t vq m(>t chong la hon nhan m6'i trong
J!ch sir d~c trung cho m(>t che d¢ xa h¢i khac.
Ph.Angghen da chi ro, buac chuy~n tu hon nhan doi ngau
sang hon nhan m(>t. vq m()t chong kh6'p v6i giai do~n rna muc
phan h6a lao d¢ng cao nhat, khi rna hi¢u suat lao d(>ng phat
tri6n den muc co cua cai thua. Ong da phan tich va di den ket
lu~n ding dftn dan nhfing cua cai thua hi gia dinh doi ngau
chiem lay. Nha vi~c chiem hetu ay rna gia dinh doi ngau sau
d6 da c6 nhfing thay d6i can ban. N6 bat dau doi mlnh v6i thi
t(>c, nhu m¢t don vi kinh te d(>c l~p cua thi t¢c, tuy y sir dl)ng
tai san Ctla mJ.nh. Tht;rc te, tai san do khong thUQC Ve gia dlnh
va cac thanh vi en gia dinh m¢t each blnh d~ng rna n6 chi'
thu(>c ve nguai dling dau gia dlnh, tuc la nguai chong.
S\T vi~c ay dien ra do Sl;T phan cong lao d(>ng xa h¢i.
Chong Ia lao d(>ng chinh v6'i hi¢u suat lao d¢ng cao hon va c6
cua cai thua, con ngtrlao d¢ng thap hon va kh6ng c6 cua cai du thua. Chfnh tu day

Ia c¢i nguon cua st;r bat blnh d~ng dau iien trong xa h¢i:
"... Czia cdi dan dan tang them thi mr)t mijt n6 lanz cho nguiJi


ch6ng c6 n1.qt dfa vi quan tr(nzg han nguo'i vq, va m(it k/ui.c,
czla cdi d6 khiel·z cho nguai chong ndy ra xu huang lqi d~tng
dfa vi viing vang hon ily di thay ddi lu(lt l? thi'ta kl cd truye'n
d(uzg lam lqi cho con cai minh ... Vi v(ly, can phdi x6a bo chl
dr) huyet tqc theo nuJ.u quye'n di da va che' dr) d6 da bf x6a bo,
huyet tr)c tlzeo'lu? cha va quye1z kl thita cha duqc xac l(lp" _(l)

ch6ng c6 n1.qt dfa vi quan tr(nzg han nguo'i vq, va m(it k/ui.c,
czla cdi d6 khiel·z cho nguai chong ndy ra xu huang lqi d~tng
dfa vi viing vang hon ily di thay ddi lu(lt l? thi'ta kl cd truye'n
d(uzg lam lqi cho con cai minh ... Vi v(ly, can phdi x6a bo chl
dr) huyet tqc theo nuJ.u quye'n di da va che' dr) d6 da bf x6a bo,
huyet tr)c tlzeo'lu? cha va quye1z kl thita cha duqc xac l(lp" _(l)

Do ket qua cua S\f ki~n tren, gia dlnh doi ngau da tra
thanh m¢t don vi kinh te dqc l~p trong thi t¢c, khong con
phl;l thuqc vao thi tqc va cuoi cling lam tan ra thi tqc.

Do ket qua cua S\f ki~n tren, gia dlnh doi ngau da tra
thanh m¢t don vi kinh te dqc l~p trong thi t¢c, khong con
phl;l thuqc vao thi tqc va cuoi cling lam tan ra thi tqc.

Vao thOi ky nay xuat hi~n mqt hlnh thuc bung gian Ut
gia dlnh gia truemg. Net d~c trung cua gia dlnh nay .la "Slf ttl
chuc mr)t st/ nguoi t~( do va !chong t~( do thanh gia dinh du6'i
quye'n llfc· gia trud'ng cua nguoi chu gia dinh. Hinh thuc gia

dinh d6 danh ditu bu6'c chuyln tit chl dq han nhan dtfi ngdu
sang che' dq mqt vq mqt ch6ng".

Vao thOi ky nay xuat hi~n mqt hlnh thuc bung gian Ut
gia dlnh gia truemg. Net d~c trung cua gia dlnh nay .la "Slf ttl
chuc mr)t st/ nguoi t~( do va !chong t~( do thanh gia dinh du6'i
quye'n llfc· gia trud'ng cua nguoi chu gia dinh. Hinh thuc gia
dinh d6 danh ditu bu6'c chuyln tit chl dq han nhan dtfi ngdu
sang che' dq mqt vq mqt ch6ng".

Ttr d6 dan den ket qua rna Ph.Angghen gQi la m¢t CUQC
each m(;lng xa h¢i tri~t de nh~t - chuyen tlr che d¢ thi t¢c
khong c6 giai cap sang che d¢ tu hfiu - c6 giai cap. Cu¢c
each m(;lng d6 da bat dAu khong phai nO'i nao khac rna ngay
trong gia dlnh. Chfnh trong gia dlnh ca the da xuat hi~n
bat blnh d~ng giai cap dftu tien giua cac gi&i.

Ttr d6 dan den ket qua rna Ph.Angghen gQi la m¢t CUQC
each m(;lng xa h¢i tri~t de nh~t - chuyen tlr che d¢ thi t¢c
khong c6 giai cap sang che d¢ tu hfiu - c6 giai cap. Cu¢c
each m(;lng d6 da bat dAu khong phai nO'i nao khac rna ngay
trong gia dlnh. Chfnh trong gia dlnh ca the da xuat hi~n
bat blnh d~ng giai cap dftu tien giua cac gi&i.

Ph.Angghen da ket lu~n ding che d¢ m¢t vq m¢t ch6~g
"quye't klu5ng phdi la ket qud giila tinh yeu trai gai, n6 tuy¢t
nhien khottg dfnh dang gi dtn th{( tinh ye-u nay, vi nhu tru6'c
Ida cac CUQC han nhan vdn Ia nhilng CUQC han nhan c6 tinh
lqi h(;li. Gia dinh ca thlla hinh thuc gia dinh dau tien khong

Ph.Angghen da ket lu~n ding che d¢ m¢t vq m¢t ch6~g
"quye't klu5ng phdi la ket qud giila tinh yeu trai gai, n6 tuy¢t
nhien khottg dfnh dang gi dtn th{( tinh ye-u nay, vi nhu tru6'c
Ida cac CUQC han nhan vdn Ia nhilng CUQC han nhan c6 tinh
lqi h(;li. Gia dinh ca thlla hinh thuc gia dinh dau tien khong

(l).Xem: C.Mac- Ph.Angghen tuyln t(ip, T~p VI, tr. 92- 94.

(l).Xem: C.Mac- Ph.Angghen tuyln t(ip, T~p VI, tr. 92- 94.

10

10

sv

sv


ciin c(( VGO CGC aie'u kifn. f~( nlzien 1110 Call Clf VQO CQC diffll
ldifn ki nh te: vao s~r th&ng lqi c1ia clze' df} ttl' hiiu dol v6'i che' dt}
c6ng /u(u hk ban da'u, duqc hinh thanh n1Qf each f{f ph at".
. Chfnh vl v~y, khong phai ngau nhien va. v6 fch rna
Ph.Angghen trong tac phftm cua mlnh dong thai phan tfch
ngu6n goc CUa gia dlnh (gia dlnh ffiQt VCj m<)t chong) Va
ngu6n goc cua che d¢ tu hGu (che d¢ da de ra gia dlnh ay'
bAt n6 phl.)C Vl.) cho lqi ich Ctla mlnh) va cua Nha nu6'c (rna
can phai dl.)'a VaO che d¢ tU' hfiU d~ }U'U danh thien c6 Sl.)' bat
blnh d~ng giii'a hai gi6i).
Va nhu v~y da di~n ra vi¢c chuy~n tu gia dlnh doi ngau

sang gia dlnh ca th~. Ml;IC dfch cua che d¢ gia dlnh ca th~ la
con cua ngub'i vq de ra dUt khoat la con cua .chong ba ta.
Nguai con nay se thua ke tai san cua cha, se theo dong hQ
cha chu ld16ng thea dong hQ my. My lmong con c6 m¢t vai
tro nhu tru6c day nii'a. Che d¢ mau quy6n da duqc thay bang
che d¢ ph\\ quy~n.
Cling thai gian nay, trong lich sir xuat hi¢n no 1¢, Ia ket
qua cua vi¢c danh chiem cac b¢ l~c lang gieng. Nhiing tu
binh no 1¢ da rat c6 lqi cho lao d¢ng. Ngay tu dau no 1¢ da
lam cho che d¢ ffiQt VQ' ffiQt chong hoan toan mau thuan va
gia t~o, m¢t vq m¢t chong chi doi v6'i dan ba chu lmong phai
doi v6'i dan ong.
Ph.Angghen da chi r5, che d¢ m(>t vq m¢t ch6ng rna trl;fc
tiep la gia dlnh ca th~ lmong phai la ket qua cua tlnh yeu
giii'a nam va nii'. Gia dlnh ca th~ la hlnh thuc gia dlnh dau
tien cua moi quan h~ c6 tfnh toan kinh te.
Theo Ph.Angghen, tlnh yeu giii'a nam va nii' la "bltltc tie'n
11

ciin c(( VGO CGC aie'u kifn. f~( nlzien 1110 Call Clf VQO CQC diffll
ldifn ki nh te: vao s~r th&ng lqi c1ia clze' df} ttl' hiiu dol v6'i che' dt}
c6ng /u(u hk ban da'u, duqc hinh thanh n1Qf each f{f ph at".
. Chfnh vl v~y, khong phai ngau nhien va. v6 fch rna
Ph.Angghen trong tac phftm cua mlnh dong thai phan tfch
ngu6n goc CUa gia dlnh (gia dlnh ffiQt VCj m<)t chong) Va
ngu6n goc cua che d¢ tu hGu (che d¢ da de ra gia dlnh ay'
bAt n6 phl.)C Vl.) cho lqi ich Ctla mlnh) va cua Nha nu6'c (rna
can phai dl.)'a VaO che d¢ tU' hfiU d~ }U'U danh thien c6 Sl.)' bat
blnh d~ng giii'a hai gi6i).
Va nhu v~y da di~n ra vi¢c chuy~n tu gia dlnh doi ngau

sang gia dlnh ca th~. Ml;IC dfch cua che d¢ gia dlnh ca th~ la
con cua ngub'i vq de ra dUt khoat la con cua .chong ba ta.
Nguai con nay se thua ke tai san cua cha, se theo dong hQ
cha chu ld16ng thea dong hQ my. My lmong con c6 m¢t vai
tro nhu tru6c day nii'a. Che d¢ mau quy6n da duqc thay bang
che d¢ ph\\ quy~n.
Cling thai gian nay, trong lich sir xuat hi¢n no 1¢, Ia ket
qua cua vi¢c danh chiem cac b¢ l~c lang gieng. Nhiing tu
binh no 1¢ da rat c6 lqi cho lao d¢ng. Ngay tu dau no 1¢ da
lam cho che d¢ ffiQt VQ' ffiQt chong hoan toan mau thuan va
gia t~o, m¢t vq m¢t chong chi doi v6'i dan ba chu lmong phai
doi v6'i dan ong.
Ph.Angghen da chi r5, che d¢ m(>t vq m¢t ch6ng rna trl;fc
tiep la gia dlnh ca th~ lmong phai la ket qua cua tlnh yeu
giii'a nam va nii'. Gia dlnh ca th~ la hlnh thuc gia dlnh dau
tien cua moi quan h~ c6 tfnh toan kinh te.
Theo Ph.Angghen, tlnh yeu giii'a nam va nii' la "bltltc tie'n
11


dgo d{tc !on nlu1t dii c6 the" ph at trieiz duqc til che' dl) m.l)t v{J
ml)t ch6ng -· trong 1ong ch{ dl) ely, song song v(Ji chi dl) ii'y
hay nguqc lgi viti chl dl) ay, ftty theo tung tntong hqp - bu(Jc
tie'n nu1 cluing ta c6 duqc Ia nho che' dl) d6 ... m.a toan bl) the'
gi/Ji tru&c kia chua he' bitt tl!i (ngu6tz goc czla gia dinh, etta
chl dl) tu hilu va CllQ Nha nu&c). Tinh yeu d6 dii xuat hif.n
va phat triln m.l)t each do'i ltJ,p v(Ji gia dinh, ngoai phgm vi
gia dz'nh va pha hogi hon nhan, brJi vi d6 khong phdi [a tinh
yeu giila vq va ch6ng". Ban chfit cua hon nhan ca th~ vihlg
chac dum Sl;l' thong tr! cua nguai chong VOn da lo~i tru dieu ,

d6. Trong tfft ca cac giai cfip chu d¢ng trong l!ch sir nghia Ut
trong tfit ca cac giai cap thong tri thl vi~c ket hon vftn nhu
tru6'c, k6 tu khi c6 han nhan doi ngftu, nghia Ut m¢t vi~c c6
tinh toan lqi h~i, do cha ffiy thu xep.
R5 rang han nhan va gia dlnh cua che d¢ m¢t vq m¢t
chong rna dau tien Ut gia dlnh ca th6 va cac bien th6 cua n6
trong cac xa h¢i c6 giai cfip doi khang (chiem hthl no 1~,
phong lden, tU ban) khong phai la S\( lien ket tren C(J sa tlnh
cam rna dva tren ca sa tai san. Chi c6 trong cac giai cap hi
ap hue, bbi v~y chi c6 trong giai cap vo san thl tlnh yeu nam
nu m6'i trb thanh m¢t quy t~c trong cac quan h~ doi vm
nguai phl} nu.
(Ph.Angghen - Nguon goc cua gia dlnh, cua che d¢ tu
hfru vacua Nha nu6'c).

dgo d{tc !on nlu1t dii c6 the" ph at trieiz duqc til che' dl) m.l)t v{J
ml)t ch6ng -· trong 1ong ch{ dl) ely, song song v(Ji chi dl) ii'y
hay nguqc lgi viti chl dl) ay, ftty theo tung tntong hqp - bu(Jc
tie'n nu1 cluing ta c6 duqc Ia nho che' dl) d6 ... m.a toan bl) the'
gi/Ji tru&c kia chua he' bitt tl!i (ngu6tz goc czla gia dinh, etta
chl dl) tu hilu va CllQ Nha nu&c). Tinh yeu d6 dii xuat hif.n
va phat triln m.l)t each do'i ltJ,p v(Ji gia dinh, ngoai phgm vi
gia dz'nh va pha hogi hon nhan, brJi vi d6 khong phdi [a tinh
yeu giila vq va ch6ng". Ban chfit cua hon nhan ca th~ vihlg
chac dum Sl;l' thong tr! cua nguai chong VOn da lo~i tru dieu ,
d6. Trong tfft ca cac giai cfip chu d¢ng trong l!ch sir nghia Ut
trong tfit ca cac giai cap thong tri thl vi~c ket hon vftn nhu
tru6'c, k6 tu khi c6 han nhan doi ngftu, nghia Ut m¢t vi~c c6
tinh toan lqi h~i, do cha ffiy thu xep.
R5 rang han nhan va gia dlnh cua che d¢ m¢t vq m¢t

chong rna dau tien Ut gia dlnh ca th6 va cac bien th6 cua n6
trong cac xa h¢i c6 giai cfip doi khang (chiem hthl no 1~,
phong lden, tU ban) khong phai la S\( lien ket tren C(J sa tlnh
cam rna dva tren ca sa tai san. Chi c6 trong cac giai cap hi
ap hue, bbi v~y chi c6 trong giai cap vo san thl tlnh yeu nam
nu m6'i trb thanh m¢t quy t~c trong cac quan h~ doi vm
nguai phl} nu.
(Ph.Angghen - Nguon goc cua gia dlnh, cua che d¢ tu
hfru vacua Nha nu6'c).

5. Hon nhan va gia d)nh du6i che de} xa ht)i chu nghia

5. Hon nhan va gia d)nh du6i che de} xa ht)i chu nghia

Ph.Angghen phe phan gay gfit gia dlnh tu san. M~t khac
ong d~t cau hoi: V~y thl gia dlnh tuang lai (tuc la gia dlnh
xa h¢i chu nghia) se nhu the nao khi rna da mfit di nhlhlg

Ph.Angghen phe phan gay gfit gia dlnh tu san. M~t khac
ong d~t cau hoi: V~y thl gia dlnh tuang lai (tuc la gia dlnh
xa h¢i chu nghia) se nhu the nao khi rna da mfit di nhlhlg

12

12


nguyen nhan kinh te, tu·c Ht che d¢ tu hfru - cai rna dade ra
gia dlnh ca th~ fi.y? Gia dlnh m¢t vq m¢t chong co mat di
khong khi khong con nhung nguyen nhan kinh te ay nii'a?

CO the tdt lb'i nhU sau rna khong phai la khong CO CCI SO, che
d¢ d6 se khong mat di, rna trai l(;li chi den hie bay gib' m6'i
duqc th'fC hi¢n trQn V~n. V ai vi¢c cac tU li¢u san XUai bien
thanh tai san xa h¢i, thl che d¢ lao d¢ng lam thue cua .giai
cap v6 san cling se mat di, va tlnh tr~ng m¢t s6 phl;l nu c~n
phai ban mlnh vi dong tien cfing theo d6 rna mat di, t¢ mai
dam se mat di, va che d¢ m¢t vq chong kh6ng nhfing khong
bi suy tan, rna cu6i cung l(;li con tra thanh hi¢n th1fc, ngay ca
d6i v6'i dan ong nfi'a. Luc nao m¢t the h¢ dan ong khong bao
gia phai dung tien ho~C dung nhfing phuong ti¢n quyen ll;fC
xa h¢i nao khac de mua nguOi dan ba, va m()t the h¢ dan ba
khong bao gia phai hien mlnh cho dan ong vl m()t ly do. nao
khac ngoai tmh yeu chan chfnh, ho~c tiT ch6i khong dam
hien mlnh cho ngub'i yeu VI Sf! nhfing h~U qua ldnh te CUa Sl;f
hien than d6. Khi nan nhfing con nguOi nhu the ra dOi, thi hQ
se vUt: bo Uit ca nhiing ·dieu rna theo quan ni¢m hi¢n nay hQ
phai lam: Tl! hQ, hQ se biet cAn phai lam nhu the nao, va tt;r
hQ, h9 se gay lay m¢t cong·lu~n thfch hqp d~ phe ph~n hanh .
vi cua m8i ngum (nguori g6c cua ght dlnh, cua che d¢ tu hfiu
vacua Nha nu6'c).
Mam m6ng cua hon nhan va gia dmh m6i xa h¢i chu
nghia da c6 tit trong Ibng chu nghia tu ban, trong m6i quan
h~ giua nhan dan iao d¢ng·, giii'a nh~g nguOi vo san. Tu,y
v~y trong dieu ki~n xa hkhong th~. phat tri~n duqc. N6. hi h:;1n che bai nhfrng dieu
lden
. kinh te - xa hoi. do nen san xuat ·tu ban sinh ra. .
13

nguyen nhan kinh te, tu·c Ht che d¢ tu hfru - cai rna dade ra

gia dlnh ca th~ fi.y? Gia dlnh m¢t vq m¢t chong co mat di
khong khi khong con nhung nguyen nhan kinh te ay nii'a?
CO the tdt lb'i nhU sau rna khong phai la khong CO CCI SO, che
d¢ d6 se khong mat di, rna trai l(;li chi den hie bay gib' m6'i
duqc th'fC hi¢n trQn V~n. V ai vi¢c cac tU li¢u san XUai bien
thanh tai san xa h¢i, thl che d¢ lao d¢ng lam thue cua .giai
cap v6 san cling se mat di, va tlnh tr~ng m¢t s6 phl;l nu c~n
phai ban mlnh vi dong tien cfing theo d6 rna mat di, t¢ mai
dam se mat di, va che d¢ m¢t vq chong kh6ng nhfing khong
bi suy tan, rna cu6i cung l(;li con tra thanh hi¢n th1fc, ngay ca
d6i v6'i dan ong nfi'a. Luc nao m¢t the h¢ dan ong khong bao
gia phai dung tien ho~C dung nhfing phuong ti¢n quyen ll;fC
xa h¢i nao khac de mua nguOi dan ba, va m()t the h¢ dan ba
khong bao gia phai hien mlnh cho dan ong vl m()t ly do. nao
khac ngoai tmh yeu chan chfnh, ho~c tiT ch6i khong dam
hien mlnh cho ngub'i yeu VI Sf! nhfing h~U qua ldnh te CUa Sl;f
hien than d6. Khi nan nhfing con nguOi nhu the ra dOi, thi hQ
se vUt: bo Uit ca nhiing ·dieu rna theo quan ni¢m hi¢n nay hQ
phai lam: Tl! hQ, hQ se biet cAn phai lam nhu the nao, va tt;r
hQ, h9 se gay lay m¢t cong·lu~n thfch hqp d~ phe ph~n hanh .
vi cua m8i ngum (nguori g6c cua ght dlnh, cua che d¢ tu hfiu
vacua Nha nu6'c).
Mam m6ng cua hon nhan va gia dmh m6i xa h¢i chu
nghia da c6 tit trong Ibng chu nghia tu ban, trong m6i quan
h~ giua nhan dan iao d¢ng·, giii'a nh~g nguOi vo san. Tu,y
v~y trong dieu ki~n xa hkhong th~. phat tri~n duqc. N6. hi h:;1n che bai nhfrng dieu
lden
. kinh te - xa hoi. do nen san xuat ·tu ban sinh ra. .
13

Cu¢c each m~ng xa h¢i chu nghia la m¢t Sl! thay d6i sau
sac toan di~n. N6 khong chi x6a bo tat ca nhUng hlnh thuc tu
hfru doi v6'i tu li~u san xuat rna con ca nhfing quan h~ do che
dhon nhan m6'i dl;l'a tren ca tlnh yeu gifra nam va nfr. Va "vi
bdn chat Clla tlnh yeu Ia khong thl chia duqc ... cho nen
han nluin dlfa tren co siJ tinh yeu do ngay bdn chat etta n6 Ia
han nhari m.f)t vq mf)t ch6ng" (Ngu6n goc cua gia dlnh ... ).

Cu¢c each m~ng xa h¢i chu nghia la m¢t Sl! thay d6i sau
sac toan di~n. N6 khong chi x6a bo tat ca nhUng hlnh thuc tu
hfru doi v6'i tu li~u san xuat rna con ca nhfing quan h~ do che
dhon nhan m6'i dl;l'a tren ca tlnh yeu gifra nam va nfr. Va "vi
bdn chat Clla tlnh yeu Ia khong thl chia duqc ... cho nen
han nluin dlfa tren co siJ tinh yeu do ngay bdn chat etta n6 Ia
han nhari m.f)t vq mf)t ch6ng" (Ngu6n goc cua gia dlnh ... ).

Duoi che d¢ xa h¢i chu nghia, ~on nhan thl;TC Sl! la mf)t
vq mqt ch6ng theo nghfa giii nguyen, chit tuy~t nhien khong
phdi la theo nghia ljch sit cua danh tit d6".

Duoi che d¢ xa h¢i chu nghia, ~on nhan thl;TC Sl! la mf)t
vq mqt ch6ng theo nghfa giii nguyen, chit tuy~t nhien khong
phdi la theo nghia ljch sit cua danh tit d6".

II. ICUAHONNHAN

II. ICUAHONNHAN

sa

se

II

?

"

NH·AN VA cAc DAC TRUNG

"

sa

II

?

1. I(hai ni~m bon nhan

Tru6'c het, han nhan la hi~n tuQllg xa h¢i - la s1.;t lien ket
gifra dan ong va dan ba. Trong xa h¢i c6 giai cap, hon nhan
mang tfnh, giai cap. Dum che d¢ xa h¢i chit nghla, hon nhan
la Sl;l' lien ket gifra nguai dan 6ng Va nguoi dan ba dUQ'C phap

lu~t thira nh~n d~ xay dgng gia dlnh va Chung song vai nhau
suot doi. Sl! lien ket d6 phat sinh, hlnh thanh do vi~c ket hon
. va duqc bi~u hi~n (j m¢t quan h~ xa hthan, d6 la quan h~ vq ch6ng. Quan h~ nay la quan h~ giai
tfnh, thl;l'C chat Va y ngma CUa no th~ hi~n trong Vi~C sinh de,
nuoi nang, giao dl;lC COn cai, dap Ung lftn nhau nhfrng nhu
cftu tinh thAn va v~t chat trong doi song hang ngay. Vai tro
va y nghia nay cua hon nhan d~u c6 trong mQi xa hC.Mac va Ph.Angghen da nhan m~nh rilng san xuat ra CUQC
song chfnh ban than mlnh la nho lao d¢ng, con san xuat
14

se

"

NH·AN VA cAc DAC TRUNG

"

1. I(hai ni~m bon nhan

Tru6'c het, han nhan la hi~n tuQllg xa h¢i - la s1.;t lien ket
gifra dan ong va dan ba. Trong xa h¢i c6 giai cap, hon nhan
mang tfnh, giai cap. Dum che d¢ xa h¢i chit nghla, hon nhan
la Sl;l' lien ket gifra nguai dan 6ng Va nguoi dan ba dUQ'C phap
lu~t thira nh~n d~ xay dgng gia dlnh va Chung song vai nhau
suot doi. Sl! lien ket d6 phat sinh, hlnh thanh do vi~c ket hon
. va duqc bi~u hi~n (j m¢t quan h~ xa hthan, d6 la quan h~ vq ch6ng. Quan h~ nay la quan h~ giai

tfnh, thl;l'C chat Va y ngma CUa no th~ hi~n trong Vi~C sinh de,
nuoi nang, giao dl;lC COn cai, dap Ung lftn nhau nhfrng nhu
cftu tinh thAn va v~t chat trong doi song hang ngay. Vai tro
va y nghia nay cua hon nhan d~u c6 trong mQi xa hC.Mac va Ph.Angghen da nhan m~nh rilng san xuat ra CUQC
song chfnh ban than mlnh la nho lao d¢ng, con san xuat
14


CUQC song khac }a nhO' sinh de, Va l~tp tU'C XUat hi¢n hai moi
quan h~, m¢t m~t la moi quan h¢ t~r nhien, m~t klu1c la moi
quan h~ xa h¢i. D6 la moi quan h~ xa h<)i, bai aday c6 S\}'
tham gia Clla nhh~U ngll'O'i bat lc~ trong di~u ki~n nao, bang
each nao va v6i ffil;JC dich gl. M~t khac, quan h~ hon nhan la
quan h~ xa h¢i duqc xac dinh bai cac quan h~ san xuat hi~n
dang thong tr!. Vl the tfnh chat ct1a hon nhan c6 th~ thay d6i,
phlJ thu¢c vao ca sa kinh te dang thong tri. Han nfra axa h¢i
nao rna cac quan h¢ hon nhan duqc coi la quan h~ phap hl~t
thl Sl;J' lien ket gifra ngUO'i dan ong va ngUm dan ba la hlnh
thuc cua cac quan h~ d6 mangy nghla nhu Ut m¢t Sl;l' ki~n
phap ly lam phat sinh cac quy~n va nghia Vl;l nhat djnh cho
cac ben VQ' va ch6ng. Trong m6i giai do~n phat tri~n cua ljch
sir, giai cap thong tri bang phap lu~t di~u chinh cac quan h¢
hon nhan cho phu hqp v6i y chf, nguy~n VQng ~ua m'inh,
phl;JC V9 cho lqi fch giai cap cua mlnh. R5 rang hon nhan la
m¢t hi¢n tuqng xa h<)i mang tfnh giai cap. xa h¢i nao thl
c6 hlnh thai hon nhan d6, va tuong ling v6i nola che d¢ hon
nhan nhat d!nh. Vf d~1: a xa h¢i phong kien c6 bon nhan
phong kien, xa h¢i tu ban c6 bon nhan tu san, xa h¢i xa
h¢i chit nghia c6 hon nhan xa h¢i chit nghia.

Nhu v~y, hon nhan theo Lu~t hon nhan va gia dlnh Vi~t
Nam la Sl! lien ket gifi'a m¢t nguai dan ong va m¢t ngum dan
ba tren nguyen tac hoan to~m blnh dAng va tv nguy¢n theo
quy djnh cua phap lu~t nham churig song v6i nhau suot dm
va xay dlplg gia dlnh h~nh phuc, dan chu, boa tbu~n va ben
vfmg. J(hoan 6 Di~u 8 Lu~t bon nban va gia dlnh nam 200b
giai thfch: "Hon nlzan Ia quan h¢ giiia vq va cluJ'ng sau khi
da ke't lzon''.

CUQC song khac }a nhO' sinh de, Va l~tp tU'C XUat hi¢n hai moi
quan h~, m¢t m~t la moi quan h¢ t~r nhien, m~t klu1c la moi
quan h~ xa h¢i. D6 la moi quan h~ xa h<)i, bai aday c6 S\}'
tham gia Clla nhh~U ngll'O'i bat lc~ trong di~u ki~n nao, bang
each nao va v6i ffil;JC dich gl. M~t khac, quan h~ hon nhan la
quan h~ xa h¢i duqc xac dinh bai cac quan h~ san xuat hi~n
dang thong tr!. Vl the tfnh chat ct1a hon nhan c6 th~ thay d6i,
phlJ thu¢c vao ca sa kinh te dang thong tri. Han nfra axa h¢i
nao rna cac quan h¢ hon nhan duqc coi la quan h~ phap hl~t
thl Sl;J' lien ket gifra ngUO'i dan ong va ngUm dan ba la hlnh
thuc cua cac quan h~ d6 mangy nghla nhu Ut m¢t Sl;l' ki~n
phap ly lam phat sinh cac quy~n va nghia Vl;l nhat djnh cho
cac ben VQ' va ch6ng. Trong m6i giai do~n phat tri~n cua ljch
sir, giai cap thong tri bang phap lu~t di~u chinh cac quan h¢
hon nhan cho phu hqp v6i y chf, nguy~n VQng ~ua m'inh,
phl;JC V9 cho lqi fch giai cap cua mlnh. R5 rang hon nhan la
m¢t hi¢n tuqng xa h<)i mang tfnh giai cap. xa h¢i nao thl
c6 hlnh thai hon nhan d6, va tuong ling v6i nola che d¢ hon
nhan nhat d!nh. Vf d~1: a xa h¢i phong kien c6 bon nhan
phong kien, xa h¢i tu ban c6 bon nhan tu san, xa h¢i xa
h¢i chit nghia c6 hon nhan xa h¢i chit nghia.

Nhu v~y, hon nhan theo Lu~t hon nhan va gia dlnh Vi~t
Nam la Sl! lien ket gifi'a m¢t nguai dan ong va m¢t ngum dan
ba tren nguyen tac hoan to~m blnh dAng va tv nguy¢n theo
quy djnh cua phap lu~t nham churig song v6i nhau suot dm
va xay dlplg gia dlnh h~nh phuc, dan chu, boa tbu~n va ben
vfmg. J(hoan 6 Di~u 8 Lu~t bon nban va gia dlnh nam 200b
giai thfch: "Hon nlzan Ia quan h¢ giiia vq va cluJ'ng sau khi
da ke't lzon''.

15

15

a
?

a

a

a
?

a

a


2.. D~c dti~m cua bon nhan

Tu d!nh nghla tren, chung ta c6

2.. D~c dti~m cua bon nhan
th~ rut ra cac d~c di~m

cua h6n nhan:

'

Tu d!nh nghla tren, chung ta c6

th~ rut ra cac d~c di~m

cua h6n nhan:

'

a. Hon nluin Ia Sf! liln ket giila mgt nguoi dan olzg va
mgt nguoi dan ba. D6 Ut h6n nhftn m¢t vq m¢t chong (cac

a. Hon nluin Ia Sf! liln ket giila mgt nguoi dan olzg va
mgt nguoi dan ba. D6 Ut h6n nhftn m¢t vq m¢t chong (cac

dieu 2, 4 va 10 Lu~t h6n nhftn va gia dlnh nam 2000). D~c
di~m nay n6i lenS\( khac nhau CO ban gifia h6n nhftn Xa hQi
chu nghia va h6n nhan pho.ng kien.

dieu 2, 4 va 10 Lu~t h6n nhftn va gia dlnh nam 2000). D~c
di~m nay n6i lenS\( khac nhau CO ban gifia h6n nhftn Xa hQi
chu nghia va h6n nhan pho.ng kien.

b. Hon nhan la sf! lien ket binh d&ng giila mgt nguoi dan
ong va mgt nguiJi dan ba tren nguyen t&c hoan toan t¥ nguy~n

b. Hon nhan la sf! lien ket binh d&ng giila mgt nguoi dan
ong va mgt nguiJi dan ba tren nguyen t&c hoan toan t¥ nguy~n

. Vi~c xac l~p quan h~ h6n nhftn do hai ben nam nu hoan
toan tg nguy~n quyet d!nh, khong ai duqc ep bu¢c ho~c can
trb (Dieu 9 Lu~t h6n nhan va gia dlnh nam 2000). Co cua
t-g nguy~n trong h6n nhan la tlnh yeu chan chinh giua nam
va nu, kh6ng b! nhfing tfnh toan ve kinh te chi phoi.

. Vi~c xac l~p quan h~ h6n nhftn do hai ben nam nu hoan
toan tg nguy~n quyet d!nh, khong ai duqc ep bu¢c ho~c can
trb (Dieu 9 Lu~t h6n nhan va gia dlnh nam 2000). Co cua
t-g nguy~n trong h6n nhan la tlnh yeu chan chinh giua nam
va nu, kh6ng b! nhfing tfnh toan ve kinh te chi phoi.

c. Hon nhan la slf lien ket binh ddng giiia mgt nguoi dan
ong va mgt ngztiJi dan ba (Dieu 2 ya Dieu 19 Lu~t h6n nhftn

c. Hon nhan la slf lien ket binh ddng giiia mgt nguoi dan
ong va mgt ngztiJi dan ba (Dieu 2 ya Dieu 19 Lu~t h6n nhftn

va gia dlnh nam 2000) ..

va gia dlnh nam 2000) ..

Trong cac che d¢

h¢i con ton t~i che d¢ tu hfiu ve tu
li~u san xuat chua th~ c6 S\;T blnh dAng hoan toan thgc S\(
giua VQ' va chong, rna chi c6 sv blnh dAng ve hlnh thuc phap
ly. Tfnh hi~n thqc cua sv ~lnh dAng giua nam va nu, giua vq
Va chong gan lien VOi tfnh hi~n thl}C CUa S\l phat tri~n kinh te
xa h¢i. Tuy nh1en S\l blnh dAng ve hlnh thuc phap ly trong
phap lu~t xa h¢i chu nghla cling la m¢t buac phat' tri~n so
vai blnh dAng giua vq va chong theo phap lu~t tu ·san. T\l do,
blnh d~ng trong h6n nhan duqc xac nh~n xutft phat tu quan
di~m coi h6n nhan nhu m¢t hqp dong dan sv. M~t khac,

Trong cac che d¢
h¢i con ton t~i che d¢ tu hfiu ve tu
li~u san xuat chua th~ c6 S\;T blnh dAng hoan toan thgc S\(
giua VQ' va chong, rna chi c6 sv blnh dAng ve hlnh thuc phap
ly. Tfnh hi~n thqc cua sv ~lnh dAng giua nam va nu, giua vq
Va chong gan lien VOi tfnh hi~n thl}C CUa S\l phat tri~n kinh te
xa h¢i. Tuy nh1en S\l blnh dAng ve hlnh thuc phap ly trong
phap lu~t xa h¢i chu nghla cling la m¢t buac phat' tri~n so
vai blnh dAng giua vq va chong theo phap lu~t tu ·san. T\l do,
blnh d~ng trong h6n nhan duqc xac nh~n xutft phat tu quan
di~m coi h6n nhan nhu m¢t hqp dong dan sv. M~t khac,

sa

xa

16

sa

xa

16


chtrng nao trong xa h¢i, cac quan h~ h6n nhan bt rang bu¢c
b&i nhfrng tfnh toan ve kinh te, ve d!a v! giai cap thl chua th~
c6 t~T do va blnh dAng thvc Sl.f'.
d. Hon nluin Ia S~( lien klt giita mt?t ngttai dan ong va
nu?t nglfai dan ba nlu1m chung sting v6'i nhau suo! dai, xay
dzpzg gia dinlz no aln' tie/1 bq' hqnh pluk ben vitng (Dieu 1
va Dieu 18 Lu~t h6n nhan va gia dlnh nam 2000).
H6n nhan dva tren CC'J sa tlnh yeu gifra nam va nu, giua
vq va ch6ng Ut di~u ki~n dam bao cho SlJ lien ket d6 h~nh
phuc, ben vfing. Tfnh chat ben vfrng "suo! dai'' la d~c trung
ci1a h6n nhan xa h¢i chu nghia. Khi yeu nhau, vq ch6ng deu
tnong muon duqc chung song, gan b6 ben nhau suot dO'i
h~nh phuc va boa thu~n.
e. Hon nhan la Slf kien ket giiia mt)t ngltai dcaz 6ng va
mt)t ngttOi dan ba theo quy d!nh t~i cac dieu 9, 10, 11 va cac
dieu khac t(;li chuang X Lu~t h6n nhan va gia dlnh nam
2000, vi~c ket h6n va ly h6n duqc tien hanh theo trlnh tv
phap lu~t. Cac nghi 1~ .mang tfnh.chat ton giao va phong tl_fC
t~p quan kh6ng bj cam doan nhung chi c6 tfnh chat rieng tu.
D~ duqc cong nh~n hon nhan hqp phap, vi~c dang ky ket
h6n phai tuan theo cac quy djnh cua phap lu~t.
Nhu v~y, hon nhan duai che d¢ xa h¢i chu nghia la sv
lien ket tl;T nguy~n, blnh dftng, S\f lien ket ben vfing tren CC'J
sa tlnh yeu thuang, quy tr9ng Ian nhau.- sv lien ket d6 kh6ng

phl.f thu¢c vao tfnh toan v~t chai Han nhAn khong phai la
hqp d6ng rna la m(>t Slf lien ket d~c bi~t gifta ngtrO'i dan 6ng
Va m(>t ngtrO'i dan ba b(ri ffil;IC dfch Xay dlfl1g moi quan h~ Vfj
chong ben viing, dam bao thoa man nhu cau tinh than, .v~t

chtrng nao trong xa h¢i, cac quan h~ h6n nhan bt rang bu¢c
b&i nhfrng tfnh toan ve kinh te, ve d!a v! giai cap thl chua th~
c6 t~T do va blnh dAng thvc Sl.f'.
d. Hon nluin Ia S~( lien klt giita mt?t ngttai dan ong va
nu?t nglfai dan ba nlu1m chung sting v6'i nhau suo! dai, xay
dzpzg gia dinlz no aln' tie/1 bq' hqnh pluk ben vitng (Dieu 1
va Dieu 18 Lu~t h6n nhan va gia dlnh nam 2000).
H6n nhan dva tren CC'J sa tlnh yeu gifra nam va nu, giua
vq va ch6ng Ut di~u ki~n dam bao cho SlJ lien ket d6 h~nh
phuc, ben vfing. Tfnh chat ben vfrng "suo! dai'' la d~c trung
ci1a h6n nhan xa h¢i chu nghia. Khi yeu nhau, vq ch6ng deu
tnong muon duqc chung song, gan b6 ben nhau suot dO'i
h~nh phuc va boa thu~n.
e. Hon nhan la Slf kien ket giiia mt)t ngltai dcaz 6ng va
mt)t ngttOi dan ba theo quy d!nh t~i cac dieu 9, 10, 11 va cac
dieu khac t(;li chuang X Lu~t h6n nhan va gia dlnh nam
2000, vi~c ket h6n va ly h6n duqc tien hanh theo trlnh tv
phap lu~t. Cac nghi 1~ .mang tfnh.chat ton giao va phong tl_fC
t~p quan kh6ng bj cam doan nhung chi c6 tfnh chat rieng tu.
D~ duqc cong nh~n hon nhan hqp phap, vi~c dang ky ket
h6n phai tuan theo cac quy djnh cua phap lu~t.
Nhu v~y, hon nhan duai che d¢ xa h¢i chu nghia la sv
lien ket tl;T nguy~n, blnh dftng, S\f lien ket ben vfing tren CC'J
sa tlnh yeu thuang, quy tr9ng Ian nhau.- sv lien ket d6 kh6ng
phl.f thu¢c vao tfnh toan v~t chai Han nhAn khong phai la

hqp d6ng rna la m(>t Slf lien ket d~c bi~t gifta ngtrO'i dan 6ng
Va m(>t ngtrO'i dan ba b(ri ffil;IC dfch Xay dlfl1g moi quan h~ Vfj
chong ben viing, dam bao thoa man nhu cau tinh than, .v~t

17

17

I

I


chat cua doi ben, sinh de va ghio d\lC con cai. Chfnh· xuat
phat tu vi~c xac dinh hon nh§.n la st;r lien ket nhu v~y nen
phap lu~t Clla Nha nuac ta quy d!nh v~ hon nhan, tren ca sa
hon nhan m6'i phat sinh nhfing quan h~ phap lu~t v~ nhan
than va tai Ban gifia VfJ Va chong .
. Hon nhan con c~u S\f tac d¢ng cua d~o due, ton giao, van
hQc ngh~ thu~t, ... Hon nhan c6 the duqc nghien coo thea nhi~u
hu6ng nhu xa h¢i hQC, sinh ly hQC, triet hQC, ... Lu~t phap va
khoa hQC phap ly quan tam den hon nhan XUat phat tU khai
ni~m hon nhan la m¢t sv lien ket d~c bi~t giua nam va nu v6'i
ffil;lC dfch Xay dgng th\{c S\f ffiQt CUQC song chung din thiet.
c~Mac da n6i ding, hon nhan se khong phru la doi tuqng cua
vi~c l~p phap. Vi dlf nhu tlnh b~n, neu n6 khong phai la ca sa
cua gia dmh. Ml;lc dfch cita hon nhan lade xay d\fllg gia dlnh,
rna di~u d6 khong nhfing c6. y nghla xa h¢i. Vl the, ngay ca
khi VfJ chong khong CO COn CUQC hon nhan do vfin duqc bao
v~, bai vl n6 la ca sa xay d\fllg gia dlnh. N6i tom l~i, mQi di~u

phap lu~t yeu cfi.u doi v6'i hon nhan trong xa h¢i chit nghia t-gu
chung mang l~i. .. N6 la ca sa cita gia dlnh. Hon nhan bao
dam cac di~u ki~n, tfnh chat tot d~p cua n6 la ti~n d~ cho m¢t
gia dlnh h~nh phuc, dan chit, hoa thu~n va b~n vfing.

chat cua doi ben, sinh de va ghio d\lC con cai. Chfnh· xuat
phat tu vi~c xac dinh hon nh§.n la st;r lien ket nhu v~y nen
phap lu~t Clla Nha nuac ta quy d!nh v~ hon nhan, tren ca sa
hon nhan m6'i phat sinh nhfing quan h~ phap lu~t v~ nhan
than va tai Ban gifia VfJ Va chong .
. Hon nhan con c~u S\f tac d¢ng cua d~o due, ton giao, van
hQc ngh~ thu~t, ... Hon nhan c6 the duqc nghien coo thea nhi~u
hu6ng nhu xa h¢i hQC, sinh ly hQC, triet hQC, ... Lu~t phap va
khoa hQC phap ly quan tam den hon nhan XUat phat tU khai
ni~m hon nhan la m¢t sv lien ket d~c bi~t giua nam va nu v6'i
ffil;lC dfch Xay dgng th\{c S\f ffiQt CUQC song chung din thiet.
c~Mac da n6i ding, hon nhan se khong phru la doi tuqng cua
vi~c l~p phap. Vi dlf nhu tlnh b~n, neu n6 khong phai la ca sa
cua gia dmh. Ml;lc dfch cita hon nhan lade xay d\fllg gia dlnh,
rna di~u d6 khong nhfing c6. y nghla xa h¢i. Vl the, ngay ca
khi VfJ chong khong CO COn CUQC hon nhan do vfin duqc bao
v~, bai vl n6 la ca sa xay d\fllg gia dlnh. N6i tom l~i, mQi di~u
phap lu~t yeu cfi.u doi v6'i hon nhan trong xa h¢i chit nghia t-gu
chung mang l~i. .. N6 la ca sa cita gia dlnh. Hon nhan bao
dam cac di~u ki~n, tfnh chat tot d~p cua n6 la ti~n d~ cho m¢t
gia dlnh h~nh phuc, dan chit, hoa thu~n va b~n vfing.

III. K.HAI NI~M GIA DlNH

III. K.HAI NI~M GIA DlNH

1. Khai ni~m

1. Khai ni~m

l(hai ni~m gia dlnh r¢ng han kha:i ni¢m hon nhan. Hon
nhan la moi quan h~ giua nam va nfi, giua vq va chong, la
ti~n d~ xay dvng gia dlnh.
Xa h¢i loai rtguO'i da. trai qua nhi~u hlnh thai gia dlnh

l(hai ni~m gia dlnh r¢ng han kha:i ni¢m hon nhan. Hon
nhan la moi quan h~ giua nam va nfi, giua vq va chong, la
ti~n d~ xay dvng gia dlnh.
Xa h¢i loai rtguO'i da. trai qua nhi~u hlnh thai gia dlnh

18

18


khac nhau. Gia dlnh Ut san phtlnl Clta xa h(>i, da phat sinh va
phat tri~il ci:tng v6'i Sl! phat tri~n cua xa hkinh te xa hanh tfnh chat va ket cf{u Ctla gia dlnh. Do v~y' gia dlnh Ut
hlnh anh thu hyp cua xa h()i, late bao Ctla xa h()i. Trang m6i
hlnh thai kinh te- xa hgia dlnh cling khac nhau.
Gia dlnh xa htrong l!ch Sll', khac h~n V~ chat SO v6'i gia dlnh cua cac che
d

xuat hi¢n va phat trien cua gia dlnh xa hh¢ blnh d~ng v~ m<;>i m~t gifra vq chong trong gia dlnh xa
hnfr ngoai xa hDe c6 the nam vfing duqc khai ni¢m gia dlnh, -ta c6 the
nh~n dinh tu nhfrng net 16'11 sau day:
Gia dlnh la 'Sl! lien ket cua nhieu nguo'i c6 quan h¢ v6'i
nhau do:
a. Hon nhan va huyet thong ho?c nuoi dtrang;
b. CUng quan tam giup do lfin nhau v~ v~t chat va tinh than;
c. Sinh de va giao dl;IC con cai;
d. C6 cac quy~n va nghia V\1 v~ than nhan, tai san thea
h1~t d!nh.
Trang tung tnrang hqp Cl;l the, m6i gia dlnh c6 the mang
nhfing net nay ho?c net khac: ho?c c6 th~ chi c6 quan h¢
huyet thong vai nhau ho?c chi c6 quan h¢ nuoi duang ho~c
quan h¢ hon nhan ...
Trang cac tai li¢u nghien CUu cua cac b¢ mon Triet hQC,

khac nhau. Gia dlnh Ut san phtlnl Clta xa h(>i, da phat sinh va
phat tri~il ci:tng v6'i Sl! phat tri~n cua xa hkinh te xa hanh tfnh chat va ket cf{u Ctla gia dlnh. Do v~y' gia dlnh Ut
hlnh anh thu hyp cua xa h()i, late bao Ctla xa h()i. Trang m6i
hlnh thai kinh te- xa hgia dlnh cling khac nhau.
Gia dlnh xa htrong l!ch Sll', khac h~n V~ chat SO v6'i gia dlnh cua cac che
dxuat hi¢n va phat trien cua gia dlnh xa h

h¢ blnh d~ng v~ m<;>i m~t gifra vq chong trong gia dlnh xa
hnfr ngoai xa hDe c6 the nam vfing duqc khai ni¢m gia dlnh, -ta c6 the
nh~n dinh tu nhfrng net 16'11 sau day:
Gia dlnh la 'Sl! lien ket cua nhieu nguo'i c6 quan h¢ v6'i
nhau do:
a. Hon nhan va huyet thong ho?c nuoi dtrang;
b. CUng quan tam giup do lfin nhau v~ v~t chat va tinh than;
c. Sinh de va giao dl;IC con cai;
d. C6 cac quy~n va nghia V\1 v~ than nhan, tai san thea
h1~t d!nh.
Trang tung tnrang hqp Cl;l the, m6i gia dlnh c6 the mang
nhfing net nay ho?c net khac: ho?c c6 th~ chi c6 quan h¢
huyet thong vai nhau ho?c chi c6 quan h¢ nuoi duang ho~c
quan h¢ hon nhan ...
Trang cac tai li¢u nghien CUu cua cac b¢ mon Triet hQC,

19

19


)Gi h¢i h9c, ... c6 dua ra khai ni~m chung v~ gia d1nh. l(hai
ni~m gia dlnh thay d6i theo pht;lrn vi nghien cffil. Trang quan
h~ phap lu~t, khai ni~rn gia dlnh cua rn8i nganh lu~t cling
khac nhau.

)Gi h¢i h9c, ... c6 dua ra khai ni~m chung v~ gia d1nh. l(hai
ni~m gia dlnh thay d6i theo pht;lrn vi nghien cffil. Trang quan

h~ phap lu~t, khai ni~rn gia dlnh cua rn8i nganh lu~t cling
khac nhau.

Theo chung toi, c6 th~ dua ra rn¢t khai ni~rn gia dlnh
nhu sau:

Theo chung toi, c6 th~ dua ra rn¢t khai ni~rn gia dlnh
nhu sau:

. Gia dlnh theo Lu~t hon nhan va gia dlnh Vi~t Narn Ia st;r
lien ket CUa nhi~u ngUOi dga tren C(j
h6n nhan, huyet
thong, nuoi duang, CO quy~n va ngrua Vt;i tUOOg Ung VOi
nhau, cung quan tam giup d5' IAn J)hau v~ v~t chfit va tinh
than, xay dlJilg gia dlnh, nuoi d(;ly the h~ tre dum sg giup do
ciia Nha nu6'c va xa h¢i.

. Gia dlnh theo Lu~t hon nhan va gia dlnh Vi~t Narn Ia st;r
lien ket CUa nhi~u ngUOi dga tren C(j
h6n nhan, huyet
thong, nuoi duang, CO quy~n va ngrua Vt;i tUOOg Ung VOi
nhau, cung quan tam giup d5' IAn J)hau v~ v~t chfit va tinh
than, xay dlJilg gia dlnh, nuoi d(;ly the h~ tre dum sg giup do
ciia Nha nu6'c va xa h¢i.

l(hoan 10 Di~u 8 Lu~t hon nhan va gia dlnh nam 2000
giai thfch: "Gia dinh Ia ttjp hqp nhilng nguCii giin b6 v6i

l(hoan 10 Di~u 8 Lu~t hon nhan va gia dlnh nam 2000
giai thfch: "Gia dinh Ia ttjp hqp nhilng nguCii giin b6 v6i

nhau do han nhan, quan h¢ huye't thong hoijc do quan h¢
nuoi dUiJng [am phat sinh CaC nghza VLJ va quye'n giila hQ V6i
nhau theo quy djnh cua Lugt nay".

nhau do han nhan, quan h¢ huye't thong hoijc do quan h¢
nuoi dUiJng [am phat sinh CaC nghza VLJ va quye'n giila hQ V6i
nhau theo quy djnh cua Lugt nay".

sa

sa

2. Nh.ii'ng cbuc nang xa hc)i cua gia dlnh

2. Nh.ii'ng cbuc nang xa hc)i cua gia dlnh

L.a te bao cua xa h¢i, gia dlnh thvc hi~n cac chuc nang xa
h¢i ciia rnlnh. M8i che d¢ xa h¢i khac nhau c6 m¢t mo hlnh
gia dlnh v6'i cac chuc nang xa h¢i khac nhau. Tuy nhien
che d¢ xa h¢i nao thl gia dlnh cling thvc hi~n cac .chuc nang
chit yeu sau: chile nang sinh de, chuc nang ghio dt;tc va chile
nang kinh te.

a

. - Chuc nang sinh de (tai san xuat ra con nguai)

sa

L.a te bao cua xa h¢i, gia dlnh thvc hi~n cac chuc nang xa
h¢i ciia rnlnh. M8i che d¢ xa h¢i khac nhau c6 m¢t mo hlnh
gia dlnh v6'i cac chuc nang xa h¢i khac nhau. Tuy nhien
che d¢ xa h¢i nao thl gia dlnh cling thvc hi~n cac .chuc nang
chit yeu sau: chile nang sinh de, chuc nang ghio dt;tc va chile
nang kinh te.

a

. - Chuc nang sinh de (tai san xuat ra con nguai)

sa

Gia dlnh la te bao cua xa h¢i dga tren C(j hon nhan va
huyet thong, tru6'c het la m¢t hlnh thuc xa h¢i rna trong d6

Gia dlnh la te bao cua xa h¢i dga tren C(j hon nhan va
huyet thong, tru6'c het la m¢t hlnh thuc xa h¢i rna trong d6

20

20


dien ra qua trinh tai san XUat con nguai, qua tr1nh tiep tl)C
noi giong. C.Mac va Ph.Angghen da tung d~ c~p den chuc
nang d6 ci1a gia dlnh. Tu thai ky xa xua trong buac phat
tri~n l~ch sir cua xa h¢i loai nguai, da c6 moi quan h~ xa h¢i
d~c bi~t, n6 Ht (J ch6 "con ngum ta thay d6i hang ngay ctu?c
solzg cz.ia n1inh, biit ddu sdn xuilt ra nhilng con ngu(Ji kluic

tlfC Ia f~( tai sdn xuat, do/a quan h~ giiia dan ong va dan ba,
giii'Cl cham~ va con cai, d6 Ia gia dinh".
Neu khong c6 san xuat va tai san xuat, k~ ca tai san xuat
ra con nguai thl xa h¢i khong phat tri~n, th~rn chf khong t6n
t~i duqc.
Chuc nang gia dlnh nhu m¢t te bao tai san xuat d~u c6
chung (J tat ca rnQi che d¢ xa h¢i. Tuy nhien, neu nhln nh~n
gia dlnh ttr chuc nang d6 thl chung ta thay rang vi~c gia dlnh
th~rc hi~n chuc nang tv tai san xuat phl;l thu¢c vao cac dit~u
ki~n cua che d¢ xa hte. Vao thai ky truac ljch sir, khi con nguai chua thoat khoi
giai d¢ng v~t hoang da, quan h~ giai tfnh, quan h~ doi vai
COn cai dUQ'C Xac d!nh b{Jj CaC di~U ki~n chung CUa CUQC
song, cac dieu ki~n rna chua c6 m¢t quan h~ nao doi vai
cong ClJ lao d¢ng ca. Cong ClJ lao d<)ng ngay cang dong vai
tro quan trQng trong db'i song con nguai, sue san xuat ngay
cang phat tri~n va den hie d6 n6 anh hu6ng den quan h~ xa
h¢i, quan h¢ gia dlnh, trong d6 c6 quan h¢ tai san xuat.
M~t khac, con nguai vll'a Ut thvc th~ tv nhien, wa Ht thvc
the xa h<)i. Con ngubi Ht san phfim cua xa h<)i: "Trang tinh
hi¢n th{tc ctia n6, bdn chat czJa con nguOi Ia tdng hoa czia tat
cd cac quan h~ xa lu)i" (C.Mac ). Con ngub'i la th~mh vien

dien ra qua trinh tai san XUat con nguai, qua tr1nh tiep tl)C
noi giong. C.Mac va Ph.Angghen da tung d~ c~p den chuc
nang d6 ci1a gia dlnh. Tu thai ky xa xua trong buac phat
tri~n l~ch sir cua xa h¢i loai nguai, da c6 moi quan h~ xa h¢i
d~c bi~t, n6 Ht (J ch6 "con ngum ta thay d6i hang ngay ctu?c
solzg cz.ia n1inh, biit ddu sdn xuilt ra nhilng con ngu(Ji kluic
tlfC Ia f~( tai sdn xuat, do/a quan h~ giiia dan ong va dan ba,

giii'Cl cham~ va con cai, d6 Ia gia dinh".
Neu khong c6 san xuat va tai san xuat, k~ ca tai san xuat
ra con nguai thl xa h¢i khong phat tri~n, th~rn chf khong t6n
t~i duqc.
Chuc nang gia dlnh nhu m¢t te bao tai san xuat d~u c6
chung (J tat ca rnQi che d¢ xa h¢i. Tuy nhien, neu nhln nh~n
gia dlnh ttr chuc nang d6 thl chung ta thay rang vi~c gia dlnh
th~rc hi~n chuc nang tv tai san xuat phl;l thu¢c vao cac dit~u
ki~n cua che d¢ xa hte. Vao thai ky truac ljch sir, khi con nguai chua thoat khoi
giai d¢ng v~t hoang da, quan h~ giai tfnh, quan h~ doi vai
COn cai dUQ'C Xac d!nh b{Jj CaC di~U ki~n chung CUa CUQC
song, cac dieu ki~n rna chua c6 m¢t quan h~ nao doi vai
cong ClJ lao d¢ng ca. Cong ClJ lao d<)ng ngay cang dong vai
tro quan trQng trong db'i song con nguai, sue san xuat ngay
cang phat tri~n va den hie d6 n6 anh hu6ng den quan h~ xa
h¢i, quan h¢ gia dlnh, trong d6 c6 quan h¢ tai san xuat.
M~t khac, con nguai vll'a Ut thvc th~ tv nhien, wa Ht thvc
the xa h<)i. Con ngubi Ht san phfim cua xa h<)i: "Trang tinh
hi¢n th{tc ctia n6, bdn chat czJa con nguOi Ia tdng hoa czia tat
cd cac quan h~ xa lu)i" (C.Mac ). Con ngub'i la th~mh vien

21

21


trong gia dlnh, dong thai Ht thanh vien trong xa h¢i, d~i di~n
cho Hing 16p, m¢t giai cap, m¢t xa h¢i nhat dinh. Do v~y,
vi~c tcii san xuat ra con nguai c6 y nghia khac nhau trong

m8i ch€ d¢ xa h¢i: la chu no hay nol~? la phong kien hay tu
san? la nong dan hay cong nhan? di~u d6 do cac di~u ki~n
kinh te, xa h¢i quyet d!nh.
Trang che d¢ xa h¢i chu nghia, chuc nang tl;T tai san xuat
ra con nguai nham ph1;1c VI! cho lqi ich xay d\Tflg chu nghia
xa h¢i, k€t hqp hai hoa lqi ich gia dlnh va lqi fch xa h¢i.
- Chuc nang giao dl;lc:
Chuc nang giao dl;IC la m¢t chuc nang chu y€u cua gia
dlnh. M8i con nguai sinh ra va 16n len trong m¢t gia dlnh Cl;l
tht.t Vi~c giao dl;IC cua gia dlnh bat dau tu hie con ngum sinh
ra va 16n len trong m¢t gia dlnh, tu hie con ngub'i sinh ra cho
d€n cuoi db'i.
Trong gia dlnh, vai tro cua cha my rat quan tr9ng d6i vm .
vi~c giao dl;IC con cai. M~t khac, vai tro cua anh chi em, ong,
ba, chu, bac ... cua m8i thanh vien gia dlnh d~u anh hu6ng
d€n vi~c hlnh thanh nhan each.
Vi~c xac l~p h~ thong kinh te, xa h¢i dam bao 1¢ ich
chung, phvc vv chung v~ v~t chat va tinh than - Ht ca so quan
trQng giup cho vi~c giao dl;lC y thUC thong nhat lqi fch Xii h(>i
va gia dlnh lam cho gia dlnh phat tri~n khong each bi~t, rna
g~n li~n v6i t~p th~ xa h¢i.
Trong di~u ki~n cua chu nghia xa h¢i, vai tro cua gia
dlnh cang duqc d~ cao hon trong vi¢c git~o nen Slf gan b6 m~t thi€t giua gia dlnh v6i nha truang, xa
h¢i trong sv nghi¢p giao dl;lc th€ h~ tre.
1

22

trong gia dlnh, dong thai Ht thanh vien trong xa h¢i, d~i di~n

cho Hing 16p, m¢t giai cap, m¢t xa h¢i nhat dinh. Do v~y,
vi~c tcii san xuat ra con nguai c6 y nghia khac nhau trong
m8i ch€ d¢ xa h¢i: la chu no hay nol~? la phong kien hay tu
san? la nong dan hay cong nhan? di~u d6 do cac di~u ki~n
kinh te, xa h¢i quyet d!nh.
Trang che d¢ xa h¢i chu nghia, chuc nang tl;T tai san xuat
ra con nguai nham ph1;1c VI! cho lqi ich xay d\Tflg chu nghia
xa h¢i, k€t hqp hai hoa lqi ich gia dlnh va lqi fch xa h¢i.
- Chuc nang giao dl;lc:
Chuc nang giao dl;IC la m¢t chuc nang chu y€u cua gia
dlnh. M8i con nguai sinh ra va 16n len trong m¢t gia dlnh Cl;l
tht.t Vi~c giao dl;IC cua gia dlnh bat dau tu hie con ngum sinh
ra va 16n len trong m¢t gia dlnh, tu hie con ngub'i sinh ra cho
d€n cuoi db'i.
Trong gia dlnh, vai tro cua cha my rat quan tr9ng d6i vm .
vi~c giao dl;IC con cai. M~t khac, vai tro cua anh chi em, ong,
ba, chu, bac ... cua m8i thanh vien gia dlnh d~u anh hu6ng
d€n vi~c hlnh thanh nhan each.
Vi~c xac l~p h~ thong kinh te, xa h¢i dam bao 1¢ ich
chung, phvc vv chung v~ v~t chat va tinh than - Ht ca so quan
trQng giup cho vi~c giao dl;lC y thUC thong nhat lqi fch Xii h(>i
va gia dlnh lam cho gia dlnh phat tri~n khong each bi~t, rna
g~n li~n v6i t~p th~ xa h¢i.
Trong di~u ki~n cua chu nghia xa h¢i, vai tro cua gia
dlnh cang duqc d~ cao hon trong vi¢c git~o nen Slf gan b6 m~t thi€t giua gia dlnh v6i nha truang, xa
h¢i trong sv nghi¢p giao dl;lc th€ h~ tre.
1

22

Th\l'C te da chu·ng tninh ding, nhung due tfnh xa hdyp ctm con nguai duqc phat tri~n trong m¢t gia dlnh tot thl
chfnh trong t~p th~ gia dlnh d6 se Ian len nhfi·ng nguai c6
phflm chat d~o. d(rc vung vang, kien d!nh, khoe m~nh, ben bi,
dam VU'Qt kh6 khan, d~tn xa than VI nghia 16n. Gia dlnh aVi~t
Nam c6 dtt m9i dieu ki~n phat tri~n rna trong d6 cha my c6
trach nhi¢m giao d~c con cai, giao d~c the h~ tre truemg
thanh. Nha tnrong, nha tre, mltu giao, cac t6 ch(rc xa hqi v6i
ho~t d¢ng van h6a ngh~ thu~t, cac phuong ti~n thong tin d~i
chung can phai dem den cho cu¢c song gia dlnh nhfing Iuong
khf tinh thftn tot dyp t(;l.O nen cho con cai m{)t tlnh cam gffn
giii v6i m9i nguOi., c6 y thuc trach nhi~m v6i xa h¢i.
- Chuc nang kinh te:
Chu~ nang kinh te cua gia dlnh am6i che d¢ xa h¢i khac
nhau c6 n¢i dung khac nhau. Trong xa hva xa hmqt don v! kinh te. Trong xa h¢i tu san, san xuat da mang
tfnh xa hcon rat quan trQng.
Khi rna trong xa hda dtrqc xac l~p, gia dlnh khong con la dan vi kinh te nfra,
chu·c nang kinh te cua gia dlnh chii yeu Ui t6 chuc dai song
cua m9i thanh vien trong gia .dlnh, thea man nhCi'ng nhu c~u
v~ v~t chat va tinh th~n cua cac thanh vien gia dlnh.
Hi~n t~i, trong xa h¢i ta v6i n~n kinh te hang h6a nhi~u
thanh phan, thea ca che th! tnrang, d!nh huang xa hnghla, kinh te gia dlnh chiem m¢t ty tr9ng dang k~ va c6 vai
tro quan tr9ng doi v6i dai song gia dlnh. Vl v~y, chile nang

kinh tela m¢t trong nhiing chuc nang chu yeu cua gia dlnh.

Th\l'C te da chu·ng tninh ding, nhung due tfnh xa hdyp ctm con nguai duqc phat tri~n trong m¢t gia dlnh tot thl
chfnh trong t~p th~ gia dlnh d6 se Ian len nhfi·ng nguai c6
phflm chat d~o. d(rc vung vang, kien d!nh, khoe m~nh, ben bi,
dam VU'Qt kh6 khan, d~tn xa than VI nghia 16n. Gia dlnh aVi~t
Nam c6 dtt m9i dieu ki~n phat tri~n rna trong d6 cha my c6
trach nhi¢m giao d~c con cai, giao d~c the h~ tre truemg
thanh. Nha tnrong, nha tre, mltu giao, cac t6 ch(rc xa hqi v6i
ho~t d¢ng van h6a ngh~ thu~t, cac phuong ti~n thong tin d~i
chung can phai dem den cho cu¢c song gia dlnh nhfing Iuong
khf tinh thftn tot dyp t(;l.O nen cho con cai m{)t tlnh cam gffn
giii v6i m9i nguOi., c6 y thuc trach nhi~m v6i xa h¢i.
- Chuc nang kinh te:
Chu~ nang kinh te cua gia dlnh am6i che d¢ xa h¢i khac
nhau c6 n¢i dung khac nhau. Trong xa hva xa hmqt don v! kinh te. Trong xa h¢i tu san, san xuat da mang
tfnh xa hcon rat quan trQng.
Khi rna trong xa hda dtrqc xac l~p, gia dlnh khong con la dan vi kinh te nfra,
chu·c nang kinh te cua gia dlnh chii yeu Ui t6 chuc dai song
cua m9i thanh vien trong gia .dlnh, thea man nhCi'ng nhu c~u
v~ v~t chat va tinh th~n cua cac thanh vien gia dlnh.
Hi~n t~i, trong xa h¢i ta v6i n~n kinh te hang h6a nhi~u
thanh phan, thea ca che th! tnrang, d!nh huang xa hnghla, kinh te gia dlnh chiem m¢t ty tr9ng dang k~ va c6 vai
tro quan tr9ng doi v6i dai song gia dlnh. Vl v~y, chile nang

kinh tela m¢t trong nhiing chuc nang chu yeu cua gia dlnh.

23

23


IV. KHAI NI$M LUAT HON NHAN VA GIA DINH
VI$TNAM
Nhu tren da phan tich, hon nhan va gia dlnh la cac hi~n
tUQ'llg xa h<)i, phat sinh va phat tri€n cung v6i S\t phat trien
cua xa hquan h¢ xa h(>i giua Vrj chong, giua cha m~ Va con cai, giua
cac thanh vien gia dlnh.
Trong xa h(>i co giai cap, quan h¢ hon nhan va gia dlnh
ding nhu mQi quan h~ xa h¢i khac bi chi phoi bOi y chf cua
giai cap thong tq xa h¢i. Lu~t phap cua mqi nha nu6'c d~u
phan anh y chi cua giai cap thong tri, mQi sq di~u chinh cua
phap lu~t d~u nhfim phlJ.C VlJ. cho lqi fch CUa giai cap thong tq.
Phap lu~t xa hcong nhan va nhan dan lao d¢ng va nham bao v¢ tru6'c het
quy~n lqi cua hQ.

IV. KHAI NI$M LUAT HON NHAN VA GIA DINH
VI$TNAM
Nhu tren da phan tich, hon nhan va gia dlnh la cac hi~n
tUQ'llg xa h<)i, phat sinh va phat tri€n cung v6i S\t phat trien
cua xa hquan h¢ xa h(>i giua Vrj chong, giua cha m~ Va con cai, giua
cac thanh vien gia dlnh.

Trong xa h(>i co giai cap, quan h¢ hon nhan va gia dlnh
ding nhu mQi quan h~ xa h¢i khac bi chi phoi bOi y chf cua
giai cap thong tq xa h¢i. Lu~t phap cua mqi nha nu6'c d~u
phan anh y chi cua giai cap thong tri, mQi sq di~u chinh cua
phap lu~t d~u nhfim phlJ.C VlJ. cho lqi fch CUa giai cap thong tq.
Phap lu~t xa hcong nhan va nhan dan lao d¢ng va nham bao v¢ tru6'c het
quy~n lqi cua hQ.

0 nu6'c ta tru6'c Cach m~ng thang !am va b mi~n Nam

0 nu6'c ta tru6'c Cach m~ng thang !am va b mi~n Nam

tru6'c ngay giai ph6ng (1975), che d¢ hon nhan va gia dlnh
phong kien - tu san bao v¢ lqi fch cua phong kien, tu san duy
trl st;r bat cong, bat blnh dfing trong quan h~ hon nhan va gia
dlnh gifra nguQ'i giau Va ngUCJi ngheo, giua Vrj va chong, giua
cha my va cac con.
Sau each m~ng thang Tam va d~c bi~t la sau khang
chien chong Phap th~ng lqi, mi~n B~c tien len xay dvng xa
h<?i chu ngh1a, Lu~t hl>n nhan va gia dlnh Vi¢t Nam trb
thanh cong Cl.J cua Nha nu6'c Cl>ng- Nong thqc hi¢n nhi¢m
VlJ. x6a bo nhfrng tan tfch cua che d¢ hon nhan va gia dlnh
phong kien, xay dl!Dg che d¢ hon nhan va gia dlnh m6'i xa
h
tru6'c ngay giai ph6ng (1975), che d¢ hon nhan va gia dlnh
phong kien - tu san bao v¢ lqi fch cua phong kien, tu san duy
trl st;r bat cong, bat blnh dfing trong quan h~ hon nhan va gia
dlnh gifra nguQ'i giau Va ngUCJi ngheo, giua Vrj va chong, giua

cha my va cac con.
Sau each m~ng thang Tam va d~c bi~t la sau khang
chien chong Phap th~ng lqi, mi~n B~c tien len xay dvng xa
h<?i chu ngh1a, Lu~t hl>n nhan va gia dlnh Vi¢t Nam trb
thanh cong Cl.J cua Nha nu6'c Cl>ng- Nong thqc hi¢n nhi¢m
VlJ. x6a bo nhfrng tan tfch cua che d¢ hon nhan va gia dlnh
phong kien, xay dl!Dg che d¢ hon nhan va gia dlnh m6'i xa
h
24

24


ngay tnien Nam hoan to an giai ph6ng, Lu~t hon nhan va gia
dlnh tra thanh cong Cl;l cua Nha nuac Vi¢t Nam thong nhfft,
ap d~mg tren ca hai mi~n Nam Bac, tiep tl;IC thvc hi~n nhi~In
V\1 cua m1nh.
Khai ni~m: "Ltujt lu5n nluin va gia dinlz" c6 th~ hi~u theo
nhi~u nghla khac nhau:
-La m¢t nganh ltt~t;
- M¢t m6n hQc;
- M¢t van ban phap Iu~t c1;1 th~.
Lu~t hon nhan va gia dlnh la m¢t nganh lu~t. Khac v6'i
cac nu6'c theo h~ thong lu~t an 1¢ (common law), cac nuac
theo h~ thong lu~t I1;1c d!a (civil law) phan chi a h~ thong
phap lu~t quoc gia thanh nhfi)lg nganh lu~t khac nhau dga
vao cac nh6m quan h~ xa h¢i rna n6 di~u chinh (doi tuqng)
va phuong thuc rna no 'tac d¢ng len cac quan h~ xa h¢i d6
(phuong phap di~u chinh). sv phan chia nhu v~y c6 y nghia

ly lu~n va th\l'C tien to Ian, nham dieu chinh phap lu~t tot
han doi vai ttrng Ilnh V\fC xa h¢i rieng bi~t. Tuy nhien, sv
phan chia d6 cling chi co gia tr! tuong doi.
vai y nghia la m¢t nganh lu~t trong h~ thong phap lu~t
xa h¢i chi1 nghia, Lu~t hon nhan va gia dlnh Vi~t Nam la
t6ng hqp cac quy ph~m phap lu~t do Nha nu6'c ban hanh
nham dieu chinh cac quan h~ hon nhan va. gia dlnh v~ than
nhan va v~ tai san.
Lu~t hon nhan va gia dlnh vai y nghla la m6n hQC, la h¢
thong nhfing khai ni~m, quan di~m, nh~n thuc, danh gia
mang tfnh chat ly lu~n v~ phap lu~t hon nhan va gia dlnh.
Can phan bi~t Lu~t hon nhan va gia dinh v6i y nghia la

ngay tnien Nam hoan to an giai ph6ng, Lu~t hon nhan va gia
dlnh tra thanh cong Cl;l cua Nha nuac Vi¢t Nam thong nhfft,
ap d~mg tren ca hai mi~n Nam Bac, tiep tl;IC thvc hi~n nhi~In
V\1 cua m1nh.
Khai ni~m: "Ltujt lu5n nluin va gia dinlz" c6 th~ hi~u theo
nhi~u nghla khac nhau:
-La m¢t nganh ltt~t;
- M¢t m6n hQc;
- M¢t van ban phap Iu~t c1;1 th~.
Lu~t hon nhan va gia dlnh la m¢t nganh lu~t. Khac v6'i
cac nu6'c theo h~ thong lu~t an 1¢ (common law), cac nuac
theo h~ thong lu~t I1;1c d!a (civil law) phan chi a h~ thong
phap lu~t quoc gia thanh nhfi)lg nganh lu~t khac nhau dga
vao cac nh6m quan h~ xa h¢i rna n6 di~u chinh (doi tuqng)
va phuong thuc rna no 'tac d¢ng len cac quan h~ xa h¢i d6
(phuong phap di~u chinh). sv phan chia nhu v~y c6 y nghia
ly lu~n va th\l'C tien to Ian, nham dieu chinh phap lu~t tot

han doi vai ttrng Ilnh V\fC xa h¢i rieng bi~t. Tuy nhien, sv
phan chia d6 cling chi co gia tr! tuong doi.
vai y nghia la m¢t nganh lu~t trong h~ thong phap lu~t
xa h¢i chi1 nghia, Lu~t hon nhan va gia dlnh Vi~t Nam la
t6ng hqp cac quy ph~m phap lu~t do Nha nu6'c ban hanh
nham dieu chinh cac quan h~ hon nhan va. gia dlnh v~ than
nhan va v~ tai san.
Lu~t hon nhan va gia dlnh vai y nghla la m6n hQC, la h¢
thong nhfing khai ni~m, quan di~m, nh~n thuc, danh gia
mang tfnh chat ly lu~n v~ phap lu~t hon nhan va gia dlnh.
Can phan bi~t Lu~t hon nhan va gia dinh v6i y nghia la

25

25

\

\


m¢t nganh lu~t v6'i Lu~t hon nhan va gia dlnh v6'i y ngh1a la
m¢t van ban phap lu~t Cl;l th~. Van ban phap lu~t Cl;l th~ la
ket qua cua cong tac h~ thong h6a phap lu~t, xay dl;lng phap
lu~t, trong d6 chua d\fng nhfing quy ph~m cua nhi8u nganh
lu~t, tuy nhien nlu~t C(j ban nao d6. Vi d~t: Lu~t hon nhan va gia dlnh nam
1959, Lu~t hon nhan va gia dlnh nam 1986, Lu~t hon nhan
va gia dlnh nam 2000 ... Lu~t hon nhan va gia dlnh c6 y
nghia la m

dieu chinh nhfrng quan h~ xa h¢i gifra cac thanh vien gia
dlnh: Gifra vq va chong, gifra cha m~ va cac con, giua anh
cht em ... ve nhfing 1¢ fch nhan than va nhfrng 1¢ fch ve tai
san. Doi v6'i cac quan h~ nhan than va tai san nhung phat
sinh gifra cac ca quan nha nu6'c, t6 chuc xa h()i v6i cac thanh
vien cua gia dlnh, m~c du nh~m cung co gia dlnh, deu do
cac nganh lu~t khac nhau dieu chinh. M~t khac, cfing chi
nhfing quan h~ nhan than va quan h~ tai san d~c thu mai
thu¢c doi tUQ'Ilg dieu chinh cua Lu~t hon nhan va gia dlnh.
Van de d~t ra cho khoa hQC phap ly la xac d!nh vi trf cua
cac quy ph~m phap lu~t hon nhan va gia dlnh trong h~ thong
cac nganh lu~t. Trong thvc te, cac quan h~ tai san va quan h~
nhan than cfing la doi tuqng dieu chinh cua Lu~t dan st;e va
m()t so nganh lu~t khac. V~y t6ng h9'P cac quy ph~m phap
lu~t dieu chinh cac quan h~ nhan than va quan h~ tai san
phat sinh gifra cac thanh vien trong gia dlnh CO tC;tO thanh
m¢t nganh lu~t d¢c l~p hay khong? hay chung chi h9'P thanh
m¢t so b<) ph~n, m(>t che dinh rieng bi~t cua Lu~t dan Sl,f.
Ket qua nghien cuu khoa hQC ve dieu chinh b~ng phap
lu~t cac quan h~ hon nhan va gia dlnh Va Vi~c nghien CUu

26

m¢t nganh lu~t v6'i Lu~t hon nhan va gia dlnh v6'i y ngh1a la
m¢t van ban phap lu~t Cl;l th~. Van ban phap lu~t Cl;l th~ la
ket qua cua cong tac h~ thong h6a phap lu~t, xay dl;lng phap
lu~t, trong d6 chua d\fng nhfing quy ph~m cua nhi8u nganh
lu~t, tuy nhien nlu~t C(j ban nao d6. Vi d~t: Lu~t hon nhan va gia dlnh nam
1959, Lu~t hon nhan va gia dlnh nam 1986, Lu~t hon nhan

va gia dlnh nam 2000 ... Lu~t hon nhan va gia dlnh c6 y
nghia la mdieu chinh nhfrng quan h~ xa h¢i gifra cac thanh vien gia
dlnh: Gifra vq va chong, gifra cha m~ va cac con, giua anh
cht em ... ve nhfing 1¢ fch nhan than va nhfrng 1¢ fch ve tai
san. Doi v6'i cac quan h~ nhan than va tai san nhung phat
sinh gifra cac ca quan nha nu6'c, t6 chuc xa h()i v6i cac thanh
vien cua gia dlnh, m~c du nh~m cung co gia dlnh, deu do
cac nganh lu~t khac nhau dieu chinh. M~t khac, cfing chi
nhfing quan h~ nhan than va quan h~ tai san d~c thu mai
thu¢c doi tUQ'Ilg dieu chinh cua Lu~t hon nhan va gia dlnh.
Van de d~t ra cho khoa hQC phap ly la xac d!nh vi trf cua
cac quy ph~m phap lu~t hon nhan va gia dlnh trong h~ thong
cac nganh lu~t. Trong thvc te, cac quan h~ tai san va quan h~
nhan than cfing la doi tuqng dieu chinh cua Lu~t dan st;e va
m()t so nganh lu~t khac. V~y t6ng h9'P cac quy ph~m phap
lu~t dieu chinh cac quan h~ nhan than va quan h~ tai san
phat sinh gifra cac thanh vien trong gia dlnh CO tC;tO thanh
m¢t nganh lu~t d¢c l~p hay khong? hay chung chi h9'P thanh
m¢t so b<) ph~n, m(>t che dinh rieng bi~t cua Lu~t dan Sl,f.
Ket qua nghien cuu khoa hQC ve dieu chinh b~ng phap
lu~t cac quan h~ hon nhan va gia dlnh Va Vi~c nghien CUu

26


phap lu~lt da cho thfty Lu~1t han nhan va gia dlnh Ht m¢t
nganh khoa hqc. Cac van ban phap quy dieu chlnh cac quan
h~ h6n nhan va gia dlnh la nhung van ban d¢c l~p.
Tuy v~y, v6i H1t ca nhfrng dieu d6 chua th~ n6i ding, lu~t

han nhan va gia dlnh la m¢t nganh lu~t d¢c l~p. Thea
nguyen ly chung, t6ng hQ'p cac quy ph~m phap lu~t chi dlTQ'C
coi la m¢t nganh lu~t d¢c l~p khi rna cac quan h~ xa h¢i
thu(>c d6i tuqng dieu chinh cua n6 c6 nhfl'ng d~c di~m rieng
rna tlr d6 cac quy ph~m phap lu~t d6 v6'i nhfrng bi~n phap,
each th(rc dieu chinh rieng cua mlnh khac bi~t so v6'i cac
quy ph~m phap lu~t khac.
Quan di~m cua cac chuyen gia nghien c(ru hi~n nay (J
ntr6'c ta cfing nhU cac nUOC khac chUa CO SlJ th6ng nhat ve
van de nay. M¢t s6 y kien cho ding, Lu~t h6n nhan va gia
dlnh la m¢t b¢ ph~n chuyen nganh cua Lu~t dan SlJ.
Quan di~m thu hai coi Lu~t han nhan va gia dlnh Ht m¢t
nganh lu~t d¢c l~p.
Quan diem thu ba cho rang, Lu~t h6n nhan va gia dlnh la
m¢t nganh h1~t hon hqp ho~c m¢t nganh lu~t cling lo~ti v6i
Lu~t dan slJ.
Khoa hqc phap ly nuac ta chua de c~p den van de nay.
Tuy nhien, vftn c6 slJ thong nhat khi phan lo~i cac nganh lu~t
n6i chung va khi danh gia Lu~t h6n nhan va gia dlnh n6i
rieng. Da so cac nha chuyen m6n cho r~ng Lu~t h6n nhful va
gia dlnh la m¢t nganh ht~t d¢c I~p. Quan diem nay duqc
chung minh dva tren n~n tang ca kinh te xa h¢i chu nghia:
che d¢ c6ng hiiu doi v6'i tu Ii~u san xu~t quyet dinh tfnh chat
cac quan h~ xa h¢i, Ice ca quan h~ h6n nhan va gia dlnh.

phap lu~lt da cho thfty Lu~1t han nhan va gia dlnh Ht m¢t
nganh khoa hqc. Cac van ban phap quy dieu chlnh cac quan
h~ h6n nhan va gia dlnh la nhung van ban d¢c l~p.
Tuy v~y, v6i H1t ca nhfrng dieu d6 chua th~ n6i ding, lu~t
han nhan va gia dlnh la m¢t nganh lu~t d¢c l~p. Thea

nguyen ly chung, t6ng hQ'p cac quy ph~m phap lu~t chi dlTQ'C
coi la m¢t nganh lu~t d¢c l~p khi rna cac quan h~ xa h¢i
thu(>c d6i tuqng dieu chinh cua n6 c6 nhfl'ng d~c di~m rieng
rna tlr d6 cac quy ph~m phap lu~t d6 v6'i nhfrng bi~n phap,
each th(rc dieu chinh rieng cua mlnh khac bi~t so v6'i cac
quy ph~m phap lu~t khac.
Quan di~m cua cac chuyen gia nghien c(ru hi~n nay (J
ntr6'c ta cfing nhU cac nUOC khac chUa CO SlJ th6ng nhat ve
van de nay. M¢t s6 y kien cho ding, Lu~t h6n nhan va gia
dlnh la m¢t b¢ ph~n chuyen nganh cua Lu~t dan SlJ.
Quan di~m thu hai coi Lu~t han nhan va gia dlnh Ht m¢t
nganh lu~t d¢c l~p.
Quan diem thu ba cho rang, Lu~t h6n nhan va gia dlnh la
m¢t nganh h1~t hon hqp ho~c m¢t nganh lu~t cling lo~ti v6i
Lu~t dan slJ.
Khoa hqc phap ly nuac ta chua de c~p den van de nay.
Tuy nhien, vftn c6 slJ thong nhat khi phan lo~i cac nganh lu~t
n6i chung va khi danh gia Lu~t h6n nhan va gia dlnh n6i
rieng. Da so cac nha chuyen m6n cho r~ng Lu~t h6n nhful va
gia dlnh la m¢t nganh ht~t d¢c I~p. Quan diem nay duqc
chung minh dva tren n~n tang ca kinh te xa h¢i chu nghia:
che d¢ c6ng hiiu doi v6'i tu Ii~u san xu~t quyet dinh tfnh chat
cac quan h~ xa h¢i, Ice ca quan h~ h6n nhan va gia dlnh.

27

27

a

sa

a

sa