Banteay Srey (Campuchia): Biểu tượng của điêu khắc thời kỳ Angkor doc

Banteay Srey
(Campuchia): Biểu tượng
của điêu khắc thời kỳ
Angkor

Ch
ỉ có hai ngôi đền đ
ư
ợc chọn l
àm bi
ểu
trưng trong tổng số 1.800 ngôi đền được
xây dựng dư
ới thời kỳ Angkor (thế kỷ 9 đến
15). Nếu như đền Angkor Wat là biểu tư
ợng
về kiến trúc bởi lối xây dựng hoành tráng,
đồ sộ, thì đền Banteay Srey chính là đại
diện cho kỹ thuật điêu khắc đạt đến tuyệt đỉnh suốt thời kỳ Angkor.

Cách Angkor Wat tỉnh Siem Reap 35km, với khoảng nửa giờ xe chạy là đến được

đền Banteay Srey trong khu quần thể công viên Angkor (rộng đến 55 cây số
vuông). Ngôi đền nghìn năm còn đó, nổi bật nhất trong số ngàn ngôi đền của đế
chế Angkor. Bởi nếu so sánh hầu hết các ngôi đền khác đều được xây dựng bằng
gạch nung, hoặc đá sa thạch xanh, chỉ duy nhất Banteay Srey được xây toàn bộ
bằng đá sa thạch hồng. Chất liệu xây dựng ngôi đền đã là một nét độc đáo, một sự
khác biệt đầu tiên của Banteay Srey, nhưng n
ếu nói về vẻ đẹp của Banteay Srey, đó
chưa phải là tất cả.
Đền đài được xây dựng dưới thời kỳ Angkor thường do những vị vua xây dựng
lên, với Banteay Srey lại là sự khác biệt. Ngôi đền do một vị đạo sĩ Bàlamôn xây
nên vào năm 967 trong suốt hai triều vua Ragjanravarman (dịch nghĩa là: người
được thần Mặt trăng phù hộ) và Jayavarman V (người được thần Chiến thắng phù
hộ), để dành tặng nhà vua Jayavarman V. Banteay Srey có ba tháp chính, tháp gi
ữa
tượng trưng cho vị thần Shiva, hai tháp nhỏ hai bên là tượng trưng th
ờ thần Vishnu
và Brahma. Tuy chỉ là ngôi đền có diện tích nhỏ so với các công trình khác, nhưng
Banteay Srey là tượng trưng cho vẻ đẹp trong điêu kh
ắc của Campuchia ở mọi thời
đại, đặc biệt là thời kỳ Angkor.
Trong ngôn ng
ữ Campuchia, Banteay nghĩa l
à “đ
ền” v
à Srey là “ph
ụ nữ”, Banteay
Srey – vẻ đẹp của đền người phụ nữ. Có rất nhiều hình tượng điêu khắc thiếu nữ
trên vách đá trong đền. Những thiếu nữ với vẻ đẹp huyền bí, duyên dáng, vẫn ngàn
năm đứng đó và được xem là biểu tượng cho vẻ đẹp của người phụ nữ thời kỳ
Angkor. Nhìn từ bên ngoài, Banteay Srey có cổng vào rất giống với kiến trúc xây

dựng cổng ở đền Preah Vihear – giáp biên gi
ới Thái Lan, với những chóp cổng đặc
trưng cong vút. Đền hiện được bảo quản tốt và còn khá nguyên vẹn, cũng với lối
kiến trúc tương tự như các đền đài khác của thời kỳ Angkor, gồm cổng đền, hành
lang, thư viện hai bên hành lang ngay sau cổng đền, sau là đền chính. Hiện ở
Banteay Srey, hai thư viện đã sụp đổ.
Điêu khắc ở Banteay Srey tinh tế, tỉ mỉ và sắc sảo đến độ không ngờ, và ngư
ời ta lý
giải rằng, chỉ có niềm tin vào thần linh mãnh liệt mới khiến con người có những
cảm xúc thăng hoa để tạo nên những công trình có một không hai như Banteay
Srey.
Ở Banteay Srey, mỗi mảng tường, mỗi nét điêu khắc lại góp phần diễn tả một câu
chuyện độc đáo. Ngoài những nét điêu khắc như rắn thần Naga, mặt Kala (tượng
trưng cho sự trường sinh bất tử), thần gió Rehu, thần lửa Agni, còn là những thần
tích đi liền với sử thi. Đây là Krisna trong bộ sử thi Mahabharata, hoá thân của
thần Vishnu thành một người thanh niên, hạ giới để làm hai việc, một là giết
Kamsak – vị hoàng tử bất hiếu vì muốn được làm vua đã giết bố mẹ cùng người
anh em của mình, và bắt những người thân giam cầm trong hoàng cung. Thần
Krisna đã chém đứt đầu Kamsak để giải thoát người trong hoàng tộc. Việc thứ hai,
thần Krisna phải giết chết con quỷ đã nhận được lời chúc tụng trường sinh bất tử
của thần Indra. Do trường sinh bất tử, nên con quỷ rất kiêu căng, phá hoại nhân
loại, dù bị phân thây ra từng mảnh nhưng con quỷ vẫn có thể tái hình lại. Để giết
quỷ, Krisna đã xé con quỷ ra làm hai, và lấy một mảnh cơ thể để ở một nơi khác
nên qu
ỷ mới

ch
ết.

Trước đền chính ở Banteay Srey, hình tượng bò thần Nandi đã bị kẻ xấu đục đi

phân nửa, trên cổng đền là tượng thần Shiva với vũ điệu Ravanda được chạm khắc
rất uyển chuyển, tinh tế. Cạnh đó còn có câu chuyện giải cứu nhân loại thoát khỏi
sự thiêu huỷ của thần lửa Agni. Ngọn lửa thiêu cháy thế gian, khiến con người,
muông thú hỗn loạn, nhân loại đau khổ… không ai dập tắt được, các vị thần cầu
khẩn thần Indra để dập tắt lửa thiêng. Thần nhận lời vì thấy sự khổ đau của con
người và muông thú. Dùng voi lấy nước thần phun xuống dập tắt lửa.
Nh
ững câu chuyện, những hoa văn, chi tiết, đề tài trang trí đều được thể hiện bằng
những nét chạm trên đá cực kỳ điêu luyện. Người ta nhận định rằng nét điêu khắc
của Banteay Srey gần với kỹ thuật chạm khắc trên vàng và gỗ hơn là trên đá.
Chính sự tài hoa của những nghệ nhân đã tạo nên cho quần thể đền Banteay Srey
một sức cuốn hút kỳ diệu, như hớp hồn tất cả những ai từng một lần chiêm ngư
ỡng
nghệ thuật điêu khắc nổi bật nhất trong tất cả các kỳ quan của đế chế Angkor.