Vai trò của estrogen đối với sức khỏe phụ nữ doc

Vai trò của estrogen đối
với sức khỏe phụ nữ

Tác giả : TS. VƯƠNG TIẾN HÒA (Ðại học Y - Hà Nội)
(Tiếp theo và hết)
4. Sử dụng estrogen như thế nào là hợp lý?
Do estrogen đóng một vai trò rất quan trọng trong đời sống
người phụ nữ nên khi bị thiếu hụt, như bị cắt bỏ hai buồng
trứng, suy sớm buồng trứng (đặc biệt là ở tuổi tiền mãn kinh
và mãn kinh), sự thiếu hụt estrogen càng nhiều, cơ thể đòi hỏi
phải được bổ sung estrogen thay thế để giảm thiểu những rối
loạn và phiền muộn do thiếu estrogen. Việc điều trị bổ sung
estrogen được gọi là liệu pháp hormone thay thế.
Thế nào là liệu pháp hormone thay thế?
Do cơ thể thiếu estrogen gây nên những phiền muộn cả về
thể chất lẫn tâm thần nên người ta đã thực hiện điều trị bổ
sung estrogen để làm hạn chế hoặc giảm thiểu các triệu
chứng trên và được gọi là liệu pháp hormone thay thế. Tuy
nhiên liệu pháp này không thể đáp ứng đầy đủ lượng estrogen
như khi còn hành kinh bình thường mà chỉ đưa một lượng
nhỏ estrogen vào cơ thể, vì vậy còn gọi là bổ sung estrogen.
Lợi ích của liệu pháp bổ sung estrogen là để làm giảm các
triệu chứng vận mạch, giảm các triệu chứng ngoài da, giảm
các triệu chứng teo ở hệ niệu dục, có lợi cho hệ thống xương,
làm giảm hiện tượng xốp và tiêu xương, hạn chế và giảm tỷ
lệ gãy xương, có lợi đến hệ tim mạch là hạn chế bệnh tăng
huyết áp, xơ vữa mạch máu. Bổ sung estrogen còn có những
lợi ích khác như làm tăng ham muốn tình dục, tăng tưới máu
não, tăng trí nhớ, giảm nguy cơ mắc bệnh Alzheimer.

Ðiều trị bổ sung estrogen có hại không?
Ðiều trị hormone thay thế là con dao hai lưỡi, có những ưu
điểm như đã nêu trên, nhưng cũng tồn tại nhiều nhược điểm
nếu sử dụng không đúng chỉ định, theo dõi không tốt và điều
trị kéo dài, có thể sẽ dẫn đến những hậu quả nguy hiểm.
Những tác hại khi điều trị estrogen là làm quá sản nội mạc tử
cung, gây nguy cơ ung thư nội tử cung; Các bệnh vú như đau,
cương vú, ung thư, làm tăng huyết áp, tăng các bệnh huyết
khối.
Những nguyên tắc cần phải tuân thủ khi điều trị estrogen
Những nguyên tắc chính của liệu pháp hormone thay thế bao
gồm:
Phải giải thích cho người sử dụng hiểu rõ việc dùng estrogen
chỉ là để cải thiện chất lượng cuộc sống chứ không thể có tác
dụng "cải lão hoàn đồng". Phải dùng estrogen liên tục và kết
hợp với progesteron ít nhất là 10 ngày/tháng (10-14 ngày).
Nên sử dụng sớm ngay ở thời kỳ chuyển tiếp (quanh mãn
kinh). Ðặc biệt khi sử dụng estrogen thì bệnh nhân phải được
theo dõi cẩn thận (khám phụ khoa định kỳ, làm các xét
nghiệm cần thiết).
Ðiều trị estrogen thế nào là hợp lý?
Trước hết là phải được thầy thuốc chuyên khoa thăm khám
kỹ xem có cần thiết phải điều trị estrogen thay thế không?
Nếu có yêu cầu điều trị thì phải được khám lâm sàng cẩn
thận. Xét nghiệm đầy đủ các thông số cần thiết, phải loại trừ
những nhóm người có nguy cơ cao về ung thư. Loại trừ các
chống chỉ định sử dụng estrogen. Theo dõi cẩn thận và chặt
chẽ bằng khám lâm sàng và định kỳ.
Những trường hợp nào không được sử dụng estrogen?
- Ðó là những người trong gia đình có bà, mẹ, chị em bị ung

thư vú, ung thư cổ tử cung. Những người ra huyết âm đạo
nhưng chưa rõ nguyên nhân, có khối u ở tử cung, cổ tử cung,
buồng trứng, các bệnh về gan mật, đang có thai, các khối u
lành và ác tính ở vú, lạc nội mạc tử cung, bệnh tim mạch, tai
biến mạch máu não, tiểu đường, bệnh lupus ban đỏ
Các dạng thuốc điều trị hormone thay thế phổ biến hiện nay
và cách sử dụng?
Hiện nay trên thị trường có rất nhiều biệt dược (tên thuốc) có
chứa estrogen. Hay gặp nhất là các loại viên thuốc tránh thai
kết hợp, hoặc viên nén chỉ có riêng estrogen; Loại gel hoặc
dạng kem để bôi qua da hoặc âm đạo; Loại nhũ tương như
viên nang để đặt âm đạo hoặc miếng dán qua da của hãng
TEDIS, có loại estrogen bôi qua da cũng rất tiện lợi.
Loại thuốc dạng uống thì phức tạp và độc hơn, nhưng do
thuốc tác dụng đến toàn thân nên đạt kết quả nhanh. Khi
muốn dừng thuốc, phải chờ một thời gian để thuốc được
chuyển hóa bước đầu tại gan, vì thế có thể gây độc cho gan.
Tốt nhất là dùng thuốc bôi tại chỗ, bao gồm thuốc đặt âm đạo
và bôi hoặc miếng dán qua da. Thuốc đặt âm đạo sẽ ngấm
qua niêm mạc, làm niêm mạc âm đạo phát triển tốt, chứa
nhiều glucogen, sau đó thuốc ngấm đến tạng đích.
Thuốc dán hoặc bôi qua da được các mạch máu dưới da hấp
thu từ từ rồi vào máu đi tới tạng đích. Ðường bôi qua da có
nhiều ưu điểm hơn.
Sử dụng loại bôi qua da như thế nào?
Thường bôi sau khi đã làm vệ sinh sạch sẽ, bôi lên một diện
rộng vừa đủ, da mỏng để thuốc dễ được hấp thu như mặt
trước cánh tay, bụng, đùi. Tự mình bôi thuốc và thoa nhẹ
nhàng, không nhờ người khác giúp vì sẽ làm giảm lượng
thuốc do dính vào tay. Ðặc điểm loại gel estrogen này là

không màu, không mùi, không nhờn, không dính, không vấy
bẩn và khô rất nhanh.
Kèm theo với ống thuốc có một thước đo, chỉ cần ấn nhẹ hai
lần là đầy lòng thước đo (chứa 2,5g gel tương ứng với 1,5mg
estrogen). Bôi ngày 1 lần, kéo dài trong 24-30 ngày, nhưng từ
ngày thứ 16 phải bổ sung thêm progesteron như Utrogestant
100mg ngày 2 viên uống hoặc đặt âm đạo. Nếu như chẳng
may (rất hiếm khi xảy ra) gặp triệu chứng khó chịu vì da bị
kích thích do các chất phụ gia của thuốc thì chỉ cần rửa đi là
hết.
Khi nào thì biết là đã dùng quá liều estrogen? Ðó là khi thấy
xuất hiện những triệu chứng như đau, cương tức vú, buồn
nôn, căng tức bụng, tăng cân. Lúc này nên giảm liều. Mỗi cá
thể có một liều đáp ứng với estrogen, vì vậy tốt nhất hãy đến
thầy thuốc chuyên khoa để được tư vấn và khám cẩn thận, từ
đó hướng dẫn sử dụng thuốc một cách chu đáo để tránh
những hậu quả đáng tiếc có thể xảy ra.