Khu di tích đền thờ Ỷ Lan Nguyên phi tại huyện Gia Lâm, Hà Nội ppt

Khu di tích đền thờ Ỷ
Lan Nguyên phi tại
huyện Gia Lâm, Hà Nội

Vượt qua 18km từ Hà Nội, qua cầu Chương Dương theo
Quốc lộ 5 du khách sẽ tới tham quan cảnh đẹp của đền, chùa
thờ Đức Quốc Mẫu Ỷ Lan Nguyên phi ở xã Dương Xá,
huyện Gia Lâm, Hà Nội. Ỷ Lan Nguyên phi là một trong
những danh nhân có tài trị nước xuất chúng của dân tộc ở thế
kỷ XI.

Ngay từ Quốc lộ 5 theo biển chỉ dẫn đi vào khu di tích, từ xa
du khách đã nhìn thấy tấm biển ghi dấu đền thờ Nguyên phi
Ỷ Lan đã được xếp hạng. Qua 2 cổng, du khách sẽ vào trong
quần thể khu di tích đền thờ Nguyên phi Ỷ Lan gồm chùa,
đền, điện, sơn trang nằm trong khuôn viên có sân, nhà thủy
đình, cây xanh các loại rộng khoảng 3ha. Chùa và đền thờ
Nguyên phi Ỷ Lan còn có tên gọi là chùa “Bà Tấm”, đền “Bà
Tấm”, chùa Cả, đền Cả. Nằm ở phía tay trái, trước cửa đền
thờ Nguyên phi Ỷ Lan là đôi rồng chầu bằng đá phủ phục,
với đường nét, chạm khắc hết sức tinh xảo. Qua các bậc xây,
du khách đi vào trong đền. Đền được xây dựng từ cuối thế kỷ
XI, là nơi phụng thờ bà ngay chính trên quê hương Người.
Đền có kiến trúc theo lối cung đình thời Lý, có 72 cửa, thuộc
loại cổ nhất nước ta, cách không xa đền phía tay phải có chùa
mang tên: “Linh Nhân tư Phúc Tự” do chính Linh Nhân
Hoàng Thái Hậu Ỷ Lan xây dựng cùng với hàng trăm ngôi
chùa khác, được khánh thành tháng 03 năm Ất Mùi (1115).

Trong đền và chùa hiện còn lưu giữ nhiều hiện vật quí và
hiếm. Nổi bật là đôi sư tử điêu khắc bằng đá, sư tử được tạc
từ một khối đá lớn, cao 1,20m, rộng 1,36 m trong tư thế nằm
phủ phục, đường nét đặc biệt mềm mại, tạo cho chúa sơn lâm
một vẻ đẹp vừa uyển chuyển vừa oai hùng mạnh mẽ. Các chi
tiết: đôi mắt to, lồi hẳn ra ngoài, ẩn dưới đôi lông mày rậm,
mũi hở, hàm răng đều đặn, răng nanh to, nhọn và khỏe, nhất
là chân mập. Có những móng cong sắc, quắp chặt, khiến cho
người xem thấy rõ chúa sơn lâm tiềm ẩn sức mạnh phi
thường. Tuy nhiên bằng tài nghệ điêu khắc khéo léo, tuyệt
vời, bằng cách sử dụng nhiều họa tiết đan móc, khi thì gợn
nhỏ tựa lưng vào nhau thành đường viền quanh miệng, khi
thì to sù lên ở vai, khi lại xếp thành những bông hoa hé nở ở
móng và chân, khiến cho người xem có ấn tượng vật đang
sống, vẫn thở nhịp nhàng.

Khác với những con sư tử thường thấy điêu khắc ở các đình
chùa, sư tử trong đền thờ Ỷ Lan đang vờn ngọc, đồng thời
trên trần được trổ chữ “vương” khẳng định vị trí chúa tể
muôn loài, bảo vệ báu vật của đất nước. Đây là 1 công trình
nghệ thuật tuyệt tác, một hiện vật cổ quí và hiếm ở Việt Nam
và còn cả ở khu vực Đông Nam Á. Trong cung còn 2 khám
cổ thời Mạc hiện tìm thấy, các máng chạm trên khám như
hoa lá, rồng phượng đều có giá trị về nghệ thuật kiến trúc và
điêu khắc Việt Nam.

Trong đền và chùa “Bà Tấm” còn có 1 thành bậc đá liền khối
điêu khắc rồng, lân thời Lý đang chạy xuống, dài 1,30m, cao
0,80m, nặng hàng chục tấn và nhóm tượng ba ông Tam thể
ngồi trên đầu 2 con sư tử cao 4m, tạc bằng đá khối rất tinh

xảo, cũng là những hiện vật độc đáo đã trải qua gần 9 thế kỷ,
còn lại đến hôm nay. Đáng chú ý trong đền có tượng Nguyên
phi Ỷ Lan được tạc rất đẹp, khi bà là Nguyên phi cùng tượng
6 vị “Cung nữ trong triều” (lục bộ), tương truyền là sáu bà
giữ 6 bộ trong triều đình giúp bà nhiếp chính. Đặc biệt còn có
đôi câu đối ở đền từ cổ xưa ghi rõ: Thập bát tứ, diệu phong
thế tại tam truyền chiêu lệnh thục. Bách dư sở tự quán địa lưu
cổ trạch tối linh thanh (có nghĩa là: đời nhà Lý thứ ba kén
được người con gái đẹp, có đức có tài - trên đất nước ta có
trên một trăm nơi thờ nhưng đây chính là quê hương của bà
được lưu truyền, đến ngày nay và rất linh thiêng.

Hiện nay, theo thống kê trên cả nước ta có 72 nơi lập đền thờ
bà, nhưng chùa và đền thờ Ỷ Lan được xây dựng ở Dương
Xá ngay chính trên quê hương bà. Qua nhiều lần trung tu, lần
lớn nhất là vào năm 1612, nhưng đến nay vẫn giữ được vẻ
nguyên sơ của nó với nét kiến trúc mang đậm dấu ấn văn hóa
nhà Lý, vừa mang ý nghĩa lịch sử sâu sắc lại vừa mang giá trị
nghệ thuật cao, thực sự là một công trình nghệ thuật độc đáo,
quí hiếm của dân tộc. Với hệ thống truyền thuyết cùng các
địa danh gắn bó với việc Ỷ Lan giúp vua Lý Thánh Tông và
những di vật cổ của thời Lý hiện còn đã đưa khu di tích chùa
và đền thờ bà Ỷ Lan ở Dương Xá trở thành trung tâm văn
hóa nổi bật nhất, quan trọng nhất trong hệ thống di tích,
tưởng niệm Nguyên phi Ỷ Lan. Nơi đây không chỉ thờ phụng
một danh nhân lịch sử văn hóa nổi tiếng của cả nước mà còn
là điểm di tích cách mạng rất đáng trân trọng của dân tộc.
Trong thời gian tiền khởi nghĩa, đây là nơi được đón các
đồng chí Trung ương và Xứ ủy Bắc kỳ như: Hoàng Văn Thụ,
Trường Chinh, Võ Nguyên Giáp, Hoàng Quốc Việt, Văn

Tiến Dũng v.v đi về hoạt động.

Hàng năm cứ vào dịp từ 19 đến 21 tháng 2 âm lịch, du khách
thập phương lại hành hương về Dương Xá tham dự lễ hội
truyền thống kỷ niệm ngày Nguyên phi Ỷ Lan đăng quang và
ngày 24, 25 tháng 7 âm lịch, ngày mất của bà. Tất cả cùng về
thắp hương tưởng niệm, nhớ về người phụ nữ có tài kinh
bang tế thế, từng đã 2 lần nhiếp chính trông coi việc nước mà
người phụ nữ đã nổi danh trong lịch sử nước nhà.