Đặc điểm nông học và khả năng kết hợp của một số dòng ngô QPM thế hệ mới tại phía Bắc Việt Nam doc

ĐẶC ĐIỂM NÔNG HỌC VÀ KHẢ NĂNG KẾT HỢP CỦA
MỘT SỐ DÒNG NGÔ QPM THẾ HỆ MỚI TẠI PHÍA BẮC VIỆT NAM
Châu gọc Lý
1
, Lê Quý Kha
1
, Bùi Mạnh Cường
1
, Trần Thị Bích
Liên
1

SUMMARY
Results on evaluation of agronomical traits and combining ability of maize new QPM
inbred lines developed by conventional methods and anther culture double haploid
PAM breeding is one of the important activities in the Vietnamese maize development
strategies. Therefore, this study on agronomical traits and combining ability of 17 new
QPM inbred lines developed by anther culture double haploid technologies (DH) and
conventional conversion undertook in Vietnam Maize Research Institute during 2007-
2008. Experiment design was complete block (RCBD) with 3 replicates for evaluation of
agronomical traits and testing combining ability. Results of evaluation of 17 inbred lines
consisting of 5 QPM conventional lines and 4 CIMMYT lines and 8 DH lines concluded
that new DH QPM lines with well abiotic and biotic stress tolerances gave as high yield as
QPM conventional lines, better than parent of HQ2000 (QPM hybrid). Among new QPM
lines, V152 has 81% of genetic distance far from V64 and other lines on the dendogram.
Therefore V64 combined with V152 showed highest yield (97.65 quintals/ha), among lines
x testers crosses. Results of testing yield of crosses are suited with the result of genetic
diversity analysis on the dendogram.
Keywords: Combining ability, QPM maize inbred lines, anhter culture, double
haploid, agronomical traits.
1. §ÆT VÊN §Ò

Vật liệu dòng ngô thuần luôn là vấn đề
quan tâm hàng đầu của các nhà chọn giống
ngô lai. Mức độ thành công phụ thuộc vào
nền di truyền để tạo dòng thuần, công nghệ
tạo dòng thuần và độ chính xác của công
tác khảo sát, khảo nghiệm tổ hợp lai. Tạo
giống ngô lai chất lượng đạm cao (QPM)
đang là một trong những hướng quan tâm
của chương trình tạo giống ngô lai của
nhiều nước Châu Phi, Châu Á và Việt Nam,
nơi có bình quân diện tích ngô theo đầu
người ít hơn các nước phát triển như Mỹ
(CIMMYT, 2010). Ở Việt Nam, trong
những năm 2000-2005, giống ngô HQ2000
đã được công nhận, đưa vào sản xuất với
chất lượng và hàm lượng protein cao,
nhưng tỷ lệ nhiễm bệnh thối thân và thối
bắp cao nên sản xuất chưa chấp nhận mở
rộng. Xuất phát từ những lý do trên, kết quả
đánh giá đặc điểm nông học và khả năng
kết hợp của một số dòng ngô QPM thế hệ
mới tại phía Bắc Việt Nam được trình bày
trong bài báo này.
1
Viện Nghiên cứu Ngô.
II. VậT LIệU Và PHƯƠNG PHáP NGHIÊN
CứU
1. Vt liu nghiờn cu
Gm 17 dũng QPM (bng 1), trong ú
5 dũng chuyn i t ngụ thng thnh

QPM theo phng phỏp truyn thng
(QL5-QL9) ti Vit Nam, 4 dũng QL1,
QL2, QL3 (HL1-/C 1) v QL4 (HL5-/C
2) nhp t CIMMYT, 8 dũng t nuụi cy
bao phn ti Vit Nam (QL10-QL17).
Bng 1. Danh sỏch 17 dũng tham gia chn to LV154
Cụng thc

Tờn dũng i t phi Ngun gc
QL1 CDVA16 S10 CIMMYT
QL2 CML161/422 S10 CIMMYT
QL3 HL1 (/C 1) S15 M HQ2000
QL4 HL5 (/C 2) S15 B HQ2000
QL5 KQ7 S10 Rỳt theo phng phỏp truyn thng
QL6 Q10 S10 Rỳt theo phng phỏp truyn thng
QL7 Q11 S10 Rỳt theo phng phỏp truyn thng
QL8 Q18 S10 Rỳt theo phng phỏp truyn thng
QL9 Q21 S10 Rỳt theo phng phỏp truyn thng
QL10 V57 S8 Dũng nuụi cy bao phn
QL11 V59 S8 Dũng nuụi cy bao phn
QL12 V63 S8 Dũng nuụi cy bao phn
QL13 V64 S8 Dũng nuụi cy bao phn
QL14 V66 S8 Dũng nuụi cy bao phn
QL15 V68 S8 Dũng nuụi cy bao phn
QL16 V72 S8 Dũng nuụi cy bao phn
QL17 V152 S8 Dũng nuụi cy bao phn

2. Phng phỏp nghiờn cu
Tt c nhng dũng v t hp lai nh
gia 17 dũng vi 2 cõy th (V152, KQ7)

c ỏnh giỏ theo s khi ngu nhiờn
hon chnh (RCBD), 3 ln nhc li, mi
dũng gieo 1 hng, di 5m, khong cỏch gieo
60 x 25cm, 1 cõy/hc. K thut chm súc
v cỏc ch tiờu theo dừi ỏp dng Quy phm
kho nghim ging ngụ 10 TC 341: 2006.
Phõn tớch phng sai cỏc kt qu ỏnh
giỏ dũng, so sỏnh t hp lai c x lý
bng chng trỡnh IRRISTAT 4.0. Kh
nng kt hp ca cỏc dũng c phõn tớch
bng phn mm Vin Ngụ (Nguyn ỡnh
Hin, 1996). Cỏc thớ nghim ỏnh giỏ dũng
thun (2007), so sỏnh t hp lai nh (2008)
c tin hnh ti Vin Nghiờn cu Ngụ,
an Phng, H Ni.
III. KếT QUả Và THảO LUậN
1. Kt qu ỏnh giỏ dũng
Thi gian sinh trng ca cỏc dũng
cỏc dũng QPM mi (102-110 ngy), t l
nhim sõu c thõn (0%) v bnh khụ vn
(im 1-2), thi bp (7-13%) u tng
ng hoc tt hn 2 i chng (HL1 v
HL5) (bng 2). Tt c 17 dũng cú chiu cao
cõy, cao úng bp khỏ ng u (bng 3),
th hin CV% ca 2 ch tiờu ny u
mc nh (4-10%). Chiu di bp bin
động lớn hơn, lớn nhất là V68 (CV% =
24%). Dòng có dài bắp dài nhất là Q18 và
V152 (16cm) và CV% của dài bắp của 2
dòng này cũng ở mức nhỏ (6-9%). Số lá

xanh sau trỗ 30 ngày (bảng 3) của
CML161/422, KQ7, Q21 đều ở mức cao
(>12 lá). V152 và V64 có số lá xanh ở
mức trung bình (10 lá), tương đương HL1
(11 lá xanh) và HL5 (9 lá xanh). Kết quả
đánh giá dòng vụ đông 2007 (bảng 3) cho
thấy: 4 dòng (KQ7, Q18, V64 và V152)
đạt năng suất (41-51 tạ/ha), vượt đối
chứng HL1-mẹ HQ2000 (39 tạ/ha) và
HL1-bố HQ2000 (19 tạ/ha). Số hạt/hàng
của V152 và V64 đều ở mức trung bình
(22-25 hạt), tương đương KQ7 (25 hạt) và
HL5 (24 hạt).
Bảng 2. Một số đặc điểm nông học của 17 dòng QPM mới vụ đông 2007 tại Đan Phượng
CT

Tên nguồn
TGST (ngày)
Sâu
Đ.T (%)

Bệnh
KV (1-5)

Đổ (%) Hở bi

Tốc độ rạc lá

T.thái
(1-5)

Bắp thối

TP PR

CSL Thân

Rễ (1-5)

(1-5) Cây

Bắp

(%)
1 KQ7 60 60

108 0 1 18 14 1 3 2 2 7
2 Q18 55 55

103 0 1 14 12 2 5 2 2 0
3 V64 58 58

106 0 1 14 0 1 3 2 2 16
4 V152 58 60

108 0 2 13 0 1 5 2 2 4
5 HL1 (Đ/C 1) 59 60

108 0 2 13 23 1 3 2 3 53
6 Q21 55 54

102 0 1 19 9 1 4 2 2 11
7 Q11 55 55

103 0 2 12 23 1 4 2 2 3
8 V57 58 58

106 0 1 15 0 1 3 2 2 0
9 V66 57 57

105 0 1 18 3 1 4 2 2 0
10

CML161/422 56 57

105 0 2 15 0 2 3 2 2 39
11

V72 60 60

108 0 2 15 0 1 4 2 3 4
12

V68 60 61

109 0 2 15 8 1 3 2 3 6
13

Q10 57 57

105 0 1 16 0 2 5 2 3 6

14

V63 58 59

107 0 2 16 16 1 4 2 2 13
15

V59 58 58

106 0 1 16 0 1 4 2 2 0
16

CDVA16 55 55

103 0 2 26 70 1 5 3 2 0
17

HL5 (Đ/C 2) 59 62

110 0 2 13 15 1 4 2 3 0
Bảng 3. Một số đặc điểm nông học và năng suất của 17 dòng QPM mới tại Đan Phượng,
vụ đông năm 2007
Tên
nguồn
Tổng số lá (lá) Chiều cao (cm) Dài bắp (cm)
ĐK bắp
Số h
àng
hạt
Số

hạt/hàng

Năng
suất

Cuối
cùng
Xanh
sau trỗ
30 ngày

Cây Bắp Dài lõi
Hữu
hiệu
TB

CV%

TB

CV%

TB

CV%

Năng suất

CV%

TB

CV%

TB

CV%

TB (cm)

CV%

TB

CV%

TB

CV%

Tạ/ha

CDVA16 17

4 8 16 172

6 78 9 12

12 10

12 4 10 15

8 23

11 51
CML161/422

17

4 12

8 164

5 84 7 13

11 11

12 4 6 14

13 20

15 44
HL1 (Đ/C 1)

18

3 11

10 174

4 82 6 14

9 12

10 4 5 14

10 21

11 43
HL5 (Đ/C 2)

17

4 9 11 135

7 65 7 12

17 11

21 3 17 13

10 24

19 41
KQ7 17

4 13

2 215

7 104 11 14

7 11

13 4 5 14

10 25

12 39
Q10 17

4 10

18 148

5 91 9 14

8 10

18 4 12 14

9 20

12 38
Q11 18

4 11

7 150

7 77 10 11

14 9 15 4 5 15

11 21

20 34
Q18 16

4 10

2 177

5 87 8 16

9 11

14 4 7 15

10 23

14 33
Q21 19

4 12

8 158

7 80 10 13

8 11

21 4 7 15

10 21

11 32
V57 16

3 9 2 123

6 51 12 12

8 12

10 4 6 16

8 23

11 32
V59 17

2 10

10 159

3 77 8 15

6 13

7 4 4 15

10 23

15 32
V63 13

6 10

20 133

6 60 12 13

10 11

14 4 7 14

8 22

17 31
V64 13

6 10

15 134

6 64 9 14

10 11

12 4 6 15

13 22

13 28
V66 14

7 9 12 162

5 80 7 13

10 11

14 4 5 17

9 21

13 27
V68 14

5 9 14 155

6 80 9 15

24 13

17 4 12 14

13 24

14 24
V72 14

6 10

15 140

7 70 13 15

14 13

16 4 15 13

12 24

15 24
V152 14

4 10

12 142

4 77 8 16

6 13

14 4 12 12

8 25

14 19
Nguồn: Số liệu của Bộ môn Chọn tạo giống Ngô-Viện Nghiên cứu Ngô, vụ đông 2007.
Điều này chứng tỏ các dòng nuôi cấy
bao phấn có các yếu tố cấu thành năng suất
tương tự các dòng ưu tú theo phương pháp
truyền thống. Vậy những dòng đơn bội kép
QPM mới có những đặc tính nông học,
chống chịu và năng suất tương đương hoặc
tốt hơn những dòng tạo ra bằng phương
pháp chuyển dòng QPM truyền thống và tốt
hơn 2 dòng bố mẹ của HQ2000.
2. Kết quả đánh giá khả năng kết hơp
của các dòng QPM mới
2.1. Giá trị khả năng kết hợp chung của
các dòng QPM mới
Bảng 4 cho cho thấy dòng có giá trị
KNKH chung cao nhất là V63 (10758), tiếp
đến là HL5 (8144), V64 (6198) và Q10
(5399). Cây thử V152 có giá trị khả năng
kết hợp chung (4937) cao hơn cây thử KQ7
(-4937). V152 và KQ7 được chọn làm 2 cây
thử dựa trên: 1) Số liệu lai thử ngẫu nhiên
qua một số vụ trước đó; 2) Hai cây thử có
dạng hạt, độ đồng đều cao cây, trạng thái
cây và bắp đẹp, năng suất dòng khá cao
(> 41 tạ/ha).

Bảng 4. Giá trị khả năng kết hợp chung của
các dòng QPM-lai đỉnh, vụ xuân 2008
tại Đan Phượng-Hà ội

CT

Tên dòng KNKH chung

Cây thử
1 CDVA16 -16202 V152 KQ7
2 161/422 3283 4937 -4937
3 Q10 5399
Ghi chú: Sai số
của KNKH chung
của các dòng:
2.711; Sai số khi
so KNKH của 2
dong: 3.834
4 Q11 -11311
5 Q18 2148
6 Q21 -4022
7 V57 -4351
8 V59 3688
9 V64 6198
10

V63 10758
11

V66 4308
12

V68 -2952
13

V72 -5881
14

V79 4551
15

V181 -8367
16

HL1 4611
17

HL5 8144

Coefficient
0.19 0.39 0.60 0.80 1.00
QL10MW
QL1
QL10
QL12
QL4
QL9
QL6
QL14
QL18
QL7
QL8
QL17
QL20

QL2
QL3
QL15
QL13
QL16
QL5
QL11
QL19

Hình 1. Đa dạng di truyền của 20 dòng QPM
mới dựa trên 20 chỉ thị SSR (Xuân 2008);
QL14-V64; QL19-V152

2.2. Giá trị khả năng kết hợp riêng của
các dòng QPM mới với 2 cây thử
Bảng 5 cho thấy cây thử V152 cho
KNKH riêng với Q18 là cao nhất (12.421),
tiếp đến với Q10 (10.113), với V64 (9.161).
Vậy 4 dòng (V152, Q18, Q10 và V64) là
những dòng QPM triển vọng.
Bảng 5. Giá trị khả năng kết hợp riêng của các dòng QPM tham gia lai đỉnh với V152 và KQ7,
vụ xuân 2008 tại Đan Phượng-Hà ội
CT Tên nguồn
Cây th
ử 1 (V152)

Cây th
ử 2 (KQ7)

Biến động

KNKH


(T
ạ/ha)

KNKH


(T
ạ/ha)

1

CDVA16

-
6.769

43.030

6.769

78.190

91.634

2

161/422

-
8.844

50.497

8.844

57.173

156.426

3

Q10

10.113

85.203

-
10.113

85.333

204.539

4

Q11

5.276

65.953

-
5.276

59.547

55.6
76

5

Q18

12.421

88.360

-
12.421

71.830

308.571

6

Q21

4.421

76.073

-
4.421

63.780

39.094

7

V57

-
11.024

42.587

11.024

71.053

243.049

8

V59

-
3.509

50.897

3.509

63.230

24.624

9

V64

9.161

97.650

-
9.161

73.670

167.854

10

V63

-
1.162

85.210

1.162

70.720

2
.701

11

V66

4.395

84.623

-
4.395

50.020

38.623

12

V68

-
8.129

60.877

8.129

50.573

132.156

13

V72

1.473

69.100

-
1.473

60.173

4.339

14

V79

9.508

76.923

-
9.508

73.977

180.798

15

V181

-
15.964

57.167

15.964

63.133

509.687

16

HL1

12.595

90.350

-
12.595

58.560

317.243

17

HL5

-
13.962

63.413

13.962

75.057

389.884

T¹p chÝ khoa häc vµ c«ng nghÖ n«ng nghiÖp ViÖt Nam
7
2.3. Kết quả phân tích đa dạng di truyền của các dòng QPM mới
Dòng V152 (QL19) đứng riêng một nhánh trên cây phả hệ (hình 1) cách biệt 81% so với
các dòng khác trên cây phả hệ HL5 (QL1), V68 (QL10), V57 (QL12), V79 QL4), V72 QL9),
V63 (QL6), V64 (QL14), C131 (QL18), HL1 (QL7), CDVA16 (QL8), V66 (QL17) và
CML161/422 (QL20). Kết quả này phù hợp với năng suất và giá trị KNKH chung và riêng
của V152 với V64 (bảng 5).
IV. KÕT LUËN Vµ §Ò NGHÞ
1. Kết luận
Dòng QPM được tạo ra từ nuôi cấy bao phấn có những đặc tính nông học, chống chịu và
năng suất tương đương những dòng tạo ra bằng phương pháp truyền thống và tốt hơn bố mẹ
HQ2000. Trong số nhứng dòng QPM mới, V152 có khoảng cách 81% cách biệt di truyền với
V64 và những dòng khác. Vì vậy kết quả đánh giá khả năng kết hợp của 17 dòng với 2 cây
thử trùng hợp với kết quả phân tích đa dạng di truyền trên sơ đồ phả hệ.
2. Đề nghị
Tổ hợp lai V64 x V152 được đặt tên là LVN154 cần được phân tích chất lượng và
hàm lượng protein để khẳng định chất lượng của giống ngô mới phục vụ sản xuất.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. guyễn Đình Hiền, 1999. Chương trình phầm mềm Di truyền số lượng, Đại học
Nông nghiệp I-Hà Nội.
2. Châu gọc Lý, Lê Quý Kha, guyễn Thế Hùng, guyễn Bá Huy, guyễn Việt Long,
2008a. "Khảo sát tập đoàn dòng ngô thuần có chất lượng protein cao (QPM) mới
chọn tạo ở miền Bắc Việt Nam", Tạp chí Khoa học và Phát triển, Trường Đại học
Nông nghiệp Hà Nội, tập VI số 2/2008, Tr. 110-115.
3. Ly Chau gọc, Kha Quy, Cuong Bui Manh, Hung guyen The, Dzung Do Van and
Thu guyen Van, 2010. Performance of New QPM Inbred Lines Developed by Anther
Culture and Conventional Conversion from NormalMaize Lines in North Vietnam.
Zaidi, P.H.; Azrai, M. and Pixley, K.V., eds. 2010. Maize for Asia: Emerging Trends
and Technologies. Proceeding of The 10th Asian Regional Maize Workshop,

Makassar, Indonesia, 20-23 October 2008. Mexico D.F.: CIMMYT
gười phản biện:
TS. Nguyễn Văn Vấn