Tâm lý học lãnh đạo quản lý Nghệ thuật lãnh đạo sự thay đổi

MỞ ĐẦU
Thế giới đang thay đổi với tốc độ chóng mặt, thay đổi diễn ra quanh ta và
đó là quy luật tất yếu của sự phát triển. Sứ mệnh của những nhà lãnh đạo, quản
lý là phải nắm bắt được sự thay đổi và điều chỉnh nó đi theo hướng có lợi cho tổ
chức. Như Peter Drucker đã nói “người thành cơng phải là người đón đầu sự
thay đổi”. Chính vì vậy, người lãnh đạo, quản lý phải nhận thức một cách đúng
đắn về sự thay đổi sao cho phù hợp với sự phát triển và xu hướng thay đổi của
xã hội. Thay đổi sẽ là lãng phí nếu khơng được nhìn nhận và thực hiện đúng
cách. Khơng ai có thể đốn được những gì đang chờ đợi mình ở con đường phía
trước. Trong tổ chức thì chủ thể lãnh đạo, quản lý chính là người tiên phong đi
đầu để chuẩn bị mọi điều kiện cho quá trình thực hiện sự thay đổi của tổ chức
đó. Một tổ chức muốn thành cơng phải có những chủ thể lãnh đạo, quản lý sự
thay đổi tuyệt vời có trách nhiệm với thế hệ hiện tại và thế hệ tương lai.
Chúng ta đang sống trong giai đoạn lịch sử, khi mà những thay đổi về
chính trị, pháp luật, KT-XH, khoa học - cơng nghệ... diễn ra nhanh chóng hơn
bao giờ hết và có tác động to lớn đến cuộc sống thường nhật của tất cả mọi
người. Không thể cưỡng lại được sự thay đổi và cũng không thể bỏ qua chúng.
Theo nghĩa chung nhất, sự thay đổi là sự đổi khác, trở nên khác trước của sự vật,
hiện tượng. Đây là quá trình vận động do ảnh hưởng, tác động qua lại của sự vật,
hiện tượng, của các yếu tố bên trong và bên ngồi. Thay đổi là thuộc tính chung
của bất kì sự vật, hiện tượng nào trong thế giới khách quan. Đối với một tổ chức,
thay đổi mang tính tích cực vì đưa đến sự thích nghi, tồn tại và phát triển hoặc
tiêu cực vì có thể gây xáo trộn, ảnh hưởng các mặt, các hoạt động trong nội bộ
tổ chức. Giáo dục nói chung và Quân đội nói riêng cũng trong “guồng máy” này,
luôn đứng trước những thay đổi cấp bách và liên tục.
Trải qua hơn 77 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, Quân đội ta
luôn đặt dưới sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng. Những thay
đổi mang tính tích cực của Quân đội ta trong thời gian qua là yêu cầu cấp thiết
của thời kỳ cơng nghiệp hố, hiện đại hố đặt ra, dưới sự tác động mạnh mẽ của
cuộc cách mạng khoa học và công nghệ, sự chống phá của các thế lực thù địch,
3

đặt ra yêu cầu cho Quân đội cần phải có sự thay đổi để tiếp tục phát triển. Sự
thay đổi trong Quân đội được cụ thể hoá trong mục tiêu, phương hướng, nhiệm
vụ mà Đảng đã đặt ra. Chính vì vậy, yêu cầu đối với nhà lãnh đạo, quản lý ở các
cơ quan, đơn vị trong toàn quân là phải nắm bắt được sự thay đổi và kiểm sốt
nó nhằm giảm thiểu những tác động tiêu cực mà sự thay đổi tạo ra, điều chỉnh
nó theo hướng có lợi nhất cho cơ quan, đơn vị. Cấp uỷ, người chỉ huy các cấp
phải là người lãnh đạo sự thay đổi; người quản lí sự thay đổi và người tiên
phong trong thực hiện sự thay đổi.
Nhận thức được ý nghĩa của vấn đề trên, bản thân lựa chọn chủ đề: “Nghệ
thuật lãnh đạo sự thay đổi” làm chủ đề Tiểu luận môn Tâm lý học lãnh đạo quản lý.

4


NỘI DUNG
1. Nghệ thuật lãnh đạo sự thay đổi
1.1. Khái niệm thay đổi và ý nghĩa lý luận và thực tiễn của lãnh đạo
sự thay đổi
1.1.1. Thay đổi
Thay đổi là quá trình vận động do ảnh hưởng, tác động qua lại của sự
vật, hiện tượng; là thuộc tính chung của bất kỳ sự vật, hiện tượng nào. Hay nói
cách khác đơn giản hơn thay đổi là "Làm cho khác đi hay trở nên khác đi"
Những tác nhân gây ra sự thay đổi:
- Thay đổi về xã hội: chính trị, đường lối, chủ trương, chính sách…
- Thay đổi về kinh tế: nông nghiệp chuyển dịch sang công nghiệp và dịch
vụ, đổi mới phương tiện, công cụ, thay đổi công nghệ…
- Thay đổi về khoa học - cơng nghệ: vi tính, cơng nghệ thông tin ứng dụng
vào quản lý xã hội, vào đời sống.

- Thay đổi về giáo dục: chương trình, sách giáo khoa, phương pháp,
phương tiện, cơ sở vật chất trường học…
1.1.2. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của lãnh đạo sự thay đổi
- Một trong những đặc điểm quan trọng chi phối sự phát triển của các tổ
chức chính trị, kinh tế - xã hội trong điều kiện và xu thế phát triển của xã hội
hiện đại là các hoạt động trong tổ chức phải đối mặt, ứng phó trước những thay
đổi ngày càng gia tăng với tốc độ cao. Điều đó, đặt q trình lãnh đạo, quản lý tổ
chức troẻ nên khó khăn, phức tạp và khó dự báo hơn. Để tồn tại và phát triển
được trong môi trường thách thúc và phức tạp đó, địi hỏi các chủ thể lãnh đạo
phải luôn thay đổi, không chỉ để thích ứng mơi trường bối cảnh mà cịn phải chủ
động “đón trước” để thay đổi. Mục đích của q trình lãnh đạo, quản lý là tạo ra
một tổ chức năng động, hiệu quả và đáp ứng được các yêu cầu trong điều kiện
phát triển mới. Sự thay đổi tổ chức trong điều kiện và xu thế phát triển của một
xã hội hiện đại là sự thay đổi hướng đến phát triển một cách đồng bộ, hệ thống
nhằm tối ưu hoá việc sử dụng nguồn lực con người trong toàn bộ hoạt động của
tổ chức góp phần thực hiện hiệu quả nhiệm vụ, kế hoạch và các vấn đề liên quan
5


để tạo điều kiện cho tổ chức thích ứng một cách tốt nhất với những thay đổi bên
trong, bên ngoài, nhờ đó mà tổ chức hồn thành được mục tiêu đặt ra.
- Các tổ chức luôn gắn liền với những thay đổi song không phải tất cả đều
thay đổi giống nhau, mà mức độ biểu hiện sự thay đổi là khác nhau trong mỗi bộ
phận nhằm tương thích với chức năng và mong muốn của mỗi bộ phận đó. Ví
dụ, có những bộ phận chỉ cần điều chỉnh để nắm bắt cơ hội đó, song có những
bộ phận khác, có thể phải hợp nhất, hoặc giải tán để hình thành một tổ chức mới
nhằm hướng tới vấn đề cốt yếu của tơn chỉ, mục đích, chức năng, nhiệm vụ
trong tình hình mới. Lãnh đạo, quản lý sự thay đổi tổ chức hướng đích thay đổi
là q trình tạo ra những giá trị mới để phát triển nhằm thay đổi để tạo ra một
chất lượng mới trong hành trình thực hiện các mục tiêu cuối cùng mà tổ chức đã

lựa chọn và xác định.
Để thực hiện mục tiêu, phương hướng tổ chức lực lượng Quân đội đến
năm 2025 là “tinh, gọn, mạnh”; có chất lượng tổng hợp, sức chiến đấu ngày
càng cao; cơ cấu tổ chức đồng bộ, hợp lý giữa các thành phần; điều chỉnh lực
lượng phù hợp, sẵn sàng đáp ứng nhiệm vụ khi có tình huống xảy ra theo Nghị
quyết Đại hội XIII đã xác định. Bộ Quốc phịng đã chỉ đạo cơ quan, đơn vị trong
tồn qn điều chỉnh tổ chức biên chế cho phù hợp với tình hình thực tiễn. Theo
đó thì một số cơ quan đơn đơn vị ví dụ như cấp Quân khu giữ nguyên tổ chức
biên chế, tiến hành điều chỉnh một số cơ quan, đơn vị trực thuộc như các Phòng
Hậu cần, Phịng Kỹ thuật cấp sư đồn và tương đương hợp nhất thành Phòng
Hậu cần - Kỹ thuật… Còn một số đơn vị như cấp Qn đồn thì hợp nhất Qn
đồn 1, Quân đoàn 2 thành Quân đoàn 12, Quân đoàn 3, Quân đoàn 4 hợp nhất
thành Quân đoàn 34. Xác nhập một số Trường Sĩ quan vào Trường Sĩ quan Lục
quân 1….
- Lãnh đạo, quản lý sự thay đổi là tạo ra những giá trị mới như là một quá
trình tất yếu. Đảm bảo tính hiệu quả của một tổ chức trong q trình lãnh đạo,
quản lý, khơng phải chỉ ở chỗ các chủ thể lãnh đạo chỉ quản lý công việc một
cách ổn định theo kế hoạch đã định sẵn mà là ở chỗ người lãnh đạo đó phải tạo
ra, phát huy được các giá trị của tổ chức trên cơ sở phải “làm mới” tổ chức theo
6


hướng thay đổi để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong giai đoạn phát triển mới. Đó
là vấn đề có tính quy luật của biện chứng về sự cân bằng tổ chức. Điều này được
phản ánh trên hai khía cạnh: Quá trình lãnh đạo tổ chức phải là quá trình tổ chức
để chuyển con người và tổ chức từ trạng thái hiện tại sang trạng thái mong muốn
trong tương lai. Lãnh đạo, quản lý tổ chức là quá trình tổ chức, khích lệ, dẫn dắt
con người hướng đến sự thay đổi và dám chấp nhận sự thay đổi. Người lãnh
đạo, quản lý sự thay đổi là người biết khích lệ và đưa ra được quy định.
Từ những quan niệm trên, có thể khái quát bản chất của lãnh đạo, quản lý

sự thay đổi qua một số nội dung chủ yếu sau:
Một là, lãnh đạo, quản lý sự thay đổi là sự phản ánh quy luật khách qua về
sự vận động, phát triển. Nó khơng chỉ nhằm đáp ứng bởi sự tác động của môi
trường ngoại cảnh mà quan trọng hơn là lãnh đạo chủ động sự thay đổi, “đón
trước” để thay đổi trước khi có sự tác động phải thay đổi.
Hai là, lãnh đạo quản lý sự thay đổi là quá trình tạo ra giá trị mới cho tổ
chức nhằm đáp ứng u cầu phát triển mới. Trong đó, địi hỏi chủ thể lãnh đạo
phải tự thay đổi trước (thay đổi bên trong) để chủ động khích lệ, dẫn dắt mọi
người cùng thực hiện sự thay đổi bảo đảm cho tiến trình hướng tới mục tiêu cuối
cùng đã được lựa chọn và xác định.
Ba là, lãnh đạo sự thay đổi không phải bằng ý muốn chủ quan của một cá
nhân hay một nhóm nào đó, mà là sự thay đổi dựa trên cơ sở quy luật khách
quan mà trực tiếp nhất là căn cứ vào hoàn cảnh lịch sử - cụ thể nhất định thơng
qua tính tích cực, sáng tạo của chủ thể.
Với ý nghĩa đó, lãnh đạo, quản lý sự thay đổi là vấn đề có tính quy luật,
trước hết chịu sự quy định của quy luật vận động, thay đổi khơng ngừng, trong
đó những tác động trực tiếp của điều kiện tự nhiên - xã hội là yếu tố căn bản
nhất. Do đó, lãnh đạo, quản lý sự thay đổi trên cơ sở bối cảnh sau:
Thứ nhất, Việt Nam đang ở trong điều kiện vừa có thời cơ lớn, cùng với
đó là những thách thức khơng hề đơn giản. Tình hình trong khu vực và quốc tế
ngày càng diễn biến phức tạp với tốc độ biến đổi khó lường, tiềm ẩn nhiều rủi
ro, khó dự báo. Cách mạng công nghệ ngày càng phát triển và phát huy tác dụng
7


trên mọi lĩnh vực đời sống xã hội có tác động mạnh mẽ đến quá trình sáng tạo và
thay đổi trong lãnh đạo, điều hành tổ chức.
Thứ hai, trình độ dân trí ngày càng được cải thiện. Sự tham gia của các
thành viên trong tổ chức ngày càng có nhiều cơ hội để nắm được thông tin,
được giáo dục và được thơng báo, nên địi hỏi sự thay đổi giá trị mới phù hợp

ngày càng cao.
Thứ ba, tính “phản biện” về nội dung và trách nhiệm của các tổ chức liên
quan ngày càng mạnh mẽ. Có sự tương tác chặt chẽ từ nhiều trung tâm (đa tâm)
cùng với đó là những vấn đề cần được xử lý, giải quyết thoả đáng đang là những
yêu cầu được quan tâm chú ý.
Thứ tư, hoạt động lãnh đạo, quản lý hiện nay đang phải ứng phó trước
những thách thức mới: Diễn biến trên các lĩnh vực đời sống xã hội không ngừng
thay đổi với tốc độ lan toả nhanh chóng, khó dự báo; Sự phức hợp gia tăng;
Ngày càng xuất hiện sự khác biệt với tần suất lớn…
Trước thực trạng ấy, chủ thể lãnh đạo sự thay đổi khơng dễ có được hiểu
biết toàn diện để đưa ra được giải pháp hoàn hảo. Do vậy, chủ thể lãnh đạo hiện
nay để có được cách thức giải quyết vấn đề, ra quyết định dẫn dắt sự thay đổi thì
rất cần phải có năng lực khám phá và hợp tác với những kiến thức và kỹ năng
sâu rộng đa dạng hơn. Tức là, chủ thể lãnh đạo ln đặt mình trong sự thay đổi
và thay đổi liên tục, trên cơ sở năng lực điều chỉnh chiến lược với tinh thần học
hỏi và thích nghi trước những biến đổi.
1.2. Qui trình, rào cản và những sai lầm trong lãnh đạo sự thay đổi
1.2.1. Quy trình lãnh đạo sự thay đổi
Theo J.Kotter, có 8 bước trong quy trình và cách thức lãnh đạo sự thay
đổi.
Một là, hình thành nhận thức về tính cấp thiết
Mọi người trong tổ chức thường tự mãn, đặc biệt là trường hợp tổ chức
đang hoạt động hiệu quả. Nhu cầu thay đổi có thể không xuất hiện; chẳng hạn
như tại sao lại đưa ra một công nghệ mới nếu tất cả mọi thứ đang vận hành tốt?
8


Điều quan trọng ở đây là có một lý do rõ ràng cho sự thay đổi, một nguy cơ tiềm
tàng hoặc một cơ hội mới.
Đối với một cơ quan, đơn vị, khi tất cả mọi chế độ, nền nếp vẫn đang hoạt

động bình thường và thực sự có hiệu quả, người lãnh đạo, chỉ huy đơn vị có thể
nhận thấy chưa cần phải có sự thay đổi. Tuy nhiên, trong một khoảng thời gian
nhất định, khi người lãnh đạo, quản lý ở cơ quan, đơn vị nhận thấy rằng, trong
hoạt động ở cơ quan, đơn vị mình đang có một số vấn đề phát sinh như chất
lượng cơng việc có biểu hiện giảm sút hoặc phát hiện có những biểu hiện vi
phạm chế độ, nền nếp cũ thì người lãnh đạo, quản lý nhận thấy cần phải có sự
thay đổi để điều chỉnh những hành vi của các thành viên trong cơ quan, đơn vị,
nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả thực hiện nhiệm vụ.
Hai là, sáng tạo liên minh định hướng
Những thay đổi và thay đổi chính thường đi cùng với một cá nhân có tầm
nhìn xa. Tuy nhiên, một cá nhân không tể đạt được mọi thứ cần thiết để thực
hiện sự thay đổi của tổ chức. Kotter cho rằng: Một liên minh định hướng là rất
cần thiết - một liên minh với thành phần phù hợp, có độ tin cậy và mục tiêu
chung. Đây là vấn đề quan trọng đối với những người lãnh đạo để thừa nhận và
xem xét đối với bất cứ dự án thay đổi nào - thực hiện một mình hiếm khi dẫn
đến thành cơng. Để thay đổi có thể diễn ra, địi hỏi phải có một số người tham
gia.
Ba là, xây dựng tầm nhìn và chiến lược
Tầm nhìn là khái niệm chỉ bức tranh của tương lai với một số khẳng định
rõ ràng về lý do tại sao và bằng cách nào mọi người có thể phấn đấu để xây
dựng được bức tranh đó. Nó cho ta thấy nhận thức được sự định hướng, thúc đẩy
mọi người và giúp điều phối các hoạt động của nhiều người khác nhau.
Bốn là, truyền đạt tầm nhìn
Tầm nhìn chỉ có hiệu lực nếu tất cả mọi người tham gia vào thực hiện
sự thay đổi hiểu biết về nó. Truyền đạt một vấn đề mới mẻ và xa lạ có thể khó
khăn. Thơng điệp cần đưa ra một cách đơn giản. Nói điều gì đó với mọi người
một lần có thể chưa mang lại hiệu quả; do vậy, tầm nhìn cần được truyền đạt
9

liên tục, thơng qua các kênh chính thức và khơng chính thức, bằng tất cả các
hình thức có thể.
Mọi người cần phải hiểu tác động và lợi ích của sự thay đổi. Họ cần có
cơ hội để đặt câu hỏi, địi hỏi có những phản hồi về những vấn đề còn chưa
nhất quán, về những điều mà họ chưa hiểu. Giao tiếp hiệu quả mang tính hai
chiều. Sự tương đồng và các câu chuyện, thường giúp chúng ta giải thích
được tầm nhìn. Những người lãnh đạo sự thay đổi cần hành động theo cách
nhất quán với tầm nhìn.
Năm là, trao quyền hành động phù hợp
Một trong những nguy cơ xảy ra trong quá trình thay đổi là khả năng
những người lao động cảm thấy bị mất quyền. Điều đó có thể dẫn đến sự chống
đối quá trình thay đổi. Các nhà nghiên cứu đã xác định một số lý do tại sao mọi
người chống lại sự thay đổi: tính khơng chắc chắn; nguy cơ thay đổi ảnh hưởng
đến lợi ích cá nhân; nhận thức khác nhau hoặc là đối với vấn đề hoặc là đối với
giải pháp được đưa ra; áp lực từ người đồng cấp; sự trì trệ, quan liêu…
Mục đích của giai đoạn này là trao quyền rộng rãi cho mọi người để thực
hiện các hoạt động bằng việc di chuyển tất cả các rào cản ảnh hưởng đến sự
thay đổi. Những người lãnh đạo cần bảo đảm rằng, tầm nhìn được truyền đạt
một cách rõ ràng và những người lao động có cơ hội tham gia thực hiện tầm
nhìn. Đề nghị họ hỗ trợ nhận diện những vấn đề cần được đưa ra, chẳng hạn
như các rào cản về tổ chức hoặc cấu trúc. Bảo đảm rằng, mọi người có quyền
hiểu biết và có các kỹ năng để thực hiện thành cơng. Điều này có thể cần đến
việc cung cấp ở các khoá đào tạo.
Sáu là, tạo ra thằng lợi trong ngắn hạn
Điều quan trọng là phải đảm bảo rằng, việc đưa ra bất cứ sự thay đổi nào
cũng mang lại kết quả trong ngắn hạn; tức là những thành cơng có thể nhìn thấy
được trước khi đạt được tầm nhìn dài hạn. Tạo ra chiến thắng sẽ tạo cho mọi
người hướng thay đổi với những phản hồi cụ thể về giá trị của tầm nhìn. Đối với
những người làm việc để tạo ra sự thay đổi những kết quả trong ngắn hạn này
cung cấp những bước tiến có nghĩa minh chứng cho thành cơng của họ.

10


Bảy là, củng cố thành quả đã đạt được và tiếp tục tạo ra những thay đổi
tiếp theo
Những thắng lợi trong ngắn hạn có thể tạo ra lịng tin để thực hiện những
cơng việc tiếp theo và có thể là một dự án thay đổi lớn hơn. Có thể sẽ có nhiều
người tham gia vào thực hiện sự thay đổi. Người lãnh đạo cần bảo đảm rằng, họ
tiếp tục thực hiện sự phù hợp của mỗi dự án đối với tầm nhìn chung và duy trì
tính cấp thiết của nó.
Tám là, hợp nhất sự thay đổi vào văn hoá tổ chức.
Có lẽ phần khó khăn nhất của sự thay đổi là hợp nhất sự thay đổi vào văn
hoá tổ chức. J. Kotter cho rằng, bạn không nên chờ đợi mọi người chia sẻ điều
bạn quan tâm hoặc niềm tin của bạn liên quan đến lợi ích của sự thay đổi ở giai
đoạn đầu của q trình. Thay đổi văn hố trong một tổ chức xảy ra ở giai đoạn
cuối của việc thực hiện hoặc q trình chuyển đổi. Nó phụ thuộc vào các kết quả
- phụ thuộc vào việc giải thích rằng, các phương pháp mới có thể thực hiện và
nổi trội hơn so với các phương pháp cũ.
1.2.2. Những rào cản trong lãnh đạo sự thay đổi
Tổ chức với tính cách một đơn vị khi đã được định hình chính thức, đã đi
vào hoạt động có tính ổn định và bị ràng buộc bởi các quy định mang tính thể
chế, thường dẫn đến những khó khăn nhất định cho lãnh đạo sự thay đổi.
Trong bộ máy lãnh đạo, quản lý có một hoặc một số ít người lãnh đạo,
quản lý khơng khuyến khích, ủng hộ những ý tưởng và hành động về một tầm
nhìn mới (có tư tưởng bảo thủ, ngại va chạm và hoài nghi sự thay đổi) sẽ là
những rào cản nhất định cho quá trình lãnh đạo sự thay đổi.
Trong một tổ chức khi chưa có sự chuẩn bị một cách tích cực cho sự thay
đổi, hoặc còn thiếu những kỹ năng cần thiết để thực hiện q trình thay đổi (nơn
nóng, duy ý chí “đốt cháy giai đoạn”), cũng sẽ khiến cho lãnh đạo thực hiện sự
thay đổi bị ảnh hưởng.

Những thành viên trong tổ chức, tập thể cịn có một bộ phận bị hạn chế về
trình độ, thiếu hiểu biết về tầm nhìn và chưa thực sự tin tưởng vào tình hiện thực
của sự thay đổi cũng là rào cản nhất định cản trở đến lãnh đạo sự thay đổi.
11


Hệ thống nhân sự và thiếu thông tin trong cơ chế tổ chức tỏ ra bảo thủ,
không phù hợp song chậm đổi mới thậm chí khơng muốn đổi mới, có ảnh hưởng
đáng kể đến quá trình lãnh đạo sự thay đổi.
1.2.3. Những sai lầm khi lãnh đạo sự thay đổi
* Một là, thả nổi tính tự mãn
Để cho các thành viên trong tổ chức xuất hiện trạng thái tâm lý “say sưa,
quá đề cao thành công trong quá khứ”, hoặc có cảm nhận thấy khó khăn nhưng
vẫn thả nổi tính tự mãn kiểu “mọi việc vẫn ổn đấy chứ”. Đúng là chúng ta có
một số khó khăn nhưng khơng có gì nghiêm trọng quá, mọi việc vẫn tốt đấy chứ,
hoặc mọi việc sẽ ổn thôi...
Tại hội nghị tổng kết cải cách ruộng đất đợt II, ngày 8/2/1955 của Đoàn
“Thái Nguyên - Bắc Giang”, Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Tự mãn thì khơng
tiến bộ được nữa; khơng tiến bộ tức là thối bộ, mà thối bộ thì khơng làm tròn
nhiệm vụ”. Trong diễn văn khai mạc lớp lý luận khóa I Trường Nguyễn Ái
Quốc, ngày 7/9/1957, Người cũng nêu: “Kiêu ngạo, tự phụ, tự mãn là kẻ thù số
một trong học tập”… Tự mãn làm cho tập thể có tâm lý chủ quan, tự phụ trước
thành công bước đầu mà khơng nhận thức được vai trị, ý nghĩa, sự cần thiết cần
phải thay đổi để đạt được thành công, hiệu quả tốt hơn. Chính vì vậy, nhà lãnh
đạo, quản lý cần phải nhận thức rõ những hậu quả mà sai lầm này sẽ mang lại và
trước những thành công tuyệt đối không được chủ quan, lơ là, càng không được
tự mãn, mất cảnh giác, mà cần phải khiêm tốn, biết chắt lọc và tổng hợp thông
tin quan trọng, đánh giá đúng thực tế đang diễn ra và có những bước thay đổi
phù hợp nhằm nâng cao chất lượng hoạt động của tập thể.
* Hai là, nhóm dẫn đường khơng đủ mạnh.

Theo Kotter một cá nhân khó có thể tạo nên một sự thay đổi lớn, do đó để
lãnh đạo sự thay đổi phải thành lập một nhóm dẫn đường đủ mạnh, có ảnh
hưởng, có quyền lực đến từ nhiều nguồn khác nhau, bao gồm các chức danh,
công việc, ảnh hưởng xã hội, tuổi tác, uy tín chun mơn, tầm nhìn trong chính
trị… để điều khiển q trình thay đổi và tạo được sự ủng hộ trong tổ chức.
Nhóm dẫn đường này phải đoàn kết, tiếp tục tạo ra sự khẩn cấp và động lực
12


xung quanh sự cần thiết phải thay đổi. Nếu nhóm dẫn đường khơng đủ mạnh thì
sẽ ảnh hưởng lớn đến sự thay đổi của tổ chức, hay nói cách khác là sự thay đổi
sẽ không đạt được hiệu quả và thành công.
* Ba là, đánh giá quá thấp sức mạnh của tầm nhìn
Tầm nhìn đóng vai trị chủ yếu tạo nên những thay đổi hữu ích bằng cách
định hướng hành động và thơi thúc mọi người tham gia. Khơng có tầm nhìn hợp
lý, những nỗ lực thay đổi sẽ biến thành một dự án tốn thời gian, gây nhiều tranh
cãi và khơng có kết quả.
* Bốn là, khơng truyền đạt rõ tầm nhìn đến các thành viên
Việc truyền đạt thơng tin thiếu tính thuyết phục sẽ khiến mọi người khơng
tồn tâm toàn ý với sự thay đổi.
* Năm là, để rào cản ngăn chặn tầm nhìn mới.
Mọi người thường cảm thấy bị mất đi nguồn lực bởi các rào cản khi thay
đổi. Đó có thể là cơ cấu tổ chức, chính sách khen thưởng và đánh giá năng lực
hay phương pháp mới… hạn chế về thông tin, về kiến thức hội nhập; thiếu cái
nhìn tổng thể, chiến lược, dài hạn, tư duy hệ thống; hạn chế về cách tiếp cận
phát triển bền vững; tác động bởi yếu tố lợi ích nhóm, tư duy nhiệm kỳ, lợi ích
cục bộ địa phương; mắc bệnh kinh nghiệm chủ nghĩa hoặc giáo điều; thói quen
của kiểu quản lý hành chính, bao cấp, cơ chế xin cho, thiếu sự chủ động, sáng
tạo và tinh thần dám nghĩ, dám làm; thiếu kỹ năng truyền cảm hứng về tầm
nhìn… đây là những hạn chế do sự tác động của những rào cản ngăn chặn tầm

nhìn của nhà lãnh đạo, quản lý.
* Sáu là, không tạo ra sự thắng lợi ngắn hạn
Những thành quả ngắn hạn thể hiện sự đúng đắn của công cuộc đổi mới,
là minh chứng thuyết phục nhóm chống đối hay trung gian chuyển sang ủng hộ
sự thay đổi.
* Bảy là, tuyên bố chiến thắng quá sớm
Những phát ngôn với ngụ ý kế hoạch, hoặc chiến lược của tổ chức sắp
hoàn thành sẽ là sai lầm tai hại. Việc tổ chức ăn mừng thắng lợi quá sớm làm tắt
13


đi những động lực mới nhem nhóm khiến cho các thay đổi bị trì hỗn và có thể
đẩy tổ chức về điểm xuất phát.
* Tám là, không biến những thay đổi thành văn hố cơng ty
Sự thay đổi chỉ vững chắc khi nó trở thành phương thức làm việc và văn
hoá của tổ chức.
Chủ động thay đổi và dẫn dắt sự thay đổi là cách mà người lãnh đạo ứng
phó với các thay đổi của bối cảnh. Lãnh đạo sự thay đổi có thể bao gồm 2 đối
tượng: người dẫn dắt sự thay đổi và nhà quản trị. Người dẫn dắt sự thay đổi là
người được giao quyền và có tồn quyền trực tiếp điều hành chương trình thực
thi sự thay đổi. Người này có thể là người trong tổ chức cần thay đổi hoặc là
người bên ngồi có kinh nghiệm trong lĩnh vực này. Nhà quản trị là người quyết
định mục tiêu của chương trình thay đổi, cung cấp các nguồn lực và hỗ trợ cho
người dẫn dắt để chương trình được thực thi sn sẻ và thuận lợi hơn. Nhà quản
trị có thể đồng thời là người dẫn dắt chương trình.
Tổ chức là một “hệ thống động” bao gồm nhiều thành tố tạo thành. Do đó,
khi muốn thay đổi, nhà lãnh đạo nên phân tích xem cần thay đổi thành tố nào
trước và thay đổi theo cách nào để đạt hiệu quả tốt nhất. Mỗi một sự thay đổi ở
một thành tố sẽ ít nhiều kéo theo tác động đến sự thay đổi của các thành tố khác
nên cần phải phân tích, tính tốn một cách đồng bộ. Lưu ý rằng, một sự tác động

nhỏ vào đúng yếu tố cần thay đổi, đúng thời điểm có thể tạo ra sự chuyển biến
tích cực của cả hệ thống tổ chức. Vì vậy, trong quá trình dẫn dắt sự thay đổi,
người lãnh đạo có vai trị vơ cùng quan trọng trong xây dựng và chia sẻ tầm nhìn
cho sự thay đổi, đi tiên phong thực hiện sự thay đổi, dẫn dắt mọi người cùng đi
để hướng đến tương lai tốt đẹp hơn, tạo động lực cho mỗi thành viên thực hiện
sự thay đổi, liên kết các nguồn lực cho sự thay đổi và xây dựng hình mẫu về sự
thay đổi.
2. Vận dụng lý thuyết lãnh đạo sự thay đổi vào đổi mới phương pháp
dạy học ở Trường Quân sự Quân khu 2 hiện nay.
2.1. Sự cần thiết cần phải thay đổi ở Trường Quân sự Quân khu 2 hiện
nay.
14


Thay đổi là một quá trình tự nhiên. Con người luôn sống với sự thay đổi
từ trẻ sơ sinh đến trưởng thành và tuổi già; trình độ văn hóa, chun môn nghiệp
vụ của mỗi người thay đổi theo thời gian; nền giáo dục và trường học cũng thay
đổi qua các thời kỳ...Thay đổi là cơ hội nhưng cũng là thách thức đối với cuộc
đời của bất cứ ai, của bất cứ tổ chức nào.
Xã hội mà chúng ta đang sống đã và đang không ngừng thay đổi để tiến
tới một xã hội thông tin và tri thức, nền kinh tế tồn cầu, địi hỏi phải xây dựng
được lực lượng lao động “tư duy”. Để tồn tại và phát triển trong thời đại ngày
nay, đối với mỗi người khả năng tự học và học suốt đời đã trở thành yêu cầu tất
yếu và cần được rèn luyện từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường. Với bối cảnh của
việc dạy học đã thay đổi, khi giáo dục nhận được sự quan tâm lớn cũng như yêu
cầu cao từ phía cộng đồng, các nhà trường nói chung và hệ thống các nhà trường
trong Qn sự nói riêng cần khơng ngừng đổi mới trong tư duy và thực tiễn điều
hành, tổ chức lại hoạt động, thể hiện ở sự thay đổi trong cơ cấu điều hành, trong
việc dạy và học, trong việc xác định rõ chuẩn về nội dung và kết quả giáo dục.
Trong nhà trường Quân sự, sự thay đổi có thể có một trong hai loại chủ

yếu như: Do yêu cầu của xã hội, yêu cầu xây dựng Quân đội đặt ra cho nhà
trường, đòi hỏi nhà trường phải thay đổi, phải đáp ứng hoặc do tự thân nhà
trường thấy không thay đổi thì khó lịng đáp ứng được u cầu tồn tại và phát
triển. Để nâng cao chất lượng giáo dục, giáo dục trong trường Quân sự phải thay
đổi theo hướng lấy người học làm trung tâm, tạo môi trường an toàn cho người
học học tập, rèn luyện và phát triển; khắc phục những trở ngại của sự thay đổi
hiện nay đó là tư duy theo lối mịn, ngại thay đổi của giảng viên và một số cán
bộ quản lý giáo dục. Thay đổi có thể mang lại lợi ích nhưng cũng có cả bất lợi.
Vì vậy, cần nhận thức rõ tác dụng tích cực hoặc tiêu cực của sự thay đổi để từ đó
có biện pháp phát huy tác dụng tích cực và hạn chế mặt tiêu cực của nó.
Thay đổi là tất yếu. Muốn hay khơng muốn thì nhà trường vẫn thay đổi.
Nếu biết lãnh đạo và quản lý sự thay đổi thì sẽ mang lại hiệu quả cao hơn, tích
cực hơn. Vì thế, mỗi cán bộ, giảng viên trong trường cần đón nhận sự thay đổi
một cách chủ động và tích cực. Biết chấp nhận sự thay đổi, chủ động dự đoán và
15


tiếp cận sự thay đổi nhanh chóng là cách làm tốt nhất cho tương lai của nhà
trường. Thực tế cho thấy có nhiều người khơng đồng tình với sự thay đổi với
nhiều lý do khác nhau. Họ thường tìm các lý do khách quan và chủ quan để trì
hỗn sự thay đổi. Vì vậy, cán bộ lãnh đạo, quản lý cần có biện pháp thuyết phục,
động viên kịp thời, chứng minh cho sự cần thiết và tính tất yếu phải thay đổi để
mọi người nhận thức được ý nghĩa, tầm quan trọng của sự thay đổi, từ đó có
biện pháp thay đổi phù hợp. Nghiên cứu sự thay đổi, công tác lãnh đạo và quản
lý sự thay đổi ở Trường Quân sự Quân khu 2 hiện nay, trên cơ sở đó đề xuất các
biện pháp lãnh đạo và quản lý sự thay đổi nhằm nâng cao chất lượng giáo dục và
đào tạo là một việc làm quan trọng và cần thiết.
2.2. Vận dụng lý thuyết lãnh đạo sự thay đổi vào đổi mới phương
pháp dạy học ở Trường Quân sự Quân khu 2 hiện nay.
Trường Quân sự Quân khu 2 là cơ sở đào tạo hạ sĩ quan chỉ huy, nhân

viên chuyên môn kỹ thuật, sĩ quan dự bị,… đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng
lực lượng vũ trang Quân khu; đồng thời, đảm nhiệm nội dung giáo dục, bồi
dưỡng kiến thức quốc phòng và an ninh cho cán bộ đối tượng 2, 3 trên địa bàn,
sinh viên các trường cao đẳng, đại học theo phân luồng của Bộ Quốc phịng.
Mặc dù cịn nhiều khó khăn về con người, cơ sở vật chất, thao trường và phương
tiện dạy học; cán bộ biến động, trình độ giáo viên có mặt bất cập; đối tượng học
viên đa dạng, lưu lượng lớn; cơ chế huấn luyện, đào tạo chưa đồng bộ cũng như
tác động của tình hình dịch Covid-19, song, Đảng ủy, Ban Giám hiệu Nhà
trường đã triển khai nhiều chủ trương, giải pháp đồng bộ, tạo sự chuyển biến
tích cực về nhận thức, trách nhiệm, năng lực, trình độ cho cán bộ, giáo viên, học
viên, nâng cao chất lượng giáo dục - đào tạo một cách tồn diện, trong đó có
giáo dục, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng và an ninh. Trong thời gian tới, trước
yêu cầu cao của nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; những biến chuyển
nhanh, phức tạp của tình hình thế giới, khu vực; sự tác động mặt trái của cơ chế
thị trường và các nền tảng mạng xã hội cũng như sự chống phá quyết liệt của các
thế lực thù địch,… địi hỏi cơng tác giáo dục, đào tạo của Nhà trường cũng cần
có sự thay đổi trong đổi mới phương pháp dạy học cho phù hợp với xu thế
16


chung của xã hội, đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội trong thời kỳ mới. Vì
vậy, người lãnh đạo, quản lý cần chú trọng thực hiện tốt một số nội dung, biện
pháp lãnh đạo sự thay đổi như sau:
Một là, Nâng cao nhận thức cho đội ngũ cán bộ, giảng viên của Nhà
trường về chiến lược phát triển giáo dục, đào tạo trong quân đội, chuẩn bị tốt
tâm thế và các điều kiện cần thiết để đội ngũ giảng viên thực hiện đổi mới trong
dạy học
Tuyên truyền để đội ngũ cán bộ quản lý, giảng viên và nhân viên của nhà
trường hiểu rõ về chủ trương đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo,
đáp ứng yêu cầu cơng nghiệp hố, hiện đại hố trong điều kiện kinh tế thị trường

định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế của Đảng và nhà nước.
Tổ chức quán triệt sâu rộng trong đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên về
tầm quan trọng và sự cần thiết của đổi mới hoạt động dạy học trong nhà trường
trong giai đoạn hiện nay khi mà các nhà trường đang bước vào giai đoạn thực
hiện Chiến lược phát triển giáo dục, đào tạo trong quân đội.
Phổ biến các văn bản liên quan đến hiện Chiến lược phát triển giáo dục,
đào tạo trong quân đội cho tập thể cán bộ, giảng viên của nhà trường. Phân tích
những điểm mới liên quan đến hoạt động dạy học trong nhà trường và những nội
dung mà chương trình mới kế thừa từ chương trình hiện tại để giảng viên hiểu
rõ.
Hai là, Thực hiện đầy đủ các nội dung của lãnh đạo sự thay
đổi trong công tác chỉ đạo đổi mới hoạt động dạy học trong nhà
trường hướng đến thực hiện Chiến lược phát triển giáo dục, đào
tạo trong Quân đội tại Trường Quân sự Quân khu 2.
Bước 1: Chuẩn bị cho sự thay đổi
Phân tích tình hình nhà trường để xác định rõ những điểm mạnh, điểm
yếu, thời cơ và thách thức đối với việc đổi mới hoạt động dạy học trong nhà
trường. Đối chiếu với những yêu cầu đổi mới hoạt động dạy học trong hiện
Chiến lược phát triển giáo dục, đào tạo trong quân đội để nhận diện những thay
đổi mà nhà trường cần hướng đến.
17


Tìm hiểu số lượng và chất lượng đội ngũ cán bộ, giảng viên trong trường;
cơ sở vật chất trang thiết bị dạy học; trạng thái của nhà trường và thói quen, sức
ỳ của giáo viên đối với hoạt động dạy học. Xác định những thuận lợi, khó khăn
khi triển khai chủ trương đổi mới nội dung và phương pháp dạy học.
Tiếp thu ý kiến, nguyện vọng của cán bộ, giảng viên, học viên trong nhà
trường về mong muốn thay đổi một cách nghiêm túc và thấu hiểu.
Bước 2: Xây dựng kế hoạch thay đổi

Xây dựng kế hoạch dạy học cho nhà trường một cách linh hoạt, mềm dẻo
mà vẫn đảm bảo đúng yêu cầu của hiện Chiến lược phát triển giáo dục, đào tạo
trong quân đội.
Xác định rõ các mục tiêu đổi mới hoạt động dạy học trong nhà trường
hướng đến thực hiện hiện Chiến lược phát triển giáo dục, đào tạo trong quân đội.
Việc xây dựng và thực hiện kế hoạch đổi mới hoạt động dạy học nên
được thực hiện theo phương án đổi mới dần dần, thực hiện từ từ, có trọng
tâm, trọng điểm.
Phát huy vai trị của hiệu trưởng, phó hiệu trưởng chun mơn và các
chun gia trong quá trình chỉ đạo đổi mới hoạt động dạy học trong nhà trường.
Xây dựng hệ thống các giải pháp nhằm thực hiện đổi mới hoạt động dạy
học và lộ trình để thực hiện các giải pháp.
Bước 3: Tổ chức thực hiện thay đổi
Tìm các yếu tố khích lệ, hỗ trợ sự thay đổi: Tìm điển hình nhiệt tình tham
gia đổi mới phương pháp dạy học, tổ chức các hoạt động dạy học trong trường
để khích lệ phong trào. Tạo điều kiện cho đội ngũ giảng viên có thành tích tốt,
hay tâm huyết với việc tìm hiểu việc đổi mới phương pháp dạy học được đi đào
tạo, bồi dưỡng để nâng cao trình độ, tiếp thu các phương pháp dạy học hiện đại
của các nhà trường mẫu mực trong toàn quân để áp dụng nâng cao chất lượng
đổi mới phương pháp dạy học ở nhà trường.
Hướng dẫn, chỉ đạo sát sao, yêu cầu cụ thể đối với từng giảng viên tham
gia vào việc đổi mới hoạt động dạy học. Đánh giá kịp thời, khách quan mức độ
thực hiện các nội dung và chỉ tiêu đề ra cho từng hoạt động.
18


Cung cấp, hỗ trợ các điều kiện nguồn lực; động viên, khuyến khích tinh
thần, vật chất hay kết hợp cả hai; tạo điều kiện cho giảng viên triển khai, nhân
rộng điển hình, duy trì sự đổi mới.
Thực hiện hệ thống các giải pháp đã được xác định nhằm đổi mới các hoạt

động dạy và học trong nhà trường. Xây dựng các phong trào thi đua đổi mới
hoạt động dạy học trong nhà trường.
Bước 4: Kiểm tra, đánh giá việc thực hiện thay đổi và củng cố sự thay đổi
Đánh giá sự thay đổi nhận thức về vấn đề đổi mới hoạt động dạy học
trong nhà trường. Phân tích, đánh giá, rút kinh nghiệm để có thể kế hoạch hóa
đổi mới hoạt động dạy học trong những năm tiếp theo.
Chỉ đạo sát sao và tạo điều kiện môi trường thuận lợi để giảng viên tiếp
tục đổi mới hoạt động dạy học trong nhà trường.
Việc đổi mới hoạt động dạy học được đưa vào kế hoạch hành động của
nhà trường, của các Khoa giáo viên, các tổ chuyên môn và của mọi giảng viên.
Kiểm tra, đánh giá điều chỉnh quá trình đổi mới phương pháp dạy học
đang diễn ra ở Trường Quân sự Quân khu 2. Việc chuẩn bị bài lên lớp theo
hướng đổi mới phương pháp dạy học, tổ chức giờ lên lớp phát huy tính tích cực
của người học chắc chắn cần một sự chuẩn bị công phu và nỗ lực của giảng
viên, sự giúp đỡ của đồng nghiệp. Tạo mơi trường, điều kiện cho các hoạt động
đó diễn ra thuận lợi, phục thuộc nhiều bộ phận của nhà trường đặc biệt là vai trò
của Ban Giám hiệu Nhà trường; các Khoa giáo viên và các tổ giáo viên. Kết quả
của một giờ lên lớp tất nhiên phải thể hiện qua mức độ đạt được mục tiêu dạy
học về tri thức, kỹ năng, thái độ và nó gắn với hiệu quả của giờ lên lớp. Việc
đánh giá chính xác, khách quan kết quả của giờ lên lớp có ý nghĩa rất lớn đối với
giảng viên lên lớp và đối với cả khâu chỉ đạo, điều chỉnh việc triển khai kế
hoạch đổi mới phương pháp dạy học ở nhà trường. Để đánh giá có thể thơng qua
việc kiểm tra nhưng cũng có thể dưới hình thức đưa ra một “gương soi” bằng
các chuẩn đánh giá mà nhà trường và các khoa, tổ giáo viên đã thống nhất để
mọi giảng viên tựu đanh giá kết quả đổi mới phương pháp dạy học của mình.
Việc đánh giá chính xác, khách quan những cái được và cái chưa được để tìm
19


đúng nguyên nhân của chúng chắc chắn sẽ góp phần không nhỏ thực hiện chu kỳ

chỉ đạo tiếp theo. Chúng ta đều nhận thức được rằng, đổi mới phương pháp dạy
học phải gắn với mục tiêu dạy học, nội dung dạy học; mức độ nhận thức của
người học; điều kiện dạy học và cả năng lực của giảng viên. Chính vì vậy, trong
quá trình tổ chức chỉ đạo cần phải có những biện pháp đồng bộ. Đặc điểm dạy
học ở nhà trường, với nội dung vừa đa dạng, vừa phân hố và gắn liền với tính
đặc thù của hoạt động quân sự… Tất cả những vấn đề này nằm trong lĩnh vực
sáng tạo của giảng viên, mọi sự áp đặt sẽ không mang lại kết quả mong muốn.
Tuy nhiên, việc tạo ra cơ chế, điều kiện, tạo ra môi trường cho các hoạt động đổi
mới phương pháp dạy học ở nhà trường lại thuộc chức năng của đội ngũ lãnh
đạo, quản lý nhà trường theo phân cấp quản lý trong Qn đội. Chính vì vậy,
một mặt cần chú ý đến việc tạo cơ chế, chính sách khuyến khích đổi mới
phương pháp dạy học để thúc đẩy việc đổi mới phương pháp dạy học ở nhà
trường; mặt khác cần chú ý đến quy trình tổ chức chỉ đạo một cách khoa học
viên triển khai quá trình đổi mới phương pháp dạy học thì chắc chắn chủ trương
đổi mới phương pháp dạy học sẽ thành công và đứng vững trong thực tiễn, mang
lại hiệu quả thiết thực trong công tác giáo dục, đào tạo của nhà trường trong
những năm tiếp theo.

20


KẾT LUẬN
Thay đổi là tất yếu. Muốn hay không muốn thì trường học vẫn thay đổi.
Nếu biết lãnh đạo và quản lý sự thay đổi thì sẽ mang lại hiệu quả cao hơn, tích
cực hơn. Vì thế, mỗi cán bộ, giảng viên trong nhà trường hãy đón nhận sự thay
đổi một cách chủ động và tích cực. Biết chấp nhận sự thay đổi, chủ động dự
đoán và tiếp cận sự thay đổi nhanh chóng là cách làm tốt nhất cho tương lai của
nhà trường. Thực tế cho thấy có nhiều người khơng đồng tình với sự thay đổi
với nhiều lý do khác nhau. Họ thường tìm các lý do khách quan và chủ quan để
trì hỗn sự thay đổi. Vì vậy, cán bộ lãnh đạo, quản lý cần có biện pháp thuyết

phục, động viên kịp thời, chứng minh cho sự cần thiết và tính tất yếu phải thay
đổi để mọi người nhận thức được ý nghĩa, tầm quan trọng của sự thay đổi, từ đó
có biện pháp thay đổi phù hợp. Nghiên cứu sự thay đổi, công tác lãnh đạo và
quản lý sự thay đổi ở trường Quân sự Quân khu 2 hiện nay, trên cơ sở đó đề xuất
các biện pháp lãnh đạo và quản lý sự thay đổi nhằm nâng cao chất lượng giáo
dục và đào tạo là một việc làm quan trọng và cần thiết.

21


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Khoa học lãnh đạo, Nxb.QĐND, HN.2021
2. Nguyễn Bá Dương (2014), Khoa học lãnh đạo. Lý thuyết và kỹ năng,
Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
3. Tâm lý học lãnh đạo - quản lý, Nxb. CTQG. HN.2004.
4. Tâm lý học lãnh đạo - quản lý. Nxb. ĐHSP, HN.2011.
5. Tâm lý học lãnh đạo quản lý bộ đội, Nxb.QĐND, HN.2017.
6. Tâm lý học quản lý dành cho người lãnh đạo, Nxb. CTQG, HN.2002.
7. Tư duy chiến lược khoa học lãnh đạo, quản lý hiện đại, Nxb.Chính trị
hành chính, HN.2010.
8. Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII, Tập I, NXB.Chính trị
quốc gia Sự thật, HN.2021

22