Đề cương bài giảng Phương pháp xử lý chất liệu trên trang phục - Trường CĐ Kinh tế - Kỹ thuật Vinatex TP. HCM

BỘ CƠNG THƯƠNG
TẬP ĐỒN DỆT MAY VIỆT NAM
TRƯỜNG CAO ĐẲNG KINH TẾ - KỸ THUẬT VINATEX TP. HCM

-------------------------KHOA THIẾT KẾ THỜI TRANG

ĐỀ CƯƠNG BÀI GIẢNG

KỸ THUẬT XỬ LÝ CHẤT LIỆU
TRÊN TRANG PHỤC

TP. HỒ CHÍ MINH, THÁNG 08 NĂM 2014


LỜI NÓI ĐẦU
Đề cương bài giảng Phương pháp xử lý chất liệu trên trang phục có thể dung làm
tài liệu tham khảo và học tập dành cho Học sinh – Sinh viên ngành thời trang. Đề cương
này là tài liệu hữu ích cho việc ứng dụng vào giảng dạy cho Học sinh – Sinh viên ngành
Thiết Kế Thời Trang, giúp sinh viên có điều kiện để nghiên cứu và thực hành các phương
pháp kết cườm, ủi hạt, đính đá trên trang phục; Phương pháp thêu trên trang phục;
Phương pháp vẽ trên trang phục; Phương pháp phối họa tiết trang trí bằng nhiều chất
liệu trên trang phục. Đây là một trong những kỹ năng cần thiết nhằm hoàn thiện một sản
phẩm thời trang đến với yêu cầu tính thẩm mỹ cao.
Chúng tôi đã rất cố gắng, song do khả năng và nguồn tư liệu tham khảo cịn hạn
chế nên khơng tránh khỏi những thiếu sót. Chúng tơi hy vọng nhận được nhiều ý kiến
đóng góp của bạn đọc, thầy cơ và các sinh viên để đề cương hoàn thiện hơn. Xin chân
thành cảm ơn!


MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU ................................................................................................................ 2

CHƯƠNG I: KHÁI QUÁT VỀ TRANG TRÍ TRÊN TRANG PHỤC .............................. 5
I. KHÁI NIỆM TRANG TRÍ TRÊN TRANG PHỤC .................................................... 5
1. Khái niệm .................................................................................................................... 5
2. Một số kiểu trang trí thường gặp ................................................................................. 5
II. TẦM QUAN TRỌNG CỦA TRANG TRÍ TRÊN TRANG PHỤC ........................ 10
1. Tầm quan trọng của họa tiết trang trí trên trang phục ............................................... 10
2. Họa tiết tạo nên sức sống trên trang phục ................................................................. 11
III. Ý NGHĨA CỦA HỌA TIẾT TRANG TRÍ TRÊN TRANG PHỤC ....................... 12
1. Những giá trị văn hóa của họa tiết trang trí trên trang phục (Xem hình 1.8) ........... 12
2. Những ưu điểm và nhược điểm của họa tiết trang trí trên trang phục ..................... 13
IV. SẮP XẾP, PHỐI HỢP HỌA TIẾT VÀ MÀU SẮC TRÊN TRANG PHỤC ........ 15
1. Sắp xếp, phối hợp họa tiết trang trí trên trang phục .................................................. 15
2. Phối màu sắc của họa tiết trang trí trong thời trang .................................................. 16
3. Một số cách chọn trang phục theo màu ..................................................................... 18
CHƯƠNG II: PHƯƠNG PHÁP XỬ LÝ CHẤT LIỆU TRÊN TRANG PHỤC .......... 23
I. KHÁI QUÁT VỀ PHƯƠNG PHÁP XỬ LÝ CHẤT LIỆU TRÊN TRANG PHỤC 23
1.Tầm quan trọng của chất liệu trong thiết kế trang phục............................................. 23
2. Giới thiệu một số chất liệu thường gặp ..................................................................... 24
3. Một số phương pháp xử lý chất liệu ......................................................................... 28
II. SỰ KẾT HỢP GIỮA HỌA TIẾT VÀ CHẤT LIỆU TRÊN TRANG PHỤC ......... 35
1. Họa tiết trang trí trên chất liệu mềm, mỏng, rũ ......................................................... 35
2. Họa tiết trang trí trên chất liệu dày, cứng, thơ .......................................................... 36
3. Họa tiết trang trí trên các vật liệu khác ..................................................................... 37
CHƯƠNG III: CÁC BƯỚC THỰC HIỆN MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP XỬ LÝ CHẤT
LIỆU TRONG THIẾT KẾ THỜI TRANG................................................................... 38
I. TÌM HIỂU XU HƯỚNG THỜI TRANG TRÊN TRANG PHỤC ............................ 38
1. Tìm ý tưởng cho trang phục ..................................................................................... 38
2. Tìm phom dáng cho trang phục ................................................................................ 39
3. Tìm họa tiết cho trang phục ...................................................................................... 40
4. Tìm màu sắc cho trang phục ..................................................................................... 41

II. ỨNG DỤNG CÁC PHƯƠNG PHÁP XỬ LÝ CHẤT LIỆU VÀO TRANG PHỤC
....................................................................................................................................... 42
1. Xử lý chất liệu theo phương pháp kết cườm, ủi hạt, đính đá .................................... 42
2. Xử lý chất liệu theo phương pháp thêu ..................................................................... 47
3. Xử lý chất liệu theo phương pháp vẽ ........................................................................ 64
4. Xử lý chất liệu theo phương pháp phối họa tiết bằng nhiều vật liệu khác ................ 72
TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................................. 79


MỘT SỐ HÌNH THAM KHẢO ................................................................................... 80
I. MỘT SỐ MẪU SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP TRANG TRÍ KẾT CƯỜM, ỦI HẠT,
ĐÍNH ĐÁ ...................................................................................................................... 80
II. MỘT SỐ MẪU SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP TRANG TRÍ THÊU ....................... 83
III. MỘT SỐ MẪU SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP TRANG TRÍ VẼ ........................... 85
IV. MỘT SỐ MẪU SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP TRANG TRÍ PHỐI NHIỀU CHẤT
LIỆU .............................................................................................................................. 87


Chương I: Khái quát chung về trang trí trên trang phục

5

CHƯƠNG I: KHÁI QUÁT VỀ TRANG TRÍ TRÊN TRANG PHỤC
Trong chương này, tác giả cung cấp cho sinh viên những kiến thức khái quát về
trang trí trên trang phục như: khái niệm trang trí trên trang phục, một số kiểu trang trí
thường gặp.
I. KHÁI NIỆM TRANG TRÍ TRÊN TRANG PHỤC
1. Khái niệm
Trang trí trên trang phục là cách sắp xếp, phối hợp họa tiết với màu sắc và chất
liệu trên trang phục sao cho phù hợp và đẹp nhất .

2. Một số kiểu trang trí thường gặp
2.1. Phương pháp kết cườm, ủi hạt, đính đá
Kết cườm, ủi hạt, đính đá trên trang phục là một loại hình nghệ thuật dùng kim
chỉ, bàn là, keo,… để tạo nên những tác phẩm trên vải. Phương pháp được sử dụng bằng
các hạt cườm, hạt kim sa hay các hạt pha lê tạo nên họa tiết nổi bật trên áo, váy, khăn
quàng, túi, giày,…như: Hình hoa, hình chim, hình bướm, cảnh vật hoặc một bức tranh.
Ở nhiều nền văn hóa sơ khai, nghệ thuật đính cườm đã được phát triển từ hàng
ngàn năm trước với các loại cườm bằng hạt cây, gỗ, đá, đất sét, sừng và xương. Các sản
phẩm đính cườm được tơn sùng như biểu tượng thể hiện địa vị, quyền lực và sắc đẹp.
Các Pharaoh Ai Cập ngoài những đội quân hàng ngàn người xây dựng kim tự tháp ngoài
sa mạc luôn giữ trong cung một đội ngũ thợ thủ công tinh xảo miệt mài ngày đêm gọt
dũa và khoan đục những viên đá đẹp nhất để bổ sung cho bộ sưu tập “thời trang” của
mình.
Sang thế kỉ 14 tại đảo Murano, Venice, Ý những hạt cườm màu bằng thủy tinh
đầu tiên đã xuất hiện và được đón chào trên tồn châu Âu. Từ thế kỉ 15 tới 19, khi đến
“Tân Thế Giới” những hạt cườm thủy tinh đã là những món hàng đầu tiên để đánh đổi
lấy vàng, ngà voi và cả nô lệ ở Trung Á, Châu Phi và Nam Mỹ (Xem hình 1.1).
Thế kỉ 16, Elizabeth I lên ngôi tại Anh và một vài nước châu Âu đã có những nữ
vương đầu tiên. Cườm đã được sử dụng để tôn vinh vẻ đẹp và quyền thế của những phụ
nữ quí tộc bằng cách đính vào trang phục của họ. Sau đó, thêu cườm đã được nâng lên
một đẳng cấp mới khi đứng riêng biệt để tạo nên một tác phẩm nghệ thuật (Xem hình
1.2).

Hình 1.1. Các hình kết cườm thế kỷ 13, 14, 15


Chương I: Khái quát chung về trang trí trên trang phục

6

2.2. Phương pháp thêu
Thêu là một loại hình nghệ thuật tạo hình ảnh trên vải bằng kim và sợi. Đặc điểm
nghề thêu là kỹ thuật thêu cơ bản với những mũi khâu đơn giản trên những tác phẩm
xuất hiện từ rất sớm, tiếp đến là khâu chuỗi, khuy, khâu chăn, khâu chạy, khâu satin,
khâu chéo lần lượt trở thành nghệ thuật thêu ngày nay.
Thêu là một nghề thủ cơng địi hỏi người thợ phải có đơi bàn tay khéo léo, tài
hoa, đơi mắt tinh tường cộng với bộ óc tinh tế và đức tính cẩn thận, cần mẫn. Lao động
của người thợ thêu khơng khác gì lao động của một nghệ sĩ dân gian, một họa sỹ tài
năng. Chỉ bằng dụng cụ đơn giản, tay kim, sợi chỉ màu, hình mẫu, những tác phẩm hoàn
chỉnh từ từ hiện lên mềm mại, sống động, tươi tắn và kiều diễm như thật.
Nghề thêu công phu nhất vẫn là thêu các đường lượn, đường viền, các khối hình,
thêu nổi gân lá, đài hoa, mắt phượng… Người thêu phải khéo léo làm cho những sợi chỉ
hòa quyện, mịn màng như một thể thống nhất, không một lỗi chân chỉ hay trái canh.
Đường chỉ càng điêu luyện, mịn màng bao nhiêu thì sản phẩm càng có giá trị cao, nghệ
thuật thẩm mỹ càng đến độ tuyệt vời.
Thêu có nhiều kiểu khác nhau: Thêu mặt phẳng, thêu 3D và thêu khối nổi,….
(Xem hình 1.3, hình 1.4).

Hình 1.3. Thêu khối nổi và thêu mặt phẳng


Chương I: Khái quát chung về trang trí trên trang phục

7

Ở Việt Nam, các ngành làm thủ công là những hiện tượng truyền thống văn hóa
được phát triển thành nghề phổ biến khắp cả Bắc Trung Nam, đây là sản phẩm của
thành quả lao động thủ công từ thô sơ đến tỉ mỉ tinh vi bằng trình độ cao.
Ngày nay, nhiều sản phẩm thủ cơng được hiện đại hóa với kiểu dáng mẫu mã
được cách tân hòa nhập và kế thừa truyền thống. Tất cả phát triển theo nhu cầu xã

hội và do đời sống con người được nâng cao, tính thẩm mỹ nghề thêu càng ngày càng
biến thiên đa dạng thích ứng với trào lưu. Thật ra trong lao động thủ công, sản phẩm
thường không giống nhau như đúc dù sản phẩm đó chung cùng một kiểu dáng thì họa
tiết mẫu mã màu sắc đều chuyển biến ít nhiều, khác với cơng nghiệp tự động hóa và
đây là ưu điểm nổi bật của phương pháp thêu thủ công.
Nghề thêu tay xuất phát từ làng Quất Động (huyện Thường Tín, tỉnh Hà Đơng
cũ), và ngơi đình “Tú Thị” là nơi tập trung những làng thêu khắp các vùng đến nơi
đây để trưng bày sản phẩm bán buôn và lẻ cho khách hàng. Đình Tú Thị được xây
dựng từ thế kỷ XIX tại trung tâm Thăng Long - Hà Nội và hiện nay (2007) vẫn cịn
di tích tại thơn n Bái xưa, nay là ngõ Hàng Hành của thủ đô Hà Nội - Nơi đây là
nhà thờ Tổ nghề thêu toàn quốc, dùng để tơn vinh và hương khói thờ phụng ngài Tiến
sĩ Lê Công Hành.
Ngài Lê Công Hành tên thật Trần Quốc Khải, sinh ngày 12 tháng Giêng năm
Bính Ngọ (1606) tại làng Quất Động, đỗ Tiến sĩ thời vua Lê Thần Tông (1637). Năm
40 tuổi được cử đi sứ qua Trung Quốc và chính trong chuyến đi sứ này Ngài đã học
được kỹ thuật tinh xảo của nghề thêu phương Bắc góp phần chấn hưng nghề thêu Đại
Việt. Ngài làm quan đến chức Thượng Thư bộ Công và được ban quốc tính họ Lê.
2.3. Phương pháp vẽ
Phương pháp vẽ là phương pháp vẽ thủ công bằng tay. Dùng cọ hoặc bút vẽ lên
trang phục. Đây là phương pháp làm hàng thời trang là chủ yếu, vì trang phục vẽ tốn
nhiều thời gian, chi phí cao. Nhưng đổi lại trang phục vẽ họa tiết đẹp, độc đáo, lạ và tạo
được nét cá tính riêng cho mỗi người.Hiện nay, phương pháp vẽ lên trang phục đang rất
được ưu thích trong làng thời trang. Chính vì vậy, trong nước cũng như trên thế giới có
nhiều nhà thiết kế đã lựa chọn phương pháp trang trí trên trang phục là phương pháp vẽ.


Chương I: Khái quát chung về trang trí trên trang phục
8
Ví dụ: Nhà thiết kế Sỹ Hồng, Nhà thiết kế Minh Hạnh, Nhãn hiệu thời trang
Christian Dior, …..Ngoài ra, phương pháp vẽ còn vẽ lên phụ trang, phụ kiện như: Nón,

giày, túi xách,... (Xem hình 1.5).
Con người vẽ trên vải đã hàng ngàn năm, cơ bản là từ khi chúng ta bắt đầu xoắn
và dệt các loại vải đầu tiên. Kỹ thuật đã được con người lúc đó sử dụng để trang trí cơ
thể. Và bắt đầu được áp dụng cho sự phát triển các loại vải đầu tiên. Hai phương pháp
cơ bản xuất hiện: Vẽ màu (trực tiếp áp dụng một hình ảnh với màu sắc vải) và khn
mẫu (vẽ hoặc in ấn với một mơ hình và sau đó tơ màu vải).
Khoảng 3000 trước cơng ngun, những vật liệu in ấn, màu vẽ,…được phát hiện
ra. Năm 327 trước Công nguyên, khi Alexander xâm lược nước Ấn Độ, in màu, màu vẽ
và sơn trên vải các loại được tìm thấy. Như vậy, con đường thương mại bắt đầu phát
triển, các loại khuôn mẫu, các màu vẽ, mực in,..trên vải của Ấn Độ được giao dịch trên
toàn Châu Á, Ai Cập và Hy Lạp.
Trong thế kỷ thứ hai, họ tiếp tục con đường thương mại đến châu Âu và châu
Phi. Cùng lúc đó ở Trung Quốc, màu vẽ, mực in trên vải cũng bắt đầu xuất hiện.

Hình 1.5. Họa tiết vẽ trên trang phục

4.2. Phương pháp phối họa tiết bằng nhiều vật liệu khác
Đây là một phương pháp làm thủ công bằng tay. Phương pháp này dùng nhiều
vật liệu may như: Vải, nút áo, dây kéo, ru băng, và một số loại khác như: Kim loại, lông,
sợi, nhựa,…để làm họa tiết trang trí lên trang phục.


Chương I: Khái quát chung về trang trí trên trang phục
9
Phương pháp phối họa tiết trang trí bằng nhiều chất liệu trên trang phục là một
phương pháp trang trí đa dạng và phong phú về kiểu dáng lẫn màu sắc. Nhưng nhà thiết
kế quá lợi dụng vào phương pháp trang trí này sẽ làm mất đi phần cá tính, sang
trọng,..của trang phục. Tùy theo từng chất liệu khác nhau mà phối họa tiết trên trang
phục sao cho phù hợp nhất, hài hịa nhất.
Phương pháp trang trí này rất thịnh hành trong giới thời trang vì phương pháp

trang trí này khi mặc thể hiện được cá tính, đặc trưng riêng của từng người (Xem hình
1.6)

Hình 1.6. Trang phục trang trí bằng họa tiết vải,
lông

Xu hướng thời trang thay đổi liên tục giúp con người ngày càng trở nên đẹp hơn.
Để có được bộ quần áo xinh, người ta phải cắt từng mảnh vải, rồi dùng các phụ liệu như
nút, khóa kéo, dây cột…gắn kết chúng lại với nhau. Thậm chí, họ còn điểm thêm một
số chi tiết giúp cho bộ trang phục trở nên nổi bật hơn. Các nhà thiết kế luôn đưa ra nhiều
ý tưởng sáng tạo, những kiểu quần áo mới liên tục ra đời góp thêm sự đa dạng cho thế
giới thời trang.
Nhiều bộ trang phục trở nên đẹp hơn khi kết hợp với một số phụ kiện nào đó. Đó
có thể là những sợi dây đeo khiến người mặc trơng cá tính hơn, những cái móc hoặc nút
không chỉ giúp cho thân quần áo được cài chặt, kín đáo mà cịn giúp bộ trang phục trở
nên ấn tượng hơn…
Nút cài quần áo đã ra đời cách nay 800 năm. Từ khi xuất hiện đến nay, chức năng
của chúng ngày càng tăng thêm. Ngoài việc giữ cho quần áo kín đáo, chúng cịn được
dùng để trang trí, tạo điểm nhấn…


Chương I: Khái quát chung về trang trí trên trang phục
10
Những chiếc dây kéo góp phần tạo nên phong cách thời trang cho quần áo. Dây
cột, thắt lưng được các nhà thiết kế sử dụng theo nhiều cách khác nhau.
Năm 1948, trong một lần đi dạo, nhà thiết kế George Mestral phát hiện nhiều hạt
cỏ coklebur bám chặt vào quần áo. Sau khi quan sát cẩn thận và tìm hiểu thật kỹ các hạt
cỏ này, ông đã phát minh ra miếng khóa dán velcro. Khóa dán gồm có hai dải bằng sợi
nilon, một bên có nhiều cái móc nhỏ và bên kia có những cái khoen trịn, khi ép lại
chúng dính chặt vào nhau. Khóa dán velcro dần trở thành phụ liệu phổ biến thay thế cho

những cái nút và dây ru băng để cột.
Ngồi ra, chúng ta cịn thể dùng chính vải để làm họa tiết hoa văn cho trang phục,
và đây là phong cách thời trang mà được rất nhiều người yêu thích.
Ngày nay khoa học kỹ thuật ngày càng tiên tiến, nên đã sản xuất ra được các loại
vải có thể tạo được vải có sẵn họa tiết như: Vải có bèo nhúng, vải kết kim sa, vải dệt
bằng vàng,…Khi sử dụng loại vải này không cần trang trí, chỉ cần phom dáng đẹp là đã
tạo được nét quí phái, trang nhã cho trang phục.
II. TẦM QUAN TRỌNG CỦA TRANG TRÍ TRÊN TRANG PHỤC
1. Tầm quan trọng của họa tiết trang trí trên trang phục
Ln hàm chứa những giá trị văn hóa vơ hình, hành trình sáng tạo ra các họa tiết
cũng không đơn giản. Khi đưa họa tiết vào trang phục là một công việc khá khó khăn.
Tuy chỉ là một yếu tố nhỏ (ý tưởng sáng tạo họa tiết có thể hình thành ngay từ khi thiết
kế, xây dựng bộ sưu tập và được triển khai vào thời gian cuối cùng trước khi bộ sưu tập
hồn thành hoặc cũng có thể việc trang trí họa tiết chỉ được nảy ra vào những thời điểm
đang thực hiện bộ sưu tập) nhưng nó lại là linh hồn của bộ sưu tập.
Cũng là một yếu tố mỹ thuật nên họa tiết trong hành trình sáng tạo của một nhà
thiết kế cũng phải tuân theo những nguyên tắc cơ bản như đường diềm, zíc - zắc, nẹp,
mảng, khối và cấu trúc hình dáng của mẫu trang phục. Thực tế cho thấy hiện nay, nhiều
nhà thiết kế khá "lười", họ chỉ bê nguyên những họa tiết tự nhiên vào hoặc chép những
họa tiết có sẵn. Điều đó sẽ gây ra những hiệu quả khôn lường.
Thứ nhất, nếu nhà thiết kế "bê" nguyên những họa tiết, hoa văn tự nhiên vào mà
không cân nhắc suy nghĩ đến phom dáng, mẫu mã của trang phục sẽ sinh ra sự "kệch
cỡm". Bởi, bản chất của những hoa văn cổ, tự nhiên rất kén kiểu và chất liệu. Chúng chỉ
hợp với những chất liệu và mẫu mã trang phục dân tộc. Còn nếu nhà thiết kế sao chép
lại những họa tiết có sẵn tạo ra sự nhàm chán, thậm chí là phản cảm.
Nếu các nhà thiết kế chỉ chú trọng vào việc chọn chất liệu, sáng tạo mẫu mã mà
không chú ý đến việc sử dụng họa tiết thực sự là một khiếm khuyết. Bởi họa tiết tuy
khơng giữ vai trị chủ đạo nhưng lại là nơi phô diễn ý tưởng sáng tạo cá nhân, quan điểm
mỹ thuật, kiến trúc văn hóa dân tộc, sự dày công của nhà thiết kế và tạo nên sắc thái
riêng biệt, độc đáo của bộ sưu tâp. Do vậy, việc sử dụng hoạ tiết cách điệu - có sự đầu

tư sáng tạo thường chỉ thấy ở những nhà thiết kế được đào tạo bài bản.
Đó là đối với cơng việc sáng tạo của các nhà thiết kế, cịn đối với người sử dụng
họa tiết cũng vậy. Sử dụng đúng họa tiết thì chúng sẽ giúp che đi các khuyết điểm cơ


Chương I: Khái quát chung về trang trí trên trang phục
11
thể, còn nếu sử dụng sai chúng sẽ "tố cáo" bạn với người đối diện. Ví dụ, những họa tiết
nhỏ thường chỉ hợp với người trịn trịa, đẫy đà, có nước da sáng và những họa tiết lớn
hợp với người mảnh mai... Hoặc những họa tiết nơi vòng 1, 2, 3 sẽ là yếu tố phụ trợ để
tôn vẻ đẹp nữ tính... Mặc dù hiện nay, nam giới cũng sử dụng nhiều họa tiết nhưng mức
độ có lẽ cần phải tiết chế để kết hợp hài hòa giữa yếu tố thời trang và giới tính.
Bên cạnh đó, người sử dụng cũng nên chú ý, cùng một nguyên tắc mỹ thuật với
các yếu tố thời trang khác, việc sử dụng hơn 3 họa tiết là điều không nên. Hay những
họa tiết hoa thường không mang ý nghĩa trịnh trọng mà thường thể hiện sự trẻ trung,
năng động, sôi nổi.
Theo các nhà thiết kế: “họa tiết”’ nếu được sử dụng hợp lý sẽ là điểm nhấn chủ
đạo phô bày ý tưởng sáng tạo của nhà thiết kế và cái tôi của người sử dụng. Đồng thời,
nó tạo ra sức hút, khắc phục khuyết điểm và thể hiện phong cách thời thượng.
Vậy, họa tiết trang trí như con dao hai lưỡi nếu chúng ta không biết cách phối
hợp, phân bố, sắp xếp sẽ làm phản tác dụng của phương pháp trang trí
2. Họa tiết tạo nên sức sống trên trang phục
Khi xu hướng thời trang nghiêng về các hình khối trịn, tam giác, lập thể và các
họa tiết trang trí mang màu sắc phương Đông. Họa tiết trên trang phục được thể hiện
dưới hai hình thức họa tiết tự nhiên và hoạ tiết cách điệu. Dưới mỗi hình thức, họa tiết
phơ bày những vẻ đẹp riêng và những hiệu ứng nhãn quan khác nhau. Có thể nói, dù
khơng phải là một thành tố chính để làm nên sự thành cơng của một bộ sưu tập, song nó
lại là cái giá trị văn hóa của chính bộ sưu tập đó. Có thể nói một cách khác, họa tiết là
ngôn ngữ của không chỉ nhà thiết kế, người sử dụng mà còn là nét văn hố trang phục.
Nói như vậy có nghĩa là, dù được thể hiện ở kỹ thuật vẽ, thêu, đính hạt hay kết

cườm thì họa tiết ln tạo ra điểm nhấn cho diện mạo của một bơ sưu tập. Nó thể hiện
khuynh hướng sáng tạo cá nhân của nhà thiết kế, phong cách thời trang của người sử
dụng. Theo nhận xét của một số chuyên gia trong lĩnh vực thời trang thì nét khác biệt
của thời trang châu Á và thời trang châu Âu và châu Mỹ chính là việc vận dụng và sáng
tạo các họa tiết.
Với những nền thời trang hiện đại như Pháp, Ý, Mỹ... điểm nhấn của trang phục
chính là các mảng miếng, hình khối, phụ trang nhằm bổ trợ cho sự đơn giản của kiểu
dáng trang phục. Còn đối với thời trang châu Á thì họa tiết lại chính là điểm nhấn tạo
nên sức sống của bộ sưu tập (Xem hình 1.7).


Chương I: Khái quát chung về trang trí trên trang phục

12

III. Ý NGHĨA CỦA HỌA TIẾT TRANG TRÍ TRÊN TRANG PHỤC
1. Những giá trị văn hóa của họa tiết trang trí trên trang phục (Xem hình 1.8)
Trên thực tế, các hoa văn và họa tiết trên trang phục của mỗi dân tộc đều có lịch
sử ra đời, hình thành và phát triển từ rất lâu. Nhìn chung, chúng như là những đại diện
nhãn quan đối với các dân tộc khác. Nếu nhìn vào màu sắc trên trang phục, ta có thể
phân biệt được vùng miền nhưng nhìn vào hoạ tiết ta có thể đọc được ra ngay nền văn
hóa truyền thống của mỗi dân tộc nào đó.
Đúng vậy, thời trang là cái gốc văn hóa mặc của một dân tộc. Có thể nói, nhìn
trên bề mặt chất liệu, kiểu dáng trang phục, người ta chỉ có thể đốn ra một phần nào
xuất xứ của ý tưởng sáng tạo bộ sưu tập. Nếu căn cứ vào họa tiết, người ta có thể đọc ra
ngay phơng văn hố mà bộ sưu tập đó dựa vào cảm hứng sáng tác nào. Ví dụ, nhìn
những cánh chim hạc, người xem có thể liên tưởng đến trống đồng Đơng Sơn của Việt
Nam, nhìn những vịng xoáy liên hồi của chiếc khuy áo hoặc trên mẫu vải, có thể kết
luận bộ sưu tập đó là lấy cảm hứng từ văn hóa cổ Trung Quốc..."
Đối với thời trang Ấn Độ, Thái Lan...được biết đến với những họa tiết, được thể

hiện sinh động và đa dạng hơn dưới các dạng in, vẽ, thêu, kết cườm, đính hạt... Cịn đối
với Việt Nam, các yếu tố văn hóa cổ là một trong những nguồn khai thác cảm hứng vô
tận của các nhà thiết kế. Điển hình nhất có thể kể đến là các bộ sưu tập theo phong cách
truyền thống. Những vịng trịn đồng tâm bao lấy ngơi sao nhiều cảnh, hoa văn hình học
hình chữ S, hình thú, hoa lá tự nhiên... luôn là điểm nhấn chủ đạo trong các mẫu trang
phục.


Chương I: Khái quát chung về trang trí trên trang phục
13
Trong khi đó, các họa tiết trên trang phục của Trung Quốc với các đường viền nơi
tay, gấu, tà áo... lại là những "mật mã" mỹ học thể hiện văn hóa Trung Hoa cổ điển...
Cịn đối với những họa tiết hình chữ thập, nửa chữ thập, đi sam, những bơng hoa nhỏ,
cỏ, quả dại được thể hiện bằng kỹ thuật thêu cổ xưa - thêu đếm mũi, tạo nên những bó
hoa, dây hoa, đường vạch và các góc... đều có thể giúp người chiêm ngưỡng nhận ra
thần thái dân tộc của người Nga.
Không chỉ thế, những họa tiết thiên nhiên lớn như chiếc lá, con cá, con chim thêu
theo kiểu Vladimir (thêu nối, thêu thành mạng chồng lên nhau) với chỉ dày (8 - 12 sợi)
và những đường khâu trần tạo vịng...cũng là yếu tố truyền thống trong văn hóa trang trí
trang phục của quốc gia Đơng Âu này.

2. Những ưu điểm và nhược điểm của họa tiết trang trí trên trang phục
Ln hàm chứa những
giá Trang
trị văntríhóa
vơhọa
hình,
hànhhạc
trình sáng tạo ra các họa tiết
Hình 1.8.

bằng
tiết thêu
cũng khơng đơn giản. Khi đưa họa tiết vào trang phục là một công việc khá khó khăn.
Tuy chỉ là một yếu tố nhỏ (ý tưởng sáng tạo họa tiết có thể hình thành ngay từ khi thiết
kế, xây dựng bộ sưu tập và được triển khai vào thời gian cuối cùng trước khi bộ sưu tập
hồn thành hoặc cũng có thể việc trang trí họa tiết chỉ được nảy ra vào những thời điểm
đang thực hiện bộ sưu tập) nhưng nó lại là linh hồn của bộ sưu tập.


Chương I: Khái quát chung về trang trí trên trang phục
14
Cũng là một yếu tố mỹ thuật nên họa tiết trong hành trình sáng tạo của một nhà
thiết kế cũng phải tuân theo những nguyên tắc cơ bản như đường diềm, zíc - zắc, nẹp,
mảng, khối và cấu trúc hình dáng của mẫu trang phục. Thực tế cho thấy hiện nay, nhiều
nhà thiết kế khá "lười", họ chỉ bê nguyên những họa tiết tự nhiên vào hoặc chép những
họa tiết có sẵn. Điều đó sẽ gây ra những hiệu quả khôn lường.
Thứ nhất, nếu nhà thiết kế "bê" nguyên những họa tiết, hoa văn tự nhiên vào mà
không cân nhắc suy nghĩ đến phom dáng, mẫu mã của trang phục sẽ sinh ra sự "kệch
cỡm". Bởi, bản chất của những hoa văn cổ, tự nhiên rất kén kiểu và chất liệu. Chúng chỉ
hợp với những chất liệu và mẫu mã trang phục dân tộc. Còn nếu nhà thiết kế sao chép
lại những họa tiết có sẵn tạo ra sự nhàm chán, thậm chí là phản cảm.
Nếu các nhà thiết kế chỉ chú trọng vào việc chọn chất liệu, sáng tạo mẫu mã mà
không chú ý đến việc sử dụng họa tiết thực sự là một khiếm khuyết. Bởi họa tiết tuy
khơng giữ vai trị chủ đạo nhưng lại là nơi phô diễn ý tưởng sáng tạo cá nhân, quan điểm
mỹ thuật, kiến trúc văn hóa dân tộc, sự dày cơng của nhà thiết kế và tạo nên sắc thái
riêng biệt, độc đáo của bộ sưu tâp. Do vậy, việc sử dụng hoạ tiết cách điệu - có sự đầu
tư sáng tạo thường chỉ thấy ở những nhà thiết kế được đào tạo bài bản.
Đó là đối với cơng việc sáng tạo của các nhà thiết kế, còn đối với người sử dụng
họa tiết cũng vậy. Sử dụng đúng họa tiết thì chúng sẽ giúp che đi các khuyết điểm cơ
thể, còn nếu sử dụng sai chúng sẽ "tố cáo" bạn với người đối diện. Ví dụ, những họa tiết

nhỏ thường chỉ hợp với người trịn trịa, đẫy đà, có nước da sáng và những họa tiết lớn
hợp với người mảnh mai... Hoặc những họa tiết nơi vòng 1, 2, 3 sẽ là yếu tố phụ trợ để
tôn vẻ đẹp nữ tính... Mặc dù hiện nay, nam giới cũng sử dụng nhiều họa tiết nhưng mức
độ có lẽ cần phải tiết chế để kết hợp hài hòa giữa yếu tố thời trang và giới tính.
Bên cạnh đó, người sử dụng cũng nên chú ý, cùng một nguyên tắc mỹ thuật với
các yếu tố thời trang khác, việc sử dụng hơn 3 họa tiết là điều không nên. Hay những
họa tiết hoa thường không mang ý nghĩa trịnh trọng mà thường thể hiện sự trẻ trung,
năng động, sôi nổi.
Theo các nhà thiết kế: “họa tiết”’ nếu được sử dụng hợp lý sẽ là điểm nhấn chủ
đạo phô bày ý tưởng sáng tạo của nhà thiết kế và cái tôi của người sử dụng. Đồng thời,
nó tạo ra sức hút, khắc phục khuyết điểm và thể hiện phong cách thời thượng.
Vậy, họa tiết trang trí như con dao hai lưỡi nếu chúng ta không biết cách phối
hợp, phân bố, sắp xếp sẽ làm phản tác dụng của phương pháp trang trí (Xem hình 1.9).


Chương I: Khái quát chung về trang trí trên trang phục

15

IV. SẮP XẾP, PHỐI HỢP HỌA TIẾT VÀ MÀU SẮC TRÊN TRANG PHỤC
1. Sắp xếp, phối hợp họa tiết trang trí trên trang phục
Có nhiều cách để phối họa tiết trên trang phục, để cho trang phục hài hòa, đẹp và
lạ mắt. Tùy theo thể loại trang phục, tùy theo mỗi nhà thiết kế,…mà chúng ta phối họa
tiết trang trí sao cho phù hợp. Nhưng hiện nay trong nước cũng như trên thế giới đang
thịnh hành trào lưu họa tiết của những thập niên 50 hay thập niên 60, chi tiết cầu kỳ trên
phom dáng đơn giản hoặc cổ điển (Xem hình 1.10).


Chương I: Khái quát chung về trang trí trên trang phục

16

2. Phối màu sắc của họa tiết trang trí trong thời trang
Một yếu tố vô cùng quan trọng trong việc đem lại vẻ đẹp cho trang phục chính
là màu sắc. Chọn và sử dụng màu sắc cho trang phục phù hợp, thì việc chọn và sử dụng
màu sắc cho họa tiết trang trí trên trang phục đúng, đẹp, phù hợp cũng là một cách sẽ
tạo ấn tượng và thể hiện rõ nét cá tính cũng như gu thẩm mĩ thời trang của từng người.
Màu sắc họa tiết không những ảnh hưởng đến vẻ bề ngồi trang phục mà cịn
ảnh hưởng đến tính cách, cá tính của mỗi người. Bản chất của họa tiết đã gây ấn tượng
cho người xem nhưng nếu chúng ta biết cách kết hợp màu sắc của họa tiết trên trang
phục Nếu như chọn màu họa tiết hợp với trang phục thì làm cho trang phục độc đáo, cá
tính và linh hoạt hơn. Ngược lại, chọn màu họa tiết khơng đúng có thể làm cho trang
phục bị thiếu điểm nhấn trên trang phục.
Việc sử dụng màu sắc trên trang phục theo nhiều cách khác nhau. Sau đây là
một số cách phối màu sắc của họa tiết trên trang phục:
2.1. Chọn màu sắc của họa tiết làm điểm nhấn hoặc là điểm nổi bật: Đây là những
màu bổ túc, màu tương phản,…hỗ trợ lẫn nhau, tôn vinh hơn trang phục. Hoặc màu sắc
của họa tiết sẽ là điểm nhấn thu hút sự chú ý của người xem, bởi vì nó là màu chói với
màu chính trên trang phục. Đặc điểm của cách phối màu này làm cho trang phục tốt
lên nét cá tính, độc đáo, ấn tượng,…của các nhà thiết kế (Xem hình 1.11).

Hình 1.11. Màu sắc của họa tiết là điểm nhấn trên trang phục


Chương I: Khái quát chung về trang trí trên trang phục

17

2.2. Màu sắc của họa tiết cùng gam với màu của trang phục: Đây là những màu
tương đồng, màu sắc độ,…Hai màu này hỗ trợ lẫn nhau trên trang phục. Đặc điểm của

cách phối màu này làm cho trang phục toát lên vẻ quý phái, sang trọng, quyến rũ,…cho
trang phục (Xem hình 1.12).

2.3. Màu sắc của trang phục là hai màu trung tính: Màu trắng và màu đen. Đối với
của họa
tiết có
cùng
gam
với hợp được vì bản
trang phục sử dụng màu này, màuHình
sắc1.12.
họa Màu
tiết nào
cũng
thể
phối
màu của trang phục
thân hai màu trung tính có tính chất hỗ trợ cho tất cả các màu khác
(Xem hình 1.13).


Chương I: Khái quát chung về trang trí trên trang phục

18

3. Một số cách chọn trang phục theo màu
Phối màu đồng nhất và phối màu tương phản là hai cách phối màu cơ bản trong
nghệ thuật phối màu. Mỗi kiểu phối màu tạo ra những ấn tượng và hiệu quả khác nhau
cho người mặc.
3.1. Phối hợp màu đồng nhất (hay cịn gọi là cùng tơng màu): Trang phục phối màu

đồng nhất tạo cảm giác lịch thiệp, sang trọng, nhã nhặn. Ví dụ: Nâu sẫm - be vàng, café
– trắng sữa, ghi - đen, da cam - be sữa, xanh tím than - xanh nhạt, xanh rêu - xanh cốm,
đỏ nâu - da cam, hồng - đỏ - da cam,…(Xem hình 1.14).


Chương I: Khái quát chung về trang trí trên trang phục

19

3.2. Phối hợp màu tương phản: Trang phục phối màu tương phản tạo cảm giác
ấn tượng, cá tính, nổi bật. Ví dụ: Đỏ - đen, ghi - đỏ cam, ghi nhạt - tro hoa hồng (hồng
tím nhạt), da cam - xanh rêu, vàng nghệ - xanh cổ vịt, da cam - nâu chocolate, ghi xanh
- đỏ bodeux, hồng hoa mười giờ - xanh tím than, tím violet – da cam,…
(Xem hình 1.15).


Chương I: Khái quát chung về trang trí trên trang phục

20

3.3. Phối hợp màu trung tính: Trang phục phối màu trung tính tạo cảm giác lịch
sự, trang nhã, quí phái,…Đây là những màu luôn tồn tại theo thời gian, không bao giờ
lỗi mốt. Và những màu cùng sắc độ với màu trắng, đen như màu xám, xám chù, xám
trắng,...là những màu cũng có tính chất tượng tự như vậy. Ngồi ra, đây là những màu
mà chúng ta có thể kết hợp với tất cả các màu (Xem hình 1.16).


Chương I: Khái quát chung về trang trí trên trang phục

21

Ngồi ra, để tìm ra một màu sắc thực sự phù hợp với mình, cần xem xét các yếu
tố về màu da, vóc dáng, thời tiết, tính cách, giới tính. Một khi đáp ứng được những điều
đó, bộ trang phục chắc chắn sẽ luôn đẹp và hợp thời trang hơn.
3.4. Chọn theo màu da: Mỗi màu da lại phù hợp với những sắc màu khác nhau.
Da sáng hợp với hầu hết các màu. Da ngăm thì cần lựa chọn kĩ hơn, tránh những màu
làm khuôn mặt trông tối đi như: xám, nâu, xanh đen, tím. Tuy nhiên, tốt hơn nên xác
định rõ da thuộc tông trầm hay ấm để chọn trang phục cho phù hợp (Xem hình 1.17)
3.5. Chọn theo vóc dáng: Một bộ trang phục đẹp có thể là một trang phục đơn
giản nhưng hợp vóc dáng, tạo nét riêng biệt và che đi khuyết điểm. Với vóc dáng người
gầy: Trang phục hơi rộng, chất liệu hơi dày và có độ xốp, áo sọc ngang là sự lựa chọn
tốt; người đầy đặn nên chọn gam màu tối, áo sọc dọc nhuyễn mịn sẽ mang đến cảm giác
thon thả, tránh xa các kiểu dáng hoa văn màu sặc sỡ. Nếu dáng người chuẩn có thể lựa
chọn bất kỳ kiểu trang phục nào cũng được, chỉ cần chú ý phối màu cho hợp hồn cảnh
và màu da (Xem hình 1.17)

Hình 1.18. Họa tiết trang trí trên chất liệu dày, cứng.


Chương I: Khái quát chung về trang trí trên trang phục

22

3.6. Chọn theo thời tiết: Những màu nhạt thường hấp thụ nhiệt kém hơn, rất phù
hợp với tiết trời nóng của mùa hè. Màu trắng rất dễ mặc vì nó mang lại vẻ tinh khôi.
Đây là màu được ưa chuộng trong mùa hè vì tạo sự mát mẻ, nhẹ nhàng. Mặt khác, những
màu thuộc gam lạnh như: Xanh dương, xanh lá, xanh ngọc,…cũng là những màu sử
dụng vào mùa hè thích hợp. Cịn nếu thời tiết lạnh thì nên mặc một số màu thuộc gam
nóng như: Đỏ, đỏ đơ, vàng đất,…hoặc một số màu tối: xám, đen, xanh đen, tím
than,…để tạo cảm giác ấm hơn.

3.7. Chọn theo tính cách: Những người cá tính mạnh mẽ, quyết liệt hay dùng
những màu mạnh, sắc nét, nổi bật. Cịn những ai bản tính dịu dàng lại thích những màu
nhạt, màu trầm.
3.8. Chọn theo giới tính: Mỗi giới tính thường có những thói quen và sở thích
về việc sử dụng màu sắc khác nhau. Màu sắc nữ giới sử dụng thường rất đa dạng, tươi
vui, sặc sỡ, nhã nhặn nhưng nam giới lại thường ưa dùng những màu sắc trung tính, hơi
lạnh để tạo ấn tượng nam tính và lịch thiệp.

BÀI TẬP CHƯƠNG 1
Bài tập : Mỗi sinh viên sưu tầm 5 đến 8 mẫu thời trang, thể hiện cách sắp xếp, phối hợp
họa tiết và màu sắc trên trang phục.


Chương II: Phương pháp xử lý chất liệu trên trang phục

23

CHƯƠNG II: PHƯƠNG PHÁP XỬ LÝ CHẤT LIỆU TRÊN
TRANG PHỤC
Trong chương này tác giả cung cấp cho sinh viên những kiến thức về phương pháp
xử lý chất liệu trên trang phục như: Tầm quan trọng của chất liệu trong thiết kế trang phục;
một số chất liệu thường gặp; Một số phương pháp xử lý chất liệu; Họa tiết trang trí trên
chất liệu mềm, mỏng, rũ; Họa tiết trang trí trên chất liệu dày, cứng, thơ; Họa tiết trang trí
trên các vật liệu khác.
I. KHÁI QUÁT VỀ PHƯƠNG PHÁP XỬ LÝ CHẤT LIỆU TRÊN TRANG PHỤC
1.Tầm quan trọng của chất liệu trong thiết kế trang phục
Như tất cả những người hoạt động nghệ thuật khác, mỗi nhà tạo mẫu thời trang đều
có gu sáng tác riêng mang dấu ấn cá nhân mình. Bên cạnh năng lực, tư duy cùng với kinh
nghiệm, tay nghề kỹ thuật thiết kế rập của nhà thiết kế , chất liệu các loại vải cịn có vai
trị hết sức quan trọng, đóng góp đáng kể vào sự thành công của những bộ sưu tập thời

trang mà các nhà thiết kế đưa ra thị trường phục vụ người tiêu dùng.
Từ trước đến nay, khâu lựa chọn chất liệu cho mỗi sản phẩm thời trang luôn là một
vấn đề rất rộng, vì nó khơng đơn thuần nằm ở những mẫu vải bán sẵn trên thị trường tiêu
dùng. Chất liệu phải là những định hướng rõ ràng của ngành dệt may nói chung, hay của
một nhãn hiệu thời trang nào đó. Chất liệu chính là cái riêng, từ đây các thiết kế được hình
thành trên chất liệu này sẽ trở thành một sản phẩm may mặc cụ thể và mang tính đặc trưng
của mỗi nhà tạo mẫu. Từ đó chỉ ra cho người tiêu dùng thấy những sáng tạo mới, giúp họ
nhận biết phần ưu điểm ở khâu chất liệu hoặc trong việc thiết kế trang phục.
Hàng năm, các nhà tạo mẫu thời trang trong nước cũng như quốc tế sẽ cho ra hàng
loạt những bộ sưu tập với nhiều ý tưởng mới, mà trong đó chất liệu là một phần quan trọng
tạo nên sự độc đáo của trang phục. Hầu hết các nhà tạo mẫu đều sử dụng chất liệu là các
loại vải truyền thống hay được dệt bằng máy móc cơng nghệ cao. Các loại vải này sẽ được
xử lý một cách tinh tế sao cho phù hợp với ý tưởng của bộ sưu tập. Trong những năm gần
đây, xu hướng thời trang Việt Nam phát triển khá mạnh, do vậy số lượng và chủng loại vải
được sản xuất trong và ngoài nước cũng rất phong phú. Mặc dù vậy điều trăn trở lớn nhất
và khó khăn nhất của đa số các nhà tạo mẫu Việt Nam lại là chất liệu vải. Những loại vải
trên thị trường được sản xuất hàng loạt với số lượng lớn nên khi sử dụng vào bộ sưu tập
sẽ làm mất đi sự độc đáo của nó. Đặc biệt với các bộ sưu tập nghệ thuật thì vấn đề chất
liệu lại càng trở nên khó khăn hơn, do ý tưởng của các bộ sưu tập này thường có sự khác
biệt riêng nên những chất liệu có trên thị trường càng khơng đáp ứng được. Mặc dù vậy,
các nhà tạo mẫu Việt Nam vẫn vượt qua bằng nhiều cách xử lý chất liệu vải khác nhau như
là vẽ, thêu, đính kết ,….


Chương II: Phương pháp xử lý chất liệu trên trang phục

24

2. Giới thiệu một số chất liệu thường gặp
2.1. Vải lụa: Là chất liệu tự nhiên lấy từ kén của loài tằm, tạo cảm giác dễ chịu khi mặc.

Trang phục may từ lụa thích hợp với thời tiết nắng nóng cũng như lạnh. Lý do là chất liệu
này có tính năng thấm hút mồ hơi tốt trong mùa nóng và giữ nhiệt tốt vào mùa lạnh. Với
độ bóng, mềm, lụa cịn giúp tơn thêm vẻ sang trọng và q phái cho người mặc. Lụa dùng
để may các trang phục như áo cưới, đồ lót, váy, sơmi, pyjama,….. đầm, áo chồng... (Xem
hình 2.1).

Hình 2.1. Vải lụa và các sản phẩm làm từ vải lụa

2.2. Vải lanh: Cũng là một chất liệu tự nhiên, khá phổ biến trong may mặc, thường gặp
trong những trang phục sinh hoạt thường ngày. Đặc tính nổi bật của lanh là nhẹ, bền, hút
mồ hôi tốt nên dùng để may các trang phục mặc vào mùa hè vì nó tạo cảm giác mát mẻ,
thoải mái cho người mặc. Ngồi ra, lanh cịn đem lại vẻ thanh lịch, nữ tính cho các kiểu
váy, đầm. Tuy nhiên, nhược điểm của
nó là dễ nhăn vì độ đàn hồi
khơng cao (Xem hình 2.2).


Chương II: Phương pháp xử lý chất liệu trên trang phục

25

2.3. Vải len: Đây là chất liệu làm từ lông động vật như cừu, lạc đà không bướu, dê... Đặc
điểm nổi bật của len là khả năng giữ ẩm, không nhăn và hút ẩm tốt. Len được dùng nhiều
cho các trang phục như áo khoác, áo len, váy len... (Xem hình 2.3).

2.4. Vải voan: Do đặc tính mềm, mỏng, mát, nhẹ, voan thích hợp để may các loại đầm và
Hình
2.3.dáng
Vải len
cácnên

sản hạn
phẩmchế
làmmặc
từ vải
len vì chất liệu này có độ rủ
áo kiểu. Những người có
vóc
đẫyvàđà
voan