Nguy cơ tái phát của bệnh di truyền đa yếu tố (tương tác gen) doc

Nguy cơ tái phát của bệnh di truyền đa yếu tố (tương tác gen)
Trong khi nguy cơ tái phát có thể được đưa ra một cách chắc chắn đối với các
bệnh di truyền đơn gene thì đối với bệnh di truyền đa yếu tố việc đưa ra nguy
cơ tái phát thường khó khăn hơn rất nhiều. Nguyên nhân là do không biết rõ
(1) số lượng gene đã đóng góp vào quá trình gây bệnh; (2) cấu trúc kiểu gene
chính xác của bố mẹ và (3) phạm vi tác động của các yếu tố môi trường.
Đối với hầu hết các bệnh di truyền đa yếu tố, nguy cơ tái phát được đưa ra
dựa trên việc quan sát trực tiếp các dữ kiện liên quan đến sự xuất hiện của
bệnh đã thu thập được trên một số lượng lớn gia đình có người mắc bệnh vì
vậy nó được gọi là nguy cơ kinh nghiệm (empiric risk).
Ví dụ: ở Anh qua nghiên cứu cho thấy có khoảng 5% anh chị em ruột của
người mắc tật của ống thần kinh có nguy cơ mắc bệnh. Như vậy một cặp bố
mẹ người Anh nếu đã có một đứa con mắc tật của ống thần kinh thì nguy cơ
tái phát sẽ là 5%.
Vì các yếu tố nguy cơ thay đổi giữa các loại bệnh khác nhau nên nguy cơ
kinh nghiệm cũng mang tính đặc hiệu cho từng loại bệnh thuộc nhóm di
truyền đa yếu tố và có thể thay đổi đáng kể từ quân thể này sang quần thể
khác. Điều này xảy ra do tần số của các gene cũng như các yếu tố môi trường
có thể khác nhau giữa các quần thể.
Ví dụ: nguy cơ tái phát của các khuyết tật của ống thần kinh ở Bắc Mỹ
khoảng từ 2 - 3%, thấp hơn so với ở Anh (5%).
Đôi khi cũng khó phân biệt giữa các bệnh di truyền đa gene (polygenic) hay
bệnh di truyền đa yếu tố với các bệnh di truyền đơn gene có độ thấm thấp
hoặc có biểu hiện đa dạng. Để có thể phân biệt phải cần một lượng lớn thông
tin và các số liệu đáng tin cậy về mặt dịch tễ.
Các điều kiện dưới đây được sử dụng để đánh giá mức nguy cơ tái phát của
các bệnh di truyền đa yếu tố :
(1) Nguy cơ tái phát sẽ cao hơn nếu có trên một thành viên trong gia đình
mắc bệnh.
Ví dụ: Nguy cơ tái phát ở anh chị em ruột trong một gia đình đã có một anh
chị em mắc khuyết tật của vách tâm thất (ventricular septal defect) là 3%. Tỷ

lệ này sẽ gia tăng lên khoảng 10% nếu trong gia đình đã có 2 anh chị em bị
tật này.
(2) Nếu bệnh có biểu hiện bệnh càng nặng thì nguy cơ tái phát càng cao.
Ví dụ: Người mắc tật khe hở môi hai bên sẽ có nguy cơ tái phát ở người thân
cao hơn so với người chỉ bị khe hở môi một bên.
(3) Nguy cơ tái phát sẽ cao hơn nếu giới tính của người mắc bệnh thuộc về
giới có tỷ lệ mắc bệnh thấp hơn.
(4) Nguy cơ tái phát của bệnh thường giảm dần theo khoảng cách giữa những
người có quan hệ họ hàng
(5) Nếu tỷ lệ mắc của bệnh trong một quần thể là f thì nguy cơ cho con và
anh chị em của người mắc bệnh sẽ xấp xỉ căn bậc hai của f. Đây không phải
là một quy luật tuyệt đối cho các tính trạng di truyền đa yếu tố, nhưng nhiều
bệnh cho thấy có xu hướng tuân theo dự báo này.