Phát hiện đột biến nhờ Sự đa hình trong số lượng của các đoạn lặp ppt

Phát hiện đột biến nhờ Sự đa hình
trong số lượng của các đoạn lặp


Phương pháp xác định các RFLP chỉ cho phép phát hiện các biến dị có mặt
hoặc không có mặt ở một vị trí hạn chế trên DNA. Các biến dị này được gọi
là sự đa hình của các vị trí giới hạn ( restriction site polymorphism: RSPs).
trong trường hợp này mỗi biến dị chỉ có thể có 2 allele do đó cũng dẫn đến sự
hạn chế khi khảo sát các biến dị di truyền.
Sự đa dạng sẽ tăng lên nếu như biến dị có thể tạo ra nhiều allele hơn, những
biến dị như vậy được thấy ở các DNA tiểu vệ tinh (minisatellites). Biến dị di
truyền ở đây được tính thông qua số lượng của các đoạn lặp trên một vùng
nhất định. Một vùng DNA tiểu vệ tinh có thể lặp 2, 3 lần hoặc lên đến trên 20
lần lặp. Số lượng này thay đổi rất lớn từ người này qua người khác tạo ra
nhiều biến dị di truyền trong quần thể vì vậy chúng được gọi là số lượng dao
động của các đoạn lặp nối tiếp (variable number of tandem repeats: VNTRs).
Các VNTR được phát hiện bằng kỹ thuật tương tự kỹ thuật dùng để phát hiện
các RFLP. DNA sẽ được xử lý bằng một loại enzyme giới hạn, các đoạn
DNA sau đó được điện di, tách xoắn và chuyển qua màng thấm. Tuy nhiên
trong khi sự đa hình của các vị trí giới hạn chỉ cho phép phát hiện các biến dị
dựa vào sự có mặt hoặc vắng mặt của các vị trí giói hạn (chỉ có 2 allele) thì
các VNTR cho phép phát hiện các biến dị thông qua sự khác nhau về số
lượng của các đoạn lặp giữa hai vị trí giới hạn (có thể có
> 2 allele).

Tính đa hình trong số lượng của các đoạn lặp (VNTRs)
Giống như những vùng DNA tiểu vệ tinh, các DNA vi vệ tinh (microsatellite)
cũng có những biến dị trong chiều dài do kết quả của sự khác nhau trong số
lần lặp. Mỗi vi vệ tinh chỉ có từ 2, 3 hoặc 4 nucleotide và chúng được gọi là
các đoạn lặp ngắn (short tandem repeat: STR). Mỗi đoạn lặp ngắn như vậy có
thể lặp đi lặp lại hàng trăm lần. Số lần lặp của các DNA vi vệ tinh có sự khác

biệt rất lớn giữa người này với người khác và giữa hai nhiễm sắc thể tương
đồng.
Tính chất đa hình của các đoạn lặp ngắn (short tandem repeat polymorphism:
STRP) khác với các VNTR ở kích thước của đoạn lặp và chúng được phân
lập không phải thông qua các vị trí giới hạn nằm cạnh các đoạn lặp mà thay
vào đó là bằng kỹ thuật PCR (polymerase chain reaction: phản ứng tổng hợp
dây chuyền nhờ enzyme polymerase).
Tính đa hình về số lượng của các VNTR và của các vi vệ tinh rất hữu ích
trong việc lập bản đồ gene. Đặc biệt là các DNA vi vệ tinh vì trong genome
chúng có mặt nhiều hơn, phân bố đều hơn và cũng dễ đánh giá hơn trong
phòng thí nghiệm. Do các đặc tính này mà các DNA vi vệ tinh trở thành các
đa hình được chọn lựa trong hầu hết các nghiên cứu để lập bản đồ gene.
Ngoài ra sự đa hình của các VNTR và của vi vệ tinh cũng được sử dụng một
cách hiệu quả trong lĩnh vực pháp lý như xác định người cha, xác định tội
phạm.