SAI SỐ TRONG THÍ NGHIỆM THỰC HÀNH

SAI SỐ TRONG THÍ NGHIỆM THỰC HÀNH

A. MỤC TIÊU
1. Kiến thức
- Thông qua hoạt động thí nghiệm thực hành (TNTH) nhằm củng cố,
khắc sâu một cách bản chất hơn về số kiến thức đã học.
- Thông qua việc vận dụng sẽ ôn lại nhiều kiến thức có liên quan đến
mỗi phương án thí nghiệm.
- Biết thêm kiến thức về thí nghiệm vật lý nói riêng và thí nghiệm khoa
học nói chung như sai số, cơ sở vật lí trong các nguyên lý hoạt động của
một số dụng cụ thí nghiệm, thao tác tư duy hùng biện.
2. Kỹ năng
- Biết sử dụng một số dụng cụ thí nghiện để đo độ dài, lực, thời gian,
nhiệt độm, khối lượng.
- Biết cách bố trí, lắp đặt, thao tác thu số liệu của các phép đo. Biết sử
lý số liệu, làm báo cáo, viết kết quả hợp lý. Biết nhận xét khái quát hóa,
dự đoán quy luật.
- Biết cách phân tích để hiểu nguyên lí cơ bản của một số thiết bị thí
nghiệm, thô sơ và hiện đại.
- Bước đầu làm quen với việc phân tích các phương án thí nghiệm, cách
phán đoán và lựa chọn phương án thí nghiệm và tạo tiền đề cho việc hình
thành khả năng sáng tạo các phương án thí nghiệm khả thi.
3. Tình cảm thái độ tác phong
- Hiểu đúng được đặc trưng của bộ môn vật lý là một môn khoa học
thực nghiệm.Từ đó yêu thích bộ môn.
- Rèn tác phong làm việc khoa học, cẩn thận tỉ mỉ, quen quan sát, tôn
trọng thực tế khách quan, trung thực trong học tập.
- Tiếp tục quá trình hình thành và phát triển ý thức cộng đồng về hoạt
động nhóm trong thí ngiệm.
B. CHUẨN BỊ
1. Giáo viên

- Các câu hỏi về chuyển động cơ.
- Biên soạn câu hỏi 1-3 SGK dưới dạng trắc nghiệm.
- Chuẩn bị bài tập SGK.
- Tranh vẽ các ví dụ về tính tương đối của chuyển động cơ.
2. Học sinh
- Ôn tập về chuyển động cơ.

3. Gợi ý ứng dụng CNTT
- GV có thể soạn các câu hỏi trắc nghiệm kiểm tra bài cũ và củng cố bài
giảng về tính tương đối của chuyển động cơ.
- Mô phỏng về chuyển động tương đối, công thức cộng vận tốc.
- Sưu tầm các đoạn video về tính tương đối của chuyển động cơ
C. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
Hoạt động 1( phút): Sai số trong đo lường.
Hướng dẫn của GV Hoạt động của HS Nội dung
-Yêu cầu HS đọc
SGK.
-Hướng dẫn HS tìm
hiểu về sai số,các
loại sai số và cách
hạn chế sai số
-Nhận xét câu trả
lời.
-Tổ chức hoạt động
nhóm
- Yêu cầu HS đo và
tính các loại sai số
- Đọc SGK, tìm
hiểu về sai số các
loại sai số, nguyên

nhân và cách hạn
chế sai số.

-Trả lời câu hỏi về
sai số
-Hoạt động nhóm:
Thực hành và đo
tính sai số của một
đại lượng nào đó.
1. Sai số trong đo lường
a) Phép đo và sai số
Kết quả của các phép đo
không bao giờ đúng hoàn toàn
với giá trị thật của đại lượng cần
đo. Nói cách khác mọi phép đo
đều có sai số. Nguyên nhân gây
ra sai số của các phép đo có thể
là do dụng cụ đo, quy trình đo,
chủ quan của người đo (đã học
ở THCS).
Ví dụ: Khi đo chiều dài l năm
của một đại lượng.
-Yêu cầu các nhóm
trình bày kết quả.
-Nhận xét và đánh
giá kết quả.

- Trình bày cách đo
và tính sai số.
lần được các giá trị l

1
,l
2
,l
3
,l
4
,l
5

người ta coi giá trị gần đúng của
độ dài trung bình cộng của năm
lần đo
l ≈ l
tb
= (l
1
+l
2
+l
3
+l
4
+l
5
)/5
Với sai số chung cho năm lần đo
là l = (l
mac
- l

min
)/2
Như vậy giá trị độ dài cần đo
lằm trong khoảng từ l
tb
- l đến
l
tb
+ l
ta có thể viết l = l
tb
+ l
b) Các loại sai số thường dùng
* Sai số tuyệt đối : l = (l
mac
-
l
min
)/2
* Sai số tỉ đối: l/l
tb
(%)
c) Phân loại sai số theo nguên
nhân
*Saisố hệ thống: Là loại sai số
có tính quy luật ổn định.
Ví dụ: Dùng thước đo có độ chia
nhỏ nhất (ĐCNN) là 1mm thì sẽ
có sai số đo dụng cụ là 0,5mm
*Sai số ngẫu nhiên: Là loại sai

số do tác động ngẫu nhiên gây
nên.
Ví dụ: Người ta bấm đồng hồ đo
thời gian sớm hay muộn sẽ gây
ra sai số.
Sai số l ở mục a) bao gồm cả
sai số hệ thống và sai số ngẫu
nhiên.
d) Số chữ số có nghĩa (CSCN)
số CSCN của một số là tất cả
các chữ số khác 0 đầu tiên.
Số 13,1 có 3 CSCN.
Số 13,10 có 4 CSCN.
Số 1,30.10
3
có 3CSCN.
Số chữ số có nghĩa càng nhiều
cho biết kết quả có sai số càng
nhỏ (độ chính xác càng cao).
đ) Tính sai số và ghi kết quả
đo lường
-Sai số của một tổng: (a + b)
= a = b
- Sai số tỉ đối
- Ghi kết quả:số CSCN của kết
quả không được nhiều hơn số
CSCN của dữ kiện kém chính
xác nhất.
e) Hạn chế sai số
-Trong thực nghiệm vật lí bao

giờ cũng có sai số, cần có gắng
hạn chế sai số ngẫu nhiên trong
thao tác.
-Cần chọn thiết bị, phương án
thực nghiệm để có sai số hệ
thống phù hợp với cấp học.
2. Biểu diễn sai số trong đồ thị
Đồ thị đã được sử dụng rất
nhiều trong toán, vật lí và nhiều
bộ môn ở chương trình THCS.
Khi sử dụng đồ thị trong các thì
nghiệm Vật lí cần chú ý cách
biểu diễn các giá trị có sai số
như sau:
-Mỗi giá trị có được từ thực
nghiệm (gọi x là giá trị thực
nghiệm) đều có sai số, ví dụ x
i
+
x; y
i
+ y
-Trên đồ thị mỗi giá trị sẽ được
biểu diễn bằng một điểm nằm
giữa một ô chữ nhật có cạnh là
2x
i
và 2y
i

-Thông thường không cần phải
vẽ các ô sai số.
- Đường biểu diễn mối quan hệ
giữa các đại lượng là một đường
cong trơn đi qua gần nhất các
điểm thực nghiệm.

Hoạt động 2 ( phút): Tìm hiểu hệ đo lường quốc tế SI.
Hướng dẫn của GV Hoạt động của HS Nội dung
-Yêu cầu HS xem
SGK
-Nêu câu hỏi trắc
nghiệm
-Xem SGK
-Trả lời câu hỏi và
ghi nhớ kiến thức.
2. Hệ đơn vị. Hệ SI
-Hệ đơn vị là tập hợp các đơn vị
có liên quan dùng trong đo
lường.
-Hệ đơn vị đo lường hợp pháp
của nước Việt Nam là hệ đơn vị
quốc tế SI.
- Hệ SI có 7 đơn vị cơ bản và
nhiều đơn vị dẫn xuất. 7 đơn vị
cơ bản là:
*Độ dài: mét (m)
*Cường độ dòng điện : ampe
(A)
*Thời gian : Giây (s)

*Cường độ sáng: canđela (cd)
*Khối lượng: kilôgan (kg)
*Lượng chất : mol (mol)
*Nhiệt độ kenvin (K)
Chú ý: Điều kiện cần (nhưng
chưa đủ) để một công thức đúng
là hai về của công thức có cùng
đơn vị (trong đó phải kể cả đơn
vị hệ số hoặc hằng số nếu có).

Hoạt động 3 ( phút): Tìm hiểu một số dụng cụ đơn giản.
Hướng dẫn của GV Hoạt động của HS
-Giới thiệu với HS về một số dụng cụ
đo. Sơ bộ về cấu tạo, nguyên lý hoạt
động, cách đo và một số chú ý trong
quá trình sử dụng. Làm thử đo mẫu
-Tổ chức hoạt động nhóm. Yêu cầu
các nhóm lần lượt làm quen với các
dụng cụ đo và thử.
-Quan sát các nhóm làm việc.
-Nhận xét đánh giá kết quả của các
nhóm.
-Quan sát GV hướng dẫn.




-Hoạt động nhóm tìm hiểu một số
dụng cụ đo.

-Đo thử một số đại lượng.

Hoạt động 4( phút): Vận dụng củng cố.
Hướng dẫn của GV Hoạt động của HS
-Yêu cầu HS kể tên một số dụng cụ
đo trong thực tế.
-Nhận xét câu trả lời của HS.
-Nêu câu hỏi trắc nghiệm về nội dung
bài.
-Yêu cầu HS ghi tóm tắt các kiến
thức trọng tâm của bài.
- Đánh giá nhận xét kết quả giờ dạy.
-Kể tên một số dụng cụ đo trong đời
sống thực tế.

-Trình bày câu trả lời.

-Ghi tóm tắt các kiến thức cơ bản:
Sai số, các loại sai số.
Hoạt động 5( phút): Hướng dẫn về nhà.
Hướng dẫn của GV Hoạt động của HS
-Nêu câu hỏi và bài tập về nhà.
-Yêu cầu: HS chuẩn bị bài sau
-Ghi câu hỏi và bài tập về nhà.
-Những sự chuẩn bị cho bài sau.