Phân tích “hình tượng người lái đò sông Đà” của Nguyễn Tuân – bài mẫu 4

Phân tích “hình tượng người lái đò sông Đà” của
Nguyễn Tuân – bài mẫu 4
I. Đặt vấn đề:
Nguyễn Tuân tự nhận mình là người mắc căn bệnh ” Xê dịch”. Trước cách mạng tháng 8 ông ”
Xê dịch” để thay đổi thực đơn cho giác quan. Sau cách mạng sự ” Xê dịch” đã đem lại cho ông
nhiều hiểu biết mới mẻ về cảnh sắc thiên nhiên và con người đất nước Tuỳ bút” Người lái đò
Sông Đà” trích trong tập tuỳ bút Sông Đà (1960) là kết quả chuyến đi thực tế Tây Bắc năm 1958
của nhà văn. Trong tuỳ bút ông đã phát hiện và miêu tả ” Chất vàng mười” của cảnh sắc núi
sông và con người Tây Bắc. Đặc biệt với ngòi bút tài hoa của nhà pháp thuật ngôn từ Nguyễn
Tuân con Sông Đà của Tây Bắc hiện lên vừa hung bạo hùng vĩ vừa tuyệt vời thơ mộng.
II. Giải quyết vấn đề:
1. Giới thiệu chung hình ảnh Sông Đà trong tác phẩm:
Dòng Sông Đà là một trong hai hình tượng nghệ thuật chính của tuỳ bút cùng với hình tượng
người lái đò làm nên bức tranh toàn cảnh và hết sức sinh động về Sông Đà. Dòng Sông Đà là
phông nền, khung cảnh để từ đó hiện ra hình tượng trung tâm: Người lái đò. Hình ảnh dòng
Sông Đà vừa là đối tượng đuợc Nguyễn Tuân miêu tả trực tiếp vừa là phương thức nghệ thuật
để gián tiếp làm nổi bật hình tượng nhân vật trung tâm: Người lái đò. Tuy nhiên trong thiên tuỳ
bút này Nguyễn Tuân dành khá nhiều bút lực để miêu tả dòng sông. Dòng sông được miêu tả
bằng tất cả sự say mê hứng khởi của Nguyễn Tuân. Phong cách nghệ thuật, sở trường của
Nguyễn Tuân cũng được bộc lộ đầy đủ ở hình tượng dòng Sông Đà. Dòng sông như một khám
phá của Nguyễn Tuân, như một cơ hội được nhà văn khoe ra tất cả sự tài hoa uyên bác nghệ
sĩ của chính mình. Dòng sông Đà hiện lên trong trang tuỳ bút như một sinh thể độc đáo vừa có
hình hài vừa có cá tính, phong cách có cả số phận. Ngòi bút của Nguyễn Tuân đi sâu miêu tả
hai nét tính cách trái ngược của dòng sông Đà: hung bạo và trữ tình.
2. Phân tích hình ảnh dòng sông Đà:
Khác với những hình tượng nghệ thuật trong tác phẩm tự sự ( truyện ngắn, tiểu thuyết) hình
ảnh sông Đà trong tuỳ bút này được giới thiệu về phẩm chất, tính cách một cách trực tiếp. Trữ
tình và hung bạo là hai nét tính cách mà Nguyễn Tuân phát hiện từ dòng sông Đà rồi giới thiệu
tới người đọc. Đây cũng là nét phong cách riêng của Nguyễn Tuân khi thể hiện một hình tượng
nghệ thuật.
a. Sông Đà hung bạo:

Ngay từ lời đề Nguyễn Tuân đã phát hiện ra cái độc đáo của sông Đà ” Chúng thuỷ giai đông
tẩu, Đà giang độc bắc lưu” Sông Đà không chịu chung hướng với các dòng sông khác mà chọn
một hướng đi riêng. Cái độc đáo của sông Đà trước hết bộc lộ ở tính cách hung bạo. Cái hung
bạo của con sông Đà hiện lên ở bờ đá ven sông ” đá bờ sông dựng vách thành” Vách đá chẹn
ngang lòng sông như một cái yết hầu Nguyễn Tuân đưa ra khá nhiều hình ảnh để tả lòng sông
chỗ bị đá chen. Tài quan sát và vốn từ ngữ phong phú đã giúp Nguyễn Tuân miêu tả thành
công cái dữ dội của đá nơi lòng sông. Vách đá ấy giống như một thứ hùm beo ăn thịt đời sống
của cả dòng sông Đà.
Cái dữ dội của dòng sông Đà còn ở tiếng nước, thác nước. Lối văn trùng điệp hình tượng hoá
tiếng nước dữ dội của sông Đà. Nó lúc nào cũng trong tư thế cuồng phong thuỷ chiến. Tiếng
nước được nhà văn miêu tả như tiếng một con vật khổng lồ đang bị hành hình.
Dòng sông được miêu tả như một thuỷ quái đang giãy chết. Như một điện ảnh gia Nguyễn
Tuân còn hình dung ra cảnh: một anh bạn quay phim táo tợn ngồi vào chiếc thuyền để hút
nước sông Đà hút xuống dưới tận đáy sông để rồi từ đó lia ngược máy quay phim lên. Nước
sông Đà như một khối bê tông thuỷ tinh đúc dày. Khối bê tông này có thể đổ ập xuống cả
người, cả máy quay phim. Hình ảnh ấy gợi ra vẻ dữ dội nhưng kỳ vĩ của sông Đà. Dòng dông
lúc nào cũng ở trong cơn cuồng nộ muốn hút vào lòng nó tất cả những gì trên bề mặt sông Đà.
Tính hiếu chiến ấy là biểu hiện rõ nhất của dòng sông Đà hung bạo. Nguyễn Tuân còn tả hết
sức tường tận những thác nước sông Đà. “Tiếng thác nước nghe như là oán trách gì rồi lại như
là van xin, rồi lại như là khiêu khích giọng gằn mà chế nhạo” Dòng sông Đà như uất ức hờn
giận. Đặc sắc nhất là Nguyễn Tuân lấy lửa để tả nước làm cảnh sắc sông Đà dữ dội, hoành
tráng ” Thế rồi nó rống lên như tiếng một ngàn con trâu mộng đang lồng lộn giữa rừng vẫn tre
nứa nổ lửa, đang phá tuông rừng lửa, rừng lửa cũng gầm thét với đàn trâu da cháy bùng
bùng”.
Đá ở sông Đà cũng hung bạo như thác nước sông Đà. Những hiểu biết về võ thuật, quân sự
giúp Nguyễn Tuân miêu tả thành công thạch bàn trên ở lòng sông. Mỗi hòn đá mang gương
mặt của những chiến binh ” Mặt hòn nào cũng ngỗ ngược” một hò đá trông nghiêng thì y như là
đang hất hàm hỏi tên chiếc thuyền. Cả đại dương đá dàn thành trận địa sẵn có hàng tiền vệ, có
những boong ke, pháo đài đá, cửa tử, cửa sinh. Khi con thuyền của người lái đò xuất hiện đá ở
sông Đà nước ở sông Đà tất cả nhổm cả dậy giao chiến với người lái đò. Sông Đà trở thành

một chiến địa dữ dội hào hùng.
b) Dưới ngòi bút tài hoa của Nguyễn Tuân sông Đà không chỉ hung bạo mà nó còn rất trữ tình.
Trước hết là hình day mềm mại duyên dáng của dòng sông. Từ trên cao nhìn xuống Nguyễn
Tuân được chiêm ngưỡng toàn cảnh dòng sông trong dáng hình mềm mại uốn lượn tự nhiên
của nó. Nguyễn Tuân đã so sánh dòng sông Đà với sợi dây thừng ngoằn ngoèo. Sự so sánh
giản đơn nhưng chính xác độc đáo nên tạo được sự bất ngờ thú vị. Sông Đà đẹp thơ mộng
trước hết ở vẻ đẹp tự nhiên ấy.
Dòng nước sông Đà cũng mang vẻ đẹp duyên dáng, thi vị: ” Từng nét sông tải ra trên đại
dương đá. Từ trên cao, trên nền một đại dương đá núi ẩn hiện lờ mờ qua làn mây là một con
sông Đà tuôn dài, tuôn dài như một áng tóc trữ tình, đầu tóc chân tóc ẩn hiện trong mây trời
Tây Bắc bung nở hoa ban, hoa gạo tháng 2 và cuồn cuộn khói núi mèo đốt nương xuân”
Nguyễn Tuân so sánh dòng sông với áng tóc của người con gái. Sông Đà hiện lên như một mỹ
nhân duyên dáng, đài các. Sông Đà trở thành nơi hội tụ vẻ đẹp của đất trời, con người Tây
Bắc. ít nhà thơ, nhà văn nào tả sông nước bằng hình ảnh nét sông tãi ra, tả con sông bằng áng
tóc trữ tình. Nguyễn Tuân đã miêu tả dòng sông bằng tâm hồn của một thi sĩ nên đã tạo được
những liên tưởng kỳ thú như thế về dòng sông.
Sông Đà còn có màu nước trữ tình, mùa xuân dòng xanh ngọc bích mùa thu nước sông Đà lừ
lừ chín đỏ như da mặt người bầm đi vì rượu bữa. Sự thay đổi màu nước theo mùa làm dòng
sông giống hệt một thiếu nữ thất thường. Nghệ thuật so sánh bất ngờ táo bạo rất Nguyễn Tuân
đã làm nên một sông Đà thơ mộng, trữ tình, đa tình, đa cảm. Sông Đà là con sông gợi cảm.
Dòng sông Đà mang lại khơi dậy trong lòng người bao nỗi niềm xúc cảm: “Đã có lần tôi nhìn
sông Đà như một cố nhân”. Sông Đà gợi niềm vui của con người với cảnh cũ, tình xưa. Đến với
sông Đà Nguyễn Tuân còn thấy lòng mình như trẻ lại, thấy loang loáng như trẻ con nghịch
chiếu gương vào mắt rồi bỏ chạy. Sông Đà đã gợi nỗi niềm thơ bé trong lòng tác giả. Cảnh bờ
bãi ven sông còn gợi lên trong Nguyễn Tuân niềm vui, niềm hứng khởi rất thi sĩ: ” Chao ôi, trông
con sông vui như thấy nắng giòn tan sau kỳ mưa dầm, vui như nối lại chiêm bao đứt quãng”.
Đặc biệt sông Đà còn gợi trào dâng cảm hứng thi sĩ, đứng trước sông Đà không ai không nghĩ
đến những câu ca dao thần thoại Sơn Tinh, Thuỷ Tinh, những câu thơ tình của Tản Đà, những
câu thơ Đường của Lý Bạch. Bỗng chốc sông Đà đã biến Nguyễn Tuân thành thi sĩ của tình
yêu cảnh vật, cuộc đời, thiên nhiên xã hội con người.

Vẻ đẹp trữ tình của sông Đà còn toát lên từ không gian tĩnh lặng. Phải chăng đây là đoạn Sông
Đà ở hạ nguồn dòng sông hiền lành yên ả” Cảnh ven sông ở đây lặng tờ. Hình như từ đời Lý,
đời Trần, đời Lê, quãng sông này cũng lặng tờ đến thế mà thôi “. Cái tình lặng ở sông Đà đưa
Nguyễn Tuân trở về với quá khứ. Sông Đà trở thành nơi hội tụ của vẻ đẹp lịch sử. Cũng bằng
liên tưởng, xúc cảm đồi dào Nguyễn Tuân đã nhận ra vẻ đẹp mộng mơ, huyền ảo, hồn nhiên
hoang dã của sông Đà. ” Bờ sông hoang dại như một bờ tiền sử. Bờ sông hồn nhiên như một
nỗi niềm cổ tích thủa xưa”. “Bờ tiền sử, nỗi niềm cổ tích thủa xưa” là cách nói rất độc đáo của
riêng Nguyễn Tuân. Nó không chỉ tạo cho câu văn nhạc tính mà còn làm ra giá trị gợi cảm của
nó. Dòng sông Đà hiện nên thơ mộng, trữ tình, hồn nhiên, tươi sáng. Cảnh sắc ven sông Đà
đẹp như trong huyền thoại cổ tích. ở đó cây lá đều tươi mới non tơ” những lá ngô non đầu
mùa, những búp nõn cỏ gianh, ở đó có những con vật hoang dã nhưng nghe được tiếng người:
ở đó con người đắm chìm trong cảnh vật, thấu hiểu tiếng nói của loài vật. Vẻ đẹp của dòng
sông Đà thật trữ tình thơ mộng.
Hung bạo và trữ tình là hai nét tính cách đối lập nhau tạo nên vẻ đẹp đầy sức lôi cuốn của sông
Đà. Trong cách miêu tả của Nguyễn Tuân, sông Đà thực sự là 1 người tình nhân chưa quen
biết, là một mỹ nhân lắm bệnh nhiều chứng chốc dịu dàng đấy, chốc lại bẳn tính gắt gỏng. Bút
pháp lãng mạn với thủ pháp tương phản, hệ thống hình ảnh được tạo ra từ những liên tưởng
kỳ thú đã giúp Nguyễn Tuân miêu tả vẻ đẹp kỳ thú đặc biệt độc đáo của sông Đà.

Các từ khóa trọng tâm " cần nhớ " của bài viết trên hoặc " cách đặt đề bài " khác của bài viết trên:
• hình tượng người lái đò sông đà và phong cách độc đáo của nguyễn tuân
• phân tích biểu hiênj đặc sắc trong phong cách nghệ thuật của nguyển tuân qua bài người lái đò
sông đà
• phan tich hinh tuong co gai trong bai nguoi lai do song da
• so sanh nghe thuat mieu ta hinh tuong 2 con song quanguoi lai do song da voi ai da dat ten cho
dong song
• Tinh hung bao cua song Đa trong tac pham ai da dat ten cho dong song,