Một số biện pháp giáo dục lễ giáo cho trẻ 4 5 tuổi thông qua hoạt động âm nhạc ở trường mầm non
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.35 MB, 107 trang )
TRƯỜNG ĐẠI HỌC HÙNG VƯƠNG
KHOA GIÁO DỤC TIỂU HỌC VÀ MẦM NON
-----------------------
NGUYỄN THỊ HUYỀN TRANG
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÁO DỤC LỄ GIÁO CHO
TRẺ 4 – 5 TUỔI THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG ÂM
NHẠC Ở TRƯỜNG MẦM NON
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Ngành: Giáo dục Mầm non
Phú Thọ, 2021
TRƯỜNG ĐẠI HỌC HÙNG VƯƠNG
KHOA GIÁO DỤC TIỂU HỌC VÀ MẦM NON
-----------------------
NGUYỄN THỊ HUYỀN TRANG
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÁO DỤC LỄ GIÁO CHO
TRẺ 4 – 5 TUỔI THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG ÂM
NHẠC Ở TRƯỜNG MẦM NON
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Ngành: Giáo dục Mầm non
NGƯỜI HƯỚNG DẪN: TH.S BÙI PHƯƠNG LIÊN
Phú Thọ, 2021
i
LỜI CẢM ƠN
Với tất cả tấm lòng trân trọng, em xin chân thành cảm ơn các thầy giáo, cô
giáo khoa giáo dục tiểu học và mầm non, trường Đại học Hùng Vương đã tạo
mọi điều kiện cho em trong suốt quá trình học tập và tạo mọi điều kiện tốt nhất
để em hoàn thành đề tài nghiên cứu khoa học của mình.
Đặc biệt với tâm lịng kính trọng và biết ơn sâu sắc, em xin chân thành cảm
ơn cô giáo Bùi Phương Liên đã tận tâm hướng dẫn, giúp đỡ em trong suốt quá
trình thực hiện nghiên cứu.
Em xin chân thành cảm ơn ban giám hiệu và tập thể giáo viên, cán bộ công
nhân viên trường mầm non Gia Cẩm – thành phố Việt Trì - tỉnh Phú Thọ.
Do hiểu biết và trình độ bản thân cịn hạn chế nên đề tài của em khơng
tránh khỏi những thiếu sót. Em kính mong nhận được các ý kiến đóng góp của
các thầy cơ giáo để đề tài của em được hồn thiện hơn.
Em xin chân thành cảm ơn !
Việt Trì, ngày tháng năm 2021
Sinh viên
Nguyễn Thị Huyền Trang
ii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
STT
Viết đầy đủ
Viết tắt
1
Đối chứng
ĐC
2
Thực nghiệm
TN
3
Giáo dục
GD
4
Mầm non
MN
5
Mức độ
MĐ
iii
MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN........................................................................................................i
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT.......................................................................ii
MỤC LỤC........................................................................................................... iii
DANH MỤC BẢNG............................................................................................vi
DANH MỤC BIỂU.............................................................................................vii
PHẦN MỞ ĐẦU...................................................................................................1
1. Tính cấp thiết của đề tài.................................................................................... 1
2. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn...........................................................................2
3. Mục tiêu nghiên cứu......................................................................................... 3
4. Nhiệm vụ nghiên cứu........................................................................................3
5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.....................................................................3
6. Phương pháp nghiên cứu...................................................................................4
7. Cấu trúc đề tài...................................................................................................5
PHẦN NỘI DUNG............................................................................................... 6
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN
CỨU......................................................................................................................6
1.1. Cơ sở lí luận của đề tài...................................................................................6
1.1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề..........................................................................6
1.1.2. Một số khái niệm cơ bản...........................................................................11
1.1.3. Một số vấn đề chung về giáo dục lễ giáo..................................................12
1.1.4. Hoạt động âm nhạc ở trường mầm non.....................................................22
1.1.5. Vai trò của âm nhạc đối với giáo dục lễ giáo cho trẻ 4 – 5 tuổi................25
1.1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến biện pháp giáo dục lễ giáo của trẻ 4 – 5 tuổi
thông qua hoạt động âm nhạc............................................................................. 29
1.2. Cơ sở thực tiễn của đề tài nghiên cứu..........................................................31
1.2.1.Đặc điểm tình hình về trường về trường mầm non Gia Cẩm– thành phố
Việt Trì – tỉnh Phú Thọ........................................................................................31
1.2.2. Thực trạng của việc sử dụng các biện pháp giáo dục lễ giáo cho trẻ 4 –5
tuổi thông qua hoạt động âm nhạc......................................................................32
iv
CHƯƠNG 2. ĐỀ XUẤT MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÁO DỤC LỄ GIÁO CHO
TRẺ 4 -5 TUỔI THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG ÂM NHẠC...............................46
2.1. Cơ sở đề xuất biện pháp giáo dục lễ giáo cho trẻ 4-5 tuổi...........................46
2.1.1. Cơ sở khoa học việc xây dựng một số biện pháp giáo dục lễ giáo cho trẻ 4
– 5 tuổi thông qua hoạt động giáo dục âm nhạc..................................................46
2.2. Nguyên tắc xây dựng biện pháp giáo dục lễ giáo cho trẻ 4- 5 tuổi thông qua
hoạt động âm nhạc.............................................................................................. 48
2.2.1. Nguyên tắc xây dựng biện pháp giáo dục lễ giáo cho trẻ 4- 5 tuổi thông
qua hoạt động âm nhạc phải phù hợp với giá trị, chuẩn mực lễ giáo của dân tộc
Việt Nam.............................................................................................................48
2.2.2. Nguyên tắc xây dựng biện pháp giáo dục lễ giáo cho trẻ phải phù hợp với
mục tiêu giáo dục................................................................................................ 48
2.2.3. Nguyên tắc xây dựng biện pháp khai thác phải phù hợp tính thẩm mỹ
trong nghệ thuật âm nhạc....................................................................................48
2.3. Đề xuất một số biện pháp giáo dục lễ giáo cho trẻ 4 – 5 tuổi thông qua hoạt
động âm nhạc...................................................................................................... 49
2.3.1. Biện pháp 1: Lựa chọn tác phẩm âm nhạc phù hợp với giáo dục lễ giáo. 49
2.3.2. Biện pháp 2: Khai thác giáo dục lễ giáo từ lời ca của tác phẩm âm nhạc. 50
2.3.3. Biện pháp 3:
Giáo dục lễ giáo cho trẻ qua giai điệu, tiết tấu, tính
chất. .của tác phẩm âm nhạc................................................................................55
2.3.4. Biện pháp 4: Yêu cầu các hoạt động diễn xuất âm nhạc trong biện pháp
giáo dục lễ giáo...................................................................................................57
2.3.5. Biện pháp 5: Vận động phụ huynh, gia đình phối hợp giáo dục trẻ..........59
2.3.6. Biện pháp 6: Giáo dục lễ giáo thông qua âm nhạc mọi lúc mọi nơi.........61
2.3.7. Biện pháp 7: Khích lệ nêu gương............................................................. 62
2.4. Yêu cầu khi khai thác nội dung giáo dục lễ giáo......................................... 63
Chương 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM CÁC BIỆN PHÁP GIÁO DỤC LỄ
GIÁO CHO TRẺ 4 – 5 TUỔI QUA HOẠT ĐỘNG ÂM NHẠC....................... 66
3.1. Mục đích thực nghiệm................................................................................. 66
3.2. Đối tượng, phạm vi và thời gian thực nghiệm............................................. 66
v
3.3. Quy trình thực nghiệm................................................................................. 66
3.3.1. Xây dựng quy trình................................................................................... 67
3.4. Tổ chức thực nghiệm....................................................................................72
3.5. Kết quả thực nghiệm....................................................................................73
3.5.1. Kết quả khảo sát trước thực nghiệm......................................................... 74
3.5.2. Kết quả khảo sát sau thực nghiệm.............................................................77
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.............................................................................82
1. Kết luận...........................................................................................................82
2. Kiến nghị.........................................................................................................83
TÀI LIỆU THAO KHẢO................................................................................... 85
vi
DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1: Sự cần thiết của việc giáo dục lễ giáo cho trẻ 4-5 tuổi thông qua hoạt
động âm nhạc...................................................................................................... 35
Bảng 1.2: Nhiệm vụ giáo dục lễ giáo cho trẻ 4 - 5 tuổi......................................35
Bảng 1.3: Nội dung giáo dục lễ giáo cho trẻ mẫu giáo.......................................36
Bảng 1.4: Phương tiện giáo dục lễ giáo cho trẻ 4 - 5 tuổi...................................37
Bảng 1.5: Tần xuất sử dụng phương tiện hoạt động âm nhạc vào giáo dục lễ giáo
cho trẻ 4 – 5 tuổi................................................................................................. 37
Bảng 1.6: Ý nghĩa giáo dục lễ giáo của hoạt động diễn xuất âm nhạc...............38
Bảng 1.7: Khai thác nội dung giao dục lễ giáo của của tác phẩm âm nhạc........38
Bảng 1.8: Phương pháp giáo dục lễ giáo cho trẻ thơng qua hoạt động âm nhạc 39
Bảng 1.9: Những khó khăn khi giáo dục lễ giáo cho trẻ thông qua hoạt động âm
nhạc..................................................................................................................... 40
Bảng 1.10: Đánh giá kết quả tại nhóm lớp khi giáo dục lễ giáo cho trẻ thơng qua
hoạt động âm nhạc.............................................................................................. 41
Bảng 1.11: Tình hình giáo dục lễ giáo cho trẻ thông qua hoạt động âm nhạc tại
cơ sở.................................................................................................................... 42
Bảng 3.1. Mức độ rèn luyện giáo dục lễ giáo thông qua hoạt động âm nhạc cho
trẻ 4 – 5 tuổi ( Tính theo %)................................................................................74
Bảng 3.2. Mức độ rèn luyện giáo dục lễ giáo thông qua hoạt động âm nhạc cho
trẻ 4 – 5 tuổi trước thực nghiệm (Theo tiêu chí).................................................75
Bảng 3.3. Mức độ rèn luyện giáo dục lễ giáo thông qua hoạt động âm nhạc cho
trẻ 4 – 5 tuổi sau thực nghiệm (Tính theo %)..................................................... 77
Bảng 3.4. Mức độ rèn luyện giáo dục lễ giáo thông qua hoạt động âm nhạc cho
trẻ 4 – 5 tuổi sau thực nghiệm (Theo tiêu chí)....................................................79
vii
DANH MỤC BIỂU
Biểu đồ 3.1. Mức độ rèn luyện giáo dục lễ giáo thông qua hoạt động âm nhạc
cho trẻ 4 – 5 tuổi ( Tính theo %)......................................................................... 74
Biểu đồ 3.2. Mức độ rèn luyện giáo dục lễ giáo thông qua hoạt động âm nhạc
cho trẻ 4 – 5 tuổi trước thực nghiệm (Theo tiêu chí)..........................................76
Biểu đồ 3.3. Mức độ rèn luyện giáo dục lễ giáo thông qua hoạt động âm nhạc
cho trẻ 4 – 5 tuổi sau thực nghiệm (Tính theo %)...............................................78
Biểu đồ 3.4. Mức độ rèn luyện giáo dục lễ giáo thông qua hoạt động âm nhạc
cho trẻ 4 – 5 tuổi sau thực nghiệm (Theo tiêu chí)............................................. 79
1
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Giáo dục mầm non là mắt xích đầu tiên trong hệ thống giáo dục quốc dân,
chịu trách nhiệm chăm sóc, giáo dục trẻ từ 0 - 6 tuổi . Đây là giai đoạn giáo dục
nhằm đặt nền móng đầu tiên, quan trọng đối với nhân cách con người. Nếu
không làm tốt việc chăm sóc – giáo dục trẻ trong những năm này thì việc giáo
dục lại hết sức khó khăn, phức tạp. Vì vậy nghị quyết TW2, khóa VIII của Đảng
cộng sản Việt Nam về“ Định hướng chiến lược giáo dục - đào tạo trong thời kỳ
cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa và đề ra mục tiêu giáo dục Mầm non phải trang bị
cho trẻ những gì tốt nhất kể cả vật chất và tinh thần một cách toàn diện ”. Những
kỹ năng mà trẻ được tiếp thu qua chương trình chăm sóc giáo dục mầm non sẽ là
nền tảng cho việc học tập và thành công sau này của trẻ.
Thực tế giáo dục Mầm non cho thấy vần để giáo dục lễ giáo được đặt ra
trong chương trình chăm sóc giáo dục trẻ, nó khơng chỉ là mục tiêu mà cịn là
nhiệm vụ giáo dục cụ thể. Tuy nhiên, công tác giáo dục lễ giáo không phải lúc
nào cũng đạt hiệu quả vì nội dung giáo dục lễ giáo cho trė mẫu giáo 4 - 5 tuổi
chưa được xác định cụ thể, chưa có hệ thống rõ ràng. Một bộ phận giáo viên
chưa quan tâm nhiều đến việc giáo dục lễ giáo cho trẻ, chế độ sinh hoạt hàng
ngày, lúc trẻ học, lúc trẻ chơi là một môi trường giáo dục tích cực nhưng chưa
thực sự được giáo viên quan tâm và tận dụng để giáo dục lễ giáo cho trẻ. Bên
cạnh đó sự nhận thức về giáo dục lễ giáo cho trẻ của một số phụ huynh chưa
được đúng đắn nên người thân trong gia đình cịn có những hành vi chưa mẫu
mực, chưa chú ý uốn nắn những hành vi của trẻ trong cuộc sống hàng ngày
Âm nhạc là một lĩnh vực nghệ thuật, một tiêu chí đánh giá giá trị của một
nền văn hóa. Việc giáo dục trong nhà trường bên cạnh việc giáo dục những môn
khoa học thì giáo dục nghệ thuật là vơ cùng quan trọng. Nhân cách con người
được xây dựng trên nền móng của cả lý trí và tinh thần. Nếu những mơn khoa
học xây dựng về lý trí thì các mơn học về nghệ thuật xây dựng cho học sinh về
tinh thần. Bên cạnh đó giáo dục đạo đức, nhân cách cho trẻ đòi hỏi phải thiết
thực , phong phú. Thiết nghĩ, âm nhạc là một trong những hình thức giáo dục
2
hiệu quả đạo đức nhân cách cho trẻ. Thực tiễn công tác giáo dục trong trường
mầm non cho thấy: Xã hội hiện nay mỗi gia đình chỉ có một đến 2 con, đời sống
vật chất khấm khá. Vì vậy, một bộ phận trẻ được nuông chiều thái quá. Một số
phụ huynh chưa hiểu tầm quan trọng của giáo dục lễ giáo cho con em ở lứa tuổi
mầm non, nên thường giao hẳn cho nhà trường. Sự phối hợp giáo dục lễ giáo,
nhân cách cho trẻ của một số gia đình cịn thiếu nên cơng tác giáo dục nhân
cách, đạo đức cho trẻ gặp nhiều khó khăn. Có rất nhiều nội dung có thể sử dụng
vào việc giáo dục lễ giáo cho trẻ, trong đó âm nhạc vơ cùng quan trọng trong
việc hình thành cho trẻ những cơ sở ban đầu để dần hoàn thiện nhân cách con
người mới, xã hội chủ nghĩa: Trẻ khỏe mạnh, nhanh nhẹn, phát triển hài hòa, cân
đối, giàu lòng yêu thương, biết quan tâm, nhường nhịn, giúp đỡ mọi người, biết
u thích và giữ gìn cái đẹp, thơng minh ham hiểu biết, thích tìm tịi, khám phá
thế giới xung quanh. Hình thành một số kỹ năng cơ bản như: Nhẹ nhàng, khéo
léo, biết xin lỗi và nhận lỗi. Đặc điểm trẻ em mầm non là hồn nhiên, dễ nhớ,
mau quên, hay bắt trước, thích ca hát cho nên việc giáo dục lễ giáo cần phải có
nhiều hình thức trực quan, sinh động, phù hợp với sở trường của trẻ. Theo đó
giáo dục âm nhạc có thể đáp ứng được một cách đầy đủ, hiệu quả nhất. Chính vì
vậy, chúng tơi đã mạnh dạn lựa chọn đề tài : “ Một số biện pháp giáo dục lễ
giáo cho trẻ 4 – 5 tuổi thông qua hoạt động âm nhạc ở trường mầm non” để
góp phần nhỏ bé vào việc giáo dục lễ giáo cho trẻ ở lứa tuổi mẫu giáo nhằm góp
phần hình thành nhân cách ban đầu cho trẻ.
2. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn
2.1. Ý nghĩa khoa học
- Làm rõ cơ sở lí luận về việc giáo dục lễ giáo dục lễ giáo cho trẻ 4 - 5 tuổi
thông qua hoạt động âm nhạc ở trường mầm non. Tìm hiểu các yếu tố ảnh
hưởng đến việc giáo dục lễ giáo cho trẻ 4 - 5 tuổi thông qua hoạt động âm nhạc
ở trường mầm non.
- Đề xuất một số biện pháp giáo dục lễ giáo cho trẻ 4 - 5 tuổi thông qua
hoạt động âm nhạc ở trường mầm non.
3
2.2. Ý nghĩa thực tiễn
- Xác định thực trạng về các biện pháp giáo dục lễ giáo cho trẻ 4 - 5 tuổi
thông qua hoạt động âm nhạc ở trường mầm non Gia Cẩm – Việt Trì – Phú Thọ.
- Đề tài là tài liệu tham khảo cần thiết cho sinh viên ngành giáo dục mầm
non và giáo viên mầm non quan tâm đến vấn đề giáo dục lễ giáo cho trẻ 4 - 5
tuổi thông qua hoạt động âm nhạc ở trường mầm non.
3. Mục tiêu nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực tiễn, đề tài đề xuất một số biện pháp
giáo dục lễ giáo cho trẻ 4 - 5 tuổi thông qua hoạt động âm nhạc ở trường mầm
non.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu.
Đề tài nghiên cứu tập trung giải quyết những nhiệm vụ sau:
Nghiên cứu cơ sở lý luận về các biện pháp giáo dục lễ giáo cho trẻ 4 – 5
tuổi thông qua hoạt động âm nhạc.
- Tìm hiểu thực trạng sử dụng các biện pháp giáo dục lễ giáo cho trẻ 4 - 5
tuổi qua hoạt động âm nhạc ở trường Mầm non Gia Cẩm – thành phố Việt Trì –
- Xây dựng một số biện pháp giáo dục lễ giáo cho trẻ 4 - 5 tuổi qua hoạt
động âm nhạc.
- Tổ chức thực nghiệm sư phạm các biện pháp đã xây dựng để kiểm
nghiệm, đánh giá tính khả thi của các biện pháp đã xây dựng.
5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
5.1. Đối tượng nghiên cứu
Một số biện pháp giáo dục lễ giáo cho trẻ 4 - 5 tuổi thông qua hoạt động âm
nhạc ở trường mầm non.
5.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về nội dung nghiên cứu một số biện pháp giáo dục lễ giáo của trẻ 4 – 5
tuổi và biểu hiện của nó qua việc tổ chức hoạt động âm nhạc.
- Về khách thể nghiên cứu: trẻ 4 - 5 tuổi của trường Mầm non Gia Cẩm thành phố Việt Trì - tỉnh Phú Thọ.
4
6. Phương pháp nghiên cứu.
6.1 . Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận:
Sử dụng các phương pháp phân tích, so sánh, tổng hợp, khái quát hóa, hệ
thống hóa những nguồn tài liệu có liên quan đến đề tài nghiên cứu.
6.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
6.2.1. Phương pháp điều tra bằng phiếu ( An - két )
Tìm hiểu nhận thức của giáo viên về ý nghĩa của việc giáo dục lễ giáo cho
trẻ mầm non và tầm quan trọng của âm nhạc đối với việc giáo dục lễ giáo cho trẻ
4 - 5 tuổi thông qua hoạt động âm nhạc.
6.2.2. Phương pháp quan sát, đàm thoại
- Dự giờ các hoạt động âm nhạc cho trẻ 4 – 5 tuổi ở trường MN Gia Cẩm –
thành phố Việt Trì - Tỉnh Phú Thọ, quan sát và đánh giá các biện pháp giáo dục
lễ giáo mà giáo viên đã sử dụng và kết quả của trẻ.
- Đàm thoại, trò chuyện với trẻ 4 - 5 tuổi qua các hoạt động của trẻ hàng
ngày để tìm hiểu mức độ nhận thức, nhu cầu hoạt động âm nhạc và sự phát triển
lễ giáo của trẻ trong các động giáo dục nói chung và hoạt động âm nhạc nói
riêng. Đồng thời tìm hiểu thêm các yếu tố ảnh hưởng đến biện pháp giáo dục lễ
giáo của trẻ 4 – 5 tuổi thông qua hoạt động âm nhạc.
6.2.3. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm
Nhằm đề xuất một số biện pháp giáo dục lễ giáo cho trẻ 4 - 5 tuổi thông
qua hoạt động âm nhạc.
6.2.4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm
Thực nghiệm sư phạm để áp dụng các biện pháp giáo dục lễ giáo nhằm
đánh giá hiệu quả thực tiễn của các biện pháp đã đề ra đối với việc giáo dục lễ
giáo cho trẻ 4 – 5 tuổi thông qua hoạt động âm nhạc.
6.2.5. Phương pháp thống kê:
Sử dụng một số cơng thức tốn học để xử lý các số liệu thu được từ khảo
sát thực trạng và thực nghiệm.
5
7. Cấu trúc đề tài.
Ngoài phần mở đầu và kết luận, nội dung luận văn được chia làm 3
chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài nghiên cứu
Chương 2: Xây dựng một số biện pháp giáo dục lễ giáo cho trẻ 4 – 5 tuổi
qua hoạt động âm nhạc
Chương 3: Thực nghiệm sư phạm các biện pháp giáo dục lễ giáo cho trẻ 4
– 5 tuổi thông qua hoạt động âm nhạc
6
PHẦN NỘI DUNG
CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU
1.1. Cơ sở lí luận của đề tài
1.1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1.1. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài.
Giáo dục Âm nhạc trong trường mầm non là hoạt động nghệ thuật có tác
dụng giáo dục thẩm mỹ ngồi ra nó cịn giúp trẻ phát triển trí tuệ, giúp trẻ có khả
năng trải nghiệm những cảm xúc trong quá tŕnh cảm thụ và thể hiện âm nhạc.
Âm nhạc cịn giúp trẻ phát triển ngơn ngữ, phát triển tai nghe và khả năng phát
triển cảm xúc. Khi nghe nhạc, trẻ cảm nhận được tính chất, tình cảm của âm
nhạc, ảnh hưởng những trạng thái cảm xúc có trong tác phẩm. Đồng thời âm
nhạc cũng dẫn dắt trẻ đến với những hiện tượng sống động của đời sống, giúp
trẻ hình thành sự liên tưởng. Nhịp điệu rắn rỏi của bản hành khúc gợi cho trẻ
niềm vui, hào hứng phấn khởi. Từng câu nhạc có giai điệu liền bậc lên xuống
liên tiếp theo ngữ điệu nói tự nhiên của trẻ sẽ như những lời thủ thỉ nhắc nhở trẻ
một hành vi lễ giáo phù hợp....... Nhà sư phạm Xu-khôm-lin-ski đã tổng kết :
“Tuổi thơ ấu không thể thiếu âm nhạc, cũng như khơng thể thiếu trị chơi và
chuyện cổ tích. Thiếu những cái đó, trẻ em chỉ cịn là những bông hoa khô
héo...” [4]
Âm nhạc là bộ môn nghệ thuật giàu cảm xúc nhất, dùng âm thanh thể hiện
tình cảm, từ đó đi vào lịng người. Giáo sư Schopenhauer từng nói: “ Âm nhạc
khơng giống với những bộ môn nghệ thuật khác, những môn nghệ thuật ấy chỉ
là đối tượng hóa của ý trí. Nhưng âm nhạc lại là sự tái hiện của ý trí, đó chính
là ngun nhân khiến âm nhạc rất dễ đi vào lòng người”[9].
Giáo dục âm nhạc không chỉ là bộ môn nghệ thuật mà cịn là bộ mơn nhân
học, bởi vì đối tượng của âm nhạc là con người. Car Orff đã nói: “ Âm nhạc bắt
nguồn từ con người". Người xưa có câu “ phàm âm chi khởi, do nhân tâm sinh
giã" ( phàm là âm nhạc thì đều bắt nguồn từ trái tim con người). Vì vậy, việc
7
tiến hành đào tạo con người toàn diện, nhân tài của mọi thời đại khơng thể coi
nhẹ vai trị của giáo dục âm nhạc.
Thế giới bên cạnh những quan điểm khoa học tiến bộ, nhiều cơng trình
nghiên cứu khoa học về việc giáo dục âm nhạc trong phát triển thế chất, nhân
cách học sinh một cách toàn diện. Trẻ em trong trường mầm non không phải một
ngoại lệ, khi nhân cách và các yếu tố cấu thành nhân cách của trẻ trong đó có lễ
giáo đang được hình thành thì việc giáo dục là vô cùng quan trọng để trẻ có
hướng phát triển đúng đắn, việc giáo dục này thơng qua âm nhạc là một con
đường ngắn và hiệu quả nhất. Điều đặc biệt hơn nữa là đối với trẻ mầm non ,
đặc điểm của trẻ là dễ nhớ , mau quên và tính hay bắt chước cho nên việc giáo
dục lễ giáo cần được sớm thực hiện và thường xuyên rèn luyện. Giáo dục lễ giáo
không thuộc hành động mà thuộc về tình cảm: trẻ cảm nhận và hiểu được thì
mới chấp nhận và làm theo.
Thời Phục hưng ở châu Âu mở ra một thời đại mới của theo đuổi tri thức và
nghiên cứu khoa học và của sự trân trọng những giá trị văn minh Hy Lạp và La
Mã. Vào khoảng năm 1450, Johannes Gutenberg phát triển một xưởng in, gúp
các tác phẩm văn chương được phổ biến nhanh hơn. Ở thời các đế quốc châu
Âu, những tư tưởng giáo dục của châu Âu trong các lĩnh vực triết học, tôn giáo,
nghệ thuật, và khoa học lan truyền ra khắp thế giới. Các nhà truyền giáo và các
học giả cũng mang về những tư tưởng mới từ những nền văn minh khác - chẳng
hạn những nhà truyền giáo dịng Jesuit ở Trung Quốc đã đóng một vai trị quan
trọng trong việc trao đổi kiến thức, khoa học, và văn hóa giữa Trung Quốc và
phương Tây, dịch những tác phẩm phương Tây như cuốn Cơ sở của Euclid ra
cho các học giả Trung Quốc và dịch những tư tưởng Khổng Tử ra cho độc giả
phương Tây. Đến Thời kỳ Khai sáng thì ở phương Tây nổi lên cách nhìn có tính
cách thế tục hơn về giáo dục.
Khổng Tử có sáu chữ rất sâu sắc: “ Khắc kỳ phục lễ vị nhân ”. Điều này
được hiểu thành có ba về liên quan với nhau: Khắc kỳ là kiềm chế, tự chủ bản
thân; phục lễ là khơi phục và giữ gìn lễ nghi; vị nhân là làm điều nhân đức, làm
người nhân đức. Như vậy lễ vừa điều tiết sự tu thân, vừa chỉ đạo việc xử thế.
8
Khắc kỷ, vị nhân chính là mục tiêu của đạo đức, nói theo ngơn ngữ ngày nay là
khắc phục chủ nghĩa cá nhân, phục vụ lợi ích cộng đồng, tức là làm người có
đạo đức: cần, kiệm, niêm, chính, chí công vô tư... như lời dạy của Bác Hồ. Như
vậy lễ là điểm đi cũng là nơi đến của đức phai qua lễ mà rèn đức, từ hình thức đi
đến nội dung, từ phương tiện để đạt mục đích.
Ngày nay ở hầu hết các quốc gia, giáo dục mang tính chất bắt buộc cho tất
cả trẻ em đến một độ tuổi nhất định. Do sự phổ cập giáo dục, cộng với sự tăng
trưởng dân số, UNESCO ước tính rằng trong 30 năm tới, số người nhận được
giáo dục chính quy sẽ nhiều hơn tổng số người từng đi học trong tồn bộ lịch sử
lồi người. [11]
1.1.1.2. Tình hình nghiên cứu ở Việt Nam.
Ở Việt Nam, với truyền thống văn hóa của người phương đông, được bắt
nguồn từ Nho giáo, Đạo giáo, Phật giáo, đặc biệt là từ học thuyết nho giáo. Tư
tưởng nho giáo cho rằng giáo dục lễ giáo cho con người là làm cho cái phần con
nhỏ đi, cái phần người lớn lên. Nếu là người trước hết phải là lễ nếu khơng có lễ
thì người chỉ cịn phần con. Theo Khổng Tử dạy người cần có 3 vế: Khắc kỷ là
kiềm chế, tự chủ bản thân; phục lễ là khơi phục và giữ gìn lễ nghi; vi nhân là
làm điều nhân đức, làm người nhân đức. Lễ không chỉ để điều tiết hành vi cá
nhân, đồng thời tự chủ các hành vi đó theo chuẩn mực xã hội từ đó giữ gìn, bảo
tồn và phát triển lễ nghi đó để làm điều nhân đức, làm người nhân đức.
Người Việt chịu ảnh hưởng khá sâu sắc của tư tưởng nho giáo, coi trọng lễ
nghi, lễ tiết trong giao tiếp. Do vậy dạy chữ “lễ" cho thế hệ sau là điều không thể
không làm. Chữ "lễ" trở thành một phần khơng thể thiếu trong đời sống người
Việt. Từ đó đúc kết tạo thành truyền thống lễ giáo tốt đẹp của dân tộc.
Tuy giáo dục lễ giáo cho trẻ mầm non vấn là một vấn để mới mė. Song đã
nhận được nhiều sự quan tâm của các nhà nghiên cứu tiêu biểu là PGS.Trần
Thanh Đạm từng đặt nền tảng cho vấn đề lễ giáo trong đạo đức với những suy
nghĩ rất mới mẻ “Giáo dục đạo đức phải xuất phát từ học lễ, lễ giáo, phải tiên
học lễ. Trí của con người hiện ra trước hết ở văn, đức của con người hiện ra
trước hết ở lễ. Người có đạo đức trước tiên phải là người có lễ độ"[9] . Có thể
9
thấy ông đưa ra vấn đề giáo dục lễ giáo như là nền móng của giáo dục đạo đức,
cốt cách nhân phẩm con người thể hiện chính ở chữ “lễ". Với trẻ mẫu giáo lễ
giáo thực chất chính là hành vi ứng xử chuẩn mực của trẻ để hoàn thiện đạo đức.
Giáo sư Trần Bảng thì cho rằng "Lễ giáo phản ánh trực tiếp đạo đức. Đánh
giá đạo đức của một con người trước tiên phải nhìn vào những gì họ làm, những
việc họ đã làm và sắp làm" Những việc làm, hành vi cách ứng xử đó lại chính là
lễ giáo của mỗi người đối với mọi người xung quanh.[6]
Nghe hát - nghe nhạc là nội dung hoạt động âm nhạc tạo điều kiện cho trẻ
được thưởng thức và làm quen với những làn điệu dân ca các vùng miền Tổ
quốc nhằm làm phong phú cho đời sống văn hóa của trẻ.“Nghe nhạc góp phần
phát triển cảm xúc của trẻ đối với âm nhạc, hình thành ở trẻ thói quen nghe nhạc
có kiến thức (khái niệm âm nhạc cơ bản và ấn tượng âm nhạc), từ đó biết ghi
nhớ tác phẩm, phân biệt nội dung, hình thành mối liên hệ giữa âm nhạc và cuộc
sống” [1; tr 46].
Nhìn nhận nguyên nhân của việc những em thiếu nhi càng lớn càng không
mặn mà với âm nhạc cho thiếu nhi" Made in Việt Nam ”, nhạc sĩ Nguyễn Văn
Chung cho rằng: " Mâu thuẫn là bây giờ nhiều phương thức, phương tiện truyền
thơng đến với các bé dẫn đến là có nhiều sự lựa chọn, ngay cả phụ huynh rất
thích xem phim Hàn Quốc, những bộ phim tình cảm hoặc nghe những bài hát
tình cảm, dẫn đến các bé thiếu nhi lại nhập vào đầu những bài hát đó. Ít ai ý thức
được các con cần xem những bộ phim dành cho các con, nghe những bài hát
dành cho các con.
Ở khía cạnh khác, vẫn biết một trong những sứ mệnh của âm nhạc là nhằm
hun đúc tình yêu quê hương, đất nước, con người, cha mẹ, trường lớp, bạn bè,
nhưng mỗi một thời điểm, một giai đoạn sẽ có những cách thể hiện khác nhau. "
Có phải chăng chúng ta đã vơ tình so sánh những bài thiếu nhi mới viết thời gian
gần đây với những bài thiếu nhi của các thế hệ đi trước. Trong khi chúng ta lại
cho rằng những bài thiếu nhi của thế hệ đi trước mang những giá trị chuẩn mực
và từ đó cho rằng những bài thiếu nhi mới không hay, ý tưởng không đẹp bằng ”
– Nguyễn Phương Loan, một giảng viên âm nhạc tại Hà Đông đưa ra quan điểm,
10
Chị cũng cho rằng :" Không thể không ghi nhận những giá trị đã được khẳng
định qua thời gian và những đóng góp của những thế hệ đi trước cho mảng đề tài
đặc biệt này, tuy nhiên, mọi thời đại cũng có những thay đổi khác nhau, và vì thế
cần nhìn nhận một cách khách quan, có thể những ca khúc Imới chúng ta thấy
không hay nhưng lại phù hợp với các em thiếu nhi thực tại hiện nay ”.
Các nhạc sĩ trẻ không mặn mà với sáng tác cho thiếu nhi cũng là một thực
tại được quan tâm hiện nay. Thậm chí nó cịn được coi là một trong những
nguyên nhân trực tiếp dẫn đến thực trạng thiếu hụt những ca khúc mới viết cho
thiếu nhi phù hợp với giai đoạn hiện nay. Nói về thực trạng này, nhạc sĩ Đồn
Đăng Đức - Cục Văn hóa Thơng tin thuộc Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho
rằng: “ Khơng phải ai cũng có thể sáng tác được nhạc cho thiếu nhi. Người sáng
tác nhạc cho thiếu nhi cần phải có một tình u đặc biệt với tuổi thơ. Phải có
một tâm hồn thật trong sáng, khi sáng tác ca khúc phải hóa thân vào chính các
em mới có thể sáng tác được những tác phẩm đi vào tâm hồn và cuộc sống của
lứa tuổi này ". Nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung đưa ra quan điểm được đúc kết từ
chính bản thân mình: " Khơng phải ai và lúc nào cũng có thể sáng tác được ca
khúc cho thiếu nhi. Bản thân tôi trước đây viết rất nhiều ca khúc cho tuổi trẻ,
phải đến khi tôi được làm cha, trong tình yêu thương của người cha dành cho
đứa con mình, tơi mới viết được những ca khúc cho con mình”. Và từ tình u
đó, Nguyễn Văn Chung hiện đã phát hành tuyển tập ca khúc cho thiếu nhi với số
lượng lên tới 100 bài.
Như vậy, âm nhạc cho thiếu nhi đóng vai trị hết sức quan trọng trong q
trình giáo dục. Tuy nhiên, âm nhạc cho thiếu nhi trên diện rộng, đào tạo nhạc cụ
chưa có vị trí tương ứng. Chủ yếu âm nhạc cho thiếu nhi là mảng ca khúc. Ca
khúc cho thiếu nhi hiện nay có một số lượng rất nhiều nhưng lại không đáp ứng
được nhu cầu của chính lứa tuổi này.
Kết quả của các cơng trình nghiên cứu trên đã góp phần tạo lên những góc
nhìn đa dạng phong phú về sự cần thiết giáo dục lễ giáo cho người Việt nam nói
chung và trẻ em lứa tuổi mầm non nói riêng. Song chưa có đề tài nghiên cứu cụ
11
thể về giáo dục lễ giáo cho trẻ mẫu giáo 4 - 5 tuổi thông qua hoạt động âm nhạc
ở trường mầm non.
1.1.2. Một số khái niệm cơ bản
1.1.2.1. Biện pháp
*Khái niệm biện pháp
Biện pháp là cách thức, là con đường để tác động đến đối tượng. Trong
giáo dục người ta thường quan niệm biện pháp là yếu tố hợp thành của phương
pháp, phụ thuộc vào phương pháp. Trong tình huống sư phạm cụ thể, phương
pháp và biện pháp giáo dục có thể chuyển hố lẫn nhau.
Biện pháp chính là những cách thức cụ thể để thực hiện phương pháp quản lý.
Vì đối tượng quản lý phức tạp địi hỏi những biện pháp quản lý rất đa dạng và linh
hoạt. Các biện pháp quản lý có liên quan chặt chẽ với nhau tạo thành một hệ thống
các biện pháp, các biện pháp này sẽ giúp cho các nhà quản lý thực hiện tốt hơn các
phương pháp quản lý của mình mang lại hiệu quả tối ưu của bộ máy
1.1.2.2. Giáo dục
* Khái niệm giáo dục:
Hiểu theo nghĩa rộng:
Giáo dục là một hoạt động có mục đích, có tổ chức có kế hoạch giữa các
nhà giáo dục một cách tự giác, tích cực, độc lập, những quan điểm niềm tin, định
hướng giá trị lí tưởng xã hội chủ nghĩa, những động cơ, thái độ, kỹ năng, kỹ sảo,
thói quen đối sử trong các quan hệ chính trị, đạo đức, pháp luật...thuộc các lĩnh
vực đời sống xã hội.
Hiểu theo nghĩa hẹp:
Giáo dục là bộ phận của q trình sư phạm tồn vẹn, chức năng của giáo
dục là xây dựng ý thức, tình cảm, hành vi đạo đức đúng đắn cho người được
giáo dục .
* Tầm quan trọng của giáo dục
Giáo dục đào tạo con người, mà con người lại là mục tiêu, là động lực cho
sự phát triển, vì vậy đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho sự phát triển. Chính vì thế
mà Đảng và nhà nước ta đã coi giáo dục là quốc sách hàng đầu. Tức là chính
12
sách về giáo dục phải được coi là chính sách quốc gia ở vị trí ưu tiên hàng đầu.
Giáo dục khơng chỉ vạch ra chiều hướng mà cịn tổ chức dẫn dắt hình thành và
phát triển nhân cách của người giáo dục. Giáo dục mang lại những tiến bộ mà
các nhân tố khác như di truyền, mơi trường, hồn cảnh khơng thể có được. Đồng
thời giáo dục có tầm quan trọng đặc biệt với những người bị khuyết tật. Giáo
dục có thể bù đắp những thiếu hụt do bệnh tật gây ra cho con người. Giáo dục có
thể uấn nắn những phẩm chất tâm lý xấu và làm cho nó phát triển theo chiều
hướng tích cực. Do vậy giáo dục có tầm quan trọng đặc biệt.
1.1.3. Một số vấn đề chung về giáo dục lễ giáo
1.1.3.1. Khái niệm lễ giáo
Phó Giáo sư, Nhà giáo nhân dân, Nhà phê bình văn học, cựu Hiệu trưởng
Trường Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh ơng Trần Thanh Đạm trong
một lần bàn luận về vấn đề đức dục và lễ giáo ông đã khẳng định “giáo dục đạo
đức phải xuất phát từ lễ, lễ giáo. Đức là một giá trị trừu tượng, một phẩm chất
nội sinh, nội tâm, có nội dung nhưng chưa có hình thức, là cứu cánh mà chưa có
phương tiện. Cái hình thức cái phương tiện để đi đến đức chính là lễ. Có thể nói
lễ là hình thức của đức." Đạo đức của một người không phải xét trên ý nghĩ hay
lời nói mà trên việc làm mà cái việc làm hay hành vi đó của con người thường
được quy định thành các chuẩn mực đạo đức có tính xã hội để con người lấy đó
để tự hướng dẫn hành vi của mình trong cuộc sống. Các nhà đạo đức học xưa
gọi các quy định đó là lễ, lấy đó để trị lý quốc gia, giáo dục quốc dân, điều tiết
và giáo dục nhân cách con người.
Khổng Tử có sáu chữ rất sâu sắc: “Khắc kỷ phục lễ vi nhân". Điều này
được hiểu thành có ba vế liên quan với nhau: Khắc kỷ là kiềm chế, tự chủ bản
thân; phục lễ là khơi phục và giữ gìn lễ nghi; vi nhân là làm điều nhân đức, làm
người nhân đức. Như vậy lễ vừa điều tiết sự tu thân, vừa chỉ đạo việc xử thể.
Khắc kỷ, vi nhân chính là mục tiêu của đạo đức, nói theo ngơn ngữ ngày nay là
khắc phục chủ nghĩa cá nhân, phục vụ lợi ích cộng đơng, tức là làm người có
đạo đức: cân, kiệm, niêm, chính, chí cơng vơ tư...như lời dạy của Bác Hồ. Như
vậy lễ là điểm đi cũng là nơi đến của đức phải qua lễ mà rèn đức, từ hình thức đi
13
đến nội dung, từ phương tiện để đạt mục đích. Theo từ điển tiếng việt, lễ giáo
được hiểu là những khuôn phép con người phải theo trong cuộc sống.
Theo từ điển tiếng việt, lễ giáo là những khuân phép con người phải tuân
theo trong cuộc sống.
1.1.3.2. Nguồn gốc của lễ giáo
Lễ giáo là phạm trù khái niệm xuất phát từ tư tưởng nho giáo. Đó là những
khuân phép hà khắc của chế độ phong kiến buộc con người phải tuân theo trong
cuộc sống. Đó là lẽ nghĩa, quy tắc ứng xử, giao tiếp theo hệ tư tưởng phong
kiến. Nguyên trạng của lễ giáo phong kiến nhiều hủ tục trói buộc con người tuy
nhiên đến nay trong xã hội hiện đại " lễ giáo" không phải theo hệ tưởng phong
kiến mà được tiếp nối về mặt khái niệm, nội dung của lễ giáo được thay đổi cho
phù hợp với tư tưởng xã hội chủ nghĩa, nền văn hóa tiên tiến xã hội chủ nghĩa và
phong tục truyền thống của con người và dân tộc Việt Nam.
1.1.3.3. Chức năng của lễ giáo:
Giáo dục là chức năng quan trọng nhất của lễ giáo, giáo dục cho con người
một quy tắc đúng đắn trong cuộc sống theo chuẩn mực đạo đức xã hội. Là một
hệ quy chuẩn để đánh giá nhân cách đạo đức con người trong xã hội đó. Lễ giáo
có chức năng điều khiển hành vi con người mọi hoạt động của con người, mọi
hành vi trong cuộc sống của con người phụ thuộc vào việc nhận thức và tiếp thu
lễ giáo.
1.1.3.4. Giáo dục lễ giáo
* Khái niệm :
Giáo dục lễ giáo là một hoạt động giáo dục nhằm xây dựng cho trẻ những
nét tính cách, những phẩm chất đạo đức và bồi dưỡng cho trẻ những tiêu chuẩn
và quy tắc hành vi quy định thái độ của chúng đối với nhau, đối với mọi người,
đối với quê hương đất nước.
* Ý nghĩa của giáo dục lễ giáo:
Giáo dục lễ giáo cũng chính là giáo dục đạo đức cho trẻ đã góp phần hình
thành nhân cách cho trẻ giúp cho trẻ có thói quen tốt trong cuộc sống hàng ngày.
14
Giáo dục lễ giáo góp phần hình thành ở trẻ một số kinh nghiệm đầu tiên
trong hành vi ứng sử và tiếp thu những kinh nghiệm đó và ứng sử như thế nào
cho phù hợp với hoàn cảnh xung quanh.
Giáo dục lễ giáo góp phần hình thành hệ thống thái độ, hành vi ứng xử phù
hợp với bản thân, với mọi người, với môi trường xung quanh.
Giáo dục lễ giáo giúp trẻ lĩnh hội những tiêu chuẩn và hành vi đạo đức để
biết đánh giá hành vi của mình và của người khác.
Bởi vậy, nếu ngay từ tuổi mầm non chú trọng cho trẻ có những thái độ,
hành vi đạo đức đúng đắn sẽ đặt cơ sở, nền tảng cho bộ mặt đạo đức mai sau của
trẻ, đồng thời tạo cho trẻ một động lực quan trọng giúp trẻ phát triển và hành
động đúng hướng trong quá trình trưởng thành.
1.1.3.5. Giáo dục lễ giáo cho trẻ mầm non
Giáo dục lễ giáo cho trẻ mầm non là một phần quan trọng trong nội dung
giáo dục cho trẻ, đó là khâu đầu tiên hình thành nhân cách cho trẻ đặc biệt là lứa
tuổi mầm non. Việc giáo dục lễ giáo nhằm tăng cường hiểu biết mối quan hệ
giao tiếp với cộng đồng, đưa trẻ vào môi trường sư phạm thật lành mạnh và
trong sáng.
Giáo dục lễ giáo được hiểu là giáo dục con người có đạo đức mà trước tiên
là có lễ độ. Giáo dục lễ giáo chính là giáo dục phép ứng xử đúng đắn giữa con
người với con người, con người đối với xã hội. Theo các chuẩn mực đạo đức xã
hội con người phải lĩnh hội và tiếp thu trong hành vi, cử chỉ, việc làm thể hiện lễ
giáo. Qua giáo dục lễ giáo đề hoàn thiện đạo đức.
Giáo dục lễ giáo cho trẻ mẫu giáo được hiểu một cách đơn giản là một bộ
phận của giáo dục đạo đức, giáo dục trẻ biết được lễ nghi, phép tắc ứng xử trong
xã hội, các quy tắc lễ phép cơ bản. Hình thành tình cảm đạo đức xã hội, giúp trẻ
hồ nhập với cộng đồng tạo tiền đề góp phần phát triển và hoàn thiện nhân cách
cho trẻ mẫu giáo.
* Đặc điêm, ý nghĩa của giáo dục lễ giáo cho trẻ em mầm
non + Đặc điểm của giáo dục lễ giáo cho trẻ em mầm non
15
- Có sự gắn kết chặt chẽ với q trình dạy học trên trường, lớp và hoạt động
giáo dục ngoài giờ ở trường lớp.
- Có sự định hướng thống nhất các yêu cầu, mục đích giáo dục giữa các tổ
chức giáo dục trong và ngồi nhà trường.
- Tính biện chứng, phức tạp trong quá trình phát triển, biến đối về nhân
cách của trẻ.
- Tính lâu dài của q trình hình thành, phát triển các phẩm chất đạo đức.
- Tính đột biến và khả năng tự biến đổi.
- Phát triển thông qua các hoạt động giao lưu.
- Tính các thể hóa cao dưới nhiều mẫu thuẫn.
- Có sự tương tác lâu dài giữa nhà trường và đối tượng giáo dục, tính chất
khó khăn trong việc đánh giá kết quả của sự phát triển đạo đức cá nhân.
* Ý nghĩa của giáo dục lễ giáo cho trẻ em mầm non :
Sinh ra khơng phải trẻ đã có đạo đức, nhân cách đó là kết quả của quá trình
giáo dục và tự giáo dục bàn về vấn đề này, Hồ Chủ tịch khẳng định:
"Hiền dữ phải đâu là tính sẵn
Phần nhiều do giáo dục mà nên"
Giáo dục lễ giáo là một quá trình lâu dài được diễn ra ngay từ khi còn thơ
bé cho đến khi trưởng thành, thậm trí suốt cuộc đời. Vì thế việc giáo dục lễ giáo
cần phải ngay từ tuổi nhà trẻ, mẫu giáo và phải coi đây là một vấn đề trung tâm.
Đối với trẻ mầm non dưới tác động giáo dục của người lớn, bằng những kinh
nghiệm trực tiếp từ những năm đầu tiên của cuộc đời, đứa trẻ có thể nằm được
những khái niệm, những biểu tượng lễ giáo sơ đẳng, như thế nào là tốt, như thế
nào là sấu, là ngoan, hư, cái gì được phép làm và cái gì khơng được phép làm.
Trẻ bắt đấu có những hành vi phù hợp với những khái niệm đó và dần dần trẻ
biết đánh giá về những điều ấy. Nhờ đó mà những khái niệm lễ giáo, các hành
động phù hợp với lễ giáo được hình thành nhanh chóng ở trẻ và những ấn tượng
đầu tiên đó thường để lại dấu ấn suốt đời. Bởi vậy nếu ngay từ tuổi mầm non
chúng ta chú trọng giáo dục cho trẻ những nhận thức đúng đắn về lễ giáo sẽ đặt
cơ sở, nền tảng cho bộ mặt đạo đức của trẻ, đồng thời tạo cho trẻ một động lực
16
quan trọng giúp trẻ phát triển và hành động đúng hướng trong quá trình trưởng
thành. Mặt khác, ở giai đoạn 4 - 5 tuổi mẫu giáo, tính tính hình tượng và tính dễ
cảm xúc chi phối mạnh hoạt động tâm lí của trẻ, trẻ đang khát khao tìm hiểu các
mối quan hệ với mọi người và môi trường xung quanh, xây dựng cho mình thái
độ ứng xử theo sở thích và quan niệm sơ khai của trẻ. Đây cũng là thời điểm
thuận lợi để xây dựng nền tảng hành vi theo lễ giáo cho trẻ. Do vậy cần phải
giáo dục lễ giáo cho trẻ dù là khái nệm sơ đẳng nhất, nhưng chính xác và phản
ánh được đạo đức của xã hội, mang bản sắc dân tộc Việt Nam. Đồng thời người
lớn cần phải uấn nắn những nhận thức, hành vi thái độ lệch chuẩn của trẻ ngay
từ bé, tránh để những lệch lạc ấy trở thành thói quen khó sửa, khó uốn. Như cổ
nhân xưa đã dạy :
Hơn nữa đối với trẻ mầm non, giáo dục lễ giáo còn ảnh hưởng tới việc giáo
dục đạo đức, thể chất, lao động, trí tuệ và thẩm mĩ cho trẻ:
+ Đối với trí dục: Giáo dục lễ giáo là tiền đề cần thiết để mở rộng hiểu biết
về quan hệ đạo đức (giữa cá nhân với nhau, cá nhân với tập thể). Hình thành
phát triển khả năng nhận xét, đánh giá các thái độ, hành vi đạo đức của bản thân
của người khác.
+ Đối với giáo dục thẩm mĩ: Nhận thức về lễ giáo của trẻ có ảnh hưởng
mạnh mẽ đến giáo dục thẩm mĩ. Những hành vi hợp với lễ giáo, những hành
động văn minh là cơ sở của giáo dục thẩm mĩ. Chẳng hạn trẻ thích sạch sẽ, gọn
gàng trong sinh hoạt cá nhân, tập thể, thích làm được nhiều việc tốt giúp đỡ cơ
giáo, cha mẹ, bạn bè...Đó chính là giúp trẻ biết hướng tới cái đẹp, thích cái đẹp
và có mong muốn tạo ra cái đẹp.
+ Đối với giáo dục thể chất và lao động: Việc giáo dục lễ giáo cho trẻ có
những thói quen giáo tiếp văn minh, thích làm những cơng việc vừa sức như: Tự
xúc ăn, làm đỡ công việc giúp đỡ cô giáo, cha mẹ, bạn bè,... lấy thìa, bát đĩa, đồ
chơi ..Chính là góp phần phát triển thể lực và giáo dục thói quen lao động cho
trẻ.
* Nhiệm vụ, nội dung và phương pháp giáo dục lễ giáo cho trẻ mẫu
giáo. + Nhiệm vụ giáo dục lễ giáo cho trẻ mẫu giáo.
