Những bài thuốc trị bệnh bằng trái cây

Nhỷọng baõi thuửởc trừ bùồnh bựỗng traỏi cờy

1

MUC LUC
PHấèN 1 ÀÙÅC TĐNH VÂ CẤCH SÛÃ DNG TRẤI CÊY CHÛÄA BÏÅNH....................................... 8

Quẫ lï - chuån xûa vâ nay ................................................. 8
Cấc bâi thuửởc duõng quaó lù.................................................... 9
Baõi thuửởc hay chỷọa bùồnh bựỗng chëi tiïu ........................... 9
Mưåt sưë bâi thëc dng chëi tiïu....................................... 10
Qut: Tûâ quẫ àïën lấ àïìu lâ võ thëc hay........................... 11
Caỏc baõi thuửởc chỷọa bùồnh bựỗng quyỏt .................................. 12
Bủ mờồt chûäa bïånh ca quẫ dûáa .......................................... 13
Mưåt sưë bâi thëc chỷọa bùồnh bựỗng dỷỏa ............................... 13
Dỷa hờởu - chuỏa tùớ ca cấc loâi dûa trong ma hê ............ 14
Nhûäng bâi thuửởc chỷọa bùồnh bựỗng dỷa hờởu ....................... 15
Quaó vaói................................................................................ 15
Caỏc baõi thuửởc chỷọa bùồnh bựỗng quaó vaói:............................. 16
Quaó traỏm chua ................................................................... 16
Nhiùỡu baõi thuửởc chỷọa bùồnh bựỗng traỏm:............................. 17
Taỏc duồng chûäa bïånh ca anh àâo ...................................... 17
Cấc phûúng thëc chûäa bùồnh bựỗng anh aõo: .................... 18
Thaóo mai: ủch thoồ kiùồn vừ ................................................... 18
Caỏc baõi thuửởc chỷọa bùồnh bựỗng thaóo mai: .......................... 19
Quẫ dûâa bưí tim, lúåi tiïíu ..................................................... 20
Cấc bâi thuửởc chỷọa bùồnh bựỗng dỷõa:................................... 20
Quaó quờởt: Laõm dùợ tiùu, tan ỳõm ....................................... 21
Mửồt sửở baõi thuửởc chỷọa bùồnh bựỗng qët: ............................ 21
Mđa: Thang thëc phc mẩch trong thiïn nhiïn .............. 22
Caỏc baõi thuửởc chỷọa bùồnh bựỗng mủa:................................... 22

Hâ Duåt Phi - Vûúng Lúåi Kiïåt

2

Qa àâo trûúâng thổ ............................................................ 23
Mửồt sửở baõi thuửởc chỷọa bùồnh bựỗng aõo: .............................. 24
Quẫ ngên hẩnh chûäa ho hen, àấi sốn ................................ 25
Mưåt sưë bâi thëc dng ngên hẩnh: .................................... 26
Qa dêu dûúäng huët an thêìn ........................................... 26
Mưåt sưë bâi thëc chûäa bïånh bựỗng dờu:.............................. 27
Cuó ờởu thanh nhiùồt, kiùồn tyõ ................................................ 28
Mửồt sưë bâi thëc dng c êëu: ............................................. 29
Long nhận bưí huët, đch trđ ............................................... 29
Mưåt sưë bâi thëc dng long nhận ...................................... 30
Àu à chûäa àau dẩ dây ...................................................... 31
Mưåt sửở baõi thuửởc chỷọa bùồnh bựỗng u uó:........................... 32
Quaó nho - viïn ngổc trong sët .......................................... 33
Mưåt sưë bâi thëc chỷọa bùồnh bựỗng nho ............................... 33
Giaỏ trừ chỷọa bùồnh cuóa bỷỳói................................................. 34
Mửồt sửở baõi thuửởc chỷọa bùồnh bựỗng bỷỳói .............................. 34
Tấo tâu bưí huët, kiïån t ................................................... 35
Mưåt sưë bâi thuửởc chỷọa bùồnh bựỗng aồi taỏo .......................... 36
Quaó hửỡng bửớ hỷ, cờỡm maỏu ................................................. 36
Caỏc baõi thuửởc chỷọa bùồnh bựỗng hưìng.................................. 37
Chanh - trấi cêy lâm àểp ................................................... 38
Mưåt sưë bâi thëc dng chanh............................................. 39

Quẫ cau giấng khđ, trõ giun................................................ 39
Caỏc baõi thuửởc chỷọa bùồnh bựỗng cau .................................... 40
Sung, vaó: Lúåi hêìu hổng, bưí dẩ dây, chûäa kiïët l ............... 41
Mửồt sửở baõi thuửởc chỷọa bùồnh bựỗng sung, vaó: ...................... 41
Mậ thêìy giẫi nhiïåt, lúåi tiïu hốa ......................................... 42
Mưåt sưë baõi thuửởc chỷọa bùồnh bựỗng maọ thờỡy ....................... 42
Haồnh nhờn trõ ho hen, nhån trâng, thưng àẩi tiïån ........ 43



Nhỷọng baõi thuửởc trừ bùồnh bựỗng traỏi cờy

3

Mửồt sửở baõi thuửởc chỷọa bùồnh bựỗng haồnh nhờn ................... 44
Quaó phờồt thuó - võ thëc nhiïìu tấc dng ............................ 44
Mưåt sưë bâi thuửởc chỷọa bùồnh bựỗng phờồt thuó....................... 45
Quaó mỳ sinh tờn dừch, giaói khaỏt ........................................ 46
Caỏc baõi thuửởc chỷọa bùồnh bựỗng mú ..................................... 47
Quaã mêån sinh tên dõch, tiïu thûác ùn ................................ 48
Caỏc baõi thuửởc chỷọa bùồnh bựỗng mờồn................................... 49
CHA BẽNH NƯÅI KHOA ........................................................................................................... 50

Chûäa ho............................................................................... 50
Cao huët ấp ....................................................................... 52
Bïånh viïm gan virus, viïm gan vâng da (hoâng àẫn), xú
gan................................................................................................ 53
Àau bng ............................................................................ 56
Tiïu chẫy ............................................................................ 57
Nưn mûãa ............................................................................. 58

Nêëc ...................................................................................... 59
Sưët rết ................................................................................. 60
Kiïët l ................................................................................. 62
Bïånh súãi .............................................................................. 63
Viïm nậo Nhêåt Bẫn B ........................................................ 65
Àau dêy thêìn kinh, àau ngûåc ............................................ 65
Bïånh tim maåch ................................................................... 66
Ho khaåc ra mấu .................................................................. 68
Viïm phưíi ............................................................................ 69
Lao phưíi .............................................................................. 70
Viïm phïë quẫn ................................................................... 72
Hen...................................................................................... 74
Chûäa cẫm mẩo, cẫm cm ................................................... 75
Chûäa cẫm nùỉng, cẫm nống................................................. 76
Àêìy bng, khố tiïu ............................................................. 76



Hâ Duåt Phi - Vûúng Lúåi Kiïåt

4

Viïm dẩ dây, råt cêëp tđnh ................................................ 78
Viïm loết àûúâng råt, nưn ra mấu..................................... 79
Tấo bốn ............................................................................... 80
Vấng àêìu chống mùåt .......................................................... 81
Phong thêëp, viïm khúáp, dẩng phong thêëp ........................ 81
Nhûác àêìu, àau nûãa àêìu...................................................... 82
Trng phong ....................................................................... 83
Trng phong ....................................................................... 84

Ra mưì hưi trưåm, nhiïìu mưì hưi ........................................... 85
Bïånh àûúâng tiïët niïåu .......................................................... 86
Thiïëu mấu........................................................................... 88
Bïånh àấi thấo àûúâng .......................................................... 89
Tuën giấp trẩng sûng to................................................... 90
Ngöå àöåc thûác ùn .................................................................. 90
Bïånh kyá sinh trng ............................................................ 91
BÏÅNH NHI KHOA ....................................................................................................................... 93

Viïm rưën ............................................................................. 93
Vâng da ............................................................................... 93
Viïm niïm mẩc miïång lûúäi ................................................ 93
Cam tđch.............................................................................. 93
Nưn...................................................................................... 94
Côi xûúng ............................................................................ 94
Sưët phất ban ....................................................................... 95
Bẩi liïåt ................................................................................ 95
BÏÅNH PH KHOA ...................................................................................................................... 98

Kinh nguåt khưng àïìu, àau bng kinh ........................... 98
Bìn nưn khi cố thai .......................................................... 99
Sêíy thai nhiïìu lêìn vâ mưåt sưë bïånh liïn quan. ................ 100
Vö sinh .............................................................................. 102



Nhỷọng baõi thuửởc trừ bùồnh bựỗng traỏi cờy

5

Viùm tuyùởn sỷọa cêëp tđnh .................................................. 103
Viïm êm àẩo ..................................................................... 103
Khđ hû ............................................................................... 104
Viïm cưí tûã cung ................................................................ 104
Bùng huët ....................................................................... 104
Sa dẩ con........................................................................... 105
Lẩnh êm hưå ....................................................................... 105
BÏÅNH DA LIÏỴU ......................................................................................................................... 106

Ghễ lúã, lïn àinh, muån nhoåt .............................................. 106
U cuåc dûúái da .................................................................... 107
Ra nhiïìu mưì hưi ............................................................... 108
Mêín da dẩng thêëp ............................................................ 108
Viïm da do thêìn kinh....................................................... 109
Viïm da do dõ ûáng:............................................................ 109
Nễ da do lẩnh ................................................................... 110
Chên tay nûát nễ................................................................ 110
Nêëm, hùỉc lâo ..................................................................... 111
Nưíi mïì àay........................................................................ 112
Mn nûúác thânh mẫng..................................................... 112
Trûáng cấ ............................................................................ 112
Tân nhang......................................................................... 113
BÏÅNH VÏÌ RÙNG MIÏÅNG ......................................................................................................... 114

Àau rùng ........................................................................... 114
Viïm loeát xoang miïång..................................................... 114
Lúã meáp .............................................................................. 115
Hưi miïång ......................................................................... 115
Chẫy mấu chên rùng........................................................ 115
Lỗng chên rùng................................................................. 115

Hâ Duåt Phi - Vûúng Lúåi Kiïåt

6

BÏÅNH MÙỈT ................................................................................................................................ 117

Àau mùỉt hưåt viïm têëy ...................................................... 117
Viïm mđ mùỉt ..................................................................... 117
Mâng mưång mùỉt ............................................................... 117
Chẫy nûúác mùỉt.................................................................. 118
Viïm kïët mẩc cêëp tđnh ..................................................... 118
Quấng gâ........................................................................... 118
Nhận ấp tùng.................................................................... 118
BÏÅNH TAI MI HỔNG............................................................................................................. 119

Viïm tai giûäa cêëp tđnh...................................................... 119
Viïm mi .......................................................................... 119
Chẫy mấu cam.................................................................. 120
Viïm amiàan .................................................................... 120
Viïm hổng......................................................................... 121
Khẫn tiïëng ........................................................................ 123
BÏÅNH UNG THÛ....................................................................................................................... 124

Bâi thëc chûäa khưëi u thưng dng .................................. 124
Bâi thëc bưí trúå khi chûäa trõ khưëi u bựỗng hoỏa chờởt hoựồc
chiùởu tia cử ban.......................................................................... 124

Khửởi u daồ dây ................................................................... 125
Ung thû v ........................................................................ 125
Ung thû thûåc quẫn ........................................................... 126
Ung thû da........................................................................ 126
Ung thû gan...................................................................... 126
Ung thû phưíi..................................................................... 127
Ung thû bâng quang ........................................................ 127
Ung thû vôm hổng............................................................ 127
Viïm tuái mêåt, soãi mêåt, soãi àûúâng tiïët niïåu ...................... 127



Nhỷọng baõi thuửởc trừ bùồnh bựỗng traỏi cờy

7

Haồch cửớ lim-pha................................................................ 128
Sa nang ............................................................................. 128
Trơ nưåi, trơ ngoẩi ............................................................... 129
Bỗng .................................................................................. 130
Chêën thûúng ..................................................................... 130
Àau lûng vaâ tûá chi............................................................ 132
Dûúäng da........................................................................... 134
Lâm àểp tốc ...................................................................... 135




Hâ Duåt Phi - Vûúng Lúåi Kiïåt

8

PHÊÌN 1
ÀÙÅC TĐNH VÂ CẤCH SÛÃ DNG TRẤI CÊY CHÛÄA BÏÅNH

Quẫ lï - chuån xỷa vaõ nay
Chuyùồn xỷa kùớ laồi rựỗng: Vua ỷỳõng Huyùỡn Tưng tûâng bõ ho
nhiïìu àúâm, khố chõu trong lưìng ngûåc, hổng khư, miïång khất, giổng
khẫn àùåc, thêìy thëc trong cung chûäa mậi khưng khỗi. Nhâ vua
giêån lùỉm, ra lïånh cho ngûå y trong bẫy ngây phẫi chûäa khỗi, nïëu
khưng sệ nghiïm trõ. Cấc thêìy thëc trong cung ùn ng khưng n,
thêëp thỗm chúâ ngây mêët àêìu. Mưåt ngûå y giâ lo sỳồ sinh ửởm, nựỗm
liùồt giỷỳõng. Hoồc troõ em lù àïën thùm thêìy. Khi biïët l do thêìy ngậ
bïånh, anh hổc trô phêỵn ët àõnh àêìu àưåc Àûúâng Huìn Tưng, bên
bẫo vúå thêìy thấi vn lï, nêëu k thânh cao, côn mịnh ài mua thëc
àưåc àõnh àem vïì trưån vâo àïí hẩi vua. Khi mua àûúåc thëc àưåc trúã
vïì thị khưng thêëy vúå thêìy vâ mốn cao lï àêu. Thị ra bâ vúå àúåi lêu
sưët råt, sai con àem ln vâo cung. Nâo ngúâ nhâ vua ùn mốn nây
xong, bïånh lẩi khỗi ngay. Vua vui mûâng trổng thûúãng cho hai thêìy
trô ngûå y giâ.
Tấc dng trõ ho, tiïu àúâm ca lï xûa nay àaä àûúåc thûâa nhêån.
Viïåc ùn lï giuáp nhån phưíi, giấng hỗa, sinh tên dõch, dûúäng huët,
chûäa khẫn tiïëng, nhån trâng, chûäa nhổt, giậ rûúåu vúái hiïåu quẫ
khấ cao.
Theo phên tđch khoa hổc, quẫ lï chûáa protein, lipid,
cenlulose, canxi, phưët pho, sùỉt, caroten, vitamin B1, B2, C, àûúâng
gluco, axđt acetic... Viïåc ùn lï thûúâng xun cố tấc dng tưët trong
àiïìu trõ bïånh cao huët ấp, tim mẩch (dêỵn túái vấng àêìu hoa mùỉt,
tim àêåp loẩn nhõp, tai), lao phưíi, viïm phïë quẫn cêëp tđnh. Hâm
lûúång vitamin, àûúâng khấ phong ph trong quẫ lï cố tấc dng bẫo

vïå gan, dûúäng gan vâ lúåi tiïu hốa khấ tưët.
Do lï cố tđnh hân nïn ngûúâi bõ bïånh àau lẩnh bng, ài lỗng
khưng nïn dng; khưng ùn lï bõ dêåp nất àïí trấnh mùỉc bïånh àûúâng
råt.




Nhỷọng baõi thuửởc trừ bùồnh bựỗng traỏi cờy

9

Caỏc baõi thuửởc dng quẫ lï:
- Ho khan do phïë nhiïåt: Lï vâi quẫ bỗ hẩt, giậ nhỗ, cho
àûúâng phên vâo trong, hêëp cấch thy àïën khi tan àûúâng thị ùn;
thëc cố tấc dng thanh nhiïåt, giẫm ho.
- Ho nhiïìu àúâm lêỵn mấu: Lêëy 1,5 kg lï bỗ hẩt, ninh thânh
cao, cho mêåt ong vúái lûúång vûâa phẫi vâo trưån àïìu. Mưỵi lêìn lêëy ra 23 thịa con hôa nûúác sưi ëng. Thëc cố tấc dng nhån phưíi, sinh
tên dõch, tan àúâm.
- ÚÅ húi: Lï 1 quẫ, àinh hûúng 15 hẩt, àem bỗ hẩt lï, cho àinh
hûúng vâo trong, bổc 4-5 lêìn giêëy ûúát, om nhûâ àïí ùn.
- Viïm khđ quẫn: Lï 2 quẫ, bưåt xun bưëi 10 gam, àûúâng
phên 30 gam. Bỗ hẩt lï, cho bưåt xun bưëi vâ àûúâng phên vâo
trong quẫ lï, hêëp ùn ngây 2 lêìn vâo sấng súám vâ tưëi.
- Àau mùỉt sûng àỗ: Ngêm hoâng liïn vâo nûúác lï ếp, nhỗ vâo
mùỉt ngây vâi lêìn.
- Tiïu àúâm, thưng àẩi tiïån: Dng nûúác lï, nûúác c êëu, nûúác rïỵ
cỗ tranh, nûúác hẩt mẩch, nûúác ngố sen khëy àïìu, ëng ngåi
hóåc àun nống.
- Chûäa hưi miïång: Trûúác khi ng ùn 2 quẫ lï.

- Trễ em bõ phong nhiïåt, chấn ùn: Lï 3 quẫ rûãa sẩch, thấi
miïëng, àưí 3 lđt nûúác, àun àïën khi cẩn côn 1 lđt, bỗ bậ, àưí gẩo vâo
nêëu chấo cho trễ ùn.

Bâi thëc hay chûäa bùồnh bựỗng chuửởi tiùu
Chuửởi tiùu tỷõng ỷỳồc mùồnh danh laõ "quẫ trđ tụå". Theo
truìn thuët, tïn gổi nây bùỉt ngìn tûâ viïåc Phêåt tưí Thđch ca Mêìu
ni sau khi ùn chëi tiïu chúåt bûâng sấng trđ tụå. Theo mưåt truìn
thuët khấc, chëi tiïu cố ngìn gưëc tûâ ÊËn Àưå, cấc hổc giẫ ÊËn Àưå
thûúâng bân lån cấc vêën àïì triïët hổc, y hổc... dûúái gưëc chëi tiïu,
àưìng thúâi lêëy loẩi quẫ nây lâm thûác ùn duy nhêët. Vị vêåy, ngûúâi ta
gổi chëi tiïu lâ: "Ngìn trđ tụå".
Cấc nhâ y hổc trong lừch sỷó Trung Quửởc cho rựỗng: Chuửởi tiùu
tủnh haõn, võ ngổt, khưng àưåc, cố tấc dng giẫm phiïìn khất, nhån
phưíi, nhån trâng, thưng huët mẩch, bưí tinh ty, dng àïí chûäa
cấc chûáng bïånh tấo bốn, khư khất, say rûúåu, sưët, viïm gan vâng



Hâ Duåt Phi - Vûúng Lúåi Kiïåt

10

da, sûng têëy... Quẫ tûúi, dêìu chëi, hoa chëi, lấ chëi, c chëi...
àïìu cố thïí dng lâm thëc.
Y hổc hiïån àẩi qua nghiïn cûáu aọ chỷỏng minh rựỗng: Chuửởi
tiùu giaõu chờởt dinh dỷỳọng, chỷỏa nhiïìu protein, lipid, àûúâng,
cenlulose, kali, canxi, sùỉt, phưët pho, cấc vitamin A, B, C, E... Chëi
tiïu đt natri, khưng cố cholesterol, nhiïåt lûúång thêëp hún cấc loâi
hoa quẫ nối chung, ùn thûúâng xun cng khưng gêy bếo phị.

Mưåt nhâ dinh dûúäng hổc ngûúâi Àûác côn phất hiïån, chëi tiïu
cố tấc dng àiïìu trõ nhêët àõnh àưëi vúái cấc bïånh vïì têm thêìn nhû dïỵ
kđch àưång, trêìm ët..., gêy têm l vui vễ, n têm, thêåm chđ giẫm
nhể nưỵi àau khưí, àiïìu tiïët trẩng thấi tinh thêìn.
ÚÃ M, qua nghiïn cûáu thûåc nghiïåm, cấc nhâ khoa hổc nhêån
thêëy, nïëu mưỵi ngây ùn 1-2 quẫ chëi tiïu àïìu àùån, cố thïí giẫm búát
cấc triïåu chûáng tai biïën mẩch mấu nậo (trng phong), cao huët
ấp... do chëi cố hâm lûúång kali cao. Ngûúâi Anh côn phất hiïån
chëi tiïu xanh cố tấc dng phông vâ chûäa bïånh loết dẩ dây rộ rïåt.
Vỗ chëi tiïu cố tấc dng trõ nêëm, vi khín; àem sùỉc vỗ
chëi lêëy nûúác rûãa cố thïí trõ hùỉc lâo, viïm ngûáa da.
Hoa chëi tiïu àem àưët lêëy tro toân tđnh, tấn bưåt, hôa nûúác
mëi cố thïí trõ àûúåc bïånh àau dẩ dây. Lấ chëi tiïu giậ, trưån nûúác
gûâng àùỉp vâo chưỵ sûng do nhiïỵm trng, cố cưng hiïåu tiïu viïm,
giẫm àau.
Dêìu chëi cố tấc dng chûäa phong nhiïåt, phiïìn khất, bưi
chûäa vùởt boóng da. Viùồc chaói ờỡu bựỗng dờỡu chuửởi giuỏp chûäa chûáng
tốc khư vâng, lâm àen tốc.
Viïåc ùn chëi quẫ thûúâng xun cố tấc dng hẩ huët ấp, rêët
húåp vúái ngûúâi bõ mùỉc bïånh cao huët ấp, trơ chẫy mấu, tấo bốn.
C chëi chûáa chêët phenol. Nûúác c chëi cố tấc dng nhanh
chống hẩ sưët àưëi vúái ngûúâi mùỉc bïånh "viïm nậo B" bõ sưët cao, chûäa
mn nhổt.
Chëi tiïu tđnh haân cho nïn ngûúâi bõ bïånh tyâ võ hû haân, tiïu
chẫy khưng nïn ùn nhiïìu.

Mưåt sưë bâi thëc dng chëi tiïu:
- Cao huët ấp: Ngây ùn 3 lêìn, mưỵi lêìn 1-2 quẫ, liïìn trong 2
thấng.

Nhỷọng baõi thuửởc trừ bùồnh bựỗng traỏi cờy

11

- Loeỏt daồ dây: Chëi xanh sêëy khư, tấn thânh bưåt, ngây ëng
3 lêìn, mưỵi lêìn 6 gam.
- Ngûáa da: Sùỉc vỗ chëi lêëy nûúác rûãa.
- Bỗng da: Dng dêìu chëi bưi, ngây 1-3 lêìn.
- Tấo bốn: Quẫ chëi 250 gam, ùn trûúác khi ng.
- Mn nhổt: Lấ chëi tiïu tûúi giậ nất, vùỉt lêëy nûúác bưi.
- Nûát nễ da chên tay: Chëi tiïu 1 quẫ, chëi nhûâ câng tưët,
sêëy nống. Mưỵi bíi tửởi rỷóa tay chờn bựỗng nỷỳỏc ờởm, xoa chuửởi vaõo
chửợ àau, dng liïn tc sệ khỗi.

Qut: Tûâ quẫ àïën lấ àïìu lâ võ thëc hay
Quẫ qut trưng rêët àểp mùỉt, vûâa lâ loẩi quẫ ngon vûâa lâ võ
thëc qu. Mi qut ùn ngổt thúm, giâu chêët bưí. Cưí nhên tûâng gổi
qut lâ "ngổc mâu vâng", tûâng cố nhiïìu bâi thú, bâi vùn nối vïì
qut.
Theo tiïëng Hấn, qut àưìng êm vúái "cất" cố nghơa lâ may mùỉn
vâ àoân t. ÚÃ nhiïìu àõa phûúng Trung Quöëc, trong àïm tên hön,
cö dêu chuá rïí tc ùn qut vúái nghơa mong súám sinh ra qu tûã.
Vïì y hổc, tûâ mi qut àïën vỗ qut, hẩt qut, xú, mi, lấ qut
àïìu lâ nhûäng võ thëc nưíi tiïëng.
Vỗ qut trong àưng y gổi lâ trêìn bị, tûác vỗ c, do khi dng
lâm thëc thị tưët nhêët lâ dng úã dẩng khư c, câng àïí lêu câng tưët.
Trêìn bị tđnh êëm, cố tấc dng kiïån võ (khỗe dẩ dây), long àúâm, trõ
ho, trõ phong, lúåi tiïíu, chûäa úå húi, àau thûúång võ. Qua nghiïn cûáu,

y hoåc hiïån àẩi àậ chûáng minh trong vỗ qut cố tinh dêìu thúm
gluccoxit orange, aldehit lemon, axit bếo..., cố tấc dng hûng phêën
tim, ûác chïë vêån àưång ca dẩ dây, råt vâ tûã cung... Glucoxit orange
cố tấc dng giưëng vitamin P, lâm giẫm àưå giôn ca mao mẩch mấu,
phông xët huët. Vỗ qut côn lâ võ thëc tưët àiïìu trõ cao huët
ấp, nhưìi mấu cú tim, àùåc biïåt lâ cố cưng hiïåu àưëi vúái cấc chûáng
bïånh t võ khđ trïå, chûúáng bng, rưëi loẩn tiïu hốa, kếm ùn, bìn
nưn, ho nhiïìu àúâm, khố chõu trong lưìng ngûåc...
Mi qut cố cấc thânh phêìn dinh dûúäng khưng thïí thiïëu
àûúåc àưëi vúái sûác khỗe, bao gưìm àûúâng, protein, lipid, vitamin, axit
hûäu cú, chêët khoấng... Ngûúâi bõ cao huët ấp, bïånh mẩch vânh,




Hâ Duåt Phi - Vûúng Lúåi Kiïåt

12

àau dẩ dây, suy dinh dûúäng, cú thïí suy nhûúåc sau khi ưëm... ùn
qut rêët cố lúåi.
Xú qut võ àùỉng, tđnh bịnh, cố vitamin P, gip phông chûäa
cao huët ấp, rêët cố đch àưëi vúái ngûúâi cao tíi. Nố cng cố tấc dng
àiïìu hôa khđ, tan àúâm, thưng lẩc, thưng kinh, thûúâng dng trõ cấc
chûáng khđ trïå kinh lẩc, ho tûác ngûåc, ho ra mấu...
Hẩt qut võ àùỉng, tđnh bịnh, cố cưng hiïåu àiïìu hôa khđ, giẫm
àau, tan u cc, thûúâng dng chûäa sa nang, sûng àau tinh hoaân,
àau lûng, viïm tuyïën sûäa, ung thû v giai àoẩn àêìu...
Lấ qut võ àùỉng, tđnh bịnh, cố tấc dng trúå gan, hânh khđ,
tiïu thng, tan u cc, dng chûäa cấc chûáng àau mẩng sûúân, sa

nang, àau v, u cc úã v.
Vỗ qut xanh tđnh êëm, võ àùỉng, cay, cố tấc dng trúå can, phấ
khđ, tan u cc, tiïu tđch trïå, dng chûäa cấc chûáng àau chûúáng
mẩng sûúân, sa nang, cûúng vuá, u cuåc vuá, àau daå dây, ùn khố tiïu,
sưët rết lêu ngây thânh bấng bng.
Qut chùèng nhûäng àểp mùỉt, mi thúm, cố thïí dng lâm cêy
cẫnh mâ ùn quẫ lẩi ngon, bưí. Mổi bưå phêån ca cêy qut àïìu cố thïí
dng lâm thëc chûäa bïånh, bưìi bưí sûác khỗe; quẫ àống hưåp, lâm
mûát, vỗ sêëy khư chûng cêët thânh tinh dêìu... àïìu àûúåc.

Cấc bâi thëc chỷọa bùồnh bựỗng quyỏt:
- Chỷọa caóm maồo: Voó quyỏt tỷỳi 30 gam, phông phong 15 gam,
àưí 3 cưëc nûúác, sùỉc lêëy 2 cưëc, hôa àûúâng trùỉng ëng lc nống 1 cưëc,
sau nûãa giúâ hêm nống ëng tiïëp 1 cưëc côn lẩi.
- Chûäa nưn mûãa: Vỗ qut 10 gam, lấ t bâ 15 gam, bổc vẫi,
sùỉc nûúác ëng.
- Viïm tuën sûäa: Hẩt qut tûúi 30 gam, cho đt rûúåu, rang
khư, àưí nûúác sùỉc ëng.
- Ho nhiïìu àúâm: Cất hưìng (mưåt loẩi vỗ qut chïë) 10 gam, bưåt
xun bưëi 3 gam, lấ t bâ chïë 15 gam, sùỉc ëng.
- Sa nang, sûng tinh hoaõn: Haồt quyỏt, tiùớu hửỡi hỷỳng lỷỳồng
bựỗng nhau, rang vâng, tấn bưåt, mưỵi ngây ëng 3-6 gam vúái rûúåu
êëm.
- Àau lẩnh bng: Trêìn bị 6 gam, ư dûúåc 3 gam, gûâng 3 gam,
sùỉc ëng.



Nhỷọng baõi thuửởc trừ bùồnh bựỗng traỏi cờy

13

- Keỏm ựn: Trêìn bị 6 gam, tiïu tam tiïn 6 gam, kï nưåi kim
(mâng mïì gâ) 6 gam, sùỉc ëng.
- Àau chûúáng mẩng sûúân: Xú qut (cất lẩc) 10 gam, vỗ qut
xanh 10 gam, hûúng ph 10 gam, sùỉc ëng.

Bđ mêåt chûäa bïånh ca quẫ dûáa
Quẫ dûáa cố nhiïìu nûúác, võ ngổt pha chua rêët ngon, mi thúm
àùåc biïåt, lâ mưåt trong cấc thûá hoa quẫ tûúi àûúåc nhiïìu ngûúâi ûa
chång. Àưng y phên loẩi dûáa thåc võ ngổt chất, tđnh bịnh, cố tấc
dng giẫi khất nống, lúåi tiïu hốa, ngûâng tẫ. Men dûáa gip dẩ dây
phên giẫi protein, lâm thûác ùn dïỵ tiïu. Sau khi ùn nhiïìu thõt, múä,
ùn dûáa rêët cố lúåi. Ngoâi ra, chêët àûúâng, mëi vâ men trong dûáa côn
cố tấc dng lúåi tiïíu, chûäa viïm thêån, cao huët ấp, ph thng. Àưëi
vúái bïånh viïm phïë quẫn, ho, nố cng cố tấc dng àiïìu trõ hưỵ trúå.
Tuy nhiïn, cố mưåt sưë ngûúâi sau khi ùn dûáa xët hiïån dõ ûáng
"ngưå àưåc dûáa": Thûúâng sau 15 pht hóåc 1 giúâ, bïånh nhên thêëy àau
bng, bìn nưn, ài lỗng, àưìng thúâi cố cấc biïíu hiïån mêỵn cẫm nhû
àau àêìu, chống mùåt, mêín àỗ da, ngûáa toân thên, tay chên vâ lûúäi
cûáng àúâ, nghiïm trổng hún cố thïí ngêët àưåt ngưåt. Do àố, nhûäng
ngûúâi bõ dõ ûáng dûáa khưng àûúåc ùn. Trûúác khi ùn, cố thïí lâm cho
mưåt phêìn axđt hûäu cú bõ phên giẫi trong nûúác mëi, lâm giẫm
nguy cú ngưå àưåc dûáa. Dûáa sau khi xất mëi ùn àêåm aõ, ngoồt ngaõo
hỳn.

Mửồt sửở baõi thuửởc chỷọa bùồnh bựỗng dỷỏa:
- Viïm råt, tiïu chẫy: Lấ dûáa 30 gam sùỉc ëng.
- Cẫm nống phiïìn khất: 1 quẫ dûáa giậ nất lêëy nûúác, hôa nûúác
sưi àïí ngåi ëng.

- Viïm thêån: Dûáa quẫ 60 gam, rïỵ cỗ tranh tûúi 30 gam, sùỉc
ëng thay nûúác chê.
- Rưëi loẩn tiïu hốa: Dûáa 1 quẫ, qut 2 quẫ, ếp lêëy nûúác ëng.
- Viïm phïë quẫn: Dûáa quẫ 120 gam, mêåt ong 30 gam, lấ t
bâ 30 gam, sùỉc ëng.




Haâ Duyïåt Phi - Vûúng Lúåi Kiïåt

14

Dûa hêëu - chuáa tïí ca cấc loâi dûa trong ma hê
Dûa hêëu vưën cố qụ hûúng úã chêu Phi. Do giưëng dûa nây
àûúåc àûa sang Trung Qëc tûâ phđa Têy Vûåc nïn ngûúâi Trung Qëc
gổi lâ "dûa Têy".
Dûa hêëu ngổt, nhiïìu nûúác, mất bưí, àûúåc coi lâ thûá quẫ giẫi
khất qu giấ. Tûâ thõt quẫ àïën ci vỗ àïìu cố tấc dng phông bïånh
chûäa bïånh. Dên gian àậ cố cêu "Ngây hê ùn 3 miïëng dûa hêëu,
thëc thang cấc loẩi khưng cêìn túái". Mưåt nhâ y hổc nưíi tiïëng àúâi
Thanh tûâng viïët trong cëc "Ty tûác cû êím thûåc phưí" (thûåc àún ùn
ëng theo tơnh dûúäng nghó ngúi): "Dûa hêëu ngổt lẩnh, giậ rûúåu,
chûäa viïm hêìu hổng, lúã miïång, trõ àưåc nhiïåt...". Cố thïí thêëy tấc
dng chûäa bïånh nhêët àõnh ca dûa hêëu àưëi vúái cấc chûáng phïë
nhiïåt, võ nhiïåt, cẫm nống, sưët cao, têm phiïìn miïång khất, sûng
hêìu hổng, viïm niïm mẩc miïång, ài tiïíu nûúác àỗ, viïm thêån ph
thng, say rûúåu...
Y hoồc hiùồn aồi qua nghiùn cỷỏu aọ chỷỏng minh rựỗng chêët
àûúâng, mëi, axit hûäu cú trong dûa hêëu cố tấc dng chûäa trõ viïm

thêån vâ lâm hẩ huët ấp; vị lûúång àûúâng thđch húåp lâm lúåi tiïíu,
lûúång mëi kali lâm tiïu viïm úã thêån, chêët men trong dûa hêëu cố
khẫ nùng chuín hốa protein khưng hôa tan thânh protein hôa
tan, tùng cûúâng dinh dûúäng cho bïånh nhên viïm thêån; loaåi àûúâng
tưíng húåp trong dûa hêëu côn cố tấc dng hẩ huët ấp.
Vỗ dûa hêëu võ ngổt tđnh hân, cố tấc dng thanh nhiïåt, giẫi
àưåc, giấng hỗa, trûâ phiïìn, chûäa thêëp, lúåi tiïíu tiïån. Vâo ma thu,
khđ hêåu hanh khư, dïỵ viïm hổng vâ lúã miïång lûúäi, viïåc ùn dûa hêëu
cng cố cưng hiïåu nhêët àõnh.
Viïåc pha chïë dûa hêëu thânh dẩng kem dng ngoâi da cố thïí
chûäa viïm sûng hổng, lúã mếp rêët tưët.
Ngoâi ra, hẩt dûa hêëu cố cưng hiïåu lâm mất phưíi, tan àúâm,
nhån trâng, lúåi tiïu hốa. Rïỵ vâ lấ dûa hêëu vâo ma hê chûäa àûúåc
bïånh tiïu chẫy, kiïët l.
Tuy dûa hêëu lâ thûá giẫi khất tưët nhûng khưng nïn ùn quấ
nhiïìu trong mưåt lêìn, nhêët lâ àưëi vúái nhûäng ngûúâi tị võ hû hân.




Nhỷọng baõi thuửởc trừ bùồnh bựỗng traỏi cờy

15

Nhỷọng baõi thuửởc chỷọa bùồnh bựỗng dỷa hờởu:
- Viùm thờồn: Voó dỷa hờởu, rïỵ cỗ tranh mưỵi thûá 60 gam, sùỉc
ëng.
- Ph thng: Vỗ dûa hêëu, vỗ bđ àao, àêåu àỗ, phc linh, mưỵi
loẩi 30 gam, sùỉc ëng.
- Cao huët ấp: Vỗ dûa hêëu 30 gam, vỗ bđ àao 30 gam, ngûu

têët 15 gam, sùỉc ëng.
- Cẫm nống: Nûúác ếp dûa hêëu mưåt cưëc to, ëng vâi lêìn.
- Àau hổng: Xõt kem dûa hêëu vâo chưỵ hổng àau.
- Giẫi rûúåu: Nûúác ếp dûa hêëu mưåt cưëc to, ëng vâi lêìn.
- Àấi thấo àûúâng: Vỗ dûa hêëu 60 gam, cêíu k tûã 15 gam,
thiïn hoa phiïën 12 gam, ư mai 10 gam, sùỉc ëng.
- Kiïët l ra mấu: Nûúác ếp dûa hêëu 1 cưëc, hôa àûúâng àỗ, ngây
ëng 3 lêìn.
- Lúã loết miïång: Dng kem dûa hêëu bưi.
- Chûäa bỗng: Vỗ dûa hêëu sêëy khư, tấn thânh bưåt, trưån dêìu
vûâng bưi.

Quẫ vẫi
Dûúng Qu Phi lâ mưåt tuåt thïë m nhên trong lõch sûã
Trung Qëc. Sûå nưíi tiïëng vïì sùỉc àểp cố mưëi liïn quan nhêët àõnh
àïën súã thđch ùn vẫi ca nâng. Quẫ vẫi vỗ àỗ hưìng, ci trùỉng mâu
sûäa nộn nâ, mổng nûúác, àûa vâo miïång àậ tan, ngổt ngâo thúm
tho, lâm sao mâ Dûúng Qu Phi khưng thđch. Àûúâng Minh Hoâng
mën lâm vui lông nâng, àậ bùỉt àûa vẫi tûâ phûúng Nam xa xưi
mêëy ngân dùåm túái Trâng An. Ngûåa chúã vẫi phẫi thay nhau phi
nhanh sët ngây àïm, chïët khưng biïët bao nhiïu con. Nhiïìu nhâ
thú àûúng thúâi nhû Àưỵ Ph, Àưỵ Mc àậ sấng tấc nhûäng vêìn thú àẫ
kđch viïåc laâm trïn cuãa Àûúâng Minh Hoaâng. Song sûå kiïån trïn cng
chûáng tỗ giấ trõ cao qu ca quẫ vẫi.
Danh y àúâi Minh lâ L Thúâi Trên àậ viïët trong "Bẫn thẫo
cûúng mc": "Viïåc thûúâng xun ùn vẫi sệ gip bưí nậo, khỗe ngûúâi,
chûäa àûúåc bïånh trâng nhẩc, ung ngổt, khai võ lúåi tị. Ci vẫi khư bưí
ngun khđ, lâ loẩi thëc bưí cho ph nûä vâ ngûúâi giâ ëu".

Haâ Duyïåt Phi - Vûúng Lúåi Kiïåt

16

Danh y Vûúng Thïë Hng àúâi Thanh thị nối: "Vẫi tđnh êëm, võ
ngổt, mi thúm, thưng thêìn đch trđ, tùng tinh ty, thïm huët dõch,
chûäa hưi miïång, giẫm àau, bưí têm, dûúäng can huët, quẫ àểp, ùn
tûúi câng tưët". Qua àố, cố thïí thêëy vẫi lâ thûá quẫ cố giấ trõ bưí hû,
lâm àểp, nhån da, kếo dâi tíi thổ.
Y hổc hiïån àẩi àậ phên tđch thêëy vẫi cố thânh phêìn dinh
dûúäng gưìm protein, lipid, cấc vitamin B1, B2, C, axđt hûäu cú,
àûúâng gluco, xarcaro, canxi, phưët pho, sùỉt... Ci, hẩt, vỗ quẫ vẫi
àïìu lâ võ thëc. Vẫi cố tấc dng àiïìu trõ àưëi vúái cấc bïånh thiïëu
mấu, tim àêåp loẩn nhõp, mêët ng, miïång khư khất, hen, trâng
nhẩc, trễ con lïn àêåu... Hẩt vẫi cố thïí chûäa sa nang, can khđ tđch
t, àau dẩ dây... Vỗ quẫ vẫi chûäa bùng huët úã ph nûä.
Quẫ vẫi ùn tûúi, ùn khư, dng lâm thëc àïìu tưët. Tuy nhiïn,
khưng nïn ùn nhiïìu trong mưåt lêìn. Ùn nhiïìu vẫi mưåt lc cố thïí
gêy nống, lâm rưëi loẩn chuín hốa àûúâng trong cú thïí, tẩo thânh
"dõ ûáng ùn vẫi" (tûác hẩ huët àûúâng). Ngûúâi bõ nhể thị thêëy bìn
nưn, ra mưì hưi, miïång khư khất, mïåt mỗi; bõ nùång thị nhûác àêìu,
mï man. Cấc chấu nhỗ câng khưng nïn ùn nhiïìu vẫi mưåt lc.

Cấc bâi thëc chûäa bïånh bựỗng quaó vaói:
- Thiùởu maỏu: Cuõi vaói khử, taỏo taõu mưỵi loẩi 10 quẫ, sùỉc ëng.
- Trâng nhẩc: Ci vẫi khư 10 quẫ, rau cêu 30 gam, sùỉc vúái
nûúác, pha rûúåu ëng.
- Sa nang: Hẩt vẫi, hẩt qut, tiïíu hưìi hûúng, diïn hưì sấch
mưỵi loẩi 9 gam, sùỉc ëng.

- Trễ em àấi sốn: Mưỵi ngây cho ùn 12 quẫ vẫi khư.
- Súãi khưng mổc: Ci vẫi 10 quẫ sùỉc ëng.
- Tiïu chẫy: Vỗ quẫ vẫi, ư mai, ưíi mưỵi loẩi 10 gam, sùỉc ëng.
- Di tinh: Vỗ quẫ vẫi, ng võ tûã, kim anh tûã mưỵi loẩi 10 gam,
sùỉc ëng.

Quẫ trấm chua
Trấm chua cố ci cûáng, múái ùn vâo cố võ chua chất, nhai lêu
múái thêëy thúm miïång, ùn rưìi coân dû võ.




Nhỷọng baõi thuửởc trừ bùồnh bựỗng traỏi cờy

17

Cuõi vaõ nhờn hẩt trấm àïìu cố thïí dng lâm thëc. Ci cố
nhûäng chêët dinh dûúäng nhû protein, lipid, àûúâng, vitamin C,
canxi, phöët pho, sùỉt... Nhên hẩt chûáa nhiïìu lipid, cố thïí ếp thânh
dêìu. Trấm võ chua, ngổt, tđnh êëm, cố cưng hiïåu thanh nhiïåt, giẫi
àưåc, lúåi hêìu, tan àúâm, sinh tên dõch, chûäa khư khất, khai võ, giấng
khđ, trûâ phiïìn, tónh rûúåu. Trong cën "Bẫn thẫo cûúng mc" cố ghi:
Trấm lâ thûá quẫ "sinh tên dõch, giẫm phiïìn khất, trõ àau àêìu, àau
hổng; nhai nët lêëy nûúác cố thïí giẫm ngưå àưåc, dõ ûáng do ùn cua cấ.

Nhiïìu bâi thëc chûäa bïånh bựỗng traỏm:
- Viùm hoồng: Cuõi traỏm xanh 60 gam, ninh k thânh nûúác
sấnh àùåc, thïm 30 gam phên chua, nêëu thânh dẩng cao. Ngây
dng 9 gam, chia 3 lêìn.

- Bïånh hoẩi huët: Trấm tûúi 30 quẫ sùỉc ëng ngây 1 thang,
dng liïìn trong vâi tìn.
- Nễ da do lẩnh: Hẩt trấm àưët thânh tro, trưån múái múä lúån bưi.
- Kiïët lyồ ra maỏu: Traỏm vaõ ử mai lỷỳồng bựỗng nhau ửởt thaõnh
tro, mửợi ngaõy 9 gam, uửởng bựỗng nỷỳỏc cỳm.
- Nûát mưi, lúã mếp: Trấm xanh sao, tấn bưåt, trưån múä lúån àïí
bưi.
- Hốc xûúng cấ: Hẩt trấm non nghiïìn nất, ngêåm nët dêìn.
- Ngưå àưåc do ùn cấ: Trấm xanh 30 gam sùỉc ëng.
- Trễ em bõ súãi: Ci trấm xanh 30 gam sùỉc ëng.

Tấc dng chûäa bïånh ca anh àâo
Anh àâo quẫ trôn vâ àỗ nhû viïn ngổc, trong sët, long lanh,
võ ngổt. Cêy anh àâo thåc hổ tûúâng vi, hoa núã vâo thấng 3, 4,
sang thấng 5 quẫ chđn. Quẫ anh àâo võ ngổt, tđnh êëm, àûúåc cấc nhâ
y hổc tûâ xûa coi trổng. Cën Àiïìn Nam bẫn thẫo viïët "Anh àâo
chûäa mổi chûáng bïånh hû, cố tấc dng bưí ngun khđ, nhån da
tốc, ngêm rûúåu ëng chûäa bïånh liïåt nûãa ngûúâi, àau lûng, àau
chên, tûá chi khố cûã àưång do phong thêëp"...
Hẩt anh àâo tđnh êëm, cố cưng hiïåu giẫi àưåc, mổc súãi, ra mưì
hưi, tiïu àúâm, tan nhoåt.




Hâ Duåt Phi - Vûúng Lúåi Kiïåt

18

Lấ anh àâo võ ngổt tđnh êëm, cố tấc dng ưn võ, kiïån t, cêìm

mấu, giẫi àưåc. Lấ anh àâo giậ nất chûäa àûúåc ghễ lúã.
Rïỵ cêy anh àâo tđnh bịnh, võ ngổt, cố tấc dng àiïìu hôa khđ
huët, chûäa àûúåc bïånh àau bng kinh, tùỉc kinh do khđ huët
khưng àiïìu hôa úã ph nûä. Nố côn cố tấc dng têíy giun àa, sất
trng.
Trong thânh phêìn quẫ anh àâo cố nhiïìu chêët sùỉt, cûá 500
gam quẫ cố 300 gam sùỉt, cao gêëp 20 lêìn so vúái qut, tấo têy, lï.
Àêy lâ thûá quẫ chûáa nhiïìu sùỉt nhêët. Ngoâi ra, anh àâo côn chûáa
vitamin A, B, C, rêët cố lúåi cho bïånh nhên thiïëu mấu do thiïëu sùỉt.
Anh àâo tđnh êëm, nống nïn ngûúâi bïånh tủnh nhiùồt kiùng duõng.

Caỏc phỷỳng thuửởc chỷọa bùồnh bựỗng anh àâo:
- Bỗng: Quẫ anh àâo tûúi ếp lêëy nûúác, bưi vâo vïët bỗng.
- Sa nang: Hẩt anh àâo 60 gam rang vỳỏi giờởm, taỏn bửồt, mửợi
ngaõy uửởng 15 gam bựỗng nûúác àun sưi.
- Rùỉn vâ cưn trng cùỉn: Lấ anh àâo giậ lêëy nûúác, mưỵi ngây
ëng nûãa chến vúái rûúåu, àùỉp bậ vâo vïët thûúng.
- Giun àa: Rïỵ anh àâo 10 - 20 gam, sùỉc ëng.
- Phông súãi: Hẩt anh àâo 30 hẩt, giậ nất, hânh cẫ rïỵ 10 c,
sùỉc ëng. Khi ëng cố thïí tra thïm đt àûúâng vûâa à. Mưỵi ngây 2
lêìn.
- Mn nhổt: Hẩt anh àâo nghiïìn vúái giêëm, bưi.
- Àau lẩnh bng: Cânh anh àâo àưët thânh than, tấn bưåt,
ëng vúái rûúåu hêm nống.

Thẫo mai: đch thổ kiïån võ
Thẫo mai hịnh dấng giưëng quẫ tim gâ, mâu àỗ, ci mïìm,
nhiïìu nûúác, chua ngổt, khưng cố vỗ cng khưng cố hẩt, mang mi
võ thúm ngon àùåc biïåt. Àêy lâ loẩi quẫ tûúi giâu chêët dinh dûúäng,
àûúåc nhiïìu ngûúâi ûa chång.

Theo phên tđch khoa hổc, trong 100 gam thẫo mai cố 1 gam
protein, 0,6 gam lipid, 5,7 gam húåp chêët carbon, 1,1 mg sùæt, 0,01
mg caroten, 1,4 gam cenlulose, 0,6 gam chêët vöi, 32 mg canxi, 41




Nhỷọng baõi thuửởc trừ bùồnh bựỗng traỏi cờy

19

mg phửởt pho, 0,3 mg axit hûäu cú, 35 gam vitamin C, caác loẩi
àûúâng...
Hâm lûúång vitamin C trong thẫo mai cao hún 10 lêìn so vúái
tấo têy, nho. Vitamin C dïỵ bõ phên giẫi khi àun nống; vị vêåy, ùn
tûúi thẫo mai sệ têån dng àûúåc nhiïìu vitamin C.
Chêët khoấng trong thẫo mai khaỏ phong phuỏ, coỏ taỏc duồng
iùỡu chúnh sỷồ cờn bựỗng axit vâ kiïìm trong cú thïí, cố nghơa quan
trổng àưëi vúái sûå sinh trûúãng, phất dc. Thẫo mai võ ngổt, chua, cố
cưng dng mất phưíi, tan àúâm, bưí hû bưí huët, bưí dẩ dây, giẫm tđnh
múä, nhån trâng thưng tiïån...
Axit hûäu cú trong thẫo mai cố tấc dng phên giẫi lipid trong
thûåc phêím, kđch tđch tiïu hốa, ùn ngon miïång. Chêët keo quẫ cố
khấ nhiïìu trong thẫo mai khưng àûúåc hêëp th vâo cú thïí. Nhûng
nố cố tấc dng giûä nûúác, kđch thđch ra nhiïìu dõch võ vâ tùng cûúâng
sûå co bốp ca råt, trúå gip cho àẩi tiïån dïỵ dâng, loẩi trûâ
cholestriron vâ kim loẩi nùång dû thûâa, cố tấc dng nhêët àõnh àưëi
vúái viïåc àiïìu trõ bïånh mẩch vânh, cao huët ấp, xú cûáng àưång
mẩch, tấo bốn, suy nhûúåc cú thïí, thiïëu mấu...

Cấc bâi thëc chûäa bïånh bựỗng thaóo mai:
- Ho do phùở nhiùồt: Nỷỳỏc thaóo mai tûúi, nûúác chanh, nûúác ếp
lï tûúi mưỵi loẩi 50 gam, mêåt ong 15 gam, trưån àïìu ëng.
- Thiïëu mấu do khđ hû: Thẫo mai 100 gam, hưìng tấo 50 gam,
vẫi khư 30 gam, gẩo nïëp 150 gam, nêëu thânh chấo ùn.
- Rưëi loẩn tiïu hốa: Thẫo mai 100 gam, sún tra 30 gam, sùỉc
ëng.
- Múä mấu: Thẫo mai 100 gam, sún tra 30 gam, lấ sen 15 gam,
vỗ vâ hẩt bđ àao mưỵi thûá 15 gam, sùỉc ëng.
- Bïånh nhiïåt phiïìn khất: Thẫo mai ếp lêëy nûúác, cho đt àûúâng
vâ mëi àïí ëng.
- Tấo bốn: Thẫo mai 50 gam, dêìu vûâng vûâa à, giậ nất, trưån
àïìu, ëng vâo lc àối.




Hâ Duåt Phi - Vûúng Lúåi Kiïåt

20

Quẫ dûâa bưí tim, lúåi tiïíu
Dûâa cố nhiïìu nûúác, võ ngổt, ci ùn giôn thúm, giâu chêët dinh
dûúäng. Nûúác dûâa, ci dûâa, dêìu dûâa, vỗ dûâa, rïỵ dûâa àïìu lâ võ thëc
tưët dng chûäa bïånh.
Chêët dinh dûúäng trong nûúác dûâa khaá phong phuá, bao gưìm
vitamin C, sùỉt, phưët pho, canxi, kali, magiï, natri, cấc chêët khoấng
khấc, lipid, protein, àûúâng... Nûúác dûâa lâ loẩi nûúác giẫi khất cố giấ
trõ.
Ci dûâa trùỉng nhû ngổc, ùn giôn vaâ thúm, hûúng võ nhû sûäa.

Quãa caâng giaâ, lûúång lipid, protein câng nhiïìu, cấc thûá quẫ khấc
khố sấnh àûúåc.
Theo Àưng y, nûúác dûâa cố võ ngổt, tđnh húi nống. Viïåc ëng
nûúác dûâa thûúâng xun cố tấc dng khỗe tim, lúåi tiïíu, trûâ giun,
ngûâng tiïu chẫy. Ci dûâa võ ngổt, tđnh bịnh, khưng àưåc, cố tấc
dng đch khđ, trûâ phong, nhån da. Dêìu dûâa dng ngoâi da cố thïí
chûäa lúã ngûáa, dõ ûáng mêín ngûáa do lẩnh, viïm da do thêìn kinh, hùỉc
lâo... Gấo dûâa tđnh bịnh, võ ngổt, khưng àưåc, cố thïí chûäa àau tûác
ngûåc, àau gên cưët. Rïỵ cêy dûâa thûúâng dng chûäa chẫy mấu cam,
nưn mûãa, bïånh tẫ, xët huët...
Nhû vêåy, cẫ cêy dûâa àïìu lâ nhûäng võ thëc hay chûäa bïånh.
Dêìu dûâa, nûúác dûâa côn dng lâm nûúác giẫi khất, bấnh kểo. Gấo
dûâa cố thïí dng lâm bất, lâm gấo, lâm mi. Lấ dûâa cố thïí àan
quẩt, lỳồp nhaõ...

Caỏc baõi thuửởc chỷọa bùồnh bựỗng dỷõa:
- Tờm tyõ hû: Ci dûâa 100 gam, ci nhận 50 gam, gẩo nïëp 150
gam, nêëu chấo ùn.
- Viïm thêån ph nïì: Nûúác dûáa, nûúác dûâa, nûúác rïỵ cỗ tranh,
nûúác rïỵ cỗ lau mưỵi loẩi 30 gam, trưån àïìu ëng.
- Nưn mûãa: Nûúác dûâa 2 chến nhỗ, rûúåu nho 1 chến nhỗ, thïm
10 giổt nûúác gûâng, trưån àïìu ëng.
- Têíy giun àa: Nûúác dûâa, ci dûâa mưỵi loẩi 50 gam, ư mai 15
gam, vỗ lûåu, rïỵ lûåu 10 gam, sùỉc ëng.
- Àau gên cưët: Vỗ dûâa, ci vỗ qut, hûúng ph, rïỵ àâo mưỵi
thûá 20 gam, sùỉc ëng.



Nhỷọng baõi thuửởc trừ bùồnh bựỗng traỏi cờy

21

- Neó da do lẩnh: Dêìu dûâa vûâa à, vỗ qa hưìng 50 gam, àưët
toân tđnh, nghiïìn thânh bưåt, trưån àïìu àïí bưi.
- Viïm da lúã ngûáa: Dêìu dûâa vûâa à, hẩnh nhên vûâa à giậ
nất, trưån àïìu àïí bưi.
- Hùỉc lâo, nêëm tưí àóa chên: Lấ àâo tûúi giậ nất vùỉt lêëy nûúác,
dêìu dûâa vûâa à, trưån àïìu àïí bưi.

Quẫ qët: Lâm dïỵ tiïu, tan àúâm
Qët tûâ lêu àậ àûúåc ngûúâi Trung Qëc dng ùn tûúi, lâm
mûát, cố tấc dng àiïìu hôa khđ, tan àúâm, tiïu hốa thûác ùn, lúåi dẩ
dây. Cêy qët lấ xanh dây, quẫ vâng ống sai chi chđt, côn lâ loẩi
cêy cẫnh àểp trong nhâ.
Quẫ qët ùn cố mi thúm, võ chua ngổt, vỗ cố chêët dêìu cay
thúm. Qua phên tđch, qët giâu chêët vitamin C, cấc loẩi àûúâng,
dêìu bay húi. Theo Àưng y, qët võ cay ngổt, húi chua, tđnh êëm, lâm
tan àúâm, giẫm ho, àiïìu hôa khđ, kiïån t. Ùn qët vúái lûúång àûúâng
phên húåp l cố thïí chûäa ho hen do phong hân úã ngûúâi giâ; ùn quẫ
tûúi chûäa rưëi loẩn tiïu hốa, àau dẩ dây. Dng qët, thiïn trc
hoâng, gûâng tûúi sùỉc ëng liïìn 3 ngây chûäa àûúåc bïånh ho gâ trễ
em. Qët ûúáp àûúâng ùn cố tấc dng khai võ, àiïìu hôa khđ...

Mưåt sửở baõi thuửởc chỷọa bùồnh bựỗng quờởt:
- Caóm maồo: Laỏ qët 30 gam, àưí 3 bất nûúác sùỉc côn 1 bất, hôa
àûúâng vûâa à, ëng lc nống.
- Nưn mûãa: Vỗ qët, gûâng tûúi, àưët nung mưỵi thûá 9 gam, sùỉc
ëng.
- Nghển: Vỗ qët 20 gam, sêëy khư, tấn thânh bưåt, sùỉc ëng

nống.
- Sa nang sûng àau: Rïỵ qët 15-16 gam, sùỉc ëng.
- Ho nhiïìu àúâm: Qët 5 quẫ, àûúâng phên vûâa à, hêëp cấch
thy, ngây ùn 2 lêìn, liïìn trong 3 ngây.
- Àau chûúáng bng: Qët tûúi ùn liïìn 10 quẫ lc àối.
- Ho gâ trễ em: Qët 10 gam, gûâng tûúi 6 gam, thiïn trc
hoâng 6 gam, sùỉc ëng, mưỵi ngây 1 lêìn.




Hâ Duåt Phi - Vûúng Lúåi Kiïåt

22

Mđa: Thang thëc phc mẩch trong thiïn nhiïn
Nhâ thú àúâi Àûúâng lâ Vûúng Duy tûâng viïët: "Bậo thûåc bêët tu
sêìu nưåi nhiïåt, àẩi quan hâm hûäu giấ tûúng hân" (Ùn no xin chúá lo
nưåi nhiïåt, quan lúán hậy côn nûúác mđa hân). Qua àố, cố thïí thêëy tấc
dng thanh nhiïåt tiïu cúm, giẫi àưåc ca mđa, àậ àûúåc ngûúâi xûa
biïët àïën tûâ lêu.
Truìn thuët kùớ rựỗng: Nguồy Vựn ùở Taõo Phi thỳõi Tam Quửởc
thủch ùn mđa. Mưỵi khi ưng ta bân viïåc qëc gia àẩi sûå vúái cấc àẩi
thêìn àïìu sai thåc hẩ àïí sùén mđa àậ rûãa sẩch, vûâa ùn vûâa bân
cưng viïåc. Bân viïåc nûúác xong, khi bậi triïìu ưng ta lẩi cêìm cêy mđa
lâm gêåy chưëng àïí ài.
Trong dên gian Trung Qëc côn lûu truìn têåp tc ngây tïët
àïën, hổ hâng bâ con tùång mđa vúái nghơa tûâng àưët tûâng àöët cao
lïn, nùm nay töët hún nùm trûúác.
Danh y Vûúng Thïë Hng àúâi nhâ Thanh àậ viïët trong cën

"Ty tûác cỷ ờớm thỷồc phửớ" rựỗng: "Mủa ngoồt maỏt, thanh nhiùồt, àiïìu
hôa chûác nùng dẩ dây, nhån trâng, giậ rûúåu, hẩn chïë giun àuäa,
tan àúâm, tùng chêët dõch, duâng chûäa söët cao, kiïët lyå do noáng trong,
trõ ho do nhiïåt, úå húi, lúåi cho hêìu hổng, mẩnh gên cưët, trûâ phong,
dûúäng huët, àẩi bưí êm t". Trïn lêm sâng, àưng y thûúâng dng
mđa àïí àiïìu trõ cấc chûáng khư miïång lûúäi, tên dõch thiïëu, tấo bốn,
rưëi loẩn tiïu hốa, nưn mûãa úå húi, khố tiïíu tiïån, sưët cao. Vị vêåy mđa
àûúåc mïånh danh lâ "phc mẩch thang" tûå nhiïn.
Y hổc hiïån àẩi qua nghiïn cûáu cho biïët trong mđa giâu
protein, lipit, canxi, phưët pho, sùỉt, vitamin, àùåc biïåt hâm lûúång
àûúâng khoẫng 18%. Thânh phêìn àûúâng trong mđa gưìm 3 loẩi:
xacarư, glucư vâ glucưza dïỵ àûúåc cú thïí hêëp th, cố tấc dng phông
bïånh àấi thấo àûúâng, bïånh vïì rùng vâ phông ngûâa lipit mấu tùng.
Loẩi gó mêåt côn cố tấc dng hẩn chïë tïë bâo ung thû.

Cấc bâi thëc chûäa bïånh bựỗng mủa:
Viùm daồ daõy maồn tủnh: Nỷỳỏc mủa 1 cửởc, nûúác gûâng mưåt đt,
trưån àïìu, ngây ëng 2 lêìn.
Sưët phiïìn khất: Mđa, c nùn vûâa à dng: rûãa sẩch, thấi vn,
sùỉc ëng thay nûúác chê.




Nhỷọng baõi thuửởc trừ bùồnh bựỗng traỏi cờy

23

Ho do hỷ nhiïåt: Mđa vûâa à dng cùỉt vn, àưí gẩo dđnh vâo
nêëu chê ùn mưỵi ngây 2 lêìn vâo bíi sấng - chiïìu, mưỵi lêìn 1 bất.

Tấo bốn: Nûúác mđa, mêåt ong mưỵi thûá 1 cưëc nhỗ, trưån àïìu
ëng lc àối, ngây 2 lêìn vâo bíi sấng, bíi chiïìu.
Bìn nưn do thai nghến: Nûúác mđa 1 cưëc, nûúác gûâng tûúi 1
thịa, ngây ëng vâi lêìn.
Trễ em ra mưì hưi trưåm: Ùn mđa hóåc ëng nûúác mđa vâi lêìn
trong ngây.
Khố tiïíu tiïån: Mđa rûãa sẩch, thấi vn, rêu ngư, sa tiïìn thẫo,
sùỉc ëng ngây 2 lêìn (sấng - chiïìu).

Qa àâo trûúâng thổ
Nối àïën àâo, ngûúâi ta dïỵ liïn tûúãng àïën cêu chuån Tưn Ngưå
Khưng àẩi nấo thiïn cung ùn trưåm àâo tiïn trong "Têy du kyá". Thûá
àaâo tiïn 3000 nùm núã hoa, 3000 nùm kïët qa khiïën cho M Hêìu
Vûúng ùn khưng biïët chấn. Àâo thûúâng nùång 250 gam, cố qa to
nùång hún 500 gam. Qa àâo cố hịnh dấng vâ mâu sùỉc àểp, ùn ngổt
thúm, nûúác qa rêët nhiïìu.
Khưng phẫi ngêỵu nhiïn mâ ngûúâi ta ghếp "àâo" vúái "tiïn" vúái
"trûúâng thổ" thânh "àâo tiïn", "àâo trûúâng thổ". Hoa àâo rûåc rúä,
qa àâo dấng àểp, ùn ngon, chûáa nhiïìu thânh phêìn dinh dûúäng, cố
giấ trõ chûäa bïånh bẫo vïå sûác khỗe rêët cao. Trong 100 gam cuâi thõt
cuãa quãa àaâo chûáa 0,8 gam prötïin, 0,1 gam lipit, 7 gam gluxit, 8
mg vitamin B1, 2 mg vitamin B2, 6 mg vitamin C, cuâng mưåt sưë
loẩi axit hûäu cú, àûúâng glucư, glucưza. Cố thïí thêëy qa àâo àng lâ
thûá qa thûúång hẩng, kếo dâi tíi thổ.
Nhên hẩt àâo, hoa àâo, lấ, cânh, rïỵ àâo, nhûåa àâo àïìu lâ
nhûäng võ thëc qy.
Nhên hẩt àâo (àâo nhên) võ àùỉng ngổt, tđnh bịnh, cố cưng
hiïu phấ huët tan ûá, nhên tấo trún råt, cố tấc dng hoẩt huyïët
haânh huyïët, laâm tan huyïët tûå ûá, laâm tan àúâm, nhån trâng, àiïìu
hôa chûác nùng cú quan hư hêëp, giẫm ho. Trong àiïìu trõ lêm sâng,

àâo nhên côn thûúâng dng chûäa trõ bïë kinh, àau buång kinh, cao
huyïët aáp, viïm ruöåt thûâa, tuå huyïët sûng àau do chêën thûúng. Àöëi
vúái chûáng liïåt nûãa ngûúâi do tùỉc nghện mẩch mấu, àâo nhên cng
cố tấc dng àiïìu trõ nhêët àõnh.




Hâ Duåt Phi - Vûúng Lúåi Kiïåt

24

Rïỵ àâo dng ngoâi da cố tấc dng chûäa sûng àau, sùỉc ëng cố
thïí chûäa bïånh viïm gan vâng da.
Nhûåa àâo cố thïí chûäa kiïët l ra mấu, àấi thấo àûúâng, viïm
phïë quẫn.
Cânh àâo: Lêëy 6 - 8 cânh non, mưỵi cânh cố 6 - 8 lấ nhỗ, sùỉc
ëng trûúác khi lïn cún sưët rết 2 giúâ cố khẫ nùng khưng chïë àûúåc sưët
rết cún.
Hoa àâo: Dêìu hoa àâo trưån vúái kem bưi mùåt lâm da mùåt mõn
mâng. Hoa àâo trưån vúái ci bđ àao chûäa àûúåc tân nhang trïn mùåt,
nïëu ëng cố tấc dng lúåi tiïíu, àiïìu trõ phc thy (bấng nûúác) cố
hiïåu qa khấ tưët. Hoa àâo nêëu chấo lâ bâi thëc hay lâm hẩ khđ,
tiïu bấng nûúác.
Lấ àâo chùèng nhûäng tưn vễ àểp ca hoa àâo mâ côn lâ thûá
thëc diïåt sêu bổ, lấ àâo àem ngêm vâo chưỵ nûúác t àổng dng
diïåt bổ gêåy, thẫ xëng hưë xđ giïët àûúåc giôi. Lấ àâo àun lêëy nûúác
chûäa lúã ngûáa, ghễ, ph nûä viïm êm àẩo. Nïëu bõ ghễ nùång, àem lấ
àâo phúi khư trong bống rêm, nghiïìn tro trổn àïìu vúái múä lúån bưi.
Cêy àâo thåc hổ tûúâng vi, lâ cêy thên gưỵ rng lấ, dïỵ trưìng

vâ cho qa. Vâo tiïët xn, hoa àâo núã rưå, trúã thânh thûá cêy cẫnh
àểp. Qa àâo ùn lẩi ngon, cố giấ trõ dinh dûúäng cao.
Tuy nhiïn, khưng nïn ùn nhiïìu àâo vị àâo tđnh êëm, võ ngổt,
chua, cay, ùn nhiïìu dïỵ sinh nhiïåt bưëc hỗa, àêìy chûúáng bng, sinh
mn nhổt.
Têët cẫ cấc bưå phêån trïn cêy àâo àïìu lâ nhûäng võ thëc hay.

Mưåt sưë baõi thuửởc chỷọa bùồnh bựỗng aõo:
Phuõ thuọng, baỏng buồng: Hoa àâo phai 9 gam sùỉc ëng, mưỵi
ngây 1 -2 lêìn.
Àau bng: Rïỵ àâo 30 gam sùỉc ëng.
Àấi àc: Nhûåa cêy àâo 10 - 15 gam, cho àûúâng vûâa à, hêëp
cấch thu ùn.
Àấi thấo àûúâng: Nhûåa cêy àâo 15 gam, rêu ngư 60 gam, sùỉc
ëng.
Hû hân, ra mưì hưi trưåm: Bđch àâo khư 15 gam sùỉc ëng.




Nhỷọng baõi thuửởc trừ bùồnh bựỗng traỏi cờy

25

Hen suyùợn: aõo nhên, hẩnh nhên, hẩt tiïu mưỵi thûá 6 gam,
gẩo nïëp 10 hẩt cng tấn thânh bưåt, hôa vúái lông trùỉng trûáng, bưi
vâo lông bân tay, bân chên.
Thưí huët: Têìm gûãi àâo, ngố sen àưët thânh than, cỗ lấc, mưỵi
thûá 9 gam, sùỉc ëng.
Cố nhổt trong mi: Lấ àâo non giậ nất nhết vâo mi, mưỵi

ngây thay 3 lêìn.
Nêëm ùn chên, ghễ: Lêëy lấ àâo tûúi giậ nất, àùỉp.
Bïånh trơ: Lấ àâo, cố thïí dng cẫ rïỵ cêy àâo àun lêëy nûúác rûãa.
Viïm bống àấi: Àâo nhên 15 gam, hoẩt thẩch 30 gam, tấn
thânh bưåt ëng vúái nûúác lậ àun sưi.
Àau bng sau khi àễ: Àâo nhên 9 gam, àan bị 5 gam, hưìng
hoa 3 gam, sùỉc ëng.

Quẫ ngên hẩnh chûäa ho hen, àấi sốn
Ngên hẩnh côn gổi lâ bẩch qa - do vỗ qa ca nố mâu trùỉng
nộn. Cêy ngên hẩnh tûâ lc trưìng àïën khi cho qa phẫi mêët 20 - 40
nùm nïn àûúåc ngûúâi ta gổi lâ "cêy c giâ", "cêy ưng chấu" vị àúâi
ưng trưìng cêy, àúâi chấu ùn qa. Ngên hẩnh giâu chêët dinh dûúäng,
cố thïí mang xâo, lâm mûát vâ cấc chïë phêím khấc. Qa, hẩt nhên,
lấ cêy àïìu lâ nhûäng võ thëc qy.
Cêy ngên hẩnh cao to, hng vơ oai phong, lấ xanh rúân hịnh
rễ quẩt. Cêy cố tíi thổ rêët cao, cố thïí sưëng túái trïn 1000 nùm,
thûúâng thêëy úã cấc cha miïëu cưí nïn àûúåc tưn vinh lâ "Cêy thấnh".
Ma hê lấ cêy xanh tưët un tm, xôe bống rêm mất. Àïën ma thu,
qa mâu vâng kim sai chi chđt, tẩo nïn cẫnh sùỉc riïng ca ma
thu. Bốc ài lúáp vỗ ngoâi côn lẩi hẩt àûúåc gổi lâ "ngên hẩnh".
Trong "Bẫn thẫo cûúng mc", L Thúâi Trên triïìu àẩi nhâ
Minh tûâng viïët: "Ngên hẩnh, ùn chđn êëm phưíi đch khđ, trõ ho hen,
búát ài àấi nhiïìu, chûäa bẩch àúái, ùn sưëng hẩ àúám, tiïu àưåc sất
trng...". Trong àiïìu trõ lêm sâng ca Àưng y, ngên hẩnh thûúâng
àûúåc dng àiïìu trõ hen phïë quẫn, viïm phïë quẫn mẩn tđnh, lao
phưíi, àấi dùỉt, di tinh, bẩch àúái v.v.
Y hổc hiïån àẩi qua phên tđch aọ chỷỏng minh rựỗng: ngờn
haồnh chỷỏa nhiùỡu prửtùin, lipit, gluxit, vi lûúång sùỉt, kali, phưët pho,
canxi, axđt hûäu cú ngên hẩnh, chêët men ngên hẩnh... Cố tấc dng