Báo cáo " Cộng đồng ASEAN - tương lai và triển vọng hợp tác " doc

nghiên cứu - trao đổi
46 tạp chí luật học số 9/2007




ThS. Hồ ánh Nguyệt *
c tiờu thnh lp Cng ng ASEAN
vo nm 2020 c a ra trong
Tuyờn b ho hp ASEAN II (cũn c gi
l Tuyờn b Bali II), c cỏc nh lónh o
ASEAN kớ ti Bali (Indonesia) thỏng
10/2003. Cng ng ASEAN c d kin
hỡnh thnh da trờn ba tr ct l cng ng
an ninh (ASC), cng ng kinh t (AEC) v
cng ng vn hoỏ - xó hi (ASCC).
thc hin mc tiờu ny, Hi ngh cp
cao ASEAN ln th 10 c t chc vo
thỏng 11/2004 ti ViờngChn (Lo) ó ra
K hoch hnh ng AEC, ASC, ASCC v
Chng trỡnh hnh ng Viờng Chn (VAP)
vi nhng chng trỡnh, bin phỏp c th
nhm thc hin cỏc k hoch hnh ng
trong giai on t nm 2004 - 2010. Hi
ngh cp cao ASEAN ln th 12 Cebu
(Philippine) c t chc vo thỏng 1/2007
ó quyt nh thi hn hỡnh thnh Cng
ng ASEAN vo nm 2015, sm hn 5
nm so vi d kin ban u. Va qua, Hi

ngh B trng ngoi giao ASEAN ln th
40 Manila (Philippine) c t chc vo
thỏng 7/2007, mt ln na khng nh cam
kt ca cỏc nc thnh viờn tip tc n lc
xõy dng thnh cụng Cng ng ASEAN.
Cng ng ASEAN c hỡnh thnh s a
ASEAN t mt hip hi thnh mt cng
ng vng mnh v chớnh tr, liờn kt cht
ch v kinh t, hot ng hiu qu, nng
ng hn v thớch ng c vi cỏc thỏch
thc mi trong tỡnh hỡnh khu vc v th gii
phỏt trin nhanh chúng.
1. Cng ng an ninh ASEAN, mt
trong ba tr ct chớnh ca Cng ng
ASEAN, c thnh lp nhm mc ớch
thỳc y hp tỏc an ninh chớnh tr ca
ASEAN hng ti thit lp c mt
ụng Nam ho bỡnh v n nh, ú mi
nc sng bỡnh yờn, nhng nguyờn nhõn
xung t ó c loi b qua vic tụn trng
cụng lớ v lut phỏp v vic tng cng tinh
thn t cng quc gia v khu vc.
(1)

Trong Tuyờn b ho hp ASEAN II v
K hoch hnh ng ASC, cỏc nc ASEAN
ó nht trớ a ra nhng nguyờn tc v
phng chõm ch o quỏ trỡnh xõy dng
ASC l:
(2)

- Thỳc y hp tỏc chớnh tr v an ninh
ASEAN lờn tm cao mi, phự hp vi Tm
nhỡn ASEAN nm 2020 v khụng nhm t
ti hip c quc phũng, liờn minh quõn s
hay cú chớnh sỏch i ngoi chung.
- ASC s c thc hin da trờn cỏc
khỏi nim bo m an ninh ton din cho
cỏc quc gia thnh viờn ASEAN.
- ASC núi riờng v Cng ng ASEAN
M

* Hc vin chớnh tr - hnh chớnh quc gia H Chớ Minh





nghiªn cøu - trao ®æi
t¹p chÝ luËt häc sè 9/2007 47

nói chung sẽ không tạo thành khối khép kín
mà mở rộng hợp tác với bên ngoài qua các
cơ chế, khuôn khổ đối thoại và hợp tác về an
ninh - chính trị đã được thiết lập.
- Trong quá trình xây dựng ASC,
ASEAN sẽ tiếp tục duy trì các nguyên tắc cơ
bản như “đồng thuận”, “không can thiệp” và
“phương cách ASEAN”.
Để thực hiện mục tiêu đặt ra, Kế hoạch

hành động ASC cũng nêu 6 lĩnh vực hợp
tác giữa các quốc gia thành viên gồm: Hợp
tác chính trị, xây dựng và chia sẻ các
chuẩn mực ứng xử, ngăn ngừa xung đột,
giải quyết xung đột, kiến tạo hoà bình sau
xung đột, khuôn khổ thể chế thực hiện;
kèm theo là danh mục 75 chương trình và
biện pháp hợp tác cụ thể để xây dựng ASC.
Các chương trình và biện pháp này được
đưa ra theo hướng mở để có thể bổ sung
cho phù hợp với những tiến triển trong
quan hệ hợp tác của ASEAN.
Hiện nay, một số chương trình và biện
pháp hợp tác trong kế hoạch hành động ASC
đã bắt đầu được triển khai. Về hợp tác chính
trị, các nước ASEAN đã thỏa thuận thiết lập
mạng lưới liên kết các cơ chế nhân quyền
quốc gia. Sự tham gia của quần chúng nhân
dân vào các hoạt động chính trị đang được
tăng cường. Về ngăn ngừa và giải quyết
xung đột, ASEAN đạt được thỏa thuận về
phương hướng giải quyết xung đột là tăng
cường “tham vấn”, “hoà giải” đồng thời
đang thiết lập cơ chế họp bộ trưởng quốc
phòng thường niên. Về xây dựng và chia sẻ
các chuẩn mực ứng xử, ASEAN đã nhất trí
thành lập Nhóm những nhân vật nổi tiếng
(EPG) để đóng góp ý kiến cho việc xây dựng
Hiến chương ASEAN. Hiến chương
ASEAN, khi được soạn thảo hoàn tất và

thông qua (dự kiến vào cuối năm 2007), sẽ
tạo khuôn khổ thể chế và pháp lí cho việc
thực hiện mục tiêu hình thành Cộng đồng
ASEAN nói chung và Cộng đồng an ninh
nói riêng vào năm 2015.
Qua những bước đầu của quá trình triển
khai xây dựng ASC cho thấy ASEAN không
đặt mục tiêu quá cao cho ASC. Đến năm
2015, ASC sẽ là cộng đồng an ninh tự
nguyện có mức độ liên kết an ninh chính trị
cao hơn hiện trạng,
(3)
khẳng định lại các
nguyên tắc cơ bản của ASEAN trong đó
nhấn mạnh nguyên tắc bao trùm là không
dùng vũ lực để giải quyết tranh chấp. Mục
đích của ASC chủ yếu là nhằm tăng cường
hợp tác an ninh chính trị và giải quyết tranh
chấp giữa các thành viên chứ không can
thiệp vào vấn đề an ninh nội bộ của mỗi
nước cũng như các thách thức an ninh từ bên
ngoài đối với từng thành viên. Các quốc gia
thành viên vẫn có quyền theo đuổi các chính
sách đối ngoại của riêng mình và chủ quyền
quốc gia không bị “gác lại” mà được “gắn
kết” với nhau nhằm đảm bảo hoà bình và an
ninh chung của khu vực.
Trong quá trình xây dựng Cộng đồng an
ninh ASEAN, Việt Nam đã có những đóng
góp quan trọng. Việt Nam đưa ra quan điểm

“an ninh toàn diện” với việc khẳng định sự
ổn định của chính trị - xã hội, tăng trưởng
kinh tế cùng với việc thu hẹp khoảng cách


nghiên cứu - trao đổi
48 tạp chí luật học số 9/2007

phỏt trin, xúa úi gim nghốo s l nn tng
v c s m bo cho s phỏt trin bn vng
ca ASC. Quan im ny ca Vit Nam
c cỏc nc ASEAN nht trớ tỏn thnh v
c nhn mnh trong K hoch hnh ng
ASC. Vit Nam cng ó cựng cỏc nc
ASEAN khỏc vn ng, a vo ni dung
K hoch hnh ng ASC vic ngn chn s
can thip quõn s t bờn ngoi di bt kỡ
hỡnh thc no, c bit khụng cho phộp dựng
lónh th ca mt nc vo mc ớch chng
phỏ cỏc nc thnh viờn khỏc.
2. Cng ng kinh t ASEAN c
thnh lp nhm mc ớch thc hin bc i
cui cựng ca hi nhp kinh t trong Tm
nhỡn ASEAN nm 2020 l hỡnh thnh khu
vc kinh t ASEAN n nh, thnh vng v
cú tớnh cnh tranh cao, trong ú hng hoỏ,
dch v v vn u t c lu chuyn
thụng thoỏng hn, kinh t phỏt trin ng
u, nghốo úi v phõn hoỏ kinh t - xó hi
gim bt.

(4)

Hin nay, ASEAN ó son tho K
hoch tng th AEC cựng Lch trỡnh v cỏc
bin phỏp c th thc hin ti tng lnh
vc c khuyn ngh t nay n nm 2015
(d kin s c thụng qua ti Hi ngh cp
cao ASEAN ln th 13 c t chc vo
thỏng 11/2007) nhm to dng ASEAN theo
4 mc tiờu: Th trng chung v c s sn
xut gn kt ca khu vc (trong ú cú s lu
chuyn t do ca hng hoỏ, dch v, u t,
s lu chuyn t do hn cỏc ngun vn v
lao ng lnh ngh); khu vc kinh t cú tớnh
cnh tranh cao; khu vc kinh t phỏt trin
ng u thụng qua vic hp tỏc, h tr thu
hp khong cỏch phỏt trin; khu vc kinh t
hi nhp vi nn kinh t th gii.
(5)

Cỏc bin phỏp chớnh m ASEAN thc
hin xõy dng AEC bao gm: Hi ho
hoỏ cỏc tiờu chun sn phm (hp chun) v
quy ch; gii quyt nhanh chúng hn cỏc th
tc hi quan v thng mi; hon chnh cỏc
quy tc v xut x hng hoỏ; cng c mng
li sn xut khu vc thụng qua nõng cp
kt cu h tng, c bit trong cỏc lnh vc
nng lng, giao thụng vn ti, cụng ngh
thụng tin v vin thụng. Cỏc bin phỏp ny

u ó v ang c cỏc nc thnh viờn
ASEAN trin khai trong khuụn kh cỏc tha
thun v hip nh ca ASEAN nh Hip
nh khu vc mu dch t do ASEAN
(AFTA), Hip nh khung ASEAN v dch
v (AFAS), Khu vc u t ASEAN (AIA),
Hip nh khung v hp tỏc cụng nghip
ASEAN (AICO) Nh vy, AEC thc cht
chớnh l s y mnh cỏc c ch liờn kt
kinh t thng mi hin cú ca ASEAN
xõy dng ASEAN thnh th trng chung
v c s sn xut gn kt ca khu vc. Núi
cỏch khỏc, AEC l mụ hỡnh liờn kt kinh t
khu vc da trờn s nõng cao nhng c ch
liờn kt kinh t hin cú ca ASEAN v cú
b sung thờm hai ni dung mi l s di
chuyn t do hn ca ngun vn v lao
ng cú tay ngh cao.
Nhm y nhanh hn na quỏ trỡnh
hin thc hoỏ AEC, cỏc thnh viờn
ASEAN ó kớ Hip nh khung ASEAN v
hi nhp cỏc lnh vc u tiờn. Cú th coi


nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 9/2007 49

õy l k hoch trung hn u tiờn ca
AEC vi hi vng hi nhp nhanh cỏc lnh
vc u tiờn s to , to bc t phỏ v

to ra hiu ng lan ta sang cỏc ngnh, lnh
vc khỏc. Danh mc cỏc lnh vc u tiờn
hi nhp c Hi ngh b trng kinh t
ASEAN (AEM) hp vo thỏng 7/2003 xỏc
nh bao gm 11 lnh vc: Nụng sn, thy
sn, g, dt may, cao su, in t, ụ tụ,
du lch, hng khụng, chm súc sc khe v
e-ASEAN (thng mi in t). Sau ú,
Hi ngh b trng kinh t ln th 35 hp
vo thỏng 9/2005 ó b sung thờm lnh vc
hu cn vo danh mc, nõng tng s lnh
vc u tiờn hi nhp lờn 12. Cỏc lnh vc
u tiờn ny c la chn trờn c s so
sỏnh v ti nguyờn thiờn nhiờn, k nng lao
ng, mc cnh tranh v chi phớ v mc
úng gúp v giỏ tr gia tng i vi nn
kinh t ASEAN. Cỏc nc ASEAN 6 l
Brunei, Indonesia, Malaysia, Philippine,
Singapore v Thỏi Lan s h mc thu i
vi cỏc sn phm ca 12 lnh vc u tiờn
xung 0% vo nm 2007, trong khi i vi
cỏc nc ASEAN 4 s l nm 2012.
AEC hỡnh thnh vo nm 2015 s cú tỏc
ng, nh hng nht nh n ASEAN núi
chung v tng thnh viờn núi riờng trong ú
cú Vit Nam. V chớnh tr, vic hỡnh thnh
th trng ASEAN thng nht s lm tng
mc ph thuc ln nhau v gn kt cht
ch nn kinh t ca cỏc thnh viờn. S liờn
kt v rng buc li ớch kinh t s l nn

tng cho vic cng c on kt, n nh v
gia tng quyt tõm chớnh tr ca ASEAN, s
phi hp chớnh sỏch gia cỏc nc thnh
viờn c tng cng, to iu kin thun
li cho vic gii quyt nhng tranh chp, bt
ng trong khi. V kinh t, AEC s nõng
cao kh nng cnh tranh, tng cng thu hỳt
vn u t nc ngoi, tng cng liờn kt
v b sung kinh t trong ASEAN, qua ú
thỳc y tng trng v phỏt trin kinh t
ca cỏc nc thnh viờn.
3. Theo K hoch hnh ng ASCC, K
hoch hnh ng ViờngChn v quyt nh
ca cỏc hi ngh cp cao ASEAN, Cng
ng vn hoỏ - xó hi ASEAN c thnh
lp nhm to dng cng ng cỏc quc gia
ụng Nam gn bú, cỏc xó hi quan tõm v
tng tr ln nhau da trờn nhng bn sc
chung ca khu vc. ASEAN cng nhn
mnh mc tiờu xõy dng Cng ng vn hoỏ
- xó hi ASEAN l nhm ci thin, nõng cao
i sng cỏc nhúm dõn c; chm lo sc kho
xó hi, phũng chng cỏc loi bnh lõy
nhim; xõy dng h thng bo tr xó hi
nhm x lớ nhng tỏc ng ca tng trng
kinh t n s phỏt trin bỡnh ng, bo m
cụng bng xó hi; phỏt trin mụi trng v
qun lớ bn vng ngun ti nguyờn thiờn
nhiờn; phỏt trin giỏo dc v khoa hc cụng
ngh; gỡn gi v phỏt trin cỏc di sn, bn

sc vn hoỏ ca khu vc v nõng cao nhn
thc v ASEAN.
K hoch hnh ng ASCC a ra 4
lnh vc hp tỏc gia cỏc thnh viờn nhm
hỡnh thnh ASCC l: To dng cỏc xó hi
ựm bc; gii quyt tỏc ng xó hi ca hi
nhp kinh t; thỳc y mụi trng bn vng;


nghiên cứu - trao đổi
50 tạp chí luật học số 9/2007

thỳc y bn sc ASEAN trờn c s phỏt
trin nhn thc v bn sc khu vc ASEAN,
bo tn v thỳc y di sn vn hoỏ ASEAN,
thỳc y i thoi nhm nõng cao hiu bit v
vn minh, vn hoỏ v tụn giỏo ASEAN, m
rng v th ca ASEAN trờn trng quc t.
Cng ng vn hoỏ - xó hi ASEAN
hỡnh thnh s úng vai trũ quan trng trong
quỏ trỡnh hin thc hoỏ Tm nhỡn ASEAN
nm 2020:
(6)

- Ton b ụng Nam s l cng ng
ASEAN nhn thc c cỏc mi liờn h lch
s, hiu rừ di sn vn hoỏ ca mỡnh v gn bú
vi nhau bng bn sc chung ca khu vc.
- Xó hi ASEAN sng ng v rng m,
nht quỏn vi c im ca mi nc, trong

ú mi ngi u c tip cn cỏc c hi
mt cỏch cụng bng phỏt trin, khụng
phõn bit gii tớnh, sc tc, tụn giỏo, ngụn
ng hoc ngun gc vn hoỏ, xó hi.
- Mt ASEAN ựm bc v gn bú v
mt xó hi, ú nn úi, suy dinh dng,
thiu thn v nghốo kh khụng cũn l nhng
vn c bn na; gia ỡnh - nhng n v
c bn ca xó hi c phỏt trin vng
mnh, chm lo cho cỏc thnh viờn ca gia
ỡnh, c bit l tr em, thanh niờn, ph n
v ngi cao tui; xó hi cụng dõn c tng
cng sc mnh v c bit quan tõm n
nhng ngi cú hon cnh thit thũi, nhng
ngi tn tt khụng ni nng ta v ú
cụng lớ xó hi v phỏp quyn ng tr.
Túm li, vic hỡnh thnh Cng ng
ASEAN da trờn ba tr ct: Cng ng an
ninh, Cng ng kinh t v Cng ng vn
hoỏ - xó hi, ó tr thnh nhu cu cp bỏch
i vi cỏc nc ASEAN, nht l trong
giai on hin nay, khi ASEAN ang ng
trc nhiu vn hi, ng thi cng phi
i phú vi nhiu thỏch thc mi nh vn
ti phm xuyờn quc gia, ch ngha
khng b quc t v xu hng cỏc nc
ln can d vo cụng vic ni b ca cỏc
nc va v nh, trong ú cú cỏc nc
ASEAN. Cng ng ASEAN c thit
lp s lm tng mc tin cy v ý thc

cng ng trong ASEAN, thỳc y hp tỏc
ni khi lờn tm cao mi. iu ny s gúp
phn to ra s cõn bng trong hp tỏc khu
vc v quc t, giỳp cho ASEAN va tng
cng c tớnh m, va duy trỡ c bn
sc, phong cỏch ng x truyn thng ca
mỡnh, lm tng kh nng phũng nga v
tin ti gii quyt cỏc xung t cú th xy
ra trong tng lai./.

(1),(4),(6).Xem:Tm nhỡn ASEAN nm 2020, Hip
hi cỏc quc gia ụng Nam , Nxb. Chớnh tr quc
gia, H Ni, 1998.
(2). Ti liu Hi tho Nõng cao hiu qu hi nhp kinh
t ASEAN ca Vit Nam, B ngoi giao, thỏng 7/2007.
(3). Mc liờn kt chớnh tr cao hn hin trng c
th hin trong Tuyờn b ho hp ASEAN II v K
hoch hnh ng ASC, vi cỏc nh hng: Xõy dng
thờm nhng chun mc mi trong quan h, m rng
phm vi hp tỏc sang quc phũng, hp tỏc an ninh
bin, an ninh con ngi
(5). dn hin thc hoỏ mc tiờu th t ny,
ASEAN ó trin khai m phỏn v kớ kt cỏc Tha
thun thng mi t do (FTA) v i tỏc kinh t ton
din (CEP) vi Trung Quc, Nht Bn, n , Hn
Quc, Australia, New Zealand; tip tc m m phỏn
vi Liờn minh chõu u v nghiờn cu tớnh kh thi
m phỏn vi Pakistan.