Phân tích lịch sử và phân loại hình tiểu thuyết tâm lý Việt Nam nửa đầu thế kỷ 20 pptx

,:-i0!V
.6;;,.!
I.
NUTA MU TtiE Kl XX
O DAO DUC DOAN*
0
»nua
ddu the
kl
XX, heu thuyet tdm If (TTTL)
Viet Nam dd phdt trien thdnh mdt ddng vdi
nhieu cdy but ed tdi vd nhieu tde phdm ed
gid trj, ddnh ddu sy trudng thdnh eua vdn xudi

Viet Nam tren con dudng hien dqi hod. Chuong
trinh gidng dqy d phd thdng vd dqi hoc dd ehu
trqng den TTTL giai doqn ndy, song viee nghien
eiru,
gidng dqy hien nay
chi
dung Iqi d nhirng
khdm phd, phdt hien gid trj ndi dung vd hinh thue
euo
nhung
tdc phdm rieng le. Bdi viet euo chung
tdi nhdn dien cdc giai doqn vdn ddng ehu yeu vd

nhung loqi hinh ea bdn eua TTTL Viet Nam nua
ddu the kl XX, tir dd hudng den khdi qudt vd duo
ra cdi nhin todn ednh ve birc tranh vdn hqc d mdng
sdng tde ndy.
1.
Giai
doqn
dau the
ki
XX den
1939:
TTTL

hnh cdm vd TTTL bdn ndng
1)
Tuddu the kl XX
den
1933:
TTTL
tinh cdm
Chdng dudng ndy ddnh ddu budc chuyen tu
tieu thuyet
truven
thdng phuong Ddng song den
vdn xudi tdm If hien dqi phuong Tdy. Theo y kien

euo nhung nhd nghien cuu cd uy
tin,
«Nho
phong"
(1926)
euo Nguyen Tudng Tam ddu chua the
dugc coi Id TTTL nhung dd «ed mdt chut tdm If
kieu phuang Tdy", «Td Tdm"
(1925)
euo Hodng
Ngqc Phdeh dd «cd nhirng net euo heu thuyet
Idng man Phdp" vd den khi «Hdn budm mo tiin"

(1932),
«Gdnh hdng hoa"
(1933)
ro ddi thi
«budc chuyen" euo
TTTL
Viet Nam «sang nen nghe
thudt phuong Tdy dd dugc thyc hien thdnh cdng"
(1).
Diem ndi bdt trong ddi sdng tdm li xd hdi d
thdi ki ndy Id: xung dot «mdi - eu" (giua the he
gid vdi the he tre, giira duy tdn vdi thu eyu, Hdn

hoc vdi Tdy hqc, vdn minh Au Tdy vdi vdn hod A
Ddng)
chi
mdi chdm ndy
nd,
chua phdt hien thdnh
xung dot giua cdc lue lugng xd hdi, vd vi the,
eon
ngudiludn
phdi sdng trong tinh trqng
tymdu
thudn giira li tri vd hnh edm.

«0
mdi thanh nien
hdi bdy gid cd hoi sue mqnh phdn dqng: sue
mqnh cua hnh edm vd li tri. Sdng cuqc ddi ben
trong thi sdng vdi hnh cdm, nhung khi hdnh ddng,
thi hdnh ddng theo li hi" (Hodng Ngqc Phdeh -
Tap chi Giao due s6 258
(ki
a.
3/aoi
i)
«Cude phdng vd'n ede nhd vdn") (2). Mdu thudn

dd khdng dugc gidi quyet khien tdm If sdu ndo
Ion trdn todn xd hdi. Tieng khde ehdng euo Tuong
Phd
(«Gigt li
thu"j,
tieng khde vg cua Ddng Hd
(«Linh phugng li ky"), cdi «sdu khdng cd mdi" eua
Tdn Dd, tdm sy sdu thdm trong
«TdTdm"
deu Id
nhimg cung bde khde nhau euo «dieu sdu thdi dqi"
dd.

Mdt nhd nghien eiru ghi nhdn: khi «Hdn budm
mo tiin" ro ddi
(1932),
«du dm ndo nung" eua
nhirng truyen hnh Idm li nhu «Tuyet hdng le su",
«Td Tdm" tirng Idm thdn thire trdi hm nhieu ddc
gid thanh nien thdnh thj vdn chua tdt" (3).
Ddc diem tdm li xd hqi ndi tren Id co sd khien
TTTL tinh
cdm phdt trien mqnh me d giai doqn
ndy.
«7d'Tdm"

(1925) eua Hodng Ngqc Phdeh,
«Hdn budm mo tien"
(1932)
euo Khdi Hung,
«Gdnh hdng hoa"
(1933)
cua Khdi Hung vd Nhd't
Linh,
hay «Ndng thu"
[\
924] cua Nhd't Linh deu
thudc loqi TTTL hnh cdm, trong dd «Td Tdm" Id

tde phdm tieu bieu han ed. Vua ro ddi, «Td'Tdm"
Idp tue dd trd thdnh mdt sy kien vdn hqc thu hut
du ludn xd hdi vd cung rdng rdi, vdi nhung luong
y kien trdi chieu. Hodng Ngqc Phdeh eho biet:
«Ldn in thir nhdt 3.000 quyen
chi
trong nua thdng
Id bdn het ngay. Cd ddc gid dem hen ddt sdn de
mua trudc khi in Idn thu nai ( ) Sdeh in ra du
ludn rdt xdn xao. Cdc nam
nCr
thanh nien thi khen

nggi viet thu eho tde gid td Idi hoan nghenh. Cdc
cy thi che boi mqt sdt" (4). Vu Bdng ggi
«TdTdm"
Id «trdi bom nd giira khung trdi hnh cdm". True
Hd,
John
Schaffer
vd
The
Uyen cung cd nhirng
nhdn xet tuong ty. Cho den ndm
1933,

Thieu San
vdn ndi: «Gdn ddy, cd mdy cd thieu nir vi thd't
hnh md ty vdn, mdy ngudi Iqi edn dd tdi eho cdi
dnh hudng euo heu thuyet
hnh,
md
«Td
Tdm" nay
Id mdt" (5). «Td Tdm" vd ede TTTL khde d ehdng
dudng ndy deu Idy md hinh con ngudi
tinh
cdm

Idm diem tya kien tqo ed ndi dung Idn hinh thire
euo tde phdm; deu mieu td ede trgng thdi vd qud
thnh tdm
li;
deu su dyng ede phuong thire, phuang
tien vdo mdt myc dich duy nhdt Id bieu hien ddi
sdng hnh cdm eua nhdn vdt.
* Tnr6ng Dai
hoc
sir pham Ha
No!
.#

2) Tu
1933
de'n
1939:
TTTL
ban ndng tdi xe'p sdng tdc cua dng vdo loai
TTTL
bdn ndng.
Con nguoi co nhan a thai
ki
nay dd thuc hnh Dqng
he'u

thuye't ndy duoc kie'n too theo md hinh
vd y thue hon ve sy ton tqi cua bdn thdn trong cdc nghe thudt ve con
ngudi'ty
nhiin vdi nhi/ng dam
quan he xd hdi. Hdu het ede tdc gio vdn hqc d me, ham mud'n, nhieu khi ddy thu hnh, nhirng
ehdng dudng ndy deu thuqe tdng Idp trf thirc Tdy nhu edu rdt «vdt" ldn sdu dudi Idp vd thire, tiem
hge,
tre
tudi,
gidi tieng Phdp, am hieu vdn hod thue, lue ndo cung son sdng bimg nd vugt ra khdi
Phdp.
Vdi ddi ngu nhd vdn ndy, TTTL dd tqo ra vdng kiem sodt eua eon ngudi xd hdi. Todn bq

dugc cdi nhin da chieu ve eon ngudi. Sy xud't cdc phuong thue, phuang hen nghe thudt,
h>
cdt
hien euo phe binh vdn hqc hien dqi luc ndy cung truyen, ket cdu eho den ngdn ngir nhdn vdt vd
gdp phdn tde ddng tdi sy phdt trien eua TTTL. Le ngdn ngu trdn thudt deu phdt huy sire mqnh tdi
Thanh nhdn xet: «Vdo khodng ndm
1934,
1935,
da de the hien binh dien bdn ndng ndy trong ddi
trong vdn hqc dd ed mdt cdi dich «phe
binh".
sdng tdm

li
eua eon ngudi. Chdng hqn, cdt truyen
Gid nhi/ng tqp ehi, nhung td bdo xudt bdn vdo trong nhung heu thuyet ndi tren eua Vu Trqng
nhung ndm dy, to thdy nhan nhdn nhirng bdi phe Phyng thudng dugc td chuc theo nguyen tdc ehu
binh"
(2). Nhi/ng euqc tranh ludn ve nghe thudt quan vdi viee su dyng rdng rdi ede ehi het ngdu
vd triet hqc
giCro
ede phdi «vj nghe thudt" vd «vj nhien. Hay, khi mieu td nhdn vdt, nhd vdn thudng
nhdn
sinh",
«duy tdm" vd «duy vdt", nhCrng bdi

sudyng
ddc thoqi, trong dd, Idi thoqi ngdm gidng
phe binh «nhan nhdn" euo nhirng cdy but ndi nhu phdn ung trye hep, tire thdi euo eon ngudi
heng nhu Thieu Son, Hodi Thanh, Le Trdng
Kieu,
trudc tde ddng euo ngoqi cdnh.
Luu Trqng Lu, Truang Chfnh, dd
giijp
ede nhd TTTL Viet Nam mdy chye ndm ddu
the kl
vdn
vdn y thue ty gide hon ve TTTL, de dua loqi hinh chua thodt ro khdi sy thd mdc. Tdm If nhieu khi vdn

sdng tdc ndy len mdt budc phdt trien mdi. dugc mieu td nhu mot ket
qud
hong
hqng
thdi hnh
Tuy nhien,
so
lugng TTTL d ehdng dudng ndy tqi, ddng sou hdnh vi tdm If eua ede nhdn vdt vdn
khdng nhieu, nhudng eho eho heu thuye't hien thye thdy Id ra bdn toy can thiep cua tdc gid. Nhung,
chu nghTo cua Nguyen Cdng Hoan, Ngd Tdt To, dd'i vdi qud hinh phdt trien euo vdn hgc, ddng gdp
Nguyen Hdng, Lan Khai, Vu Trqng phyng. Mdc eua ngudi edm
bijt

ehfnh Id nhung dieu mdi md hq
di) ed nhi/ng trong phdn tfch tdm If sdc sdo, nhung dd Idm dugc so vdi cdc
the
he di trudc. Ai cung
sdng tdc eua cdc nhd vdn ndy tdp trung ehu yeu biet, trong tieu thuyet ed
dien,
nhdn vdt vdn hqc
vdo viee
phoi
bdy mdu thudn quyet liet giua ndng chdng qua Id ede
/
niem dugc

hinh
thuc hod. Viee
ddn vd dja ehu, quon Iqi, giua edng nhdn vdi tu mieu td nhdn vdt trong heu thuye't ed dien vi the
sdn,
giua cdc tdng Idp ddn ngheo vd nhung ke thudng mang tinh edng thuc, so dd, thieu hdn
Idm hen, nhieu bqc. Nhd't Linn vd Khdi Hung Id chieu sdu tdm li. So sdnh de thd'y, TTTL tinh cdm
hoi cdy
bOt
Idng mqn Idn nhdt cua Ty lye vdn euo Nhd't
Linh,
Khdi Hung, nhd't Id
«TdTdm"

euo
dodn cung viet hdng loqt heu thuyet ed hnh chd't Hodng Ngqc Phdeh vd TTTL bdn ndng euo Vu
ludn de xd hdi, hoy tieu thuyet phong tyc, the sy, Trqng Phyng Id nhirng cdeh tdn nghe thudt quon
kieu nhu «Nua chung xudn"
(1934),
«Dogn tuyit" trqng, dua nen vdn xudi nghe thudt Viet Nam phdt
(1934),
«Lgnh tong"
(1936),
«Gia
dinh"
(^936],

hien len mqt budc mdi, gdp phdn bien vdn chuong
«Thodt ly"
(1938),
«Thua ty"
(1938).
thye sy thdnh «nhdn hoc", khoa hoc ve eon ngudi.
Ngudi dua TTTL hep
hie
phdt hien Iqi chinh Id 2. Thdi ki
1939-1945:
TTTL y thuc cd nhdn
dng «vua phdng sy Bde ki" Vu Trqng Phyng. Ve khep kin vd TTTL nhan

each
phuang dien ndy, sy ro ddi euo nhung cudn «Ldm
1)
Tu
1939
den
1943:
TTTL
y thue ed nhdn
d\"
(1936),
«Ldy nhau vl

tinh"
(1937)
Id mqt sy khep kin
kien quon trqng. Chinh sy xudt hien eua cudn Tir sou
1939,
Mdt trdn binh ddn Phdp bj syp
«/.dmc^'ddehdm
ngdi
cho
euqc tranh ludn quyet dd, Phdp,
Nhdt
edu

ket
vdi nhau khung
bd
phong
liet ve «vdn chuong ddm ue", ve vdn hqc td ehdn trdo cdeh mqng Viet Nam khde liet. Thg thuyen
vd vdn hge Idng mgn. vd cdng chire thd't nghiep. Nqn ddi hodnh hdnh.
Cd le danh xung «vua phdng sy Bdc ki" dd Cdc tdng Idp nhdn ddn Idm vdo hnh trqng
be
tde,
khien ngudi to thudng
nghT
tdi tfnh phdng sy mdi khung hodng trdm trqng. Sy

be
tde, khung hodng
khi bdn ve sdng tde Vu Trqng Phyng vd khdng hnh thdn euo xd hdi dd khien cdc nhd vdn quon
ngd rdng, ehfnh dng edn Id cdy but sdng tqo ra tdm nhieu hon tdi ddi sdng nqi tdm eua eon ngudi
mdt loqi hinh TTTL kieu mdi. Trung thdnh vdi cd nhdn,
TTTLd
giai doqn ndy
trd
nen phong phu
nguyen tdc dyo vdo ndi dung de phdn
loqi,
chung hon hdn so vdi thdi ki trudc.

• •',•: r
o/i
iftt
Tap ehi Giao due so
258
(ki a
-
3/aoi
i >
Trong vdng mdy ndm, tir
1939
den

1943,
hdng loot TTTL ro ddi: «Ddi ban"
(1939),
«Budm
trdng"
(1939)
euo Nhd't
Linh,
«Dep"
(1939),
«Thanh
Due"

(1943)
eua Khdi Hung,
«Ngdymdi"
(1939)
eua Thqeh Lam, «Thii'u qui huong"
(1940)
eua Nguyin Tudn, «Dua con"
(1941 -1943)
euo
Dd
Due
Thu. Nhirng tdc phdm

ndv
thudc loqi hinh
TTTL
y thue cd nhdn khep kin, deu dyo vdo md
hinh nghe thudt ve eon ngudi cd nhdn khep kin
trong the gidi euo y thue bdn
thdn;
ndi dung tdm
li ehu yeu dugc mieu td Id nhirng trqng
thdi,
qud
trinh tdm li cd nhdn khep kin cd tfnh chd't ehu quon;

su dyng ede phuong thuc, phuong hen nghe thudt
nhdm the hien hnh khep kin eua y thire cd nhdn.
O
nhirng tde phdm ndy, cdt truyen, ket edu, ede
ehi tiet nhdn vdt thudng dugc td chuc theo nguyen
tde ddng nhdt vdi y thirc ehu quon khep kin, ngdn
ngir nhdn vdt chu yeu Id Idi ddc thoqi ed Idp,
«Budm trdng" ddnh ddu budc phdt trien mdi
euo
TTTL
d giai doqn ndy. Nhieu nhd nghien
eiru,

phe binh nhu Bui Xudn Bdo, Phqm The Ngu, The
Phong,
hodc sou ndy, Trdn Hiru Td, Dd Due
Hieu,
dd
ehi
ra mdi lien he giira «Budm trdng"
vdi heu thuye't eua Dostoievski,
Stendohl,
Flaubert,
Proust, vd khdng djnh ddy Id TTTL hien dqi.
Theo Phqm Xudn Bdo, trong «Budm trdng", Nhd't

Linh dd su dyng «thu ddc thoqi md Dostoievski
dd su dyng". Trdn Hiru Td khdng
djnh:
«den
«Budm trdng", Nhdt Linh thye sy dd dqt dugc
thdnh tyu ddng ke trong qud trinh hien dqi hod
nghe thudt viet heu thuye't cua minh" (6). Dd
Due
Hieu nhqn xet: «Budm trdng" «chua dyng nhirng
yeu
to
hien dqi phuang Tdy", viet «Budm trdng",

Nhdt Linh dd «di vdo
the
gidi ben trong" nhu
Stendahl,
Flaubert, ed Dostoievski nua" (7).
2) Tu
1943
den
1945
vd
TTTL
nhdn each

Tu sou
1943,
chien tranh the gidi thir hai ngdy
cdng lan rdng, khien ddi sdng xd hdi cdng khung
hodng hon. Vdn de dqt ro luc ndy Id «Ldm
the
ndo eho dugc sdng" («Sdng mdn"). Sy khde liet
euo hodn cdnh sdng trong nhirng ndm trudc Cdeh
mqng thdng Tdm dudng nhu dd khien ede nhd
vdn khdng the chi quan tdm tdi ddi sdng ndi tdm
khep kin euo eon ngudi cd nhdn, md phdi quan
tdm nhieu hon den mdi lien he giira eon ngudi

vdi mdi trudng, hodn ednh. TTTL d chdng dudng
ndy, vi
the.
Id loqi hinh heu thuye't khde biet hdn
so vdi chdng dudng trudc: TTTL nhdn cdeh.
Ket tinh nhirng ddc diem nghe thudt euo loqi
hinh
TTTL
nhdn cdeh Id
«Sd'ng
mdn"
(1944)

(Nam
Cao).
Ddy Id dqng tieu thuye't chu yeu dugc xdy
dyng tren md hinh eon ngudi nhdn cdeh, hieu
theo nghTo Id mdt ehu the ty y thire vd
Id
sdn phdm
euo mdi trudng, hodn ednh xd hdi. Ddi sdng ndi
tdm dugc mieu td
Id
todn bd the gidi tdm li nhu
mdt qud thnh phdt then bien chung. Trong

sd
nhung TTTL ro ddi trudc
1945
d Viet Nam, «Sdng
mdn" Id «mdt hien tugng ddc ddo dot xud't", «mqt
kiet tde vd hen khodng hdu" (8), «mqt kieu heu
thuye't
rieng" (9). Vdi «Sd'ng
mdn".
Nam Coo dd
khde phyc dugc nhirng hqn che, nhirng bieu hien
phien

dien,
so luge, benh ehu
quan
eua nghe thudt
mieu td tdm li trong cdc tieu thuyet trudc ddy vd
hodn thien qud trinh hien dqi hod nen vdn xudi
Viet Nam nua ddu
the kl
XX.
TTTL Viet Nam
nuo
ddu

the kl
XX Id mqt hien
tugng da dqng, phong phu, thdm chi phuc tqp.
TTTL tinh
edm ddnh ddu thdi ki khdi ddu (tir ddu
the
kl
XX den
1939)
euo TTTL Viet Nam, vdi tdc
phdm tieu bieu Id «Td' Tdm". Tiep tyc md rdng,
ddo sdu dd'i tugng mieu td, Vu Trgng Phyng dem

den eho vdn xudi Viet Nam loqi hinh
TTTL
bdn
ndng, vdi tde phdm ndi tieng
«Ld'y
nhau vl
tinh".
Sou
1939
bimg nd loqi
TTTL
y thuc cd nhdn khep

kin.
Ket
tinh nghe thudt euo loqi hinh ndy Id «Budm
trdng" cua Nhdt
Linh.
Ljch
su TTTL
Viet Nam trudc
1945
edn dugc chung kien sy ra ddi euo «Sd'ng
mdn" nhu Id tde phdm tieu bieu cua loqi hinh
TTTL

nhdn cdeh. Bdn loqi hinh TTTL ke tren ddnh
ddu ede budc phdt trien euo Ijch su the
loqi,
bdi
mdi loqi hinh Id mdt kieu cdeh tdn nghe thudt cua
vdn xudi Viet Nam trong qud trinh hien dqi
hod.Q
(1) Phan Ngoc.
Sir
tiep xuc van hoa Viet Nam va
Phap.
NXB Vdn hda - Thdng tin vd Vien Vdn hda,

H.
2006,tr.
177.
(2) Le Thanh. Nghien
cihi
va phe
binh
van hoc. NXB
Hgi nhd
vdn,
n.
2002,

tr. 191.
(3) Nguyen Hoanh Khung. Loi gidi thieu Van xuoi
lang
man Viet Nam 1930-1945, tap
1.
NXB Vdn hge,
H. 1996, tr. 515.
(4) Hoang Ngoc Phach. To Tam. NXB Dgi hgc vd
Trung hgc chuyen nghiep, H.
1998,
tr. 20.
(5)

Din
theo:
NguySn
Hue
Chi.
Hoang Ngoc Phach duong
doi va duong van. NXB
Vdn
hge,
H.
1996,
tr.

515.
(6) Nhieu tac gia. Nhat Linh, cay
biit
tru cot. NXB
Vdn hda - Thdng tin, H. 2000.
(7) D6
Dire
Hieu. Doi
mdi
doc va binh van. NXB Hgi
nhd
vdn, H. 1999, tr.

118.
(8) Nguyen Dang Manh. Bao Cong an Thanh pho Ho
Chi Minh, so
dac
biet ngay
20/11/1992.
(9)
Bi'ch
Thu.
"Sue
s6'ng
ciia

mot
sir
nghiep van
chuong", in trong "Nam Cao, ve tac gia va tac
pham". NXB Gido due, H. 1998, tr. 28.
Tap chi Giao due so
258
(ki
a-3/aoii)
#