Con đường tơ lụa trên biển của Trung Quốc và vấn đề tranh chấp biển Đông, bảo vệ chủ quyền biển đảo của Việt Nam

Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2018. ISBN: 978-604-82-2548-3

CON ĐƯỜNG TƠ LỤA TRÊN BIỂN CỦA TRUNG QUỐC
VÀ VẤN ĐỀ TRANH CHẤP BIỂN ĐÔNG, BẢO VỆ CHỦ QUYỀN
BIỂN ĐẢO CỦA VIỆT NAM
Trần Thị Ngọc Thúy
Bộ môn Tư tưởng Hồ Chí Minh - Đường lối CMĐCSVN, Trường Đại học Thủy lợi
Email:

1. GIỚI THIỆU CHUNG

này (3-10-2013) và tiếp tục được nêu trong
Việc xuất hiện và triển khai sáng kiến con “Khung Hợp tác 2+7”(11-2014) cho việc
đường tơ lụa trên biển thế kỷ XXI của Trung xây dựng một cộng đồng chung vận mệnh,
Quốc gây ra sự lo ngại cho tất cả các nước gắn với con đường tơ lụa trên biển. Cho đến
liên quan đến yêu sách chủ quyền lãnh thổ bước đi đầu tiên để hiện thực hóa sáng kiến
trong báo cáo “Tầm nhìn và hành động cùng
đối với các đảo tại biển Đông. Đối với Việt
Nam, trước những thách thức liên quan đến nhau xây dựng vành đai kinh tế con đường tơ
lụa trên bộ và con đường tơ lụa trên biển thế
vấn đề Biển Đông và an ninh trên Biển Đông,
vấn đề chủ quyền biển đảo gần như là yếu tố kỷ XXI” (3-2015).
MSR là “công cụ giúp Trung Quốc thực
quan trọng nhất ảnh hưởng đến quyết định có
tham gia sáng kiến con đường tơ lụa trên biển hiện chiến lược cường quốc thông qua việc
sử dụng các nguồn lực công nghệ, nhân công
hay không. Từ đó có những nhận thức đúng
đắn hoạt động nào có liên quan đến chủ và nhất là nguồn lực tài chính để tạo ra “một
cuộc tấn cơng quyến rũ” mới nhằm “khẳng
quyền trên biển, hoạt động nào không liên
định sức hấp dẫn của Trung Quốc đối với các

quan để có những đối sách phù hợp.
nước xung quanh, đặc biệt là xây dựng thể
chế và luật chơi mới – vốn là những điểm
2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
then chốt trong việc đấu tranh với Mỹ để định
Bài viết sử dụng các phương pháp lịch sử, hình một trật tự mới có lợi cho Trung Quốc”1 .
logic, phân tích, tổng hợp, so sánh nhằm làm
3.2. Quan điểm của Việt Nam về sáng
rõ những thách thức con đường tơ lụa trên
biển đối với vấn đề tranh chấp biển Đông từ kiến con đường tơ lụa trên biển thế kỷ
đó đưa ra các giải pháp của Việt Nam cho XXI của Trung Quốc
vấn đề tranh chấp Biển Đông và bảo vệ chủ
Đối với con đường tơ lụa trên biển, Việt
quyển biển đảo của Việt Nam.
Nam có giá trị địa chính trị, địa chiến lược và
địa kinh tế khi Trung Quốc triển khai sáng
3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
kiến. Tuy nhiên, trong giai đoạn con đường
3.1. Đôi nét về sáng kiến “con đường tơ tơ lụa được giới thiệu cũng là khoảng thời
lụa trên biển thế kỷ XXI” của Trung Quốc gian quan hệ Việt – Trung có nhiều phức tạp.
Do đó, trong giai đoạn đầu, Việt Nam còn
Khái niệm “con đường tơ lụa trên biển thế hoài nghi về sáng kiến này của Trung Quốc
kỷ XXI” (MSR) lần đầu tiên được công khai
với cộng đồng quốc tế trong một bài diễn văn 1
trước Quốc hội Indonesia của Chủ tịch Tập Nguyễn Vũ Tùng (2017), Con đường tơ lụa trên biển cho
thế kỷ XXI của Trung Quốc và đối sách của Việt Nam, NXB
Cận Bình nhân chuyến thăm chính thức nước Chính trị Quốc gia Sự thật, Hà Nội, tr.197.
273

Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2018. ISBN: 978-604-82-2548-3

là để khẳng định chủ quyền về lãnh thổ và
biển đảo, đồng thời thâu tóm về các mặt kinh
tế, chính trị, văn hóa. Gần đây quan điểm về
việc tham gia con đường tơ lụa trên biển của
Việt Nam có một số thay đổi nhưng chỉ giới
hạn trong một số dự án kinh tế, cơ sở hạ tầng,
hợp tác tài chính mà đơi bên cùng có lợi.
3.3. Những thách thức của con đường tơ
lụa trên biển thế kỷ XXI đối với vấn đề
tranh chấp biển Đông hiện nay
Trước hết, việc xuất hiện sáng kiến con
đường tơ lụa trên biển của Trung Quốc đã gây
ra sự lo ngại cho Việt Nam về tranh chấp chủ
quyền tại quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa.
MSR không chỉ dừng lại ở việc đăng ký di
sản thế giới nhằm tạo một vành đai kinh tế
tăng trưởng mới ở phía bờ Tây Thái Bình
Dương để tăng thêm sức mạnh và ảnh hưởng
của Trung Quốc ở khu vực, mà còn nhằm
củng cố sự hiện diện của Trung Quốc ở Biển
Đông, củng cố yêu sách phi lý đường lưỡi bị.
Do đó, “việc cơng nhận và hợp tác trong
sáng kiến con đường tơ lụa trên biển với
Trung Quốc, sẽ bị coi là sự công nhận chủ
quyền lịch sử lâu đời của Trung Quốc đối với
các đảo trên biển Đông”2 .
Hai là, tạo sự chính danh cho yêu sách
đường “lưỡi bị” của Trung quốc ở Biển Đơng.

Sự chính danh về mặt pháp lý cho yêu sách
chủ quyền của Trung quốc đối với gần hết
Biển Đơng dựa trên căn cứ: tìm kiếm những
bằng chứng lịch sử qua các di vật khảo cổ học
dưới biển và thơng qua tổ chức UNESCO để
tìm kiếm sự công nhận của quốc tế.
Ba là, các công trình, cơ sở hạ tầng, trang
thiết bị phục vụ an ninh trên biển Trung Quốc
sử dụng trong dự án con đường tơ lụa đi qua
sẽ dẫn đến việc không đảm bảo an ninh trên
biển của Việt Nam, trong đó có việc xây
dựng các cảng biển quan trọng. Nếu sử dụng
cho mục đích dân sự thì cảng biển đó cũng có
thể sử dụng cho cả mục đích qn sự, thu thập
thơng tin tình báo bởi các trang thiết bị lắp đặt,
2

Nguyễn Vũ Tùng (2017), Con đường tơ lụa trên biển cho
thế kỷ XXI của Trung Quốc và đối sách của Việt Nam, Sđd,
tr.225.

các tàu chiến bảo vệ cảng và tuyến đường biển
cũng là phương tiện tấn công khi cần thiết.
3.4. Giải pháp của Việt Nam cho vấn đề
tranh chấp Biển Đông và bảo vệ chủ quyển
biển đảo
Trước hết, khẳng định chủ quyền đối với
quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa
Nhiều hoạt động mang tính Nhà nước về
khai thác các hóa vật từ tàu đắm trên quần

đảo Hoàng sa, Trường Sa (trong đó có văn
minh gốm Chu Đậu - Cù Lao Chàm (2003);
trợ giúp cứu hộ các tàu thuyền nước ngoài bị
nạn trong vùng biển của mình cùng các hoạt
động của đội Hoàng Sa, Bắc Hải; Việt Nam
là Nhà nước đầu tiên đã khẳng định chủ
quyền trên hai quần đảo và các vùng biển
xung quanh (ít nhất từ thế kỷ XVII). Căn cứ
vào Công ước Luật biển 1982 và các Công
ước về bảo vệ di sản văn hóa và tự nhiên của
UNESCO 1972 và 2001, Việt Nam là quốc
gia ven biển có chủ quyền đối với “tất cả dấu
vết của sự tồn tại của con người có tính chất
văn hóa, lịch sử hay khảo cổ có một phần
hoặc hồn tồn dưới nước, định kỳ hoặc liên
tục, ít nhất là 100 năm như: các địa điểm, các
cấu trúc, các cơng trình, đồ tạo tác và vết tích
con người...; tàu, máy bay... và hàng hóa của
họ”3 trong vùng nội thủy, lãnh hải và tiếp
giáp lãnh hải của mình.
Do đó, để khẳng định chủ quyền, quyền
chủ quyền, Việt Nam cần:
- Kiểm tra, bổ sung các quy định về di sản
văn hóa, lịch sử và khảo cổ trong vùng tiếp
giáp lãnh hải vào Luật các vùng biển Việt
Nam 2012 và Nghị định 96/2009/NĐ-CP
ngày 30-10-2009 về việc xử lý tài sản bị chơn
giấu, bị chìm đắm được phát hiện hoặc tìm
thấy thuộc đất liền, các hải đảo và vùng biển
Việt Nam.

- Khảo sát, nghiên cứu, xây dựng danh
mục các địa điểm đăng ký di sản văn hóa
dưới nước với UNESO...
- Nghiên cứu khả năng gia nhập Công ước
về bảo vệ các di sản văn hóa dưới nước 2001
và các văn bản liên quan làm cơ sở pháp lý
đấu tranh bảo vệ lợi ích quốc gia.
3

Xem: Nguyễn Hồng Thao Con đường tơ lụa hay tư lợi trên
Biển Đông, tại .

274


Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2018. ISBN: 978-604-82-2548-3

- Tuyên truyền quảng bá các kiến thức về
di sản văn hóa dưới nước, tạo nhận thức
chung trong cơng chúng4 .
Thứ hai, vận dụng có hiệu quả những phán
quyết của Tòa PCA (12-7-2016)
Theo phán quyết của Tòa trọng tài quốc tế
(PCA) việc khơng cơng nhận "đường chín
đoạn" của Trung Quốc tại Biển Đơng cũng
có nghĩa là khơng cơng nhận một thực thể
nào tại Trường Sa có 200 hải lý biển nên các
lo ngại về tranh chấp vùng biển 200 hải lý từ
các đảo cũng khơng cịn. Do đó, các hoạt
động của tuyến đường biển ngoài 200 hải lý

theo luật quốc tế chứ không liên quan đến
tranh chấp chủ quyền đối với vùng biển của
các nước, nên Việt Nam hoàn tồn có đầy đủ
cơ sở pháp lý về các hoạt động vận tải biển
liên quan đến khu vực 200 hải lý tính từ bờ
biển của Việt Nam.
Thứ ba, đối với các việc tranh chấp chủ
quyền tại quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa,
trong đó có một số đảo đá hiện Trung Quốc
đang xây dựng mở rộng trái phép làm căn cứ,
phục vụ cho cả mục đích dân sự và quân sự
đương nhiên cũng sẽ phục vụ làm cảng trung
chuyển cho con đường tơ lụa. Việt Nam cần
kiên quyết phản đối không chấp nhận kế
hoạch sử dụng tuyến đường biển con đường
tơ lụa đi qua các đảo và sử dụng các cảng tại
các đảo nhân tạo này, đồng thời phải lên án
mạnh mẽ các hoạt động này là vi phạm chủ
quyền lãnh thổ, quyền chủ quyền các vùng
biển của Việt Nam. Nếu Việt Nam không
phản đối mọi hoạt động hợp tác trên các vùng
lãnh thổ có tranh chấp thì sau này sẽ là bằng
chứng về sự công nhận chủ quyền lãnh thổ.
Việt Nam cần cân nhắc và chỉ tham gia
hợp tác các dự án của con đường tơ lụa nằm
ngoài khu vực lãnh thổ Việt Nam có yêu sách
hoặc bảo lưu yêu sách chủ quyền. Và “nếu
Việt Nam không hợp tác trong các dự án của
con đường tơ lụa thì khi Trung Quốc sử dụng
các cảng biển trên các đảo hoặc sử dụng các

tuyến đường biển đi qua các đảo này để hợp
tác với các nước khác, Việt Nam cần phải

phản đối và coi đó là sự vi phạm chủ quyền
của Việt Nam”5 .
Thứ tư, đối với các dự án phát triển cơ sở
hạ tầng, Việt Nam cần: (1) Đánh giá đầy đủ
các mặt từ lợi ích, rủi ro kinh tế, an ninh, chủ
quyền lãnh thổ, môi trường… (2) Xem xét kỹ
lưỡng và đàm phán về tham gia từng dự án
và dựa trên cơ chế liên ngành, liên Bộ phù
hợp với các cơ sở pháp lý quốc tế và khu
vực. (3) Phối hợp với các nước khác, nhất là
các nước đang có tranh chấp về Biển Đơng
để có tiếng nói chung trong việc đàm phán,
ký kết các dự án cơ sở hạ tầng với Trung Quốc
minh bạch và tuân theo thông lệ quốc tế.

4

5

Nguyễn Hồng Thao Con đường tơ lụa hay tư lợi trên Biển
Đông, tại .

4. KẾT KUẬN

Như vậy, giống như một số nước nhỏ
khác, Việt Nam cũng sẽ bị kẹt trong sự cạnh
tranh giữa các nước lớn, nhất là trong mối

quan hệ Mỹ-Trung, bởi Trung Quốc sử dụng
sáng kiến này khơng nằm ngồi mục tiêu
kiềm chế và chống lại sự ảnh hưởng của Mỹ
trong khu vực. Sáng kiến này cũng sẽ làm
cho các tranh chấp lãnh thổ và biển phức tạp
hơn do các thách thức về mặt an ninh chính
trị và sự phụ thuộc về kinh tế sẽ dẫn đến sự
phụ thuộc về chính sách đối ngoại, các bên
có tranh chấp sẽ bị “ép” về các vấn đề yêu
sách chủ quyền trên biển, trong đó có tranh
chấp tại Biển Đơng. Do đó, Việt Nam cần có
đánh giá đúng đắn về các thách thức về an ninh
chủ quyền lãnh thổ, an ninh quốc gia để có
những quyết định và đối sách hợp lý.
5. TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Vũ Thành Công, Bùi Thạch Hồng Hưng:
“ASEAN và Con đường Tơ lụa trên Biển của
Trung Quốc”, .
[2] Nguyễn Hồng Thao, Con đường tơ lụa hay
tư lợi trên Biển Đông.
tại: />[3] Nguyễn Vũ Tùng (2017), Con đường tơ lụa
trên biển cho thế kỷ XXI của Trung Quốc và
đối sách của Việt Nam, Nxb Chính trị Quốc
gia Sự thật, Hà Nội.
Nguyễn Vũ Tùng (2017), Con đường tơ lụa trên biển cho thế kỷ
XXI của Trung Quốc và đối sách của Việt Nam, Sđd, tr.230.

275