Năng lực sư phạm của người giáo viên trong nhà trường phổ thông hiện đại

NANG LL/C SU PHAM CUA
NGaOl GlAO VIEN TRONG
NHA TRUONG PHO THONG HIEN DAI
TS. L6 Minh NguySt
Trttdng Dgi hgc Su phgm Hd Npi.
T6M TAT

Lao dpng su phgm cua ngudi thdy gido trong trudng phd thdng khdng cd dinh
md thudng xuyen thay dd'i theo ddc trimg cua mdi logi hinh nhd Irudng phd thong.
Trong nhd Irudng phd thdng hien dgi, ngudi gido vien phdi cP cdc ndng life: hieu ddi
tugng hgc sinh vd mdi tt-ifdng dgy hgc vd gido due; thiii ki'stf phdt Irien nhdn edeh
hgc sinh; thiii ki'npi dung, ehuang trinh dgy vd gido due hge sinh; thiei ki'cdc tinh
hudng dgy hgc vd gido due; Itfa chgn vd sd dtmg he phuang phdp vd phuang lien dgy,
gido .due phu hop; td chifc, qudn ly, gidm sdt hogt dpng hgc vd ren luyen cita hgc
sinh; ddnh gid vd dpng vien thdnh tieh hgc lap, ren luyen cda hgc sinh; hogt dpng xd
hpi; nghien cifu khoa hgc vd hodn thien bdn thdn.
Ttt khoa: Ndng lite suphgm; Ndng life; Phdm ehdt Idm ly; Ky ndng.
Ngdy nhdn bdi- 21/11/2012; Ngdy duyet ddng bdi: 25/1/2013.
1. Sat vain de
Trudc nhOng nam 70 cua thi ky XX, trong tim ly hgc, nang lyc dugc
hieu la nhung thudc tfnh tam ly cia ca nhin dugc hinh thanh va phdt triin trong
hoat ddng, la ye'u td tam ly dam bao cho cd nhdn thyc hidn thdnh cdng vd co
hidu qua boat dpng tugng ing [X.L. Rubinstein, 1940]. Cach hieu nhu vay,
thudng giy khd khan cho viec xac djnh, lugng hda, hudn luydn vd bdi dudng de
hinh thanh vd phdt triin mpt nang lyc nao dd, nhdt la nhttng ndng life thd edp,
gdn vdi giao due, dao tao va phat triin nhu nang td chic, nang luc quan ly, giao
tiip, kinh doanh, day hpc v.v...
Nhdm khdc phuc quan niem triu tugng vi nang luc, trong nhiing nam
70, khai nietn nang lyc dugc mo rdng va cd tfnh xdc djnh hon. Nang lyc dugc
hiiu la mdt td hgp bao ham ca tri thic, kinh nghiem va icy nang hdnh ddng nhit
djnh. ca'u trie cua nang lyc dugc md ta la mdt td hgp bao gdm 4 tiiu ciu trie:

a) Cdc yeu td nhin each nhu xu hudng, ddng cO, cam xic; b) Cdc yiu td thudc

™

TAP CHfTAM Lf HOC, Sd 2 (167), 2 - 2013


vi kinh nghipm, tri thtte, ky nang hoat ddng; e) Cdc yiu td tam ly lidn quan true
tid'p tdi hoat ddng vd d) Cac ehttc nang sinh \f phu hgp vdi hoat ddng [K.K.
Platonov, 1972] hay Id mdt ciu trie gdm ba thanh phdn: Cdc tiim nang tam sinh ly ed nhan -i- cdc thu thuit hdnh ddng + trinh dd chuydn mdn [D. Perkins,
1983].
Nhin chung, trong thdi kl nay, phd biin quan nipm nang lyc cd nhan cd
cdu true hai tdng: tdng 1 (tdng tiim nang) la nhOng phdm chit tam - sinh ly cd
nhin lidn quan tryc tid'p tdi hoat ddng nhu cdc phdm chit trf tud, tfnh each, khi
chdt v.v...; tdng 2 (tdng hidn thyc) la sy hiiu bid't vi hoat ddng, thdi dp va ky
nang triin khai cdc hanh dpng. Trong cdu trie trdn, hiiu bid't vi boat ddng, thdi
dp va ky nang hdnh ddng la cdc yd'u td cd thi dugc hinh thdnh va phat triin
thdng qua con ductng dao tao trong khoang thdi gian huxi han. Vl vay, vide hinh
thanh vd phdt triin nang luc hoat ddng hay nang luc nghi cia cd nhan thudng
dugc hudng din hinh thanh tri thic, kinh nghidm, ky nang vd thai dp nghi, theo
chu trinh: cung cip tri thic vi boat dpng -> ren luydn cdc ky nang hanh dpng
-> hinh thanh thdi dp dpi vdi hoat dpng -> hinh thanh nang lyc boat dpng.
Trong thyc ti, cdc cdng doan neu tren thudng dugc td chic tach rdi nhau vi ca
khdng gian va thdi gian. Do each tiip can can trie vi nang lyc, nen vide ren
luydn, hinh thanh va phat triin riing re cdc thdnh td tri thic hay ky nang hanh
ddng, theo mpt chudi k i tiip nhu trdn khong phai bao gid cung dem lai hieu
qua mong mud'n. VI cdc qud trinh nay bj chia cat ndn thudng khdng tao ra sy
tuong tdc gitta cdc thanh phan cia nang lyc.
Ttt nhiing nam cudi cua the ky XX, ddu thi ky XXI, khi quan diem he
thd'ng ngay cdng chiem tm thi trong nghidn ciu khoa hpc va trong thuc tiin

[Jamshid Gharajedaghi, 2005] thi vdn di nang lyc dugc quan nidm ro hon.
Nang lyc la td hgp cdc yeu td tdm - sinh ly. cde tri thdc vd ky ndng hdnh dpng
ciia ed nhdn mang lai hiiu qud cao irong viic giai quyd't cac tinh hudng cy thi,
Ddng Ihdi ndng life hogt dpng cda cd nhdn cdng duac hinh thdnh vd phdt ttien
ngay chinh trang qud trinh gidi quye't cdc tinh hudng dd. Didu nay cd nghia la
phai coi nang lyc la mdt he thd'ng dugc van hanh trong sy tuang tac cua cdc dan
vi ciu thanh: tri thic vd kinh nghidm vi boat ddng, ky nang hanh dpng va thai
dd tfch cyc vdi boat dpng. Tit ca dgn vj trdn deu dugc triin khai ddng bp trong
vide giai quyd't mpt tinh hudng cy the. Chfnh trong qud trinh giai quyit tinh
hud'ng thye t i dd, cdc tri thic, kinh nghipm ve boat dpng, ky nang hanh ddng
va cdc yiu td tam ly khac dugc hinh thanh va bd sung eho nhau tao thanh nang
lyc. Quan diem nang lyc phai dugc hinh thanh, phdt triin va bieu hidn trong
vide giai quyit cac tinh hud'ng hidn thyc (thudng dugc ggi la nang lyc thuc
hidn) la xu hudng phd biin trong vide hinh thanh vd phat triin cdc nang lyc cao
cdp nhu nang luc quan ly [Paul Hersey Ken Blanc Hard, 1995, Avinash K.
Dixit, 2006], nang lyc su pham [J.H. Stronge, 2011; Tony Wagner 2011],

TAP CHfTAM LV HOC, Sd2 (167), 2 - 2013

71


Nhu vay, da cd sy tie'n hda trong cdch tid'p can vi nang luc cd nhin va
qud trmh hinh thanh nd trong tam 1^ hgc vd cac khoa hgc khac. Ttt tid'p cSn
mang tfnh trilu tugng dd'n cu thi; ttt quan nidm cd ti'nh may mdc din quan niem
cd tfnh he thd'ng, thyc tiin. Diiu ndy tao thuan Igi cho vide nghidn cttu vd van
dung vao cdc ITnh vuc boat dpng cu thi. Cdng trinh nay la sy van dyng ly luan
theo quan diim trdn vao vide phan tfch nang lyc su pham ciia ngudi thdy giao
trong nhd trudng phd thdng hidn dai.
2. Sir chuyen doi nha trudng pho thdng tir truyen thdng den hien dai

va dac trung lao dpng su pham ciia ngudi giao vien
Lao ddng su pham la yd'u td khdch quan, quy djnh sy hinh thdnh va phdt
triin nang lyc su pham cua ngudi thdy gido. Mit khac, lao ddng sU pham cua
ngudi thdy giao trong nhd trudng khdng cd djnh ma cd tfnh Ijch stt, phu thudc
vdo ydu cdu va dac trung cua trudng phd thdng trong ting giai doan xa hdi.
Mdi giai doan nha trudng phd thdng khdc nhau se cd lao ddng su pham tuong
ing cia ngudi thdy gido.
Trdn pham vi loan ciu, ttt trttdc tdi nay nhd trudng pho thdng da va dang
chuyen qua ba giai doan: Nhd trudng truyen thd'ng (nha truang tri thic) -> Nhd
trudng cdng nghiep (nha trudng ky nang) —> Nhd trudng hiin dgi (nha trudng
tri thic).
2.1. Nhd trudng truyen thdng
Nha trudng phd thdng truyin thd'ng gdn lien vdi nin san xudt ndng
nghidp, thu cdng. Muc tieu chfnh cua nhd trudng la hudng din viec day cho hpc
sinh nhihig tri thic xa hdi, ty nhien ma loai ngudi da cd, da tfch luy dugc (day
tri thtte), cdn cdc nang lyc phdt trien san xudt va nhiiu vdn di khdc ft ducK quan tim.
Trong nha trudng truyin thd'ng, nhidm vu chfnh cua thdy gido la truyen
lai kid'n thtte cho cd Idp hgc sinh. Vi vay, lao ddng su pham chit yiu cua ngudi
thdy Id truyin thy (giang day) cho tap thi hpc sinh. Cdn hoat ddng chi'nh cua
hpc sinh Id nghe, ghi, suy nghT va van dung nhung diiu dugc day vdo cupc sd'ng
khi cd diiu kien. De truyin thy kiin thic cho tap the hpc sinh, thdy gido phai
tiin hdnh tim hiiu dac diim Idp (lia tudi) hpc sinh; thie't k i bai giang (gido an);
chudn bj cdc phuang phap, phuong tidn giang day; td chic cdc hanh ddng giang
day cua minh... Nhdm mang lai hidu qua ciia vide truyin thu, ngudi thdy giao
ydu cdu hgc sinh cd cac hanh ddng tuong ing.
2.2. Nhd trudng cdng nghiep
Khi chuyin sang xa hdi chuyin ttt ndng nghidp, thu cdng len cdng
nghidp, CO khf, nang dpng, vdi quy trinh ky thuat ddng vai trd cdt ldi trong san
xuit va trong ddi sd'ng da ddn de'n chuyin ttt nha trudng truyin thdng sang nha
trudng cdng nghiep. Muc tieu la hudng den hinh thanh 6 ngudj hoc he thd'ng tri

72

TAP CHf TAM LV HOC, Sd 2 (167), 2-2013


thtte khoa hgc vd ky nang hinh dpng (san xuit, thyc tiin, tu duy, trf tup...).
Hoat dpng day hgc dugc phdng theo quy trtnh cd tfnh cdng nghp: Ddu vao ->
Quy trinh day hpc —> Ddu ra.
Trong nha trudng cdng nghiep, nhidm vu chinh cua thdy gido la hinh
thanh tri thtte vd ky nang hanh ddng cho hgc sinh. Vi vay, ngoai vide truyin thu
kid'n thic lam co sd di hinh thanh ky nang, ngudi thiy giao phai danh gia hpc
sinh (diu vdo, ddu ra), thid't k i chuong trinh hpc tip va diiu khiin hanh dpng
(thao tdc) cua ngudi hgc. De thyc hidn muc tidu ky nang, thdy giao phai xay
dttng cac chudn kid'n thic va ky nang hgc sinh cdn dat sau qua trinh hgc tap;
tim hiiu, ddnh gid dac diim va trinh dd cia cd thi hgc sinh theo chudn; thiit k i
chuang trinh va quy trinh hpc tap; td chic vd quan ly hanh ddng hpc cua hpc
sinh, kiim tra, ddnh gid kit qua hpc tap cia cdc em theo chudn dugc xay
dung... Ndi khdi qudt, trong nha trudng, ky nang boat dpng chfnh cia ngudi
thdy giao khPng phai la td chic bai giang cia minh nhu trong nha trudng
truyin thdng ma la cdc hoat ddng ddnh gid, thiit k i va td ehttc cdc hanh ddng
hgc cua hgc sinh theo mP binh cia mdt quy trtnh cdng nghd.
2.3. Nhd trucfng hiin dgi
Ngdy nay, thdi dai dang chuyin ddi ttt xa hdi cdng nghidp ldn xa hot hau
cPng nghiep dua tren nin tang khoa hpc - trf tud - sang tao va nhan ban, nhan
van d quy mP todn cau. Su chuyin ddi thdi dai xa hpi tdt yiu phai xuit hidn nha
trudng hidn dai (nha trudng nang lyc - nhan van), khac xa so vdi hai phuang
thtte nhd trudng truyin thd'ng va nhd trudng cdng nghiep.
Muc tieu cua nha trudng hien dai la giip tre em phdt triin din tdi da mpi
tiim nang cua minh, "lam phat triin hodn loan nhttng nang lyc sin cd cua cac

em" [Hd Chf Minh, 2008], giup cdc em trd thdnh chfnh minh. Vi vay, day hpc
hude hit phai giup hgc sinh thoa man nhu cdu phdt triin "cdi ttf nhiin", trd
thanh nhttng ngudi cd gid tri nhdn bdn, lit do, ddm vd bii't tu minh suy nghi,
bii't each ttf minh chiim ITnh tri thtte, tif minh khdm phd ra chan ly, sdng tgo di
ttt dd ldm chu hogt dpng va ddi sd'ng ciia minh vd cia cpng ddng, dan tPc vd
nhan loai.
Mat khdc, trong nha trudng hien dai cd sy hoan ddi vai trd giua day hgc
(theo nghTa day chtt) vdi giao due (theo nghTa day ngudi).
Trong nha trudng cdng nghiep, muc tieu chinh la hudng din vide hinh
thanh vd cung cdp ngudn nhan lyc cd ky nang cao cho nin san xudt cdng
• nghiep. Vt vay ddn din mit cin bdng giOa day hgc (cung cip tri thuc khoa hpc
va ky nang) vd giao dye nhin cdch hpc sinh. He qua la nhttng vdn de vi giao
due nhan ban, nhin cdch ngdy cang bj sdi mdn. Trong khi dd suy cho cung,
khdng phai day hoc ma gido due con ngudi mdi la ban chdt sau xa vd Id s i

TAP CHf TAM L? HOC, Sd 2 (167), 2-2013

73


mdnh cao cd cua gido dye ndi chung, gido dye phd thdng ndi ridng. Hidn tai,
trong gido due phd thdng dang diin ra theo xu hudng sai lam: day chtt di qua
dd day ngudi. Trong khi dd, ding ra phai ngugc lai: gido dye hoc sinh di qua
dd tao nang lyc hgc tap vd ty hgc cho cdc em (day ngudi d i day chu). Sy sai
Idch gitta day chtt vd day ngudi da ddn din phid'n dien trong nhan each hpc
sinh. Vi vay, Irong nhd trudng phd thdng hi?n d^ii phai dit vide gido dye nhin
cdch hpc sinh len hdng ddu, sao cho cdc boat ddng nay phai trd thanh cdt loi
trong nhd trudng vd Id ddn bdy di thyc hidn cdc muc tidu day hpc. Mud'n vay,
thdy gido, khdng phdi la ngudi giao vidn - ngudi day chO, md la thdy gido - nha
giao due, tic la nhd lanh dao, td chic, quan 1^ cdc hoat ddng eua cd nhin vatip

thi hgc sinh. Ngay tu nam 1970, Unesco da khuyin cao: "Dao die cua giao
due phai lam cho mdi ngudi trd thdnh thiy day vd la ngudi kiin tao ndn tiin bd
van hda cua ban than minh... Thdy giao phai dugc ddo tao di trd thdnh nhd gido
due nhiiu hon la chuydn gia truyin thy".
Trong nha trudng hidn dai, hoat ddng hpc va cac hoat dpng tu dudng cua
hgc sinh khdng chi dgn thuin la hoat ddng nhin thic, cdng khdng phai chi la
nghe vd ghi nhd Idi giang cua thdy giao, ma la he thd'ng hanh ddng thyc tidn va
ly luan mang tinh sang tao. Hoat ddng hpc cua hpc sinh la hoat ddng md. di
phat triin cac nang luc da dang cua minh. Vl vay, hoat ddng su pham cua thdy
gido cung la boat dpng md, hudng dd'n tuong lai phat triin cua hoc sinh, khac
vdi cae hoat dpng kfn, hudng din qud khtt nhu trong trudng tri thtte vd trudng
ky nang. Trong day hoc vd giao due hien dai, cdc boat ddng ciia ngudi thdy
giao chu yiu hudng vdo tim hiiu vd ddnh gid dd'i tugng hgc sinh, xdc djnh va
djnh hudng sy phdt triin nhin cdch cua cdc em dudi sy tdc ddng cua day hpc va
gido due, thid't ke mdi trudng hpc tap vd tu vin, td ehttc cdc boat dpng hgc ciia
hpc sinh trong cac mdi trudng dd bdng cdc phyang phap, phugng tidn khac
nhau, kiem soat, ddnh gia cac hoat ddng vd dpng vidn, khuye'n khieh hpc sinh
trong hpc tap va ren luydn theo hudng phat triin ning lyc vd nhan each cd Igi
cho cdc em vd xa hdi.
Nhu vay, trong nha trudng hidn dai, ngudi thdy gido khdng chi don
thudn la ngudi truyen thu kiin thtte da cd md trudc hit va chu yiu phai la nha
khdo sdt hge sinh, nha thid't k i sy phat triin nhan cdch cac em; nha thid't ki
chuang trinh, nha tu vin, to chic, gidm sat, danh gia vd dieu chinh cdc hoat
dpng hpc tap va tu duong cia hgc sinh.
Cdc dac trung ve lao ddng su pham eua ngudi gido vien trong nhd trudng
hidn dai ndu tren la yiu td khach quan, quy djnh nang lyc day hpc vd gido due
cia ngudi gido vien.
3. Cac md hinli nang lire su pham ciia nguM giao viin pho thdng
hien dai

74

TAP CHf TAM Ly HOC, Sd 2 (167), 2-2013


Trong nhttng nam ddu thi ky XXI, da cd rit nhiiu md hinh nang lyc su
pham cua ngudi giao vidn theo hudng chudn hda. Chang han, Ernesto Cuadra
va Juan Manuel Moreno cing cdng su (World Bank, 2005) di xuit mpt bd
ning lyc cua gido vidn, gdm ba nhdm nang luc vdi 12 nang lyc co ban. Cu thi
nhu sau:
- Nhdm ndng life trong ITnh vifc nghe nghiip
+ Hanh ddng vdi tinh thdn phd phan cua nhd chuydn nghidp, phan tfch
va ly giai cdc ddi tugng kid'n thic hoac dd'i tugng van hda trong khi thuc thi
nhiem vy;
-t- Tham dy dy an cd nhan hoac dy an tip thi vi phat triin nghe nghiep;
-I- Hanh ddng vdi tinh thdn trach nhipm va dao die trong thuc thi nhipm vu.
- Nhdm ndng life trong ITnh vuc dgy hge
+ Thiit k i cde tinh hud'ng day - hpc phu hgp vdi hgc sinh va npi dung
mdn hge nhdm phdt triin d cdc em nhttng nang luc theo ydu cdu cua chuong
trtnh gido due;
-I- Triin khai cdc tmh hud'ng day - hpc phu hgp vdi hoc sinh va npi dung
mPn hgc nhdm phdt triin d cac em nhttng nang lyc theo ydu cdu cia chuang
trinh gido dye;
+ Ddnh gid tiin bp cua hgc sinh trong vi6e hpc ndi dung mdn hpc va
ndm vttng eac nang lyc theo ydu cdu;
+ Lap ke hoach, td chie vd gidm sdt each thie lam vide cua Idp hoac
td/nhdm nhidm tao diiu kidn cho sy hgc vd xa hpi hda cua hpc sinh;
-1- Xu ly vide day cho thfch ing vdi tfnh da dang cua hgc sinh;
-I- Tfch hop cdng nghe ICT vao vide chudn bj va trien khai ede boat dpng
day va hgc, vao quan ly Idp hgc va phdt triin nghi nghiep;

-I- Truyin dat dung va rd, bdng mieng cung nhu bdng van ban, trong cac
bdi canh khdc nhau lidn quan din nghi day hpc.
- Nhdm ndng life trong linh vifc gido due
+ Hgp tde vdi nha trudng, phu huynh va cdc nhan vidn xa hdi khdc di
hodn thanh cdc muc tidu giao due cua nha trudng;
+ Hgp tdc vdi cde thdnh vidn cua dpi ngu giao vidn trong viec phat triin
va danh gid cac nang lyc quy djnh trong chuang trinh, cd ehu cdu eua hpc sinh.
Theo Lidn minh Chau Au, cde nang lyc chi chdt ciagiao vidn (EC,
2005 cd thi gdp thdnh 8 nhdm vdi tdng cpng 36 nang lyc cy thi: i) Nhdm nang
luc vi mdn hoc; ii) Nhdm nang lyc su pham; iii) Nhdm nang lyc gan ly thuydt
vdi thuc hanh; iv) Nhdm nang lyc cdng tie va hgp tdc; v) Nhdm nang lyc bao
TAP CHfTAM Lt HOC, Sd 2 (167), 2 - 2013

75


dam chat lugng; vi)Nhdm nSng lyc vi giao tid'p va van hda; vii) Nhdm nang lyc
lanh dao va viii) Nhdm nang lyc hgc thudng xuydn va suit ddi.
Cdc md hinh nang lyc su pham ndu trdn da phan dnh dugc xu thi chudn
hda va gdn vdi thyc tiin vi phuong didn nghi nghipp cua ngudi gido vidn hien
nay. Tuy nhidn, chung chua thuc su thi hidn dugc tfnh chit md cua lao ddng su
pham hidn dai; chua thyc sy tudng minh nhttng thdnh td tim ly cdn thie't trong
hoat ddng su pham cung nhu trong dao tao va bdi dudng giao vidn.
Trdn eg sd kit hgp cac md hinh nang luc trong tim ly hpc va md hinh
nang lyc su pham dang dugc vin hdnh trong vide phat triin nghi nghiep gido
vien d cae nude cd nin giao due tien tid'n, cd thi hinh dung cdc nang lyc si
pham cua ngudi gido vidn d Viet Nam hien nay nhu sau:
Tdng 1: Cac pham chat t i m ly ca nhdn gdn vdi hoat dgng su pham
i) Phdm chdt tri tui su phgm (tU duy su pham, sang tao su pham, tri tud

cam xic su pham, tudng tugng su pham, quan sdt su pham v.v...);
ii) Xu hudng su phgm (nhu cdu, dpng eg, tinh cam, niim tin, ly tudng
nghi supham v.v...);
iii) Tinh cdch suphgm {j chf, nghj lyc, thiPn chf, su tdn trgng vd cac net
tfnh cdch phi hgp vdi hoat ddng day hpc vd gido dye hoc sinh v.v...);
iv) Khi chdt suphgm.
Tdng 2: Hieu biet, thai dp va ky nang trien khai cac hoat dong sau
i) Hieu vd cd ky ndng tim hieu ddi tugng hgc sinh vd mdi trudng day hpc
vd giao dye;
ii) Hieu vd cd ky ndng thiet kesifphdt trii'n nhin each ngudi hpc;
iii) Hieu vd cd ky ndng thii't ki', phdt trii'n npi dung, chuong trinh day va
giao due trong ttlng bai hgc, titng boat ddng cua hpc sinh;
iv) Hieu vd cd ky ndng thii't ke cdc tinh hudng (mdi trudng) dgy hgc vd
gido due hgc sinh;
v) Lifa chgn vd su dung he phuang phap va phucmg tien day, gido due
phu hpp vdi dd'i tugng va vdi diiu kidn mdi trudng hpc vd ren luydn ciia hpc
sinh;
vi) Tdehdc, qudn ly, gidm sdt hoat ddng hpc va ren luydn cua hpc sinh;
vii) Ddnh gid vd dpng viin thanh tich hpc tip, ren luydn cita hgc sinh;
viii) Hogt dpng .vd hpi va lidn kit cdc lyc lugng xa hdi;
ix) Nghiin eiiu khoa hge gido due vd sdng kie'n kinh nghiem;
x) Hodn thiin bdn thdn.

76

TAP CHfTAM Ly HOC, Sd' 2 (167), 2 - 2013


cdn luu y rdng, ede nhdm nang lue ndu tren chi d dang khdi quit nhdt,
chung cho mpi loai giao vidn vdi mgi loai hinh nhd trudng. 'Trong cdc loai hinh

nha trudng cu the (tiiu hgc, trung hpc eg sd, trung hgc phd thPng v.v...), thi cac
nang lyc ndu trdn phai gdn vdi ti'nh dac thtt trong hoat ddng cua nha trudng dd.
4. Vai trd ciia hoat ddng thtic hanh ddi vdi vide hinh thanh nSng luc
su pham ciia ngudi giao vitn hien dai
Trong nhd trudng tri thic (nha trudng truyin thP'ng) viee day chu yd'u Id
mdt qua trinh truyin thy kid'n thtte hoac truyin bao cdch lam cho ngudi hpc.
Nang lyc su pham cdt ldi cua ngudi thdy gido la nang lyc truyin thu kiin thtte
cho ca Idp hpc sinh. Vi thd', vide ddo tao ddu tidn dpi vdi ngudi giao vidn tugng
lai trong cdc trudng su pham Id day va hinh thdnh cho gido sinh cde ky nang
truyin thy kiin thic va sy kidn thdng qua cdch ndi, each hdi va hdnh ddng trdn
Idp hgc. Vide hgc di day nay cd thi theo each quan sat vd bat chudc ngudi thdy
ngay trdn gidng dudng trudng su pham hoae cd thi rin luydn mgi lic, mgi nai,
ma khdng nha't thie't phai cd hpc sinh lam dd'i tugng tac ddng. Ndi each khac,
trong vide ddo tao gido vidn cho nha trudng phd thdng truyin thd'ng, vai trd cua
nha trudng su pham khdng ldn. Trong trudng hgp nhu vay, vai trd cua trudng
phd thdng thye hanh chi la phu thdm, cd cung td't ma khdng cd cung khdng sao.
Trong nhd trudng hidn dai, vide day vd hgc theo tdn chi nhan van, hudng
dd'n phdt trien mpi tiem nang cua hgc sinh, lam cho vide hgc thyc sy trd thanh
nhu cdu va dam md cia tre em va kit qua la giup cac em khdng djnh duoc
chfnh minh. Trong nhd trudng nang lyc cd hai yd'u td then chdt: a) Viec hgc cia
hoc sinh phai Id cdc hanh dpng hpc ed tinh tu do va sang tao, theo nhu cdu cua
cdc em; phai dugc coi la ngudn gd'c, la trung tam cia nha trudng; b) Vide td
chic hoat ddng hge cua hgc sinh cin dugc cd thi hda cao (khac vdi nhd trudng
tri thic hudng din nhdm hda cao), theo nguydn tdc, mdi hgc sinh la mpt thi
gidi ridng va dugc phdt triin theo cdc con dudng ridng. Vi vay, vide ddo tao
giao vidn trong nha trudng nang lyc edn hudng dd'n cdc nhdm nang lyc da dang:
hiiu ddi tugng hgc sinh va mdi trudng day hgc va giao due; thiit k i su phat
triin nhin each hpc sinh; thid't k i ndi dung, chuang trinh day va giio dye hgc
sinh; lua chgn vd s i dung he phuang phap vd phuang tidn day, giao due phu
hgp; td chic, quan ly, gidm sat boat dpng hpc vd ren luydn cua hpc sinh; danh

gid va dpng vidn thdnh tfch hge tap, ren luydn cua hgc sinh; hoat ddng xa hpi;
nghidn cttu khoa hgc vd hoan thidn ban than.
De dao tao cdc nang lyc ndu trdn cho ngudi giao vidn khdng nen tach rdi
eac cdng doan: hoc ly thuyd't-> ren luyen ky nang -> hinh thanh nang lyc, md
cdn tfch hctp ching vdo trong tinh hudng thyc di sinh vien giai quyd't, qua dd tu
minh rut ra tri thic, hinh thdnh ky nang vd phdt triin nang lyc. Md hinh dao tao
theo hudng trdn thudng dugc gpi dudi tdn dao tao gido vidn theo nang lyc thuc
hidn. Trong bd'i cdnh nhu vay, viec ddo tao giao vidn thudng didn ra theo
TAP CHI TAM Ly HOC, Sd 2 (167), 2-2013

77


phuong thtte giai quyd't cdc tinh hud'ng day hpc va gido due trong cdc eg sd gido
due (mdm non, phd thdng hay day nghi). Theo phuong thic dao tao ndy, sinh
vidn thudng xuydn lam vide tai co sd gido due trong sud't khda trtnh ddo tao la
ydu cdu bat budc. Theo nghia nhu vSly, trudng phd thdng - noi sinh vidn hgc
nghi khdng don gian la eg sd hd trg cho cae hoat ddng thyc hanh, thyc tap cita
sinh vien, md la ca sd dao tao, la bd phan httu co cua trudng su pham trong ddo
tao gido vien. 6 dd, sinh vidn dugc tryc tid'p tiip can, nghidn ciu va hinh thanh
cdc giai phdp su pham nhdm giai quyd't cd hidu qua cac tinh hud'ng cy thi.
Chinh trong qua trinh tim hiiu vd giai quyit tinh hud'ng su pham, sinh vidn se
ty hinh thanh, phdt triin tn thic, ky nang, thai dd va nang lyc su pham cua minh.
5. Kit luan
Trong gido due hidn nay dang cd sy chuyin ddi hoat ddng day vd gido
due trong nhd trudng phd thdng, t i nhd trudng truyin thd'ng ldn hidn dai, t i dd
kio theo sy chuyin djch vi nang lye su pham cua ngudi thdy gido. Diiu cdn luu
y. la eac hoat ddng va tuong ing vdi nd Id cdc nang lyc eia ngudi thdy giao
trong cac nhd trucmg trude day nhu nhung nang luc thuyit giang, nang lyc thiit
ke bdi day v.v... khdng bj mdt; bj vd hidu trong nha trudng hidn dai, ma chung

trd thanh bp phan, phuang tien di triin khai hoat dpng trong nhd trudng hien dai.
Trudc day, do ndi dung day ehii yiu la truyin thu nhttng tri thtte ed sdn,
nen da sd giao vien phdt trien nang lyc giang giai kit hgp vdi s i dung cac
phuang phap vd ky thuat day hoc khdc. Trong day hpc hidn dai, vdn di ddc lip,
ty luc, chu dpng, tfch cyc, sang tao trong vide ty td chic cdc boat ddng hpc cua
cd nhin va tap thi hgc sinh duge coi trgng vd di eao. Trong day hge hidn dai,
thdy gido khdng phdi la ngudi mang kid'n thic da bid't din cho hpc sinh, ma la
ngudi td chic cho cde em ehu ddng tao ra kiin thtte, ky nang m(5i, qua dd phat
triin cdc nang luc cia minh. Vl vay, ngudi thdy giao phai cd nhiet huyit, cd
luong tam vd dao die nghe nghiep. Id ngudi tdn trgng toi da hpc sinh, coi dd la
nhttng ehu thi dpc lap, ed tiim nang sang tao vd tan, cin dugc khcfi ggi vd djnh
hudng di tiim nang dd dugc md ra, khdi phdt ding hudng. Ngudi thdy gido
phai ed nang lyc tham dd, kham phd, tie ddng vdo thi gidi tam hdn tre ddy bi
dn, rieng vd rit nhay cam; cd nang lye dinh hudng, trg giup, td chic cho ngudi
hoc hoat dpng kham phd vd ITnh hdi nhifng tri thic khoa hpc, hinh thdnh ky
nang, phat triin nang lyc va phdm chit cd nhin; bid't cdch giup cae em vugt qua
nhung khd khan, chudng ngai, nhihig khic quanh Uong qua trinh htx tip va tu dudng.
Trong ITnh vyc ddo tao va phdt triin nang lyc giao vien, vai trd cua
trudng phd thdng thuc hdnh trong dao tao gido vien khdng cd djnh, ma tuy
thupc nang lyc su pham cdn dugc hinh thanh d ngudi sinh vidn vd phy thudc
vao ting mP hinh dao tao giao vidn. Niu nha trudng su pham hudng dd'n hinh
thdnh tri thic, ky nang va nang lye thuyit gidng, thi trudng thyc hdnh chi la
mdt tdc ddng phu va cd vai trd khdng ldn. Trong ddo tao giao vidn trd thdnh

78

TAP CHf TAM Ly HOC, Sd 2 (167), 2 - 2013


ngucfi CO ky nang su pham thi trucmg phd th6ng thuc hanh co vai tro nhu la mot

c6ng xudng de sinh vien thuc hanh nhutig di^u da duoc hoc, con trong dao lao
giao vien trcK thanh ngu6i co nang lire su pham, dap ting yeu c^u ctia giao due
pho thOng hien dai thi truorng ph6 th6ng thute hanh phai co vai tro la co s6 dSo
tao giao vien.
Tai li$u tham khao
1. BO Giao due va Dao tao, Chud'n nghe nghiep gido vien irung hoc. Ha N6i. 2009
2. V.A. Cruchetxki. jyinoig casdcita tdm lyhoc sit phgm, NXB Giao due, 1981.
3. Giselleo. Martin-Kniep, Tdm dd'i mdi cletrd thdnh ngudi gido vien gidi, NXB Giao due Viet
Nam. 2011.
4. James H. Stronge, Nhi'mg phdm chdt ciia ngudi gido vien hieu qud, NXB Giao due Vifit
Nam, 2011.
5. Ken Bain. Phdm chdt ciia nhiing nhd gido uii ui. NXB Van hoa Sai Gon. 2008.
6. Tony Wagner, Robert Kegan ... Lanh dao su thay dot: cdm nang cdt td trudng hoc. NXB
Tre. DT Books. 2011.
7. TrSn Ki6u, Ve md hinh nhd trudng phd ihdng Viei Nam trong giai dogn hien nay, bai vie't
Irong cuiSn Thii ban v^ dinh hacmg phat tri^n giao due ph6 thSng 10 - 15 nam tdi, Ha N6i,
NXB Giao due. 2010.
8. Levitov. N., Tdm ly hoc tre' em vd tdm ly hoc su phgm, NXB G'mo due, Ha N6i, 1970.
9. K.K. Platonov (1972), Bdn ve he thd'ng tdm ly hpc (tai lifiu tham khao, Trudng Dai hoe Sir
pham Ha NOi, 1979).
10. Phan Trong Ngo, Ca sd triet hoc vd tdm ly hpc ciia ddi mdi phuang phdp dgy hgc irong
trudng plw thong. NXB Dai hqc Sir pham. Ha N6i, 2011.
11. Ph.N. Gonobolm, Nhiing phdm chdt tdm ly cua ngudi gido vien, NXB Giao due, 1979.
12. Robert J. Marzano, Debra J. Pickering. Jane E. Pollock, Cdc phuang phdp day hoc hieu
qud, NXB Giao due Viet Nam. 2011.
13. Robert J. Marzano. Nghe tbudi vd khoa hgc dgy hpc, NXB Giao due Viet Nam, 2011.
14. X.L. Rubinstein. Nhiing ca sd cua tdm ly hpc dat cuang, NXB Giao due.Mockva.
15. Paul Hersey Ken Blanc Hard, Qudn I'y ngudn nhdn luc, NXB Chmh tri QuO'c gia, 1995.
16. Jamshid Gharajedaghi, Tuduy he thong qudn ly hdn dpn vd phifc hop, NXB Khoa hoe xa
hfli, 2005.

17. Avinash K. Dixit, Tu duy chien lupc. NXB Tri thtfc. 2006.
18. Tony Wagner. Cam nang cdi Id' trudng hoc, NXB tre, 2011.
19. Martinet M. A.. Raymond D. va Gauthier C, La formation a Venseignemenf Les
orientations; Les competences professionnelles, Quebec: Ministere de I'Education. 2001.
20. World Bank, Expanding oppo'rlunities and buiding competencies for young people: A ne'w
agenda for secondary education, Washington D.C: The World Bank, 2005.
21. rw tudng Ho Chi Minh ve gido due, NXB Giao due. 2008.

TAPCHI JAM Lf HOC,SO'2 (167), 2 - 2013

79