SKKN Một số biện pháp rèn luyện kĩ năng lập dàn ý trong bài văn nghị luận lớp 9

I. phần mở đầu
1. Lớ do chn ti.
Ng vn là một mơn học thuộc nhóm Khoa học xã hội, nên có tầm quan
trọng trong việc giáo dục quan điểm tư tưởng, tình cảm cho học sinh; đồng thời
là một mơn học thuộc nhóm cơng cụ, mơn Ngữ văn cịn thể hiện rõ mối quan
hệ với các môn học khác. Học văn còn là học cách nói lời hay làm việc tốt trong
cuộc sống. Nói một cách tổng quát hơn, học văn có một vai trò to lớn trong việc
xác lập trình độ lý luận tư duy của mỗi con người. Cấu trúc của môn Ngữ văn các
cấp gồm 3 phân môn: vn hc, ting Viờt v tp lm vn. Phân môn Tập làm văn
trong chương trình Ngữ văn THCS giữ một vai trò quan trọng. Đây là môn học
mang tính thực hành để tạo lập một văn bản viết và văn bản nói. Mi bi tp lm
vn m cỏc em viết ra, nói ra là những sản phẩm sáng tạo của chính các em. Làm
tốt tập làm văn để cỏc em thành thạo và vững vàng tự tin trước mi tình huống
trong đời sống...
Phân môn Tập làm văn cung cấp tri thức cơ bản về các kiểu văn bản như văn
bản miêu tả, văn bản tự sự, văn bản thuyết minh, văn bản biểu cảm, văn bản nghị
luận và văn bản hành chính công vụ Trong đó việc dạy Tập làm văn nghị luận ở
lớp 9 thể hiện rõ nhất tính chất tổng hợp các kiểu bài nghị luận xà hội (nghị luận
về một hiện tượng, đời sống; nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lý) và nghị
luận văn học (nghị luận về một tác phẩm truyện, đoạn trớch; nghị luận về một
đoạn thơ, bài thơ). Trong quá trình dạy học, dù dạy phần nghị luận nào người giáo
viên cũng cần xác lập cho học sinh thói quen rèn luyện các thao tác theo trình tự
các bước:
1. Tìm hiểu đề, tìm ý
2. Lập dàn ý
3. Viết bài
4. Đọc và sửa chữa
Trong 4 bước trên, bước 2 lập dàn ý là thao tác quan trọng, vì đó là khâu
định hướng cho học sinh trình bày vấn đề nghị luận một cách mạch lạc, logic,
chặt chẽ, tạo sức thuyết phục ở người đọc (ngi nghe). Việc lập dàn ý còn thể
hiện khả năng tư duy của từng cá nhân học sinh, là công trình thiết kế của riêng

mỗi người. Giáo viên là người hướng dẫn chỉ đạo để hình thành kỹ năng tạo lập
văn bản. Từ thực tế giảng dạy của bản thân và thực tế việc dạy học môn Ngữ
Văn, đặc biệt là phần lập dàn ý cho bài văn nghị luận, ây là một dạng văn thực
hành mà bản thân giáo viên, người dạy thường ngại dạy, hoặc chưa chú trọng,
chưa thực sự quan tâm đầu tư ở học sinh. Còn học sinh thì lại không chú ý thường
bỏ qua khâu lập dàn ý khi viết bài, dẫn đến chất lượng bài viết của học sinh kém.
1
SangKienKinhNghiem.net


Điều đó khiến cho người giáo viên thực sự băn khoăn và chưa tìm ra giải pháp
phù hợp để nâng cao chất lượng môn Ngữ Văn.
Một lý do nữa là trong quá trình dạy học của bản thân ở lớp, chất lượng bài
viết của mt s em cũng có kết quả rất hạn chế. Tôi đà trăn trở và tìm ra câu trả
lời, đó là do các em chưa có kỹ năng để tiến hành xây dựng văn bản nghị luận
khiến bài viết của các em rời rạc, hời hợt, bố cục chưa rõ ràng, trình tự các ý lộn
xộn, thiếu ý
Đó là những lý do mà tôi đà trăn trở tìm tòi, học hỏi, rút kinh nghiệm từ bạn
bè, đồng nghiệp và rút ra cho mình nhng biện pháp rèn luyện kỹ năng lập dàn ý
trong bi văn nghị luận cho học sinh đà đem lại kết quả khả quan, chất lượng
phân môn tp lm vn nói riêng và môn Ngữ Văn nói chung có những bước tin
trin. Vì thế, tôi mạnh dạn chia sẻ kinh nghiệm với đồng nghiệp qua đề tài nghiên
cứu Một số biện pháp rèn luyện k nng lập dàn ý trong bài văn nghị ln líp 9”.
2. Mục đích nghiên cứu.
- Gióp cho gi¸o viên hoàn thành nhiệm vụ dạy học phõn mụn tập làm văn
nói riêng, môn Ngữ Văn nói chung đạt hiệu quả cao.
- Giúp giáo viên hoàn thành tốt mục tiêu dạy kiểu bài văn nghị luận cho học
sinh lớp 9 theo yêu cầu của đổi mới phương pháp.
- Rèn cho học sinh có thói quen lập dàn ý để các em có cơ sở viết bài văn có
bố cục rõ ràng, mạch lạc, đáp ứng được yêu cầu đề ra. Bên cạch đó, còn tạo cho

học sinh có thói quen tự học. Từ đó phát huy được tính tích cực, tự giác và chủ
động của học sinh trong quá trình häc tËp.
- Gióp cho häc sinh sư dơng tèt kiÕn thức đà học để tạo lập các văn bản nghị
luận khi nói hoặc viết. Mục đích ấy đà thôi thúc tôi chọn đề tài này.
3. i tng v phm vi nghiờn cu.
a. i tng nghiờn cu:
Đề tài tập trung nghiờn cu bin phỏp rèn luyện kỹ năng lập dàn ý cho bài
văn nghị luận lp 9.
b. Phm vi nghiờn cu:
Đề tài áp dụng, thực hiện ở đối tượng học sinh líp 9B trường Trung học cơ
sở Trần Phú – Nơng Cống năm học 2016 - 2017.
4. Phương pháp nghiên cứu.
a. Thông qua việc nghiên cứu tài liệu và kinh nghiệm giảng dạy.
b. Phương pháp khảo sát thống kê thu thập số liêu, tài liệu.
c. Phương pháp phân tích tổng hợp.
d. Phương pháp so sánh đối chứng.
e. Phương pháp thực hành luyện tập
2
SangKienKinhNghiem.net


II. PHẦN NỘI DUNG
1. Cơ sở lí luận của sáng kin kinh nghim:
Văn Nghị luận là loại văn nhằm xác lËp cho ng­êi ®äc (ng­êi nghe) mét t­
t­ëng, quan ®iĨm nào đó. Cái khó của văn Nghị luận chính là sự tác động tới tình
cảm, nhận thức và tư duy con người. Đó là đặc thù của phân môn Tập làm văn nói
riêng và của môn Ngữ Văn nói chung có tác động trực tiếp tới các môn học khác
của học sinh.
Bản chất của việc học thể loại Nghị luận là người viết thường vận dụng nhiều
thao tác, kỹ năng (giải thích, chứng minh, phân tích, bình giảng ...) để từ đó giúp

các em biết trình bày bài viết một cách sâu sắc, khoa học. Trong quá trình dạy
học, dù dạy học phần nghị luận nào người giáo viên cũng cần xác lập cho học
sinh thói quen rốn luyện các thao tác theo trình tự 4 bước. Trong ú bước 2 l lập
dàn ý thể hiện khả năng tư duy của từng cá nhân học sinh, là công trình thiết kế
của riêng mỗi người. Giáo viên là người hướng dẫn chỉ đạo để hình thành kỹ năng
tạo lập văn bản. Trong khi rèn luyện kỹ năng lập dàn ý bài văn nghị luận văn học,
mỗi giáo viên cần chú ý phát huy, động viên tích cực sáng tạo của từng học sinh.
Đây là tiết dạy thực hành rèn luyện kỹ năng lập dàn ý chứ không phải là tiết dạy
giảng văn. Vì thế giáo viên cần tránh sa vào bình giảng và phân tích một tác phẩm
cụ thể.
Phần lập dàn ý trong chương trình dạy học môn ngữ văn ở THCS nói chung
và lớp 9 nói riêng không có tiết dạy riêng nào được phân vào phân phối chương
trình. Việc lập dàn ý được ghép vào các loại bài về phương pháp giúp các em có
kỹ năng tạo lập văn bản vững vàng, để chủ động lĩnh hội tiếp thu kiÕn thøc míi
trong c¸c cÊp häc tiÕp theo. Song, lËp dàn ý chưa phải là yêu cầu bắt buộc đối với
cả giáo viên và học sinh ngay cả trong thực tế ở các tiết dạy của giáo viên cũng
chưa có sự quan tâm và đầu tư thời gian thỏa đáng, đúng mức cho việc rèn luyện
kỹ năng lập dàn ý.
Xuất phát từ lý do trên, tôi xin trình bày một vài kinh nghiệm nhỏ của bản
thân về Mt s bin phỏp rèn luyện kỹ năng lập dàn ý trong bài văn nghị
luận lp 9.
2. Thc trng vn trc khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm
Từ trước đến nay có rất nhiều cơng trình, tài liệu nghiên cứu việc giúp học
sinh học tốt các phân môn của Ngữ văn như: Học tốt Văn - Tiếng Việt 6,7,8,9;
hay Tập làm văn (Nhà xuất bản Giáo dục, Nhà xuất bản Đại học Sư phạm Hà
Nội... ) ở tất cả các khối lớp. Thế nhưng lại chưa có một tài liệu nào đề cập sâu
đến vấn đề rèn kĩ năng lập dàn ý cho hc sinh.
Học sinh lớp 9 qua gần 4 năm học tập làm văn ở THCS, các em thường xem
nhẹ khâu lập dàn ý, chưa chú ý đến kĩ năng lập dàn ý, dựa trên cơ sở dàn ý để viÕt
bµi. Sè em thùc hiƯn dµn ý tr­íc khi lµm bài chưa đạt 50%.

- Số học sinh biết lập dàn ý theo yêu cầu còn thấp, dưới 50%.
* Qua thực tế giảng dạy điều tra trên, đi sâu tìm hiểu nguyên nhân, tôi thấy
có tình trạng trên là vì:
- Học sinh có thói quen đọc đề bài là làm ngay không cần lập dàn ý.
3
SangKienKinhNghiem.net


- Không biết làm thế nào để huy động ý, lúng túng khi sắp xếp ý.
- Thời gian dành cho rèn kỹ năng lập dàn ý còn ít.
- Học sinh chưa tuân thủ các bước làm bài đúng quy trình.
- Giáo viên chưa thực sự coi trọng việc rèn kĩ năng lập dàn ý cho học sinh.
Cht lng b mụn văn vì thế mà cịn non kém.
3. Các giải pháp gii quyt vn : Nâng cao hiệu quả rèn luyện kỹ
năng lập dàn ý bài văn nghị luận cho học sinh lớp 9:
3.1. Biện pháp hướng dẫn học sinh tìm hiểu đề:
- Thông thường khi đứng trước một vấn đề nghị luận cụ thể, học sinh chỉ
đọc lướt qua 1, 2 lần xác định đề yêu cầu cái gì rồi hì hục viết bài luôn. Nhiều
giáo viên cho rằng, học sinh xác định được yêu cầu của đề như thế là ổn. Đây là
một trong những nguyên nhân cơ bản khiến bài viết của học sinh hời hợt, không
đủ ý, bài văn cụt, khô khan.
- Theo tôi, để xác định một dàn ý tốt cho văn nghị luận giáo viên phải giúp
học sinh rèn luyện kỹ năng phân tích và tìm ý ở các mặt sau:
+ Hướng dẫn học sinh đọc kỹ đề, gạch chân những từ ngữ quan trọng.
+ Hướng dẫn học sinh xác định được tính chất của đề, kiểu bài nghị luận:
chứng minh hay bình luận, phõn tích, giải thích...
Là bài văn nghị luận xà hội: Nghị luận về 1 sự việc hiện tượng đời sống hay
vấn đề tư tưởng, đạo lý có tính chất tiêu cực hoc tích cực.
Hay là bài văn nghị luận Văn học: Nghị luận về tác phẩm truyện (đoạn
trích), nghị luận về một đoạn thơ (bài thơ), nghị luận về giá trị nghệ thuật hay đề

tài của tác phẩm (đoạn trích)...
+ Hướng dn học sinh hiểu đúng ý, hiểu đầy đủ nội dung yêu cầu, tránh sai
lạc.
+ Hướng dẫn học sinh xác định lượng kiến thức cần huy động để viết bài.
+ Hướng dẫn học sinh xác định và lựa chọn lý lẽ, dẫn chứng tiêu biểu cần
đưa vào bài của mình (cụ thể là những dẫn chứng nào, tác giả là ai?).
+ Hướng dẫn học sinh đặt ra những câu hỏi để tìm ý.
3.2. Biện pháp hướng dẫn học sinh tìm ý:
Tôi đà hướng dẫn các em tìm ý theo 3 cách:
a. Tìm ý bằng cách ghi nhanh các ý vừa nảy sinh ngay sau khi tìm hiểu đề.
Trước một đề văn, thông thường học sinh phải đọc kĩ đề, tìm hiểu đề rồi mới
thực hiện bước tìm ý. Theo lẽ thường, tìm hiểu đề xong, trong đầu người viết lập
tức xt hiƯn mét c¸ch lén xén c¸c ý cã khi trúng đề cũng có khi xa đề. Trong
trường hợp này người viết cần phải ghi nhanh lại các ý đó. Mặc dù các ý chưa thật
đầy đủ, không thành hệ thống nhưng vẫn phải ghi lại ngay nếu không sẽ bị quên
đi và không trở lại nữa.
b. Tìm ý bằng cách đặt câu hỏi:
Để tìm được các ý chính xác giáo viên cần hướng dẫn học sinh đặt những
câu hỏi sát với dạng đề, kiểu bài cụ thể. Với cách này tôi thường hướng dẫn học
sinh dựa vào dạng đề bài đặt câu hỏi.
* Đối với dạng đề: " Phân tích một đoạn thơ " thì các câu hỏi thường là:
1. Khổ thơ nằm vị trí nào của bài th¬?
4
SangKienKinhNghiem.net


2. Nội dung cảm xúc của khổ thơ là gì?
3. Hình ảnh, ngôn từ đặc sắc như thế nào?
4. Nghệ thuật nào được sử dụng ở đây?
5. Tác dụng của viƯc sư dơng nghƯ tht trong viƯc thĨ hiƯn néi dung ?

6. Vai trò của khổ thơ trong toàn bộ bài thơ là gì ?
7. Liên hệ với những câu thơ khác có sử dụng các hình ảnh thơ đó ?
* Ví dụ cụ thể: Phân tích khổ thơ đầu bài thơ "Sang thu" của Hữu Thỉnh.
1. Nội dung cảm xúc của khổ thơ là gì?
2. Cm từ bng nhận ra là cảm xúc gì của nhà thơ?
3. Ba câu thơ đầu có tín hiệu báo mùa thu về, đó là những tín hiệu nào?
4. Nhắc đến mùa thu, thi nhân xưa thường chọn các hình ảnh nào?
5. Giá trị biểu cảm của hình ảnh, ngôn từ?
6. Nghệ thuật nào được sử dụng ở đây?
7. Tác dụng của những biện pháp nghệ thuật đó ?
8. Câu cuối nghi vấn hay khẳng định? Cách nói này bộc lộ tâm trạng gì ?
9. Liên hệ với những câu thơ khác có sử dụng các hình ảnh thơ đó ?
Kinh nghiệm thực tế cho thấy với các câu hỏi tìm ý học sinh sẽ tìm được ý.
Tuy nhiên thời gian dành cho tìm ý không nhiều (3-5') cho một đề trên lớp. Vì
vậy tôi thường tổ chức học sinh thảo luận nhóm khi tìm ý.
- Bước 1: Phân nhóm tuỳ số lượng câu hỏi.
- Bước 2: Thảo luận ( mỗi nhóm 2 câu, tuỳ theo số lượng câu hỏi).
- Bước 3: Đại diện nhóm trình bày, nhóm khác nghe, nhận xét, bổ sung
Giáo viên ghi nhanh các ý lên bảng.
Các ý trên chưa là một hệ thống lôgic nhưng đà phát huy tính tích cực trong
học tập của học sinh. Trên cơ sở đó học sinh sẽ thuận lợi, dễ dàng trong việc lập
dàn ý.
c. Tìm ý bằng cách làm các bài tập trắc nghiệm để lựa chọn ý.
Tổ chức học sinh tìm ý theo cách này, giáo viên cần có sự chuẩn bị thiết bị
dạy học chu đáo hơn (Bảng phụ ghi bài tập trắc nghiệm hoặc dùng máy chiếu).
Bài tập ghi một loạt các ý: có ý đúng, sai và yêu cầu học sinh thảo luận lựa
chọn ý phù hợp với đề bài.
* Ví dụ với đề bài : Cảm nhận và suy nghĩ của em về tình cảm cha con trong
bài thơ " Nói với con" của Y Phương.
Bài tập trắc nghiệm: HÃy chọn các ý phù hợp với đề bài Cảm nhận và suy

nghĩ của em về tình cảm cha con trong bài thơ " Nói với con" của Y Phương.
(Khoanh tròn vào chữ cái đứng trước mỗi ý em cho là đúng).
A, Y Phương là người dân tộc Kinh có nhiều bài thơ viết về dân tộc mình.
B, Cội nguồn sinh dưỡng của mỗi người chính là gia đình, quê hương.
C, Bài thơ thể hiện lòng yêu con và mong ước thế hệ con cái phát huy truyền
thống tốt đẹp của quê hương.
D, Ca ngợi phẩm chất của người quê hương với niềm tự hào, kính trọng.
E, Cha khuyên con phát huy phẩm chất cao đẹp của quê hương, lấy đó làm
niềm tin, lẽ sống, hành trang để vững bước vào đời
G, Ngôn ngữ thơ gọt dũa, giọng điệu trang nghiêm.
5
SangKienKinhNghiem.net


H, Ngôn ngữ thơ mộc mạc, giọng điệu thiết tha, trìu mến đậm đà miền núi.
I, Bài thơ Nói với con nhưng cũng chính là để nói với tất cả mọi người
(Căn cứ vào đề bài học sinh sẽ chọn được đáp án: B, C, D, E, H. I )
Cách tìm ý này giúp học sinh chọn ý phù hợp với đề bài cụ thể, thuận lợi cho
lập dàn ý và cần làm nổi bật các ý ấy trong bài làm.
3.3. Biện pháp hướng dẫn học sinh lập dàn ý cho từng kiểu bài nghị
luận:
Lập dàn ý là việc sắp xếp các ý theo trình tự lập luận thích hợp. Muốn học
sinh xây dựng được dàn ý phù hợp với từng kiểu bài nghị luận, giáo viên phải
giúp học sinh có những hiểu biết về dàn ý. Song không có một mẫu chung nào
cho việc lập dàn ý mà mỗi kiểu bài có đặc thù riêng. Với kinh nghiệm của bản
thân, trao đổi nhóm tổ chuyên môn, tôi rút ra một số phương pháp rèn kĩ năng
xây dựng dàn ý trong bài văn nghị luận cho học sinh lớp 9 như sau:
a. Xác định nhiệm vụ từng phần của bài văn nghị luận .
a.1. Bài văn nghị luận xà hội:
a.1.1. Nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời sống:

- Mở bài : Giới thiệu sự việc, hiện tượng có vấn đề.
- Thân bài : Liên hệ thực tế, phân tích các mặt, đánh giá, nhận định.
- Kết bài : Kết luận, khẳng định, phủ định, lời khuyên.
( Bài làm cần lựa chọn góc độ riêng để phân tích, nhận định; đưa ra ý kiến,
có suy nghĩ và cảm nhận riêng của người viết)
a.1.2. Nghị luận về một vấn đề, tư tưởng đạo lí :
- Mở bài: Giới thiệu vấn đề tư tưởng, đạo lí cần bàn luận.
- Thân bài :
+ Giải thích, chứng minh nội dung vấn đề tư tưởng đạo lí .
+ Nhận định, đánh giá vấn đề t tưởng, ạo lí trong bối cảnh của cuộc sống
riêng, chung.
- Kết bài : Kết luận, tổng kết, nêu nhận thức mới, tỏ ý khuyên bảo, hoặc tỏ ý
hành động.
( Bài làm cần lựa chọn góc độ riêng để giải thích, đánh giỏ đưa ra được ý
kiến của người viết )
Sau khi xác định nhiệm vụ của từng phần cho hai kiểu bài nghị luận trên,
giáo viên giúp học sinh phân biệt được c trng ca tng kiu bi:
- Vi bài văn nghị luận về một sự việc, hiện tượng ®êi sèng: th­êng ®i tõ
thùc tÕ ®Õn lÝ luËn, lµm rõ quan điểm, tư tưởng.
- Vi bài văn nghị luận về một vấn đề, tư tưởng đạo lí đi từ lí luận đến thực
tế.
a.2. Bài văn nghị luận văn học
a.2.1. Nghị luận về tác phẩm truyện (đoạn trích):
- Mở bài: Giới thiệu tác gi, tỏc phẩm (tuỳ theo yêu cầu cụ thể của đề bài) và
nêu ý kiến sơ bộ của mình.
- Thân bài: Nêu những nhận xét, đánh giá về nội dung, nghệ thuật của tác
phẩm, có phân tích, chứng minh bằng các luận cứ tiêu biểu và xác thực (bày tỏ
cảm thụ riêng của mình).
6
SangKienKinhNghiem.net

- Kết bài: Nêu nhận định, đánh giá chung của mình về tác phẩm truyện
(đoạn trích), ấn tượng, cảm xúc mà tác phẩm để lại.
a.2.2. Nghị luận về một đoạn thơ (bài thơ):
- Mở bài: Giới thiệu chung về tác giả, bài thơ (đoạn thơ), bước đầu nêu
nhận xét đánh giá của mình (Nếu là đoạn thơ nên nêu rõ vị trí của đoạn trong tác
phẩm và khái quát nội dung cảm xúc của mình về đoạn ấy).
- Thân bài: Lần lượt trình bày những suy nghĩ, đánh giá về nội dung và nghệ
thuật của đoạn thơ (bài thơ). Cụ thể qua phân tích, bình những câu thơ, hình ảnh,
giọng điệu, nghệ thuật tiêu biểucủa đoạn thơ (bài thơ).
- Kết bài: Khái quát giá trị, ý nghĩa của đoạn thơ (bài thơ).
Sau khi xác định nhiệm vụ của từng phần cho hai kiểu bài nghị luận trên, tôi
chú ý giúp học sinh phân biệt được:
+ Nghị luận về tác phẩm truyện là trình bày những nhận xét, đánh giá của
mình về nhân vật, sự kiện, chủ đề hay nghệ thuật của tác phẩm cụ thể.
+ Nghị luận về đoạn thơ (bài thơ) cần nêu được các nhận xét, đánh giá và sự
cảm thụ riêng của người viết (phải gắn với sự đánh giá ngôn từ, hình ảnh, giọng
điệu, nội dung cảm xúc về đoạn thơ (bài thơ) đó.
+ Điểm khác biệt của hai kiểu bài này là: Nghị luận về một tác phẩm truyện
hoặc đoạn trích thường phân tích nội dung riêng, nghệ thuật riêng. Nghị luận về
một đoạn thơ hoặc bài thơ thường kết hợp phân tích nội dung và nghệ thuật, phân
tích nghệ thuật để làm nổi bật giá trị nội dung.
b. Hình thức trình bày dàn ý:
Học sinh lớp 9 có thể các em đà quen với cơm tõ Dµn ý song viƯc h­íng
dÉn häc sinh ghi dàn ý theo những yêu cầu cụ thể là một việc làm cần thiết.
Dàn ý có hai dạng: dàn ý đại cương và dàn ý chi tiết.
Tôi thường chú trọng việc này bằng cách trình bày cụ thể qua bảng phụ (máy
chiếu) để các em trực quan.
* Với hình thức trình bày dàn ý tôi thường lưu ý cho học sinh:

+ Cách viết câu trong dàn ý (là những gạch đầu dòng ngắn gọn, chính xác).
+ Cách dùng dàn ý vào các dạng bài cụ thể (1 tiết nên dùng dàn ý đại
cương, 2 tiết nên dùng dàn ý chi tiết).
3.4. Rèn luyện cho học sinh kỹ năng lập dàn ý từ bài văn mẫu, từ đề bài,
từ trong tiết trả bài và tiết luyện nói:
a. Lập dàn ý từ văn bản mẫu.
Văn bản mẫu là tư liệu trong tiết tìm hiểu kiểu bài: Nghị luận về một sự việc
hiện tượng đời sống, nghị luận về một vấn đề tư tưởng đạo lí, nghị luận về một
tác phẩm truyện hoặc đoạn trích, nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ. Từ văn bản
mẫu này tôi hướng dẫn học sinh rút ra kiến thức lí thuyết của kiểu bài .
Khi dạy tiết học này tôi thường dùng hệ thống câu hỏi để học sinh đọc hiểu văn bản nghị luận mẫu.
1. Vấn đề nghị luận của văn bản trên là gì?
2. Vấn đề nghị luận được người viết triển khai bằng những luận điểm nào?
3. Mỗi luận điểm đó được triển khai bằng những luận cứ nào?
7
SangKienKinhNghiem.net


4. Chỉ ra các phần mở bài, thân bài, kết luận và nhận xét bố cục của văn bản
trên?
5. Các luận điểm nào ứng với mỗi phần (mở bài, thân bài, kết bài) của bài
văn nghị luận?....
Như vậy thông qua hệ thống câu hỏi trên học sinh được tìm hiểu, trả lời, các
em được rèn kĩ năng lập dàn ý thông qua việc rút ra dàn ý từ bài văn nghị luận
mẫu.
Qua việc phân tích ví dụ mẫu, kết luận, củng cố của giáo viên, học sinh hiểu:
Để có một bài văn hay và đủ ý cần phải có dàn ý và có lí lẽ chặt chẽ và ngược lại.
* Ví dụ: Dạy tiết 124 - Nghị luận về mt đoạn th (bài thơ)
Với văn bản mẫu : Khát vọng hoà nhập và dâng hiến của Hà Vinh. Tôi tổ
chức cho học sinh thảo luận nhóm với những câu hỏi trên v rút ra được dàn ý

sau:
a. Mở bài:
- Khái quát tác giả (hoặc đi từ đề tài).
- Khái quát tác phẩm
b.Thân bài: Hình ảnh mùa xuân mang nhiều tầng ý nghĩa của Thanh Hải:
- Mùa xuân thiên nhiên, đất trời vào xuân
- Hình ảnh mùa xuân đất nước, con người trong cảm xúc thiết tha,
trìu mến của nhà thơ
- Khát vọng hoà nhập, dâng hiến của Thanh Hải
c. Kết bài:
- Đánh giá nội dung, nghệ thuật.
- ý nghĩa của bài thơ.
- Liên hệ mở rộng.
Việc này lặp đi lặp lại sẽ hình thành cho các em thói quen trong các giờ học
tập làm văn.
b. Lập dàn ý từ đề bài:
Cách lập dàn ý này thực hiện trong tiết dạy " Cách làm.....", " Luyện tập..."
Để học sinh chuẩn bị dµn ý tèt tr­íc khi viÕt bµi, tiÕt häc nµy thường cho
một đề bài cụ thể. Để học sinh lập dàn ý, tôi đưa ra hệ thống câu hỏi hướng dẫn
học sinh xây dựng dàn ý.
1. Đề yêu cầu nghị luận vấn đề gì?
2. Để có ý cho bài nghị luận ta phải làm gì? Cụ thể?
3. Cần sắp xếp các ý ấy theo bố cục, trình tự nào?
4. Mỗi phần cần thực hiện được các nhiệm vụ gì?
Với các câu hỏi trên tôi cho học sinh thảo luận nhóm (3-5') đại diện trả lời,
nhóm khác nhận xét bổ sung dàn ý, hoàn chỉnh cho đề bài. Qua cách làm trên, tôi
thấy học sinh vừa hứng thú học tập, tích cực đồng thời lại rèn cho các em kĩ năng
lập dàn ý cho một đề bài, một yêu cầu cụ thể.
Trên cơ sở luyện cho học sinh các thao tác tìm hiểu đề, tìm ý, lập ý, viết
đoạn, tôi chú trọng rèn kĩ năng lập dàn ý cho học sinh (khoảng 10')

* Ví dụ dạy tiết 114: Cách làm bài nghị luận về một tư tưởng, đạo lí.
Đề bài: Lập dàn bài cho đề: Tinh thần tự học.( Phần II. LuyÖn tËp)
8
SangKienKinhNghiem.net


Tôi nêu hệ thống câu hỏi và tổ chức cho học sinh thảo luận nhóm, sau (810') các em đà lập được dàn ý sau:
* Mở bài:
- Vấn đề tự học trong nhà trường hiện nay đang được rất nhiều người quan
tâm, ngay cả học sinh ở bậc THCS.
* Thân bài:
- Giải thích thế nào là tự học:
+ Học là hoạt động thu nhận kiến thức, hình thành kĩ năng của từng con
người. Đòi hỏi phải tự vận động. Bản chÊt cđa viƯc häc lµ tù häc.
+ Tù häc lµ tự mình vận động tìm đến kiến thức để rèn luyện hình thành các
kĩ năng cho mình, có thầy, bạn nhưng tự mình là chính.
+ Tự học mới phát huy hết tiềm năng, nội lực của mình để vươn lên đạt kết
quả cao trong học tập.
- Bàn luận về tinh thần tự học:
+ Phải có kế hoạch tự học, kiên trì vượt khó,
+ Phải biết tự học bằng nhiều hình thức: trên lớp, trong sách vở, trong cuộc
sống,...
+ Kết hợp nhuần nhuyễn giữa học thầy, hc bạn,...
+ Luôn khiêm tốn.
* Kết bài:
- Khẳng định vai trò tự học để nâng cao chất lượng học tập trong nhà trường
và tự học suốt đời để hoàn thiện nhân cách mỗi con người.
* Hoặc Ví dụ dạy tiết 120 : Luyện tập làm bài nghị luận về tác phẩm truyện
(hoặc đoạn trích).
Đề bài: Cảm nhận của em về đoạn trích truyện " Chiếc lược ngà" của

Nguyễn Quang Sáng.
Tôi nêu hệ thống câu hỏi và tổ chức cho học sinh thảo luận nhóm, sau 7 - 8'
các em đà lập được dàn ý sau:
* Mở bài:
- Giới thiệu chung về tác giả (hoặc đề tài tình cha con trong chiến tranh).
- Giới thiệu tác phẩm :
+ Hoàn cảnh sáng tác.
+ Nội dung tác phẩm.
- Đoạn trích gây xúc động mạnh về tình cha con sâu nặng.
* Thân bài:
1. Truyện xây dựng 1 tình huống độc đáo
2. Nhân vật bé Thu :
+ Thái độ, tình cảm với ông Sáu trong hai ngày đầu (không nhận ba).
+ Thái độ, tình cảm của Thu ngày tiếp theo (xa lánh ba).
+ Thái độ, hành động của Thu trong buổi chia tay.
3. Nhân vật ông Sáu.
+ Đau khổ, hụt hẫng khi Thu không nhận ba.
+ Kiên nhẫn vỗ về con.
+ Chia tay buồn rồi hạnh phúc tột đỉnh ( Thu thÐt lªn " ba" ).
9
SangKienKinhNghiem.net


+ Làm lược tặng con.
+ Trước khi hy sinh kịp gửi cây lược cho con.
-> Tình cảm cha con sâu nặng.
4. Đặc sắc nghệ thuật truyện (cốt truyện, ngôi kể, ngôn ngữ Nam Bộ)
* Kết bài:
- ấn tượng sâu sắc về đoạn trích (về nội dung, nghệ thuật).
- Suy nghĩ của bản thân về nhân vật, chủ đề của truyện

c. Lập dàn ý trong tiết trả bài.
Trước kia trong các giờ trả bài kiểm tra cho học sinh, bản thân tôi và giáo
viên trong trường tôi thường làm theo trình tự các bước:
- Phát bài kiểm tra đà chấm đến từng học sinh.
- Học sinh đọc lại bài làm của mình, xem lời phê chỗ được cô giáo chỉnh
sửa.
- Giáo viên nhận xét chung vê ưu, nhược điểm bài làm: Về việc xác định đề,
về hình thức trình bày, về diễn đạt, về nội dung bài viết.
- Giáo viên đọc một vài bài văn điểm tốt, một vài bài (hoặc một vài đoạn)
học sinh làm chưa tốt.
- Giải đáp thắc mắc (nếu có) của học sinh.
- Sau cùng giáo viên gọi điểm vào sổ.
Thực tế sau nhiều năm giảng dạy, tôi tự rút ra cho mình một kinh nghiệm
khi dạy tiết trả bài như sau:
- Giáo viên trả bài cho học sinh, học sinh xem lại bài làm của mình.
- Giáo viên ghi nhanh lại đề lên bảng, tổ chức cho học sinh thảo luận nhóm
với hệ thống câu hỏi xây dựng lại dàn ý cho đề bài viết. Sau khi các đại diện
nhóm trả lời, giáo viên thiết lập lại dàn ý lên bảng, giáo viên trả bài và phiếu (học
sinh ghi dàn ý của bài viết) mà giáo viên thu cùng bài viết ở tiết trước đó để học
sinh đối chiếu với dàn ý vừa lập lại. Học sinh đối chiếu lời phê của giáo viên
trong bài để trả lời, rút ra những ưu, nhược điểm cho bài làm của mình; từ đó rút
kinh nghiệm cho bài viết tiếp theo.
Cách này không chỉ giúp các em có điều kiện rèn luyện cách lập dàn ý mà
còn giúp các em tự nhận ra những ưu nhược điểm trong quá trình mình lập dàn ý
đồng thời tự rút ra được kinh nghiệm cho bản thân trong việc lập dàn ý, tạo lập
những văn bản tập làm văn tiếp theo.
*Xây dựng câu hỏi thiết lập dàn ý: ( Học sinh so sánh dàn ý vừa lập lại với
bài viết giáo viên đà chấm, trả để trả lời câu hỏi)
1. So với dàn ý các em vừa lập lại thì phần mở bài trong bài viết của em đÃ
đủ ý chưa?

2. Phần thân bài có những luận điểm nào? Trình tự sắp luận điểm đà phù hợp
chưa?
3. Luận cứ đà phù hợp với luận điểm , xác thực, tiêu biểu chưa?
4. Kết bài đủ ý chưa? Phù hợp với thân bài chưa?......
Sau khi hướng dẫn học sinh làm dàn ý, yêu cầu học sinh soi vào bài làm tự
đánh giá bài văn của mình đà đủ ý chưa, thiếu ý nào, thừa chỗ nào. Cách làm này
tạo cho học sinh một cảm giác tin tưởng tuyệt đối ở các điểm mà cô giáo đà ghi.
10
SangKienKinhNghiem.net


Mặt khác đây là biện pháp tốt để giáo viên có thể rèn luyện kỹ năng lập dàn ý bài
văn cho học sinh. Học sinh sẽ được luyện nhiều sẽ không sợ, không ngại lập dàn
ý trước khi viết bài.
Đó là một thao tác đơn giản mà không mất nhiều thời gian, song tôi thiết
nghĩ với giáo viên dạy môn Ngữ văn không phải ai cũng làm như thế trong tất cả
các tiết trả bài. Giáo viên là người hướng dẫn tạo thói quen lập dàn ý văn nghị
luận cho học sinh thì trước hết người giáo viên phải tự tạo thói quen tốt cho chính
bản thân mình trong từng tiết dạy, đặc biệt là trong việc rèn luyện kỹ năng lập
dàn ý bài văn nghị luận cho học sinh, đặc biệt là học sinh lớp 9 khi các em chuẩn
bị hành trang để bước sang cấp học mới.
d. Lập dµn ý trong tiÕt lun nãi:
Trong tiÕt nµy dµn ý có vai trò rất quan trọng. Nếu không có dàn ý học sinh
không có định hướng nói đúng. Vì vậy tôi yêu cầu các em phải chuẩn ở nhà
một cách chu đáo cho tiết học này bằng cách lựa chọn đề bài, yêu cầu các em lập
dàn ý chi tiết cho đề bài đà chọn. Đến lớp tôi thường dành 3-5' giúp các em
thống nhất dàn ý. Tuy nhiên, ở tiết học này không thể dành nhiều thời gian cho
việc lập dàn ý, đòi hỏi các em phải có sự chuẩn bị kĩ và phải làm nhanh bởi vì như
vậy mới đảm bảo thời gian cho việc "Luyện nói"( trong nhóm và trước lớp). Như
vậy học sinh sẽ chủ động hơn cho việc Luyện nói

Sau khi tìm hiểu đề tôi h­íng dÉn häc sinh tỉ chøc thèng nhÊt dµn ý trong 35', học sinh trả lời, giáo viên ghi nhanh dàn ý đà thống nhất lên bảng. Hoặc có
thể cho 2 học sinh lên bảng ghi lại dàn ý. Học sinh khác quan sát, thảo luận, nhận
xét đi đến một dàn ý thống nhất hoặc giáo viên cho học sinh thảo luận nhóm,
chọn ra dàn ý tốt nhất trình bày trước lớp, giáo viên nhận xét sửa chữa và chốt lại.
Học sinh luyện nói theo dàn ý đà thống nhất đó.
* Ví dụ dạy tiết 140: Luyện nói nghị luận về một bài thơ, đoạn thơ .
Đề bài: Bếp lửa sưởi ấm một đời người - Bàn về bài thơ "BÕp Lưa" cđa
B»ng ViƯt.
* Dµn ý:
a. Më bµi:
- Giíi thiƯu chung về bài thơ. Khái quát giá trị của bài.
- Nêu nhận định Bếp lửa sưởi ấm một đời người - Bàn về bài thơ Bếp lửa
của Bằng Việt.
b.Thân bài:
- BÕp lưa chên vên, Êp iu trong kÝ øc, th¾p lên trong nỗi nhớ.
+ Ba câu đầu gợi bếp lửa thực, vừa gợi bếp lửa trong kí ức.... gợi nỗi nhớ
thương bà
- Bếp lửa ấm nồng bao kỉ niệm thời gian
+ Thời thơ ấu, năm lên bốn tuổi cùng bà nhóm lửa ...
+ Tám năm ròng vẫn cùng bà nhóm lửa có tiếng chim tu hú tha thiết khắc
khoải .
+ Năm giặc đốt làng ...
- Bếp lửa kì lạ và thiªng liªng .
11
SangKienKinhNghiem.net


+ Bà - người nhóm lửa - nhóm yêu thương - công việc khởi đầu cho một đời,
một tâm hồn.
+ Bếp lửa thiêng liêng, bà - người nhóm lửa - giữ lửa.

+ Bếp lửa của bà nuôi cháu lớn khôn cả về tinh thần, chắp cánh ước mơ,
niềm tin, hoài bóo cho cháu trong tương lai.
- Bếp lửa vẫn thắp hoài nỗi nhớ.
+ Cháu đà trưởng thành, đi xa - không quên bếp lửa của bà.
+ Nhớ bếp lửa là nhớ về gia đình, quê hương của người con (cháu) xa quê.
c. Kết bài:
- ấn tượng về nội dung, nghệ thuật của bài thơ.
- Liên hệ, suy nghĩ của bản thân.
Tóm lại, việc chú trọng và có kế hoạch hướng dẫn học sinh luyện lập dàn ý
trong các tiết trên tôi thấy rất hiệu quả. Bởi giờ học các em tÝch cùc, høng thó
trong viƯc gãp ý kiÕn cđa m×nh xây dựng dàn ý. Đồng thời việc làm này lặp đi
lặp lại ở nhiều tiết sẽ tạo thành thói quen, kĩ năng lập dàn ý thường xuyên ở học
sinh. Đó là kĩ năng rất cần thiết cho việc tạo lập văn bản, mà từ trước tới nay
nhiều giáo viên vẫn quan niệm tiết luyện nói thì chỉ cần giành thời gian cho học
sinh được nói.
3.5. Rèn cho học sinh kỹ năng viết bài theo dàn ý:
Đây cũng là một biện pháp tạo thói quen cho học sinh THCS nói chung, học
sinh lớp 9 nói riêng viết bài văn Nghị luận đúng trọng tâm, đảm bảo các ý để bài
viết có độ sâu rộng về kiến thức. Thao tác này phải được thực hiện thường xuyên
liên tục thì sản phẩm bài văn Nghị luận của học sinh chắc chắn sẽ rất tốt. Bởi thực
trạng hiện nay không ít học sinh lập dàn bài một nơi, viết bài một kiểu khiến bài
viết không đảm bảo yêu cầu.
3.6. Rèn kỹ năng lập dàn ý bài văn nghị luận cho học sinh lớp 9 ngay
trong giờ kiểm tra và giờ tự chọn ngữ văn:
Số lượng con điểm môn ngữ văn lớp 9 khá nhiều, 12 con điểm kiểm tra hệ số
2 (kiểm tra định kỳ trên năm). Giáo viên có thể vận dụng việc rèn luyện kỹ năng
lập dàn ý bài văn nghị luận ngay trong khi kiÓm tra, khi häc tiÕt tù chän bằng
cách đưa câu hỏi lập dàn ý vào đề kiểm tra vào giờ tự chọn, hoặc giáo viên ra đề
về việc lập dàn ý bài văn nghị luận cho học sinh làm ở nhà, giáo viên thu, chấm,
sửa cho từng học sinh. Đây là việc làm mà bản thân tôi trc õy chưa thực s

chú trọng. Đó là một trong những nguyên nhân dẫn đến học sinh lúng túng trước
đề bµi, häc sinh thiÕu tù tin, ch­a lµm nỉi bËt trọng tâm, yêu cầu của đề. Vỡ th,
bản thân tôi suy nghĩ , trăn trở và nhìn nhận lại việc dạy học của mình và rút ra
cho bản thân những biện pháp dạy học tích cực nhất, hiệu quả nhất cho học sinh
trong môn Ngữ văn 9 ngay trong phần lập dàn ý bài văn nghị luận.
Trên đây là kế hoạch rèn kĩ năng lập dàn ý tôi đà lồng ghép ở các phần trong
các tiết dạy cụ thể cho học sinh làm kiểu bài nghị luận. Tôi tin rằng víi kÕ ho¹ch
nh­ vËy häc sinh sÏ tÝch cùc häc ngữ văn hơn, chất lượng bài viết của các em sÏ
tèt h¬n.
* Trong phương pháp rèn kỹ năng lập dàn ý cho học sinh, tôi cũng rất
linh hoạt. VD :
12
SangKienKinhNghiem.net


- Cho HS hoạt động cá nhân: Ở trên lớp, tôi ra bài tập cho học sinh lập dàn
ý sau đó cho các em từng cặp trao đổi bài chấm và chữa cho nhau, tiếp theo đó là
cả lớp đóng góp ý kiến để rút ra một dàn ý đúng nhất, hay nhất .
- Thảo luận nhóm: Ghi yêu cầu bài tập lập dàn ý vào phiếu bài tập,chia
nhóm phát phiếu bài tập, nêu mục đích u cầu từng nhóm rồi cho học sinh thảo
luận nhóm , các thành viên trong nhóm đóng góp ý kiến xây dựng dàn ý, tiếp đó
đại diện nhóm lên trình bày, các nhóm khác góp ý bổ sung... GV giúp học sinh
chốt lại vấn đề.
- Bài tập về nhà cũng nhiều kiểu dạng: Từ một bài văn mẫu HS rút ra dàn ý
chi tiết, dàn ý sơ lược...Hoặc cho đề tập làm văn HS xây dựng dàn ý sơ lược, dàn
ý chi tiết...
4. Hiệu qu ca sỏng kin kinh nghim.
a. Thực nghiệm:
Tôi đà áp dụng các biện pháp rèn luyện kỹ năng lập dàn ý cho các em học
sinh ở lớp 9B liên tục trong 2 năm liền (năm học 2015 - 2016 v năm học 2016 2017).

Trích ngang giáo án:
Tiết 119: Cách làm bài văn nghị luận v tác phẩm truyện (đoạn
trích)
(Phần hướng dẫn học sinh làm dàn ý)
Đề bài: Suy nghĩ về nhân vật ông Hai trong truyện ngắn "Làng" của Kim
Lân.
Hướng dẫn thực hiện
Thảo luận nhóm:
GV phát phiếu, 5 nhóm (nội dung thảo
luận giống nhau) gồm các câu hỏi sau:
1. Đề bài yêu cầu nghị luận v vấn đề
gì?
2. Nét nổi bật ở nhân vật ông Hai l
gỡ?
3. Khi đi tản cư ông Hai nhớ làng như
thế nào?
Việc đến phòng thông tin nghe đọc báo
nói lên tình cảm gì của nhân vật ông
Hai.
4. Tình yêu làng, yêu nước ở ông Hai
được bộc lộ trong tình huống nào?
5. Diễn biến tâm lý và hành động của
ông Hai khi nghe tin làng theo giặc.
6. Quyết định thù làng, không trở về
làng của ông Hai là quyết định như thế
nào ?

Lập dàn ý

1. Tìm ý:

- Nhân vật ông Hai trong truyện ngắn
"Làng" của Kim Lân.
- Tình yêu làng thống nhất với yêu
nước
- Đi tản cư nhớ làng, khoe làng, đau
khổ khi nghe tin làng theo Tây, vui
mừng khi nghe tin đồn làng được cải
chính.

13
SangKienKinhNghiem.net


7. Tâm trạng của ông Hai khi nghe tin
làng cải chính.
8. Chi tiết nào bộc lộ rõ nhất tình yêu
làng thống nhất với tình yêu nước ở
nhân vật này ?
9. Tình cảm ấy có gì đặc biệt trong
hoàn cảnh cụ thể lúc bấy giờ ?
10. Đánh giá nghệ thuật xây dựng
truyện, xây dựng nhân vật của Kim
Lân?
11. ấn tượng sâu sắc nhất của em về
nhân vật?
12. Em suy nghĩ về người nông dân
thời kì đầu chống Pháp?
13. ý nghĩa của đề tài, nhân vật ...?
(Các nhóm thảo luận. Đại diện các
nhóm trả lời, nhóm khác bổ sung, giáo

viên ghi nhanh lên bảng ý các nhóm
vừa tìm được và thu lại các phiếu.
Thống nhất các ý học sinh tìm được.)
Trên cơ sở các ý vừa tìm được, giáo
viên gợi ý, hướng dẫn học sinh lập dàn
ý.
? Mở bài cần trình bày được những gì?
? Thân bài cần nêu được những luận
điểm chính nào?
Trình bày luận điểm theo trình tự lập
luận nào?

- Tình cảm mới mẻ.Yêu làng hoà quyện
với yêu nước.
- Đấu tranh tư tưởng và quyết định lựa
chọn theo kháng chiến, cụ Hồ. Tư
tưởng mới của người nông dân sau
Cách mạng Tháng 8.
- Xây dựng tình huống truyện, tả diễn
biến tâm lý nhân vật sắc sảo, ngôn ngữ
đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm.
- Vẻ đẹp tâm hồn người nông dân : Yêu
làng, yêu nước, thủy chung với cách
mạng, với kháng chiến, với cụ Hồ.
- Giàu lòng yêu nước.
- Giáo dục thấm thía lòng yêu nước,
gắn bó sâu nặng vi quê hương.
2. Dàn ý
a. Mở bài:
- Giới thiệu tác phẩm, tác giả.

- ấn tượng chung về nhân vật.
b. Thân bài:
- Nhận định về tình yêu làng, yêu nước
của ông Hai và đặc sắc nghệ thuật của
nhà văn.
- Tình yêu làng là tình cảm nổi bật ở
ông Hai.
+ Đi tản cư nhớ làng.
+ Theo dõi tin tức kháng chiến
+ Khi nghe tin làng theo Tây(đau khổ)
- Tình yêu làng hoà quyện với tình yêu
nước :
+ Cuộc đấu tranh nội tâm gay gắt.
+ Quyết định : Làng thì yêu thật nhưng
làng theo Tây thì phải thù.
+ Cuộc sống của ông Hai những ngày
sau đó.
+ Khi tin đồn được cải chính(vui mừng)
- Đó là tình cảm nổi bật của người
nông dân trong buổi đầu kháng chiến
14

SangKienKinhNghiem.net


chống Pháp .
- Nghê thuật xây dựng nhân vật.
+ Chọn tình huống tin đồn thất thiệt.
+ Các chi tiết miêu tả tâm lí nhân vật.
+ Các hình thức trần thuật (đối thoại,

độc thoại) .
+ Ngôn ngữ miêu tả nội tâm tinh tế.
? Phần kết bài cần thực hiện nhiệm vụ c. Kết bài:
gì?
- ấn tượng chung về nhân vật.
( Thảo luận nhóm. Đại diện học sinh - Liên hệ , suy nghĩ của bản thân.
trả lời, học sinh khác nhận xét (bổ sung
- nếu có)
- Giáo viên, học sinh thống nhất dàn ý)
Rõ ràng dàn ý bài văn nghị luận của học sinh về nhân vật ông Hai trong
truyện ngắn Làng của Kim Lâm ta có thể kiểm định học sinh đà có kỹ năng
thực hành lập dàn bài rất tốt.
b. Kết quả thực nghiệm:
Để đảm bảo tính chính xác khách quan, sau thời gian áp dụng SKKN, tôi
tiến hành khảo sát ở lớp 9B. Thời gian: tháng 3/ 2017 với đề bài sau:
Đề bài: Phân tích bài thơ "Sang Thu" cđa H÷u ThØnh ( thêi gian 15').
u cầu: Lập dn ý i cng.
Sau khi chấm, tôi có được kết qu¶ nh­ sau:
- Líp 9B (năm học 2015 - 2016): không áp dụng biện pháp rèn luyện kỹ
năng lập dàn ý trong bài văn nghị luận:
Tng s : 33 học sinh;
Tốt:
6/33 học sinh
= 18%
Khá:
11/33 học sinh
= 33%
Trung bình: 13/33 học sinh
= 39%
Ỹu:

3/33 häc sinh
= 10%
-- Líp 9B (năm học 2016 - 2017): p dụng biện pháp rèn luyện kỹ năng lập
dàn ý bài văn nghị luận, vẫn cùng một đề bài với lớp 9B nn ngoỏi, kết quả các
em như sau:
Tổng số :
28 häc sinh;
Tèt:
10/28 häc sinh
= 36%
Kh¸:
14/29 häc sinh
= 50%
Trung bình: 4/29 học sinh
= 14%
Yếu:
0
Xem kết quả cụ thể trên bảng, ta thấy vẫn là học sinh khối 9 sau một thời
gian áp dụng SKKN, học sinh đà có kĩ năng lập dàn ý. Số học sinh biết lập dàn ý
đạt yêu cầu tăng lên rõ rệt. Điều đó chứng tỏ các em đà có ý thức, thói quen và
xác định được tầm quan trọng của việc lập dàn ý trước khi làm bài. Đặc biệt, các
em không còn ngại, sợ làm văn bởi các em đà biết lập dàn ý một cách khoa học
trước khi viết bài.
15
SangKienKinhNghiem.net


III. PHẦN KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
1. Kết luận.
¸p dơng SKKN và qua thực tế dạy học Tập làm văn tôi thấy: Lập dàn ý

trước khi làm văn là một việc làm vô cùng cần thiết bởi : " Bố cục bài văn giống
như bộ xương con người vậy. Không có bộ xương con người đứng lên làm sao
được" ( Nguyễn Đăng Mạnh). Vì vậy khi dạy - học Tập làm văn, giáo viên phải
thực sự coi trọng khâu lập dàn ý và có thể thường xuyên kiểm tra việc này của
học sinh hoặc có thể chấm dàn ý của học sinh để lấy điểm miệng (điểm 15 phút),
động viên khuyến khích các em chú ý rèn kĩ năng này trong các tiết Tập làm văn.
Song muốn lập được dàn ý giáo viên phải giúp các em thành thục các kĩ năng: tìm
ý, chọn ý, sắp xếp ý đặc biệt là nắm vững các kiểu bài, dạng đề của kiểu bài cụ
thể. Và quan trọng hơn là các em phải nắm vững phương pháp làm văn nghị luận
nói chung và phải có kiến thức kĩ năng cảm thụ văn học, kiến thức hiểu biết xÃ
hội thì mới thuận lợi cho việc tìm ra được ý cần thiết để lập một dàn ý của kiểu
bài cho đúng yêu cầu.
Hơn nữa, chất lượng của dàn ý phụ thuộc vào kết quả của kĩ năng phân tích
đề, khả năng tư duy, sắp xếp ý, thời gian làm bài quy định mục đích làm dàn ý đại
cương hay chi tiết.
Tóm lại, 6 biện pháp lập dàn ý bài văn nghị luận mà tôi trình bày trờn l
nhng tiền đề quan trọng khi lm bi tp lm vn ngh lun.
Kinh nghiệm này, theo tôi, không chỉ áp dụng cho bài làm văn nghị luận lớp
9 mà còn áp dụng cho việc lập dàn ý ở một số kiểu bài khác trong chương trình
lớp 9 nói riêng và các kiểu bài làm văn cho học sinh bËc THCS nãi chung.
2. Kiến nghị.
- Đề nghị Sở, Phòng Giáo dục và Đào tạo cung cấp thêm cho các nhà trường
tài liệu rèn luyện kỹ năng tập làm văn nghị luận.
- Mở thêm các lớp tập huấn, hội thảo trao đổi đúc rút kinh nghiệm về đổi mới
phương pháp giảng dạy phần tập làm văn nghị luận lớp 9
Trên đây là một số kinh nghiệm nhỏ tôi đà nghiên cứu tìm tòi và áp dụng
vào dạy học tập làm văn có hiệu quả. Đây là phân môn được xem là khó trong
môn ngữ văn nhưng lại thể hiện được tư tưởng, năng lực, nhận thức của từng chủ
thể học sinh. Vì thế tôi hy vọng đề tài này được nhân rộng, được đồng nghiệp
trong và ngoài trường áp dụng, để kết quả học tập môn ngữ văn của học sinh được

nâng cao, đáp ứng mục tiêu giáo dục hiện nay.
Tuy nhiên, do kinh nghiệm của bản thân v thời gian hạn chế nên khó tránh
khỏi những khiếm khuyết. Rt mong nhận được sự góp ý của đồng nghiệp ë cÊp
16
SangKienKinhNghiem.net


trường, cấp huyện, các thầy cô giáo ở Phòng Giáo dục và đào tạo để tôi điều
chỉnh, bổ sung, hoàn thiện đề tài nghiên cứu của mình ể đề tài nghiên cứu của
tôi có một đóng góp nhất định trong việc dạy học môn Ngữ văn THCS.
Tụi xin chân thành cảm ơn !
XC NHN CA NH TRNG

Nụng Cng, ngy 22 tháng 3 năm 2017
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết,
khơng sao chép nội dung của người khác.

Người viết:

Đặng Thị Bảy

17
SangKienKinhNghiem.net


Tài liệu tham khảo.

TT

Tờn ti liu

Tỏc gi

5

Sách giáo khoa Ngữ văn 9
ng tỏc gi
tập 1, 2
Sách giáo viên Ngữ văn 9
ng tỏc gi
tập 1, 2
Những bài thực hành tập làm văn Trn ỡnh S - Trn
lớp 9
ng Xuyn
Thiết kế bài giảng ngữ văn 9
Nguyn Vn ng
tập 1, 2
Dàn bài Tập làm văn 9
Nguyn Quang Ninh

6

Làm văn trong nhà trường

7

Một số kiến thức- kĩ năng và bài
tập nâng cao Ngữ văn 9
Một số vấn đề đổi mới phương
pháp day học môn Ngữ văn

Trung học

1
2
3
4

8

Tạ Đức Hiền
Trn ng Ngha
Trn ỡnh Chung

Nh xut bản
NXB Giáo dục
năm 2014
NXB Giáo dục
năm 2014
NXB Giáo dục
năm 2011
NXB Hµ Néi
năm 2005
NXB Giáo dục
năm 2009
NXB Hµ Néi
năm 2007
NXB Giáo dục
năm 2006
NXB Giáo dục
năm 2008.

18
SangKienKinhNghiem.net