Xây dựng tòa án điện tử, một nhiệm vụ quan trọng của chiến lược cải cách tư pháp trong tòa án nhân dân

XÂY DỰNG TÒA ÁN ĐIỆN TỬ,
MỘT NHIỆM VỤ QUAN TRỌNG CỦA CHIẾN Lược
CẲI CÁCH Tư PHÁP TRONG TÒA ÁN NHÂN DÂN
★ PGS, TS NGUYỄN HỊA BÌNH

Uy viên Bộ Chỉnh trị, Bí thư Trung ương Đảng,
Chánh án Tịa án nhân dãn tối cao
• Tóm tắt: Hiện nay, sự phát triển nhanh chóng của cơng nghệ thơng tin đã mang lại nhiều

cơ hội cho việc nâng cao hiệu quả hoạt động quản trị quốc gia và thực thi cônglý trên thê giới.
Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và sựphát triển không ngừng của công nghệ số đã và
đang làm thay đổi sâu sắc hoạt động của tòa án. Trong bối cảnh đó, tịa án Việt Nam chủ
trương đẩy mạnh việc ứng dụng công nghệ thông tin, khai thác tối đa các cơ hội mà cuộc cách
mạng công nghệ mang lại đểxây dựng tòa án điện tử-một trong những nhiệm vụ quan trọng

của Chiến lược cải cách tưpháp trong tòa án nhân dân nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động
và xây dựng tòa án hiện đại như yêu cầu tại Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng.
• Từ khóa: tịa án điện tử, tòa án nhàn dàn.
1. Nhận thức về tòa án điện tử

theo phương thức truyền thống vốn tốn kém về

Bản chất của tòa án điện tử là chuyển một phần

thịi gian và nhân lực, khi thực hiện thơng qua

hoạt động của tịa án từ khơnggian thực lên khơng

nền tảng số sẽ được tự động hóa hoặc tiến hành

gian số, ttong đó, cốtlõi là việc tiến hành, tối uu và

trực tuyến (từ khâu thụ lý đơn khỏi kiện, tiếp nhận

phát triển trên nền tảng số một số hoạt động: quản

hồ sơ vụ án cho đến kết thúc vụ án). Qua đó, vừa

trị nội bộ tịa án; cơng khai hoạt động của tòa án;

tăng năng suất lao động của tòa án, vừa tiết kiệm

cung ứng cho nguôi dân các dịch vụ tu pháp cơng;

nhân lực và thịi gian. Đây cũng chính là giải pháp

hỗ trự các tiện ích nâng cao hiệu quả hoạt động

để khác phục một phần khó khãn, áp lực khi số

của các chức danh tu pháp; kết nối và khai thác cơ

lượng các vụ án gia tăng không ngừng nhưng phải

sở dữ liệu của các nền tảng số quốc gia; đặc biệt là

giảm biên chế theo yêu cầu chung.

tiến hành các hoạt động tố tụng điện tử.

Thứhai, hỗ trợ thẩm phán ra phán quyết chính

Tịa án điện tử mang đến nhiều lọi ích to lớn

xác. Thay vì phải lập hổ sơ vụ án, tra cứu văn bản

cho tòa án, người dân và xã hội, cụ thể là:
Thứnhất, giúp tăng nâng suất lao động của tòa

pháp luật và tiến hành các tác nghiệp một cách
thủ cơng, tịa án điện tử vói ứng dụng trí tuệ nhân

án. Nhiều hoạt động tố tụng đang được thực hiện

tạo (AI) và dữ liệu lớn (Big Data) sẽ giúp thẩm

LÝ LUÂN CHÍNH TRỊ - số 527 (1/2022)


NGHIÊN CỨU - PHÁT TRIỂN LÝ LUẬN

phán và thư ký tòa án xử lý hồ sơ nhanh hơn,

giải quyết vụ án của tịa án. Khẳng định uy tín

thuận tiện hơn trong việc tía cứu văn bản pháp

của tịa án vói nhân dân.

luật và án lệ liên quan, tìm kiếm các vụ án có tình

Thứ sáu, tăng năng lực quản lý và giám sát

huống pháp lý tương tự. Thậm chí, cơng nghệ trí

trong hệ thống tịa án. Tịa án điện tử sẽ hỗ ttợ đác

tuệ nhân tạo còn cho phép thiết lập “ Trợ lý ảo”

lực cho công tác quản lý, chỉ đạo của tòa án nhân

hỗ trợ đác lực cho thẩm phán trong q trình

dân (TAND) tối cao vói tồn hệ thống tòa án, của

nghiên cứu để tham khảo và đưa ra phán quyết

tịa án cấp ttên vói tịa án cấp dưới. Đặc biệt góp

đúng pháp luật, nhanh chóng, chính xác.

phần hữu hiệu tăng năng lực giám sát tiến độ thụ

Thứ ba, tiết kiệm công sức, thời gian và chi phí
của người dân. Thay vì phải trực tiếp đến trụ sở

lý án ưong nội bộ hệ thống tòa án, giúp tăng tính
minh bạch, góp phần phịng ngừa tiêu cực.

tịa án trong giờ làm việc, tòa án điện tử tạo điều

Thứbảy, tiết kiệm cho ngân sách. Tòa án điện

kiện cho người dân thực hiện các quyền và nghĩa

tử vói việc ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông

vụ tố tụng ở mọi noi, mọi thịi điểm thơng qua

tin (CNTT) sẽ giúp tiết kiệm đáng kể ngân sách.

nền tảng số (nộp đơn khỏi kiện, cung cấp chứng

Theo tính tốn của các chun gia, việc triển

cứ trực tuyến...). Người dân cịn có thể sử dụng

khai tòa án điện tử sẽ tiết kiệm từ 10% đến 15%

các dịch vụ ưa cứu các bản án, hỗ ượ phân tích

chi phí hoạt động của tịa án. Việc tổ chức trực

và dự đoán kết quả tố tụng... từ đó quyết định

tuyến đến nhiều điểm cầu các hội nghị, hội thảo,

khỏi kiện hoặc khơng khỏi kiện, tránh lãng phí

tập huấn chuyên môn sẽ tạo điều kiện mở rộng

thời gian, cơng sức và chi phí khi có các khiếu

thành phần tham dự tói thẩm phán, cán bộ tịa

kiện, ưanh chấp cần tịa án giải quyết.

án tồn quốc để trao đổi nghiệp vụ, nâng cao

Thứ tư, xử lý một cách nhân văn các tình

trình độ mà khơng làm phát sinh chí phí đi lại,

điểu kiện cho các đương sự, nhân chứng, luật sư

cơng tác phí, tiết kiệm thịi gian...
2. Kinh nghiệm quốc tế về xây dựng tịa án

vì nhiều lý do khác nhau như dịch bệnh, bệnh

điện tử

huống đặc biệt của tố tụng. Tịa án điện tử tạo

tật, ở xa, khó khăn về kinh tế... khơng có điều

Xây dựng tịa án điện tử đã trở thành xu thế

kiện trực tiếp có mặt tại trụ sở tịa án vẫn có thể

tồn cầu. Thực tiễn quốc tế cho thấy, nhiều nước

tham gia phiên tịa. Đặc biệt, vói những vụ án

chú trọng ứng dụng CNTT vào hoạt động tư

xâm hại tình dục trẻ em, sẽ không triệu tập các

pháp từ sớm và đã đạt đưọc những thành tựu lớn

em đến phịng xử án, tồn bộ việc khai báo của
các em sẽ được tiến hành trực tuyến nhàm ttánh

trong xây dựng tòa án điện tử (như Mỹ,
ôxtrâylia, Đức, Nhật Bản, Hàn Quốc, Xinhgapo,

phải tiếp xúc trực tiếp với bị cáo, bảo đảm bí mật

Trung Quốc...). Từ cung cấp dịch vụ hành chính

địi tư, tránh cho trẻ em những tổn thương tiếp

tư pháp trực tuyến, tống đạt điện tử, cung cấp và

theo vê' tâm lý, nhân cách, danh dự.

tiếp nhận chứng cứ trực tuyến đến xét xử trực

Thứ năm, công khai, minh bạch hoạt động

tuyến... đều được các quốc gia này thực hiện một

của tòa án. Công khai, minh bạch là một ưong

cách thường xuyên và đang dần thay thế hoạt

những thuộc tính của xét xử. Tịa án điện tử sẽ
hỗ ượ đác lực việc cơng khai, minh bạch tồn bộ

động tố tụng truyền thống.
Tịa án các nước đã triển khai nhiều phần

hoạt động, tiến độ và kết quả xét xử, tạo điều

mềm tố tụng điện tửvói tính năng hiện đại để hỗ

kiện để người dân theo dõi, giám sát quá trình

trợ người dân thực hiện các hoạt động tố tụng

LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ - số 527 (1/2022)


trên nền tảng số (từ khâu nộp đơn khởi kiện,

Xây dựng tòa án điện tử để thực thi quản trị

cung cấp chứng cứ trực tuyến cho đến khi xét xử

xong). Các phần mềm này cũng cho phép ngi

tịa án trên nền tảng số (hệ thống), qua đó nâng
cao hiệu quả quản trị nội bộ tòa án. ứng dụng

dân giám sát tiến độ giải quyết án của tịa án, qua

cơng nghệ số, tịa án quản lý những lĩnh vực sau:

đó, tăng sự thuận lọi, niềm tin và hài lòng của

Thứ nhất, quản lý hoạt động tố tụng. Mọi hoạt

người dân. Cùng với đó, tịa án các nước triển

động tố tụng từ khi tiếp nhận đơn khỏi kiện, thụ

khai nhiều phần mềm tố tụng thông minh để hỗ

lý hồ sơ vụ án, phân công giải quyết án cho đến

trợ tối đa cho Thẩm phán trong quá trình nghiên

khi giải quyết, xét xử xong sẽ được tự động cập

cứu, xửlývụ án (như tự động lập hồ sơvụ án; tìm

nhật trên hệ thống. Hệ thống này khơng chỉ có

kiếm, tra cứu các văn bản pháp luật; tự tạo các

tính năng lưu trữ, theo dõi, mà còn kịp thòi đưa

văn bản pháp lý; tống đạt các quyết định tố tụng;

ra những cảnh báo, nhác việc giúp thẩm phán

hỗ ttợ xác minh thông tin; hỗ trợ viết bản án...).
Ở những nước xây dựng được tòa án điện tử hiện

và người quản lý tránh nguy cơ vi phạm, sai sót

đại đã giúp giảm khoảng 50% thịi gian xử lý vụ

hết thòi hạn tố tụng, vi phạm thòi hạn tố tụng...).

án. Tòa án các nước cũng tận dụng tối đa thành

Thứ hai, quản lý nhân sự. Mọi thông tin về

tựu của CNTT vào phục vụ công tác quản lý, chỉ

nhân sự từ khâu tuyển dụng, bổ nhiệm và ữong

đạo, điều hành; hàng loạt phần mềm quản lý đã

suốt q trình cơng tác sẽ được tự động cập nhật

(thí dụ: chưa tống đạt văn bản tố tụng hoặc sáp

được thiết lập và triển khai, qua đó giúp cho cơng

trên hệ thống. Xây dựng và ứng dụng các phần

tác quản lý trong tồn hệ thống tịa án được

mềm giám sát, đánh giá thẩm phán (dựa trên bộ

thơng suốt, kịp thịi và khoa học. Tính năng hiện

tiêu chí đánh giá chất lượng thẩm phán). Định kỳ

đại của tòa án điện tử đã được các nước ứng dụng

6 tháng hoặc hàng năm, nền tảng giấm sát tự

mạnh mẽ vào công tác quản lý nhân sự, đào tạo,

động này sẽ đánh giá thẩm phán và gửi thông báo

bồi dưỡng, tập huấn nghiệp vụ cho thẩm phán.

đến lãnh đạo để phục vụ công tác quản lý, điều

Theo đó, tồn bộ thơng tin của thẩm phán, cán

hành; đồng thòi gửi đến từng thẩm phán để biết

bộ tịa án từ khi được tuyển dụng, bổ nhiệm,

mình đang được xếp hạng ở mức nào, bị hạ điểm

nâng ngạch và trong suốt q trình cơng tác được

ở những tiêu chí nào và có phương án khác phục.

lưu trữ, cập nhật thường xuyên để phục vụ công

Thứba, quảnlývàlưu trữ hồ sơ. Toàn bộ hồ sơ

tác quản lý và đánh giá cán bộ.

gốc sẽ được quản lý và lưu trữ trên cơ sở dữ liệu

Rõ ràng, ứng dụng CNTT, xây dựng tòa án

lớn của nền tảng số, trước mát ưu tiên số hóa hồ

điện tử đã trở thành nhu cầu và xu thế không thể

sơ tố tụng. Việc cập nhật thường xuyên hồ sơ lưu

đảo ngược của tòa án tất cả các nước trên thế

trữ trên nền tảng số sẽ giúp lưu giữ hồ sơ nguyên

giới. Đây cũng là đòi hỏi khách quan của tiến

vẹn, lâu dài, tiết kiệm nhân lực, vật lực, đóng vai

trình phát triển nền tư pháp ở mọi quốc gia

trị quyết định trong cơng tác quản lý, sử dụng,

trong bối cảnh hiện nay.

phân tích và dự báo sử dụng công nghệ AI.

3. Định hướng xây dựng tòa án điện tử ở

Việt Nam

Thứ tư, đào tạo, bồi dưỡng cán bộ. CNTT cho
phép tổ chức trực tuyến các hội nghị, hội thảo,

- Xây dựng tòa án điện tử hướng tới thực thi các khóa đào tạo, bồi dưỡng trong hệ thống tòa
và nâng cao năng lực quản trị tòa án trên nên án, vừa giúp mở rộng thành phần tham dự, vừa
tảng số
tiết kiệm thời gian, chi phí. Khối lượng tri thức

LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ - Sơ 527 (1/2022)


NGHIÊN CỨU - PHÁT TRIỂN LÝ LUẬN

đồ sộ lưu trữ trong tòa án điện tử cũng là nguồn

Thứ hai, đăng ký trực tuyến cấp sao bản án và

tư liệu quý giá cho việc tự đào tạo, nghiên cứu

tài liệu trong hồ sơ vụ án. Theo đó, các cơ quan,

khoa học pháp lý của cán bộ tịa án. Cơng tác

tổ chức, người dân khơng cần phải đến trụ sở tịa

đào tạo có thể được thực hiện trên nền tảng đào

án mà có thể đăng ký đề nghị cấp sao bản án và

tạo số, bảo đảm các tiêu chí năng suất - chất

tài liệu trong hồ sơ vụ án ở bất kỳ thịi gian, địa

lượng - hiệu quả trên quy mơ tồn quốc cho

điểm nào.
Thứ ba, nộp án phí, lệ phí, tiền phạt trực

toàn bộ cán bộ và sinh viên hệ thống tòa án.
Thứ năm, phục vụ cồng tác thống kê. úng

tuyến. Thông qua hệ thống này, người tham gia

dụng công nghệ số để phục vụ báo cáo định kỳ và

tố tụng có thể nộp án phí, lệ phí, tiền phạt trực

đột xuất, phân tích và xử lý dữ liệu thống kê nhàm

tuyến theo quy định của pháp luật hoặc quyết

đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của công tác quản

định trong các bản án mà khơng cần đến kho

lý. Q trình chuyển đổi số sẽ hình thành các kho
dữ liệu lớn của TAND, phục vụ cho việc tổng kết

bạc nhà nước.
Thứ tư, tra cứu các thông tin về vụ án như

thực tiên xét xử, phát hiện những lỗ hổng pháp lý,

thông báo thụ lý vụ án, vụ việc; quyết định phân

các vi phạm phổ biến, quy luật hoạt động của tội

công thẩm phán thụ lý; lịch mở phiên tòa, phiên

phạm, đánh giá hiệu quả cơng tác phịng chống

họp; tiến trình tố tụng và các thông tin khác.

vi phạm và tội phạm, vừa giúp tiết kiệm thòi gian,
nhân lực và đem lại hiệu quả rất lớn.

Thứ năm, cung cấp các bản án đã được xét xử
để người dân tham khảo, phân tích các tình

Thứ sáu, quản lý cơ sở vật chất, ưangthiếtbị,

huống pháp lý tương tự từ đó đưa ra các quyết

tài chính ứong hệ thống tịa án, nhằm quản lý

định tư pháp, đoán định tư pháp sáng suốt, đúng

chặt chẽ, đúng quy định pháp luật, phát huy

pháp luật. Trên cơ sở đó, thực hiện quyền và

hiệu quả sử dụng, ưánh lâng phí hoặc thất thốt.

nghĩa vụ cơng dân như quyền khỏi kiện, kháng

- Xây dựng tòa án điện tử, cung cấp các dịch cáo, tố cáo... tham gia hữu hiệu vào hoạt động
Một trong những mục tiêu quan ữọng của tòa

giám sát tư pháp.
Thứsáu, cung ứng dịch vụ tư vấn pháp lý. ứng

án điện tử là hướng tói phục vụ người dân, cung

dụng trí tuệ nhân tạo để xây dựng “Nhà tư vấn

vụ tưpháp công đếphục vụ người dân tốt hơn

ứng cho nhân dân các dịch vụ tư pháp công hiện

ảo” giúp nhân dân tra cứu hệ thống pháp luật,

đại, thuận lợi và tiết kiệm; đặc biệt là các loại

giải đáp các câu hỏi về quy trình, thủ tục giải

dịch vụ công sau:

quyết án. Tiếp tục phát triển các dịch vụ công

Thứ nhất, gửi, nhận đon khỏi kiện, tài liệu,

trực truyến khác của tòa án và triển khai mở rộng

chứng cứ và thực hiện cấp, tống đạt, thông báo

các kênh tương tác trực tuyến để người dân

văn bản của tòa án thông qua phưong tiện điện

tham gia, giám sát hoạt động giải quyết, xét xử

tử. Sau khi hoàn thành việc nộp hồ sơ, hệ thống

của tòa án và gửi ý kiến phản hồi cho tòa án.

sẽ cung cấp mã số tiếp nhận để người dân,

- Xây dựng tòa án điện tủ hỗ trợ thẩm phán

doanh nghiệp dễ dàng theo dõi quá trình thụ lý,

nâng cao hiệu quả và chất lượng hoạt động

giải quyết của tịa án. Việc cấp, tống đạt, thơng
qua thiết bị điện tử cá nhân như điện thoại, máy

Xây dựng tịa án điện tử ứng dụng mạnh mẽ
CNTT, trí tuệ nhân tạo để hỗ trợ thẩm phán giải
quyết án chính xác và giảm bớt áp lực cơng việc.

tính... một cách nhanh chóng và tiện lọi.

Xét cho cùng, chất lượng của tịa án do chính các

báo văn bản của tịa án có thể thực hiện thơng

LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ - sỗ 527 (1/2022)


thẩm phán quyết định, nên yêu cầu nâng cao

bản án, qua đó giúp giảm 30% khối lượng cơng

chất lượng hoạt động của thẩm phán là nhiệm

việc so vói thao tác truyền thống.

vụ rất quan trọng. Hiện nay, TAND tối cao đã

Thứ bảy, hỗ trợ phân tích dữ liệu, xác minh

đưa vào sử dụng “ượlýảo”cung cấp các dịch vụ

thông tin và phát hiện các sai sót trong các bản

thơng minh hỗ trợ thẩm phán. Trợlý ảo đóng vai

án, quyết định của tịa án. Hệ thống này phân tích

trị như một thư ký riêng, được lập trình am hiểu

sâu thơng tín vụ án, tham chiếu chéo và kiểm tra

pháp luật và chuyên mơn nghiệp vụ của tịa án,

các thơng tin vụ án, hỗ trợ kiểm tra chứng cứ; phát

làm việc 24/7 và luôn bên cạnh thẩm phán, giao

hiện các yêu cầu tố tụng bị bỏ sót; phát hiện các

tiếp với thẩm phán bàng ngơn ngữ nói hoặc chữ

lỗi trích dẫn điều luật; phân tích bản án và sửa lỗi

viết thơng qua điện thoại di động, máy tính cá

kỹ thuật; phát hiện các lỗi về mặt logic trong văn

nhân nên nhanh chóng, tiện ích. Trợ lý ảo được

bản mà bàng trực quan khó phát hiện được.

kỳ vọng là điểm sáng của nền tư pháp trong thòi

Thứ tám, ở giai đoạn phát ưiển tiếp theo, trợ

đại 4.0 và là công cụ giúp việc đác lực cho thẩm

lý ảo có khả năng phân tích, suy luận và đưa ra

phán. Trợ lý ảo hỗ trợ thẩm phán thơng qua các

các gọi ý đốn định pháp luật tương đối chính

tính năng:

xác, hỗ trợ thẩm phán ra quyết định nhanh

Thứ nhất, giói thiệu hệ thống pháp luật có liên

chóng và thống nhất trên tồn quốc.

quan để giải quyết vụ án. Theo đó, ượlýảo giói

Thứ chín, mã hóa, đăng tải bản án, quyết định

thiệu các luật, pháp lệnh, thông tư, nghị định...

lên cổng thơng tin điện tử của tịa án và nhiều

chính xác đến từng điểu, khoản của văn bản

tính năng khác.

pháp quy và thịi điểm có hiệu lực của văn bản
phù họp vói thịi gian xảy ra vụ án.

- Xây dựng tòa án điện tử để triển khai các

hoạt động tố tụng trực tuyến

Thứ hai, giới thiệu các tình huống pháp lý

Cốt lõi của việc xây dựng tịa án điện tử chính

tưong tự đã được hội đồng thẩm phán TAND tối

là chuyển đổi số các hoạt động tố tụng đế hình

cao tổng kết thực tiễn xét xử và đưa ra câu trả lòi.

thành một phương thức tố tụng mói trên nền

Thứ ba, giói thiệu các án lệ liên quan.

tảng số. Tham khảo kinh nghiệm quốc tế cho

Thứ tư, giói thiệu các bản án tưong tự đã có

thấy, một số nước có nền tư pháp phát triển và

hiệu lực pháp luật. Các bản án được giới thiệu để

công nghệ hiện đại đã ban hành đạo luật về tố

tham khảo theo thứ tự ưu tiên: án giám đốc thẩm

tụng điện tử (Pháp, Đức, Mỹ...) và triển khai

của Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao, án giám

nhiều hoạt động tố tụng trên nền tảng số (từ khi

đốc thẩm của 3 TAND cấp cao, các bản án khác.

Thứ năm, hỗ trợ lập kế hoạch giải quyết án,

thụ lý vụ án đến khi hoàn thành xét xử).
Ở nước ta, các luật về tố tụng đã có một số quy

tạo lập và quản lý hồ sơ án điện tử, số hóa và sáp

định về tố tụng điện tử, tố tụng trực tuyến trong

xếp hồ sơ theo từng loại tài liệu của vụ án để

giai đoạn xét xử. Đặc biệt, tại Kỳ họp thứ hai vừa

thuận tiện nghiên cứu; hỗ trợ quản lý công việc,

qua, trên cơ sở đề xuất của TAND tối cao, Quốc

đưa ra các cảnh báo, thông báo, nhác việc.

hội đã thông qua Nghị quyết cho phép xét xử theo

Thứ sáu, tự động tạo các tài liệu pháp lý mẫu

hình thức trực tuyến. Tuy vậy, chừng đó những

theo quy định của pháp luật tố tụng (như giấy
triệu tập, quyết định tạm giam, quyết định đưa

quy định là chưa đủ và chưa khai thác hết tiềm
năng của CNTT ttong hoạt động tư pháp. Những

vụ án ra xét xử...), hỗ ượ viết một phần nội dung

hoạt động tố tụng có thể tiến hành trực tuyến là:

LÝ LUÂN CHÍNH TRỊ - số 527 (1/2022)


NGHIÊN CỨU - PHÁT TRIỂN LÝ LUẬN

- Nộp đơn khỏi kiện, cung cấp chứng cứ, khai viên, sinh viên luật, các nhà nghiên cứu... nhanh
báo trực tuyến.

-

chóng và thuận lợi tra cứu, tìm kiếm văn bản.

Nộp án phí, lệ phí, tiền phạt vi phạm trực tuyến.

Thứ hai, công khai việc phân công cán bộ thụ

- Tổ chức trực tuyến các phiên hịa giải trong lý án. Qua đó, vừa tạo cơ chế giám sát bên trong

vụ án dân sự và đối thoại ttong vụ án hành chính.

việc phân cơng án trong nội bộ hệ thống tòa án;

- Xét xử trực tuyến sơ thẩm và phúc thẩm các vừa giúp các đương sự và những người tham gia

vụ án hình sự, dân sự, hành chính.

tố tụng giám sát từ bên ngồi, đồng thòi thuận

- Tổ chức trực tuyến các phiên họp để giải tiện khi thực hiện các quyền, nghĩa vụ tố tụng
quyết các việc dân sự (như các yêu cầu về công

của họ (như đề nghị, kiến nghị, cung cấp bổ sung

nhận cha mẹ cho con, hạn chế quyền của cha

chứng cứ...).

mẹ vói con cái, chấm dứt việc ni con nuôi...).

Thứ ba, công khai tiến độ thụ lý và giải quyết
- Sao chụp hồ sơ, tài liệu tố tụng và tống đạt, án. Qua đó, tạo điểu kiện để người dân và lãnh
thông báo trực tuyến các văn bản tố tụng.
đạo tòa án giám sát, buộc mỗi thẩm phán nỗ lực
- Tiến hành trực tuyến các hoạt động tố tụng để hồn thành việc giải quyết án đúng thịi hạn
khác.
luật định.
- Xây dựng tịa án điện tử góp phần tăng
Thứ tư, cơng khai q trình xét xử tại phiên
cường tính cơng khai, minh bạch trong hoạt

tịa (trừ những trường họp pháp luật quy định

động của tịa án

cấm cơng khai), qua đó để người dân theo dõi và

Cơng khai là thuộc tính của hoạt động xét xử,
bảo đảm quyền tiếp cận thơng tin của người

góp phần phổ biến, giáo dục ý thức chấp hành
pháp luật.

dân, là phương thức hữu hiệu để kiếm sốt

Thứ năm, cơng khai kết quả xét xử. Theo đó,

quyền lực, đổng thời là cơ chế đề cao trách

cơng khai các bản án, quyết định đã có hiệu lực

nhiệm của thẩm phán trong thực thi quyền tư

pháp luật để người dân giám sát, tham khảo.

pháp. Với ý nghĩa như vậy, công khai trong hoạt

Việc công khai bản án, quyết định của tòa án đã

động của tòa án là nguyên tác căn cốt đã được

đề cao trách nhiệm của mỗi thẩm phán từ đó

quy định trong Hiến pháp. Theo đó, pháp luật

phải nâng cao chất lượng xét xử và chất lượng

quy định mọi người đều có quyền tham dự

xây dựng bản án.

phiên tịa; Thơng tư của Chánh án TAND tối cao

Thứ sáu, cơng khai q trình và kết quả thi

về phịng xử án cịn có các quy định cụ thể tạo

hành án. Qua đó, tạo điều kiện để người dân và

điều kiện cho cơ quan truyền thông tham dự và

xã hội giám sát quá trình thi hành án, bảo đảm

đưa tin về phiên tịa, đây là quy định khơng phải

cơng lý được thực thi đến cùng.

nước nào cũng có. Tịa án điện tử cho phép tăng

Thứ bảy, công khai quá trình và kết quả xét

cường hơn nữa tính cơng khai, minh bạch của

miễn, giảm án. Theo đó, tồn bộ q trình và kết

hoạt động tịa án. Trên nền tảng số, tịa án phải

quả xét miễn, giảm án, tạm đình chỉ thi hành án,

phấn đấu thực hiện tốt 7 nội dung cơng khai sau:

hỗn thi hành án, tha tù trước thời hạn có điều

Thứ nhất, cơng khai hệ thống pháp luật, các
nghị quyết của Hội đồng thẩm phán TAND tối

kiện đều được công khai trên nền tảng số để
người dân giám sát.

cao, các án lệ, các văn bản hướng dẫn, các giải

đáp pháp luật. Qua đó, giúp người dân, các giảng

LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ - số 527 (1/2022)

- Xây dựng tịa án điện tử để kết nối vói các
nền tảng sốkhác


Xây dựng tòa án điện tử còn hướng đến kết

phải xác định rõ những định hướng chính để xây

nối vói các nền tảng số của quốc gia và các bộ

dựng tòa án điện tử và những nhiệm vụ cần tập

ngành khác như Cổng dịch vụ công quốc gia, Cơ

trung triển khai trong thòi gian tới; xác định lộ

sở dữ liệu quốc gia về dân cư, cơ sở dữ liệu của

ưình và bước đi phù họp vói từng giai đoạn, phù

Tổng cục Thống kê, Viện Kiểm sát nhân dân tối

họp vói điều kiện kinh tế, trình độ cơng nghệ...

cao... Việc kết nối giữa các nền tảng số cho phép

Do công nghệ phát triển, thay đổi nhanh chóng

tịa án khai thác cơ sở dữ liệu quốc gia phục vụ

hàng ngày, nên việc xây dựng Chiến lược tổng

tốt hơn nhiệm vụ của mình, đồng thời chia sẻ,

thể về chuyển đổi số phải có tầm nhìn dài hạn,

phát huy tối đa hữu ích cơ sở dữ liệu của TAND

linh hoạt thích ứng để đi tát, đón đầu, vượt lên

phục vụ cho tiến trình xây dựng xã hội số, kinh

về công nghệ, tiết kiệm chi phí và thịi gian.
Hồn thiện các quy định pháp luật

tế số, nâng cao hiệu lực, hiệu quả điều hành,

-

quản trị quốc gia.
4. Một số nhiệm vụ cần triển khai thời gian tới

Vận hành tịa án điện tử phải có hệ thống pháp
luật hồn thiện, đồng bộ, thích ứng với cơng

Để xây dựng thành cơng tịa án điện tử cân có

nghệ số. Hạ tầng pháp lý chính yếu của tịa án

nhận thức đúng, quyết tâm cao, giải pháp đồng

điện tử bao gồm: (1) Pháp luật về tố tụng điện tử;

bộ, nguồn lực cần thiết, điều hành quyết liệt.

(2) Pháp luật về công nghệ thông tin, công nghệ

Trước mát, phải thực hiện 05 nhiệm vụ chính

số, trí tuệ nhân tạo; (3) Pháp luật về tổ chức bộ

sau đây:

máy của TAND và các cơ quan tiến hành tố tụng.

- Xây dựng Chiến lược tổng thể vê chuyển đổi Ngồi ra cịn những đạo luật liên quan khác.

số trong hệ thống tòa án

Hệ thống pháp luật nêu trên được hoàn thiện

Đảng, Nhà nước ta chủ trương tăng cường,

theo hướng cho phép tiến hành các hoạt động

phát triển khoa học công nghệ và xem đây là một

tố tụng trực tuyến; quy định về chứng cứ điện tử;

động lực tăng trưởng quan trọng. Trong Chiến

cơ sở khoa học và tính pháp lý của các phần

lược phát triển khoa học công nghệ, đặc biệt

mềm phục hồi chứng cứ điện tử; an ninh an toàn

nhấn mạnh nhiệm vụ đẩy mạnh quá trình

mạng; tổ chức bộ máy, chức năng, nhiệm vụ,

chuyển đổi số(1). Đây là cơ sở chính trị quan trọng

quyền hạn của các chủ thể tiến hành tố tụng

để xây dựng tịa án điện tử. Trong tiến trình hội

điện tử; vai trò, quyền tham gia tố tụng của các

nhập quốc tế, TAND tối cao Việt Nam cũng đã

kỹ sư công nghệ thông tin...
Phát triển hạ tầng số hiện đại

cam kết hoàn tất việc xây dựng và vận hành tòa

-

án điện tử vào năm 2025. V1 vậy, TAND tối cao

Hạ tầng CNTT, cơng nghệ số đóng vai trị

phải khẩn trương xây dựng và triển khai Chiến

quan trọng trong phát triển tòa án điện tử.

lược tổng thể về chuyển đổi số trong hệ thống

TAND tối cao cần xây dựng đề án trang bị cơ sở

tòa án đến năm 2025, định hướng đến năm 2030.

vật chất cho tòa án điện tử. Nội dung chủ yếu

Chiến lược phải đặt ra các mục tiêu, yêu cầu,

của đề án nhàm trang bị: (1) Hạ tầng kỹ thuật số,

nhiệm vụ cụ thể, phải tạo ra nhận thức đầy đủ

bao gồm các thiết bị số đầu cuối, đường truyền

trong hệ thống tòa án về tầm quan trọng của

tốc độ cao ổn định, trung tâm lưu trữ dữ liệu lớn

chuyển đổi số và xây dựng tòa án điện tử. Đây

và trung tâm điều hành; (2) Các nền tảng số vận
hành tòa án và trợ lý ảo ứng dụng ưí tuệ nhân

vừa là xu thế tất yếu của dòng chảy số quốc gia,
vừa là cơ hội để phát triển tòa án. Chiến lược này

tạo tương ứng với từng nhiệm vụ hoạt động của

LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ - Sơ 527 (1/2022)


10

NGHIÊN CỨU - PHÁT TRIỂN LÝ LUẬN

tòa án; (3) Chương trình đào tạo cho quản lý, vận

giói đã có những bước tiến dài trong xây dựng

hành và ứng dụng tòa án điện tử.

tòa án điện tử. Thòi gian qua, tòa án Việt Nam

Đây là một đề án cần đầu tư thỏa đáng về kinh

đã tích cực triển khai nhiệm vụ xây dựng tịa án

phí nên (1) Cần phải có lộ trình thích họp cho cả

điện tử và đã đạt được một số kết quả bước đầu,

trước mát, cả trung hạn và dài hạn, tùy thuộc vào

song vẫn còn khiêm tốn. Họp tác quốc tế là con

tiềm năng của nền kinh tế và trình độ phát triển

đường ngắn nhất để xây dựng tịa án điện tử, cho

của cơng nghệ; (2) Huy động đa dạng các nguồn

phép tiếp cận ngay với các thành tựu tiên tiến

lực, từ ngân sách nhà nước, từ họp tác quốc tế

của cơng nghệ số trên thế giói củng như việc ứng

và cả từ xã hội hóa; (3) Đầu tư thiết bị cơng nghệ

dụng trong tịa án. Qua đó, khơng tốn kém về

phải bảo đảm các u cầu: hiện đại, an ninh an

thịi gian, cơng sức, kinh phí để tìm tịi, nghiên

tồn, tiện lọi và cân nhác đi tát đón đầu.

cứu, đồng thịi khác phục được những bất cập,

-

Phát triển nguồn nhân lực côngnghệ thông tin hạn chế khi thực hiện. Họp tác quốc tế còn tranh

Nguồn nhân lực là yếu tố quan trọng quyết

thủ được các nguồn lực tài chính cho xây dựng

định sự thành cơng của chuyển đổi số và xây dựng

tòa án điện tử. Họp tác vói những nước đã xây

tịa án điện tử. Phát triển nguồn nhân lực để tòa

dựng được tòa án điện tử hiện đại sẽ chia sẻ được

án điện tử thực thi ữong thực tiễn phải đồng bộ cả

kinh nghiệm, đồng thời tiến tói kết nối hạ tầng

nhân lực quản lý, vận hành và ứng dụng công

số để “thu hẹp khoảng cách số" giữa các nền tư

nghệ số. Theo đó, bao gồm: (1) Đội ngũ kỹ sư

pháp, sớm về đích nhiệm vụ xây dựng tịa án

CNTT, cơng nghệ số; (2) Đội ngũ thấm phán, các

điện tử và chuyển đổi số trong hệ thống tòa án.

chức danh tư pháp và nhân viên tịa án các cấp;

(3) Người dân khi có việc cần tịa án giải quyết.

Đẩy nhanh q trình chuyển đổi số và hồn
thành việc xây dựng tịa án điện tử phải trở

Các kỹ sư CNTT phải vừa có kiến thức cập nhật

thành khát vọng của tồn hệ thống tịa án và của

về công nghệ số, vừa hiểu biết pháp luật và hoạt

từng cán bộ, thẩm phán. Đây là nhiệm vụ cấp

động của tịa án. Cần phải hình thành tổ chức bộ

thiết hiện nay cần cụ thể hóa để quyết liệt hồn

máy từ TAND tối cao đến các TAND cấp tính để

thành sớm. Đây là cơ hội để tòa án tiếp tục nâng

vận hành hệ thống công nghệ số. Chế độ đãi ngộ

cao niềm tin công lý của người dân, nâng cao

hiện tại đang là điểm nghẽn để thu hút nguồn

hiệu quả hoạt động của tòa án và xây dựng tòa

nhân lực này. Tuy vậy, rất cần thiết phải đổi mói

án hiện đại như yêu cầu tại Nghị quyết Đại hội

và có cơ chế phù họp. Thẩm phán, cán bộ tòa án

XIII của Đảng. Nhất định công cuộc chuyển đổi

phải được đào tạo lại để nhận thức đầy đủ về tòa

số và xây dụng tòa án điện tử sẽ tạo ra những giá

án điện tử và thay đổi thói quen làm việc từ mơi

trị lớn lao, đóng góp quan trọng vào thành công

trường truyền thống chuyển sang làm việc trên

của sự nghiệp cải cách tư pháp nước nhà, bát kịp

không gian mạng. Nền tảng số của tịa án điện tử

vói xu hướng của tư pháp tiến bộ trên thế giới □

phải ttở thành nền tảng làm việc chung của toàn

hệ thống gần 800 tịa án; cán bộ tịa án khơng vào

nền tảng này sẽ khơng làm việc được. Chỉ có như
vậy tịa án điện tử mói thực sự thành cơng.
-

Đẩy mạnh họp tác quốc tế

Đến nay, nhiều nước trong khu vực và ttên thế

LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ - Số 527 (1/2022)

(1) Nghị quyết số 52-NQ/TWngày 27-9-2019 của Bộ
Chính trị về một số chủ trương, chính sách chủ động
tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư.