Bài giảng đạo đức nghề nghiệp kế toán kiểm toán tài chính

H C VI N NỌNG NGHI P VI T NAM

NGÔ TH THU H NG | L I PH
Ch biên: L I PH

NG TH O

NG TH O

BÀI GI NG

O
C NGH NGHI P
K TOÁN - KI M TOÁN - TẨI CHệNH

HÀ N I - 2021



M CL C
Ch ng 1. T NG QUAN V
O
C NGH NGHI P K TOÁN KI M TOÁN - TẨI CHệNH .......................................................................................... 1
1.1. Khái ni m v đ o đ c ngh nghi p........................................................................ 1
1.2. T m quan tr ng c a đ o đ c ngh nghi p ............................................................. 4
1.2.1. o đ c ngh nghi p ậ Ph m ch t quy t đ nh ch t l ng d ch v ................ 4
1.2.2. o đ c ngh nghi p lƠ tƠi s n quỦ giá c a ng i lao đ ng khi hƠnh
ngh ............................................................................................................... 5
1.2.3. N n t ng xơy d ng đ o đ c ngh nghi p ....................................................... 6
1.3. V n đ v đ o đ c ngh nghi p trong l nh v c ngh nghi p k tốn, ki m
tốn tƠi chính ................................................................................................................. 6

1.3.1. B i c nh n n kinh t Vi t Nam vƠ nh ng r i ro cho ngh nghi p k
tốn, ki m tốn, tƠi chính .............................................................................. 6
1.3.2. R i ro trong ngh nghi p k toán, ki m tốn, tƠi chính ................................. 7
BÀI T P CH NG 1 ................................................................................................ 11
Ch ng 2. CÁC QUY NH
O
C NGH NGHI P TH C HẨNH ............. 15
2.1. H th ng các chu n m c quy đ nh đ o đ c ngh nghi p k tốn, ki m
tốn, tƠi chính .............................................................................................................. 15
2.1.1. Chu n m c c a các hi p h i ngh nghi p qu c t ....................................... 15
2.1.2. Chu n m c đ o đ c ngh nghi p k tốn, ki m tốn, tƠi chính c a
Vi t Nam ..................................................................................................... 18
2.2. Các nguyên t c c b n c a chu n m c đ o đ c ngh nghi p k tốn, ki m
tốn, tƠi chính .............................................................................................................. 23
2.3. Các nguy c vƠ bi n pháp b o v ........................................................................ 27
2.3.1 Nguy c do t l i .......................................................................................... 28
2.3.2. Nguy c t ki m tra ..................................................................................... 33
2.3.3. Nguy c v s bƠo ch a ............................................................................... 38
2.3.4. Nguy c t s quen thu c ............................................................................ 38
2.3.5. Nguy c b đe d a ........................................................................................ 39
BÀI T P CH NG 2 ................................................................................................ 40
Ch ng 3. TH C HẨNH V N D NG CÁC CHU N M C
O
C
NGH NGHI P K TOÁN, KI M TOÁN, TẨI CHệNH ........................................ 43
3.1. M t s h ng d n trong gi i quy t các v n đ đ o đ c ngh nghi p .................. 43
3.1.1. Quy trình x lỦ các tình hu ng liên quan đ n v n đ đ o đ c ngh
nghi p k toán ki m toán ............................................................................ 43
3.1.2. Các thông tin c n thi t cho quá trình cơn nh c vƠ ra quy t đ nh ................. 43
3.1.3. Tham v n v i chuyên gia ............................................................................. 47

3.1.4. Quy t đ nh hƠnh đ ng phù h p nhơt vƠ th c hi n l a ch n đó ................... 48
3.1.5. H ng d n m t s tình hu ng th ng g p ................................................... 48

iii


3.2. Th c hƠnh các tình hu ng mơ ph ng................................................................... 54
3.2.1. Th c hƠnh v n d ng các chu n m c đ o đ c ngh nghi p k toán ............. 54
3.2.3. Th c hƠnh v n d ng các chu n m c đ o đ c ngh nghi p tƠi chính
trong các tình hu ng mô ph ng th c t ....................................................... 64
TẨI LI U THAM KH O ........................................................................................ 69

iv


Ch

ng 1. T NG QUAN V
O
C NGH NGHI P K TOÁN KI M TOÁN - TẨI CHệNH

1.1. Khái ni m v đ o đ c ngh nghi p
M i xƣ h i, c ng đ ng ng i có nh ng h th ng chu n m c riêng, đ c hình
thƠnh trên c s n n v n hố, tôn giáo, lu t l , tri t lỦ s ng… Có nh ng chu n m c lƠ
nh ng giá tr ph quát, đúng v i m i c ng đ ng ng i.
Ngh nghi p đ c hi u lƠ nh ng ho t đ ng, công vi c nh m đáp ng nh ng nhu
c u nh t đ nh c a xƣ h i (cung c p nh ng s n ph m, d ch v đáp ng nhu c u nh t
đ nh). Ngh nghi p đ c hình thƠnh trong q trình phơn cơng lao đ ng xƣ h i. Trong
m i ngh nghi p, đ ng i hƠnh ngh có th th c hi n các công vi c v i ch t l ng
cao, tuơn th pháp lu t vƠ ph c v t t nh t cho khách hƠng, c quan ch c n ng ph i

thi t l p các quy đ nh cho ng i hƠnh ngh .
Lu t phòng, ch ng tham nh ng c a Vi t Nam quy đ nh: Quy t c đ o đ c ngh
nghi p lƠ chu n m c ng x phù h p v i đ c thù chuyên môn, ngh nghi p c a ng i
hƠnh ngh , nh m b o đ m s liêm chính trong hƠnh ngh ( i u 78, Lu t phòng, ch ng
tham nh ng n m 2018).
o đ c ngh nghi p đ c đ nh ngh a lƠ nh ng quy t c đ h ng d n cho các
thƠnh viên ng x vƠ ho t đ ng m t cách trung th c, ph c v cho l i ích chung c a
ngh nghi p vƠ xƣ h i. o đ c ngh nghi p yêu c u m i k toán viên, ki m toán viên
ph i lƠ ng i có đ o đ c vƠ m i doanh nghi p, t ch c k toán, ki m toán ph i lƠ c ng
đ ng c a nh ng ng i có đ o đ c. Vì th , đ o đ c ngh nghi p ph i đ c xác đ nh rõ
rƠng, công b vƠ tr thƠnh yêu c u b t bu c trong ngh k toán, ki m toán, m t m t
giúp qu n lỦ giám sát ch t ch m i k toán viên, ki m toán viên; m t khác s giúp cho
công chúng hi u bi t v chúng, đ qua đó h có quy n địi h i vƠ đánh giá v các hƠnh
vi đ o đ c c a nh ng ng i hƠnh ngh .
Nói cách khác, bên c nh lu t pháp vƠ cùng v i lu t pháp, chính vi c tuơn th đ o
đ c ngh nghi p s giúp cho các thƠnh viên luôn duy trì đ c m t thái đ ngh nghi p
đúng đ n, giúp b o v vƠ nơng cao uy tín cho ngh nghi p c a mình trong xƣ h i, t o
nên s đ m b o v ch t l ng cao c a d ch v cung ng cho khách hƠng vƠ xƣ h i.
* Các v n đ đ o đ c ngh nghi p
Nh ng v n đ đ o đ c th ng b t ngu n t nh ng mơu thu n. Mơu thu n có th
xu t hi n trong m i cá nhơn (t mơu thu n) c ng nh có th xu t hi n gi a nh ng ng i
h u quan do s b t đ ng trong cách quan ni m v giá tr đ o đ c, trong m i quan h
h p tác vƠ ph i h p, v quy n l c vƠ công ngh . c bi t ph bi n, mơu thu n th ng
xu t hi n trong nh ng v n đ liên quan đ n l i ích. Mơu thu n c ng xu t hi n các l nh
v c chuyên môn khác nhau, nh t lƠ trong các ho t đ ng ph i h p ch c n ng.
1


Khi đƣ xác đ nh đ c v n đ có ch a y u t đ o đ c, ng i ta ln tìm cách gi i
chúng. Trong nhi u tr ng h p, vi c gi i quy t các v n đ nƠy th ng k t thúc tòa án,

khi v n đ tr nên nghiêm tr ng vƠ ph c t p đ n m c không th gi i quy t thông qua
đ i tho i tr c ti p gi a các bên liên quan. Khi đó, h u qu th ng r t n ng n tuy có
ng i th ng k thua nh ng khơng có bên nƠo đ c l i. Phát hi n vƠ gi i quy t v n đ
đ o đ c trong quá trình ra quy t đ nh vƠ thông qua các bi n pháp qu n lỦ có th mang
l i h qu tích c c cho t t c các bên.
* Ngu n g c c a v n đ đ o đ c ngh nghi p
Nh đƣ trình bƠy trên, b n ch t c a v n đ đ o đ c lƠ s mơu thu n hay t mơu
thu n. V c b n, mơu thu n có th xu t hi n trên các khía c nh khác nhau nh tri t lỦ
hƠnh đ ng, m i quan h quy n l c trong c c u t ch c, s ph i h p trong các ho t
đ ng tác nghi p hay phơn ph i l i ích. các l nh v c nh : Marketing, đi u ki n lao
đ ng, nhơn l c, tƠi chính hay qu n lỦ. Mơu thu n có th xu t hi n trong m i con ng i
(t mơu thu n), gi a nh ng ng i h u quan bên trong nh ch s h u, ng i qu n lỦ,
ng i lao đ ng hay v i nh ng ng i h u quan bên ngoƠi nh v i khách hƠng, đ i tác ậ
đ i th hay c ng đ ng, xƣ h i. Trong nhi u tr ng h p, Chính ph tr thƠnh m t đ i
t ng h u quan bên ngoƠi đ y quy n l c.
a. Mâu thu n v tri t lý
Khi ra quy t đ nh hƠnh đ ng, m i ng i đ u d a trên nh ng tri t lỦ đ o đ c đ c
th hi n thƠnh quan đi m, nguyên t c hƠnh đ ng, chu n m c đ o đ c vƠ nh ng đ ng c
nh t đ nh. Tri t lỦ đ o đ c c a m i ng i đ c hình thƠnh t kinh nghi m s ng, nh n
th c vƠ quan ni m v giá tr , ni m tin c a riêng h , th hi n nh ng giá tr tinh th n con
ng i luôn tôn tr ng vƠ mu n v n t i. Vì v y, chúng có nh h ng chi ph i đ n hƠnh
vi. M c dù r t khó xác đ nh tri t lỦ đ o đ c c a m i ng i, v n có th xác minh chúng
thơng qua nh n th c vƠ Ủ th c tôn tr ng s trung th c vƠ công b ng c a ng i đó; trong
đó: trung th c lƠ khái ni m ph n ánh s thƠnh th t, thi n chí vƠ đáng tin c y; công b ng
lƠ khái ni m ph n ánh s bình đ ng, cơng minh vƠ không thiên v .
Trung th c vƠ công b ng lƠ nh ng v n đ liên quan đ n quan đi m đ o đ c chung
c a ng i ra quy t đ nh. Trong th c ti n kinh doanh, ph i th a nh n m t th c t r ng
các công ty luôn hƠnh đ ng vì l i ích kinh t riêng c a mình. Tuy nhiên, các m i quan
h kinh doanh liên quan đ n đ o đ c c n ph i đ c xơy d ng vƠ phát tri n trên c s
tính trung th c, cơng b ng vƠ tin c y l n nhau. T i thi u các doanh nghi p c n ph i tuơn

th m i quy đ nh c a pháp lu t hi n hƠnh. NgoƠi ra, h không đ c ti n hƠnh b t k
hƠnh đ ng nƠo có th gơy h i cho ng i tiêu dùng, khách hƠng, ng i lao đ ng nh : l a
g t, x o ngôn, gơy s c ép c ng nh gơy thi t h i cho đ i th c nh tranh.
b. Mâu thu n v quy n l c
Trong m i t ch c, m i quan h gi a con ng i v i con ng i th ng đ c th
hi n thông qua m i quan h quy n l c. Quy n l c đ c phơn ph i cho các v trí khác

2


nhau thƠnh m t h th ng quy n h vƠ lƠ m t đi u ki n c n thi t đ th c thi các trách
nhi m t ng ng. Vì v y, m i quan h quy n l c đ c ch p nh n chính th c vƠ t giác
b i các thƠnh viên c a m t t ch c dù v m t xƣ h i h đ u bình đ ng nh nhau. Quy n
l c đ c th hi n thông qua hình th c thơng tin ví d nh m nh l nh, v n b n…
i v i các đ i t ng h u quan bên trong, quy n l c đ c thi t k thƠnh c c u
t ch c chính th c, trong đó quy n h n c a các v trí cơng tác đ c quy đ nh rõ cho vi c
th c hi n vƠ hoƠn thƠnh nh ng ngh a v nh t đ nh. Mơu thu n ch y u n y sinh t tình
tr ng khơng t ng ng gi a quy n h n vƠ trách nhi m, l m d ng quy n h n, đùn đ y
trách nhi m ho c thi n c n c c b trong các ho t đ ng ph i h p vƠ san s trách nhi m.
Ch s h u m c dù có quy n l c ki m sốt l n đ i v i cơng ty hay t ch c nh ng
th ng l i có r t ít quy n l c tác nghi p. Quy n l c ki m soát c a h c ng ch đ c s
d ng d a trên nh ng thông tin đ c cung c p v quá trình ho t đ ng tác nghi p. V n đ
đ o đ c có th n y sinh t vi c nh ng ng i qu n lỦ, ng i đ c ch s h u y thác
quy n đ i di n cung c p thông tin sai hay che gi u thơng tin vì m c đích riêng.
c. Mâu thu n trong s ph i h p
S ph i h p lƠ m t khía c nh khác trong m i quan h con ng i trong m t t
ch c, trong đó m i quan h đ c th hi n thông qua các ph ng ti n k thu t vƠ v t
ch t. Nh v y, s ph i h p lƠ m t y u t quy t đ nh tính hi u qu , t o nên s c m nh v t
ch t vƠ tác nghi p cho m t t ch c, công ty.
V n đ đ o đ c th nh t liên quan đ n vi c b o v quy n tác gi vƠ quy n đ i v i

các tƠi s n trí tu . Công ngh tin h c phát tri n lƠm cho vi c sao chép, in n, nhơn b n
các tƠi li u, b ng nh c, hình nh tr nên vô cùng đ n gi n vƠ d dƠng, vi c ph bi n
chúng c ng tr nên vô cùng thu n l i vƠ nhanh chóng.
V n đ đ o đ c th hai liên quan đ n vi c qu ng cáo vƠ bán hƠng trên m ng có
th gơy ra nh ng v n đ v đ o đ c nh : Không trung th c, l a g t hay gơy “ô nhi m”
đ i v i khách hƠng.
V n đ đ o đ c th ba liên quan đ n bí m t thơng tin cá nhơn c a khách hƠng:
Các bi n pháp marketing truy n th ng r t chú tr ng đ n vi c thu th p thông tin v
khách hƠng, cơng ngh hi n đ i giúp ích nhi u cho vi c thu th p l u tr vƠ x lỦ các
thông tin cá nhơn. V n đ đ o đ c n y sinh t vi c ng i tiêu dùng khơng th ki m sốt
đ c thơng tin cá nhơn mƠ công ty đƣ thu th p, vì th các cơng ty có th l m d ng
chúng vƠo các m c đích khác nhau, ngoƠi mong mu n c a ng i tiêu dùng.
V n đ đ o đ c th t liên quan đ n quy n riêng t vƠ bí m t thơng tin cá nhơn
c a ng i lao đ ng: Ki m sốt b ng cơng ngh hi n đ i đ i v i con ng i có th gơy ra
nh ng v n đ đ o đ c. Giám sát t xa b ng thi t b hi n đ i có th gơy áp l c tơm lỦ đ i
v i ng i lao đ ng do c m th y quy n riêng t t i n i lƠm vi c b vi ph m.

3


d. Mâu thu n v l i ích
Mơu thu n v l i ích n y sinh khi m t ng i r i vƠo tình th bu c ph i l a ch n
ho c l i ích b n thơn ho c l i ích c a nh ng ng i khác hay l i ích t ch c. Tình tr ng
mơu thu n v l i ích có th xu t hi n trong các quy t đ nh c a m t cá nhơn, khi ph i cơn
nh c gi a các l i ích khác nhau ho c trong các quy t đ nh c a t ch c khi ph i cơn đ i
gi a l i ích c a cá nhơn, nhóm ng i h u quan khác nhau trong công ty ho c gi a l i
ích cơng ty vƠ l i ích c a cá nhơn, t ch c khác bên ngoƠi cơng ty.
L i ích t n t i d i nhi u hình th c khác nhau, chúng có th lƠ nh ng đ i l ng
c th vƠ xác minh đ c ví d nh : n ng su t, ti n l ng, ti n th ng, vi c lƠm, v trí
quy n l c th ph n nh ng c ng có th lƠ nh ng bi u hi n v tr ng thái r t m h khó đo

l ng nh : uy tín, danh ti ng, v th th tr ng, ch t l ng, s tin c y n ng l c th c
hi n cơng vi c. Tuy nhiên, có 2 đ c đi m đáng l u Ủ:
+ Th nh t: Không ph i t t c m i đ i t ng h u quan đ n s n lùng nh ng l i ích
gi ng nhau, m i đ i t ng đ u có m i quan tơm đ c bi t đ n m t s l i ích.
+ Th hai: Gi a nh ng l i ích th ng có m i quan h nh t đ nh mang tính nhơn
qu . Mơu thu n v l i ích ph n ánh tình tr ng xung đ t gi a nh ng l i ích mong mu n
đ t đ c gi a các đ i t ng khác nhau ho c trong chính m t đ i t ng, gi a l i ích
tr c m t vƠ lơu dƠi.
1.2. T m quan tr ng c a đ o đ c ngh nghi p
1.2.1.

o đ c ngh nghi p ậ Ph m ch t quy t đ nh ch t l

ng d ch v

Trong m i ngh nghi p, đ ng i hƠnh ngh có th th c hi n công vi c v i ch t
l ng cao, tuơn th pháp lu t vƠ ph c v t t nh t cho khách hƠng, các c quan ch c
n ng ph i thi t l p các quy đ nh cho ng i hƠnh ngh . K tốn, ki m tốn lƠ ngh mang
tính chuyên nghi p cao, vì v y c n ph i ch u s chi ph i b i các quy đ nh có liên quan.
Trong nh ng n m g n đơy, vi c nhi u công ty b phá s n do l i c a công ty ki m
tốn khơng cịn xa l . S d có tình tr ng nƠy lƠ m t nguyên nhơn h t s c quan tr ng,
không gi i quy t đ c các xung đ t l i ích trong quá trình hƠnh ngh , m t v n đ thu c
l nh v c đ o đ c c a ng i hƠnh ngh ki m tốn.
khơi ph c lịng tin c a cơng
chúng, Liên đoƠn k tốn qu c t (IFAC)c ng nh h i ngh nghi p ki m toán nhi u
qu c gia trên th gi i đƣ hi u đính chu n m c đ o đ c ngh nghi p vƠ đ a ra nhi u bi n
pháp nh m t ng c ng giám sát vi c tuơn th đ o đ c ngh nghi p. Bên c nh đó, nhi u
qu c gia c ng có nh ng thay đ i v lu t pháp đ đi u ch nh ho t đ ng ki m toán nh m
b o v cho l i ích c a cơng chúng vƠ n n kinh t .
N n chu n m c ki m toán lƠ nh ng quy đ nh, h ng d n v các nguyên t c, th

t c ki m toán, lƠm c s đ ki m toán viên th c hi n công vi c, lƠ c s đ ki m soát
ch t l ng ho t đ ng ki m tốn, thì chu n m c đ o đ c ngh nghi p lƠ nh ng quy t c

4


h ng d n cho các thƠnh viên ng x vƠ ho t đ ng m t cách trung th c, ph c v cho
l i ích c a ngh nghi p vƠ xƣ h i. Nói cách khác, chính các quy đ nh v đ o đ c ngh
nghi p s giúp nơng cao ch t l ng ho t đ ng ki m toán. Khi th tr ng ch ng khoán
phát tri n vƠ tr thƠnh m t ngu n cung c p v n quan tr ng c a n n kinh t , chu n m c
đ o đ c ngh nghi p lƠ m t ph ng th c đ nơng cao s tín nhi m c a công chúng vƠo
ngh nghi p, lƠ m t ph ng ti n giúp t ng c ng lịng tin c a cơng chúng vƠo các
thơng tin niêm y t trên th tr ng ch ng khoán.
N n kinh t n c ta đang trong quá trình h i nh p vƠo kinh t th gi i, th tr ng
ch ng khốn đƣ hình thƠnh vƠ phát tri n đòi h i Vi t Nam ph i tiêu chu n hố các d ch
v theo thơng l qu c t , trong đó có chu n m c đ o đ c ngh nghi p. Tháng 12/2005,
B TƠi chính đƣ ban hƠnh chu n m c đ o đ c ngh nghi p cho ng i hƠnh ngh k
tốn, ki m tốn. Nhìn chung, chu n m c đ o đ c ngh nghi p do Vi t Nam ban hƠnh đƣ
phù h p v i thông l chung c a qu c t . Tuy v y, vi c đ a các quy đ nh nƠy vƠo th c t
đ mang l i k t qu nh Ủ mu n v n còn nhi u v n đ c n ph i gi i quy t, b i vì, đ
chu n m c đ o đ c ngh nghi p đ c các thƠnh viên tôn tr ng ch p hƠnh đúng đ n,
không th ch d a trên Ủ chí c a NhƠ n c thơng qua m t v n b n pháp quy. L ch s
phát tri n hƠng tr m n m đ o đ c ngh nghi p trên th gi i cho th y đơy lƠ m t h
th ng th ch ph c t p, c n có s k t h p hƠi hoƠ gi a k v ng c a xƣ h i, vai trò c a
nhƠ n c, n l c c a t ch c ngh nghi p vƠ Ủ chí c a nh ng ng i hƠnh ngh . Do v y,
dù đƣ đ c ban hƠnh h n m t n m, chu n m c đ o đ c ngh nghi p v n còn xa l v i
khá nhi u ki m tốn viên vƠ cơng ty ki m tốn, đ c bi t lƠ m t s lƠ m t s các cơng ty
k tốn v a vƠ nh . Ngun nhơn c a tình tr ng nƠy tr c h t lƠ do nh n th c ch a
đúng đ n v t m quan tr ng c a chu n m c đ o đ c ngh nghi p. Bên c nh đó, Vi t
Nam v n ch a thi t l p c ch giám sát vi c tuơn th đ o đ c ngh nghi p c ng nh

khơng có b ph n xét x k lu t v i các hƠnh vi vi ph m đ o đ c c a ki m tốn viên.
Chính vì v y, đ các quy đ nh đ o đ c ngh nghi p đi vƠo th c t , c n ph i thi t
l p m t c ch đ giám sát vi c tuơn th đ o đ c ngh nghi p c ng nh xét x các hƠnh
vi vi ph m đ o đ c ngh nghi p. M t h th ng đ y đ ph i bao g m t ch c vƠ quy
ch , trong đó: T ch c ph i có kh n ng h ng d n, giám sát, thu th p thông tin ph n
h i vƠ hoƠn thi n các quy đ nh.
1.2.2.

o đ c ngh nghi p lƠ tƠi s n quý giá c a ng

i lao đ ng khi hƠnh ngh

V i Kinh doanh:
o đ c ngh nghi p đ c xem nh x ng s ng, mang l i s
uy tín, ni m tin vƠ s h p tác lơu dƠi. M t khi đƣ có đ o đ c nhƠ kinh doanh s có tơm
h n đ i v i s n ph m c a mình, t o uy tín v i ng i tiêu. ơy lƠ y u t quan tr ng đ
doanh nghi p t n t i vƠ phát tri n.
V i Giáo d c:
o đ c ngh nghi p đ c xem lƠ th c đo nhơn ph m đ th y cô
ki n t o nh ng th h t ng lai c a đ t n c. V i nh ng nhƠ giáo, Ủ th c đ o đ c đ c
rèn luy n nghiêm kh c h n b t kì ngƠnh ngh nƠo b i khơng ai hi u đ o đ c ngh
5


nghi p quan tr ng nh th nƠo đ i v i s nghi p tr ng ng
thi n t o ra nh ng m m non t ng lai cho xƣ h i.

i, vun đ p vƠ th p sáng c i

V i Y h c: o đ c ngh nghi p đ c khái quát thƠnh l ng tơm, l ng tơm s lƠ

đ ng l c phát huy cái thi n, s hy sinh đ c u ng i. M t ngƠnh ngh đòi h i s c n
th n, chuyên tơm, đ o đ c ngh nghi p lƠ n n t ng, lƠ ni m tin đ con ng i yêu lao
đ ng vƠ c ng hi n cho h nh phúc nhơn lo i.
1.2.3. N n t ng xơy d ng đ o đ c ngh nghi p
Thuy t M c đích: M i ho t đ ng đ u có m c đích.
o đ c ngh nghi p nh m
đ m b o xƣ h i có th tin t ng vi c đ t m c đích đ t ra c a ho t đ ng. Ví d nh m c
đích c a ngh ki m tốn chính lƠ gia t ng đ tin c y cho các thơng tin tƠi chính, vì v y
ng i hƠnh ngh c n có các đ c tính đ xƣ h i có th tin đ c h .
Thuy t Ngh a v : o đ c ngh nghi p đ c xơy d ng d a trên c s trách nhi m
vƠ quy n h n. Vi c xơy d ng đ o đ c ngh nghi p th hi n mong mu n, đòi h i trách
nghi m c a ng i lƠm ngh v i đ ng nghi p, đ i tác vƠ c ng đ ng.
Thuy t Ph m ch t: M i cá nhơn th c hƠnh ngh c n đ m b o các ph m ch t (thái
đ ) mong đ i đ hình thƠnh n ng l c th c hi n cơng vi c. Ví d nh các ph m ch t
th ng đ c mong đ i ki m toán viên lƠ trung th c vƠ khách quan.
1.3. V n đ v đ o đ c ngh nghi p trong l nh v c ngh nghi p k tốn, ki m tốn
tƠi chính
1.3.1. B i c nh n n kinh t Vi t Nam vƠ nh ng r i ro cho ngh nghi p k tốn,
ki m tốn, tƠi chính
Xu h ng toƠn c u hoá kinh t d n t i xu h ng toƠn c u hoá c a ngƠnh k toán
ki m toán đi cùng v i các xu th nh : (1) S ra đ i vƠ phát tri n m nh m c a công
ngh ; (2) S phát tri n c a th tr ng ch ng khoán vƠ nhu c u cơng khai báo cáo tƠi
chính; (3) S tách bi t gi a ch s h u vƠ ng i qu n lỦ s dung v n; (4) S đa d ng
c a các hình th c huy đ ng v n, ph ng th c huy đ ng v n; (5) S tái c u trúc các
doanh nghi p nhƠ n c, các th ng v mua bán, sát nh p, c ph n hoá các doanh
nghi p nhƠ n c.
Cách m ng công nghi p 4.0 t o nên nh ng thách th c l n cho cơng tác đƠo t o k
tốn - ki m toán, đ ng th i c ng t o ra nh ng c h i l n cho nh ng ai đang lƠm vƠ s
lƠm trong l nh v c nƠy. Yêu c u phát tri n k n ng đ o đ c ngh nghi p lao đ ng ngƠnh
k toán - ki m toán đ c đ t ra trong b i c nh:

+ Th nh t, m t l ng l n sinh viên đ c đƠo t o, v t xa so v i nhu c u v l c
l ng lao đ ng trong ngƠnh k toán - ki m toán. Theo s li u th ng kê c a B Lao đ ng
ậ Th ng binh vƠ Xƣ h i, liên ti p t quỦ I/2016 đ n 2020, nhu c u tìm vi c lƠm thu c
nhóm ngƠnh k tốn - ki m toán dao đ ng t 23-35,5% trong t ng s nhu c u tìm vi c

6


trên th tr ng lao đ ng, cao h n r t nhi u so v i các nhóm ngƠnh khác nh : TƠi chính
ậ ngơn hƠng, Qu n tr kinh doanh, i n ậ i n t … Nhu c u th tr ng v lao đ ng
trong nhóm ngƠnh nƠy gi m xu ng trong khi l ng lao đ ng trong nhóm ngƠnh nƠy
đang cung ng m c cao.
+ Th hai, Vi t Nam c ng nh nhi u n c trên th gi i, tình tr ng ch t l ng báo
cáo tƠi chính cịn b c l m t s h n ch . Theo đánh giá c a c quan qu n lỦ, c ng nh
th c ti n công b thông tin trên th tr ng ch ng khoán cho th y, báo cáo tƠi chính
tr c vƠ sau đi ki m tốn c a các cơng ty đ i chúng cịn b c l m t s h n ch . S li u
báo cáo tƠi chính c a các cơng ty đ c ki m toán chênh l ch nhi u (ch a k đ n các
doanh nghi p đ c cơng b báo cáo tƠi chính nh ng khơng đ c ki m toán). S li u
đi u tra c a Hi p h i các nhƠ đi u tra gian l n M v i cu c đi u tra đ c th c hi n trên
114 qu c gia trong đó có Vi t Nam cho th y, tình tr ng gian l n đƣ tác đ ng x u đ n
ch t l ng báo cáo tƠi chính vƠ t o thơng tin thi u chính xác cho nhƠ đ u t . Báo cáo
c ng cho th y, tình tr ng gian l n x y ra ph n l n các doanh nghi p t nhơn, cơng ty
có quy mơ nh cao nh t v c m c thi t h i vƠ t n su t xu t hi n. Nguyên nhơn c a tình
tr ng nƠy lƠ do s ki m sốt khơng ch t ch , t o đi u ki n cho gian l n xu t hi n, do c
s thi u đ o đ c ngh nghi p trong chính đ i ng lao đ ng, qu n lỦ hay ch doanh
nghi p. Trong s đó có nh ng ng i am hi u vƠ đ c đƠo t o v k tốn. Bên c nh đó,
gian l n trên báo cáo tƠi chính x y ra v i t n su t th p h n nhi u so v i tham nh ng,
hay bi n th tƠi s n. Tuy nhiên, thi t h i do gian l n trên báo cáo tƠi chính thì khơng h
nh , m c đ thi t h i bình quơn do gian l n trên báo cáo tƠi chính gơy ra lƠ r t l n.
+ Th ba, v i nh ng thƠnh t u mƠ cu c Cách m ng công nghi p 4.0 mang l i, v i

h th ng m ng không dơy, d li u s hóa, k tốn ki m tốn khơng ch bó h p trong
ph m vi m t doanh nghi p, m t qu c gia mƠ nó m r ng ra trên toƠn th gi i. i u nƠy
mang l i th i c l n cho nh ng ai theo đu i s nghi p thu c chuyên ngƠnh nƠy. C h i
ngh nghi p đ c m r ng v i nh ng ng i có n ng l c chun mơn vƠ am hi u ch đ
k tốn các qu c gia khác. Cơng vi c k tốn, ki m tốn khơng cịn ph thu c vƠo v trí
đ a lỦ. Tuy nhiên, đơy c ng tr thƠnh đi m b t l i cho nh ng k tốn, ki m tốn viên có
trình đ chun mơn h n h p. Công vi c, thu nh p c a h đang b đe d a b i nh ng k
toán, ki m toán viên khác trên toƠn th gi i. Cùng v i đó, v i s phát tri n c a trí tu
nhơn t o, cơng vi c k toán, ki m toán đ c x lỦ b ng máy tính đƣ vƠ đang đ t ra
nh ng yêu c u cao h n trong k toán, ki m tốn nh : X lỦ vƠ phơn tích d li u b ng
m ng máy tính, b o m t thông tin… khi n cho yêu c u ch t l ng k tốn, ki m tốn có
b c thay đ i so v i tr c kia.
1.3.2. R i ro trong ngh nghi p k toán, ki m tốn, tƠi chính
Các k tốn viên c ng liên quan đ n nh ng v n đ đ o đ c trong kinh doanh vƠ
ph i đ i m t v i các v n đ nh s c nh tranh, s li u v t tr i, các kho n phí “khơng
chính th c” vƠ ti n hoa h ng.
7


Các áp l c đè lên nh ng ki m tốn lƠ th i gian, phí ngƠy cƠng gi m, nh ng yêu
c u c a khách hƠng mu n có nh ng Ủ ki n khác nhau v nh ng đi u ki n tƠi chính, hay
mu n m c thu ph i tr th p h n vƠ s c nh tranh ngƠy cƠng kh c li t. B i nh ng áp
l c nh th nƠy vƠ nh ng tình hu ng khó kh n v v n đ đ o đ c do h t o ra nên nhi u
cơng ty ki m tốn đƣ g p ph i nh ng v n đ tƠi chính. Nh ng hƠnh vi c nh tranh thi u
lƠnh m nh nh gi m giá d ch v khi công ty ki m toán nh n m t h p đ ng cung c p
d ch v v i m c phí th p h n nhi u so v i m c phí c a cơng ty ki m tốn tr c đó ho c
so v i m c phí c a các cơng ty khác đ a ra, kh n ng x y ra nguy c do t l i lƠ đáng
k , đi u nƠy đƣ vi ph m đ o đ c ngh nghi p, tr khi cơng ty đó có th ch ng minh lƠ
h đƣ c ki m toán viên hƠnh ngh đ kh n ng th c hi n công vi c trong m t th i gian
h p lỦ vƠ t t c các chu n m c ki m toán s đ c áp d ng nghiêm ch nh, các h ng

d n vƠ quy trình qu n lỦ ch t l ng d ch v s đ c tuơn th .

HƠnh vi cho m n danh ki m toán viên đ hƠnh ngh lƠ vi ph m t cách
ngh nghi p vƠ tính chính tr c quy đ nh trong chu n m c đ o đ c ngh nghi p
c a ng i hƠnh ngh k toán, ki m toán c ng lƠ hƠnh vi vi ph m pháp lu t. Các
ki m toán viên c ng Ủ th c r ng, vi c cho m n danh đ hƠnh ngh s đem đ n
nhi u r i ro cho “ki m toán viên cho m n danh”, nh : lƠm gi m đi s tín nhi m
c a ki m toán viên đ i v i xƣ h i nói chung; đ i v i đ ng nghi p, v i khách
hƠng nói riêng. NgoƠi ra, khi s c x y ra, thì khơng ch riêng doanh nghi p cung
c p d ch v k toán, ki m toán mƠ c “ki m toán viên cho m n danh” c ng ph i
ch u trách nhi m tr c pháp lu t v các Ủ ki n nh n xét c a ng i mang danh
ki m toán viên trên “báo cáo ki m tốn có v n đ ”.
Các v n đ khác mƠ các nhơn viên k toán ph i đ i m t hƠng ngƠy lƠ nh ng
lu t l vƠ n i quy ph c t p ph i tuơn theo, s li u v t tr i, các kho n phí t trên
tr i r i xu ng, các kho n phí “khơng chính th c” vƠ ti n hoa h ng. Cu c s ng
c a m t ng i k toán b l p đ y b i các lu t l vƠ nh ng con s c n ph i tính
tốn m t cách chính xác. K t qu , các nhơn viên k toán ph i tuơn theo nh ng
quy đ nh v đ o đ c, trong đó nêu ra trách nhi m c a h đ i v i khách hƠng vƠ
l i ích c a c ng đ ng.
Các quy đ nh nƠy còn bao g m nh ng quan ni m v các đ c tính nh : liêm
chính, khách quan, đ c l p vƠ c n th n. Cu i cùng, nh ng quy đ nh nƠy ch ra
ph m vi ho t đ ng c a ng i k toán vƠ b n ch t c a d ch v c n đ c cung c p
m t cách có đ o đ c. Trong ph n cu i c a b n quy đ nh nƠy, các lo i phí b t ng
vƠ các kho n ti n hoa h ng c ng đ c gi i quy t m t cách gián ti p. B i v n b n
quy đ nh nƠy đƣ cung c p cho nhơn viên k toán nh ng tiêu chu n đ o đ c nên
đ ng nhiên h đƣ có t m hi u bi t khá rõ v nh ng hƠnh vi có đ o đ c vƠ vơ
đ o đ c. Tuy nhiên, th c t không di n ra nh th , các lo i k toán khác nhau
nh ki m tốn, thu vƠ qu n lí đ u có nh ng lo i v n đ v đ o đ c khác nhau.
8

K tốn lƠ tác nghi p khơng th thi u c a doanh nghi p. Do ph m vi ho t
đ ng c a tác nghi p nƠy, các v n đ đ o đ c có th xu t hi n c v n i b ho c
ngo i vi c a doanh nghi p. Các ho t đ ng k toán ngo i vi lƠ t ng h p vƠ cơng
b các d li u v tình hình tƠi chính c a doanh nghi p, đ c coi lƠ đ u vƠo thông
tin thi t y u cho các c quan thu (xác đ nh m c thu ph i n p); cho các nhƠ đ u
t (l a ch n ph ng án đ u t phù h p) vƠ cho các c đơng s n có (m c c t c
thu đ c t k t qu kinh doanh c a t ch c vƠ tr giá c a ch ng khoán trên c s
đ nh giá tƠi s n doanh nghi p). Do đó, b t c s sai l ch nƠo v s li u k toán
c ng nh h ng nghiêm tr ng t i quá trình ra quy t đ nh. Dù đƣ có nhi u v n
b n pháp quy h ng d n c th các nghi p v k toán vƠ các ch tƠi x lỦ nh ng
vi ph m k tốn v n có nhi u k h pháp lu t b các nhơn viên k tốn vơ đ o
đ c l i d ng.
Các ho t đ ng k toán n i b lƠ huy đ ng, qu n lỦ vƠ phơn b các ngu n
l c tƠi chính cho ho t đ ng c a doanh nghi p v i yêu c u đ v s l ng vƠ k p
v ti n đ . Tuy nhiên, b ph n k tốn, tƠi chính trong m t s tr ng h p l i
l m d ng quy n h n c a mình. Ch ng h n, b ph n nƠy l m quy n quy t đ nh
kh i l ng v n vƠ c c u v n ho t đ ng c a doanh nghi p v i chi phí s d ng
v n áp đ t (thay vì đ xu t vƠ xác đ nh ngu n tƠi chính theo đúng ch c n ng);
l m quy n xơy d ng các k ho ch thu ậ chi tƠi chính v n thu c v phòng chi n
l c k ho ch (thay vì phê duy t các ph ng án tƠi chính theo đúng ch c
n ng); l m d ng quy n quy t đ nh phơn b các ngu n l c tƠi chính c a b ph n
s n xu t kinh doanh. i u nƠy khi n h th ng phơn quy n trong t ch c kém
hi u qu , qu n lỦ ch ng chéo. NgoƠi ra, nh ng ng i ch u trách nhi m v tƠi
chính doanh nghi p có th l i d ng quy n h n đ i v i tƠi s n doanh nghi p vƠ
hi u bi t v qu n lỦ tƠi chính đ đ a ra nh ng quy t đ nh mang tính t l i nh :
xu t s d ng ngu n tƠi chính hay phơn b ngu n tƠi chính kém hi u qu vì
m c đích riêng.
S đi u ch nh s li u trong các b ng cơn đ i k toán cu i k c ng lƠ m t
lu t “b t thƠnh v n”, đa ph n lƠ nh ng thay đ i nh mang m c đích tích c c cho

phù h p v i nh ng bi n đ ng th tr ng, nh ng tác đ ng c nh tranh hay “đ tr ”
trong chu k s n xu t kinh doanh. Tuy nhiên, lƠm th nƠo đ phơn bi t đi u ch nh
lƠ tích c c hay khơng, do ranh gi i gi a “đ o đ c” vƠ “phi đ o đ c” c ng khó có
th rõ rƠng. Ch ng h n, doanh nghi p có th đi u ch nh m t vƠi s li u trong báo
cáo tƠi chính đ lƠm n lịng các nhƠ đ u t , khuy n khích h ti p t c đ v n
(đ m b o tƠi chính cho doanh nghi p). ơy lƠ đi u ch nh tích c c theo quan đi m
c a doanh nghi p nh ng các c đơng th y có th b l a đ i vƠ c m nh n có s
b t n trong ho t đ ng c a doanh nghi p.
9


Các ch s h u có trách nhi m cung c p ngu n tƠi chính cho ho t đ ng
c a doanh nghi p. Ngu n tƠi l c có th do khai thác t th tr ng tƠi chính ho c
ngu n tƠi chính khác đ c y thác b i cá nhơn, t ch c khác. Ch s h u đôi
khi ph i m n ti n c a b n bè ho c ngơn hƠng đ b t đ u s nghi p kinh doanh
c a mình ho c h ph i r thêm nh ng ng i s h u khác c đơng đ có đ ti n.
Vi c nh ng ngu n tƠi chính ki m đ c vƠ chi tiêu nh th nƠo có th t o ra
nh ng v n đ đ o đ c vƠ pháp lỦ. Các v n đ đ o đ c tƠi chính bao g m các
cơu h i v nh ng v đ u t mang tính trách nhi m xƣ h i vƠ tính chính xác c a
các tƠi li u tƠi chính đ c báo cáo. Tính chính xác th hi n các s li u k tốn
tƠi chính c a các báo cáo tƠi chính hay b ng cơn đ i k tốn, ph n ánh th c ch t
ti m l c c ng nh k t qu ho t đ ng c a doanh nghi p, đóng vai trị lƠ c s
cho ho t đ ng ra quy t đ nh trong n i b doanh nghi p c ng nh các đ i t ng
ngoƠi doanh nghi p nh : c quan qu n lỦ nhƠ n c, nhƠ đ u t , c đông... N u
nh ng tƠi li u nƠy ch a đ ng nh ng thông tin sai l ch, dù c Ủ hay khơng thì
c ng nh h ng x u đ n ho t đ ng c a r t nhi u đ i t ng. “Trách nhi m xƣ
h i” c a ho t đ ng tƠi chính k tốn có ph m vi tác đ ng t ng t . Các quy t
đ nh tƠi chính khơng ch tác đ ng tr c ti p đ n c ng đ ng b ng vi c l a ch n
ph ng án đ u t có hi u qu kinh t ậ xƣ h i cao mƠ còn tác đ ng gián ti p
đ n kinh t v mô nh : ánh giá c c u đ u t , hi u qu đ u t hay m c t ng

tr ng trong m t ngƠnh, m t l nh v c c th . CƠng ngƠy, các t ch c vƠ cá
nhơn cƠng h ng vƠo đ u t mang tính trách nhi m xƣ h i. Các nhƠ đ u t đang
c tìm ki m các doanh nghi p ho t đ ng xƣ h i ln có trách nhi m pháp lỦ vƠ
trách nhi m xƣ h i, đ ng th i quan tơm đ n l i ích c a các thƠnh viên, c ng
đ ng vƠ xƣ h i. Các nhƠ đ u t có trách nhi m xƣ h i đ a ra các th thách cho
các doanh nghi p nh m c i thi n công tác tuy n d ng, nh ng sáng ki n vì môi
tr ng vƠ đ t ra các m c tiêu xƣ h i khác. Áp l c kinh t t nh ng nhƠ đ u t
nh m t ng c ng hƠnh vi có tính trách nhi m xƣ h i vƠ đ o đ c lƠ m t đ ng l c
l n cho nh ng c i cách c a doanh nghi p.

10


BẨI T P CH
BƠi 1: Trong các tình hu ng sau, các ph
nghi p?
ngh gi i thích rõ.

NG 1

ng án ng x nƠo vi ph m đ o đ c ngh

1. T i c quan, b n in 200 trang tƠi li u vƠ đƣ dùng h t gi y trong máy in. Sau đó,
b n s lƠm gì?
A. Cho đ y gi y vƠo khay ngay lúc đó
B. Nói cho m i ng

i xung quanh bi t đ h t cho gi y vƠo khi c n in

C. Không lƠm gì vƠ ngh r ng m i ng

i s t bi t

2. S p giao cho b n m t t p gi y vƠ tình c trong đó có m t s tƠi li u m t. B n
s lƠm gì?
A. Tr l i ngay cho s p khi phát hi n ra
B. Gi l i vƠ tìm nh ng tƠi li u b n c n
C.

c tƠi li u đó

3. B n s hƠnh đ ng ra sao n u đi lƠm mu n vì t i hôm tr
A. G i đi n thông báo tr
tr c a b n

c đi ch i khuya?

c cho nhóm lƠm vi c đ h khơng khó ch u vì s ch m

B. B n đ n mu n vƠ hi v ng không ai đ Ủ
C. B n đ n mu n vƠ nói đó lƠ do t i t c đ

ng

4. B n đƣ khơng có m t kì ngh trong nhi u tháng qua vƠ nh n th y r ng mình
c n ph i ngh ng i. B n s lƠm gì?
A. Nói v i s p r ng b n c n m t kì ngh đ ngh ng i vƠ n p n ng l

ng

B. Gi v ho vƠ nói r ng b n c m th y khơng kho , t đó có c đ xin ngh

m

C. Ch đ i m t ngƠy nƠo đó trong tu n s p khơng đ n cơng ty, b n đ l i l i nh n
cho m i ng i r ng b n có vi c g p vƠ dƠnh ngƠy đó đ ngh ng i
5. Trong m t cu c h p t nh t, b n c m th y r ng mình s hoƠn thƠnh đ
vi c h n bƠn lƠm vi c thay vì ng i đó. B n s lƠm gì?

c nhi u

A. C g ng ch u đ ng vì th t b t l ch s khi b đi gi a ch ng
B. Gi v nh nh n đ
lƠm vi c

c m t cu c đi n tho i kh n c p vƠ tr l i bƠn c a mình đ

C. Gi v vƠo phịng ngh nh ng quay l i bƠn lƠm vi c vƠ lên Facebook
sinh

6. B n phát hi n ra ng i cùng phịng có m i quan h tình c m v i m t th c t p
phịng k tốn. B n s lƠm gì?

11


A. B n coi nh khơng bi t gì
B. B n nói cho đ ng nghi p thơn nh t c a mình vì cho r ng anh/ch
nói v i ai

y s khơng

C. B n s nói cho b t kì ai mu n nghe
7. B n s b t đ u lƠm vi c t i m t công ty m i sau m t tháng n a. Tuy nhiên,
ngƠy hôm sau, s p hi n t i thông báo r ng b n s gi vai trò ch ch t trong d án m i.
A.
không c n tr công vi c c a anh/ch y, b n thông báo r ng mình s chuy n
đi trong m t tháng n a
B. B n v n b t đ u k ho ch cùng s p. Sau 2 tu n b n thơng báo r ng mình ch
lƠm vi c cho công ty 2 tu n n a
C. Không nói gì vƠ lƠm vi c cho t i ngƠy cu i cùng
8. B n bi t s p đang trong tơm tr ng không vui. B n c ng bi t r ng đ ng nghi p
đang đ nh t i ch s p đ yêu c u t ng l ng.
A. B n l ng l c nh báo đ ng nghi p r ng anh ta có th b “ n m ng” n u vƠo
phòng s p lúc nƠy
B. B n ti p t c lƠm cơng vi c c a mình vƠ coi nh khơng liên quan
C. B n không đ c p t i tơm tr ng c a s p vƠ khuy n khích đ ng nghi p đ ngh
t ng l ng g p 3 l n
9. Gi s , bơy gi đang lƠ 15h gi chi u tr
hay email g i t i. B n s lƠm gì?
A.

c ngƠy ngh l . Khơng có đi n tho i

l i c quan đ n 17 gi vì đó lƠ cơng vi c c a b n

B. Ch thêm 30 phút đ ch c r ng s khơng có gì đ c bi t x y ra, sau đó ra v
C. B n đƣ v t tr a
10. S p thích Ủ t ng c a b n vƠ khơng ng ng nói v nó v i m i ng i. Nh ng
v n đ ch , Ủ t ng đó lƠ thƠnh qu c g ng c a b n vƠ đ ng nghi p. B n s lƠm gì?

A. Nói v i s p: “Cám n s p vì đƣ đánh giá cao nh ng đó khơng ph i lƠ Ủ t
c a mình tơi. M i ng i trong nhóm đƣ lƠm vi c r t ch m ch ”.
B. B n nh n l i tán th
không bi t nói sao v i s p

ng. Sau đó nói v i đ ng nghi p m i chuy n vƠ r ng b n

C. B n nh n l i khen ng i vƠ c g ng đ y đ ng nghi p ra.
BƠi 2: Có 2 tình hu ng sau vƠ hƣy th c hi n các yêu c u sau:
Phân tích ngu n g c c a v n đ đ o đ c kinh doanh trong m i tình hu ng.
Phân tích các đ i t

12

ng

ng h u quan trong m i tình hu ng này.


V i t cách là nh ng đ i t ng y, b n s x lý nh th nào? đ u ti n hƠnh ki m
tra t i Công ty N c gi i khát Tipico.
- Khi đ n kho nguyên li u, đoƠn ki m tra phát hi n th y t t c nguyên v t li u
mƠ công ty đang dùng đ s n xu t đƣ h t h n s d ng đ c 03 tháng so v i nh ng
h ng d n v h n s d ng trên các thùng đ ng nguyên v t li u.
- Tuy nhiên, ban lƣnh đ o c a Tipico đƣ thanh minh r ng vi c s d ng nguyên
v t li u quá h n lƠ “b oan” do quá trình v n chuy n nguyên v t li u t n c ngoƠi v
đƣ lƠm h ng nh ng con s c a h n s d ng t 17/08 thƠnh 17/03, vƠ s nguyên v t li u
nƠy n u ng i b ng m i thì v n cịn th m vƠ ch a b m c.
Tình hu ng 2: B n qu n lỦ m t c a hƠng. B n m i sa th i An lƠ nhơn viên bán
hƠng vì anh ta đánh khách hƠng khi hai ng i có s cƣi c (An đƣ th a nh n đi u nƠy

khi khách hƠng phƠn nƠn). Xuơn qu n lỦ m t c a hƠng đang c nh tranh v i c a hƠng
c a B n, Xuơn g i đi n tho i cho B n h i th m “An có đ i x t t v i khách hƠng
khơng?” vì An n p đ n xin vƠo lƠm cho Xuơn.
Tình hu ng 3: NhƠ máy c khí A chun cung
Tình hu ng 1: NgƠy 7/7, đoƠn thanh tra liên ngƠnh v v sinh an toƠn th c ph m b t
c p thi t b chính xác vƠ d ch v s a ch a tin c y cho công ty B. M t l n công ty B đƣ
tr l i nhƠ máy A m t chi ti t b h h ng c a thi t b đ c cung c p b i nhƠ máy A. Hai
bên t ch c cu c h p đ gi i quy t v n đ trên.
i di n c a nhƠ máy A g m ng i
qu n lỦ vƠ k s ph trách k thu t liên quan đ n thi t b cung c p cho bên B. Ng i
qu n lỦ đ i di n cho nhƠ máy A cho r ng chi ti t c a thi t b hoƠn toƠn chính xác. Tuy
nhiên, trong su t cu c h p, ng i k s c a nhƠ máy A d n d n nh n th y r ng v n đ
lƠ do l i c a nhƠ máy A. Anh ta nghi ng r ng chi ti t đƣ khơng đ c test chính xác, vƠ
nó b l i do nguyên nhơn bên trong. Ng i k s gi im l ng trong cu c h p. Sau
cu c h p, ơng nói v i ng i qu n lỦ v ch n đốn c a mình. Ơng cho r ng h nói v i
cơng ty B r ng v n đ lƠ l i c a bên A, vƠ bên A s thay th chi ti t b l i c a thi t b .
Ng i qu n lỦ tr l i, "Tôi không ngh r ng đó lƠ khơn ngoan khi cơng nh n l i c a
chúng ta. Không c n thi t g t r a vƠ lƠm gi m s tin c y c a bên B v ch t l ng s n
ph m c a chúng ta. Ch c n c ch thi n chí thay th các thi t b lƠ đ . Ng i qu n lỦ
bên A quy t đ nh nói v i bên B r ng h s đi u ch nh theo yêu c u c a bên B: "b i vì
b n lƠ m t khách hƠng t t c a chúng tôi trong nhi u n m nay". M c dù bên A thay th
các thi t b v i chi phí c a mình, nh ng h khơng nói v i bên B v b n ch t s th t c a
v nđ .
Tình hu ng 4: B n lƠ k s m i v lƠm vi c t i công ty. B n nh n th y các công
nhơn khi lƠm vi c đƣ b qua m t s bi n pháp an toƠn trên máy d p vƠ máy ép. Theo
các cơng nhơn thì thao tác đ y đ các bi n pháp an toƠn s gi m n ng su t, t n chi phí,
khơng hi u qu v kinh t . Quy trình v n hƠnh h đang lƠm v n b o đ m an toƠn. B n
có ngay l p t c yêu c u cơng nhơn th c hi n đúng quy trình chu n? Hay b n im l ng đ

13

công nhơn lƠm nh c ? Hay b n báo cáo v i qu n đ c? Xét v đ o đ c ngh nghi p
b n có th đ công nhơn lƠm vi c nh v y không? B n s x lỦ nh th nƠo?
Tình hu ng 5: B n vƠ ToƠn lƠ đ ng nghi p đang cùng nhau th c hi n d án thi t
k vƠ l p đ t h th ng x lỦ n c th i cho m t nhƠ máy công nghi p. ToƠn ch u trách
nhi m x lỦ n c th i r i th i ra sông vùng lơn c n. B n nh n th y ToƠn th ng ch p
nh n m c đ các hóa ch t đ c h i cao h n tiêu chu n cho phép. B n nói v i ToƠn v
đi u nƠy nh ng ToƠn b o r ng m c đ v t quá không cao nên không có v n đ
nghiêm tr ng v an toƠn vƠ đ o đ c. Vì v y, khơng c n thi t ph i đ u t thêm nhi u
công s c, th i gian vƠ ti n b c đ hoƠn thi n d án.
Tình hu ng 6: Cơng ty RUT đang m m t v n phòng m i Nam M vƠ Eugene
ph trách vi c xin gi y phép vƠ phê duy t c n thi t t chính quy n đ a ph ng. Anh
đang lƠm vi c v i m t viên ch c chính ph ph trách các ti n ích, viên ch c đó nói v i
anh r ng: “Tơi r t vui khi bi t các anh mu n m v n phịng nh ng anh c n ph i bi t
thơng l n i đơy. Các anh c n có m t món quƠ đ đ n đáp l i th i gian vƠ công s c c a
tôi đƣ lƠm gi y phép cho các anh. N u tôi không nh n đ c quƠ, các anh s ph i m t
m t th i gian lơu m i nh n đ c nh ng gì các anh c n ho c các anh s khơng nh n
đ c gì c ”. Eugene đang phơn vơn gi a vi c đ cho v n phòng m i đ c thƠnh l p
đúng th i h n vƠ t ng quƠ không đúng cách.

14


Ch

ng 2. CÁC QUY

NH

O
HẨNH

C NGH NGHI P TH C

2.1. H th ng các chu n m c quy đ nh đ o đ c ngh nghi p k toán, ki m tốn,
tƠi chính
2.1.1. Chu n m c c a các hi p h i ngh nghi p qu c t
Xơy d ng vƠ th c thi các chu n m c đ o đ c ngh nghi p, các chu n m c v
nh n th c vƠ hƠnh vi phù h p v i đ c thù c a t ng l nh v c ho t đ ng ngh nghi p do
c quan, t ch c có th m quy n quy đ nh, lƠ m t yêu c u khách quan, c p thi t đ nơng
cao k c ng, ch t l ng vƠ n ng su t lao đ ng, t đó nơng cao ch t l ng vƠ tính c nh
tranh c a hƠng hóa, d ch v cung c p.
Trong đi u ki n kinh t th tr ng, báo cáo tƠi chính c a doanh nghi p nói riêng,
tình hình tƠi chính nói chung ph i trung th c, minh b ch vƠ cơng khai vì liên quan đ n
l i ích, ngh a v c a nhi u nhƠ đ u t . Do v y, trách nhi m c a nh ng ng i hƠnh ngh
trong l nh v c tƠi chính, k tốn khơng ch d ng l i vi c đáp ng các nhu c u c a
khách hƠng đ n l ho c doanh nghi p mƠ còn ph i n m đ c vƠ tuơn th các quy đ nh
c a chu n m c đ o đ c ngh nghi p k toán, ki m tốn, tƠi chính vì l i ích c a cơng
chúng. Tuơn th chu n m c đ o đ c ngh nghi p giúp nh ng ng i hƠnh ngh k tốn,
ki m tốn, tƠi chính vƠ doanh nghi p có đ c các l i ích thi t th c nh :
(i)

nh h

ng v m t đ o đ c lƠm c s cho các quy t đ nh vƠ hƠnh đ ng;

(ii) Tr thƠnh cá nhơn, đ n v xu t s c trong ngh v i chu n m c cao v đ o đ c;
(iii) Nơng cao hình nh, danh ti ng vƠ quan h v i bên liên quan;
(iv) Xơy d ng s tín nhi m trong ngh nghi p;

(iv) Gi m thi u các nguy c ti m tƠng cho công ty vƠ tránh ph i ch u trách nhi m
t t ng pháp lỦ.
Môi tr ng lƠm vi c trong l nh v c k tốn, ki m tốn, tƠi chính th ng phát sinh
nhi u tình hu ng nh h ng đ n l i ích c a nhi u bên liên quan nh các c đông, bên
cung c p v n vay, c quan qu n lỦ nhƠ n c, đ i tác mua bán hƠng… vƠ chính l i ích
c a k toán viên, ki m toán viên, nhơn viên tƠi chính vƠ doanh nghi p. Vi c đ a ra quy
đ nh c th trong các v n b n pháp lu t, chu n m c hƠnh ngh đ x lỦ t t c các tình
hu ng lƠ không th do b n ch t c a m i h p đ ng vƠ công vi c đ c giao có th khác
nhau, do đó các nguy c phát sinh c ng s khác nhau vƠ đòi h i nh ng bi n pháp b o v
khác nhau. Vì v y, vi c xơy d ng vƠ ban hƠnh chu n m c đ o đ c v i các nguyên t c
đ o đ c c b n mƠ k tốn viên, nhơn viên tƠi chính vƠ ki m toán viên ph i tuơn th lƠ
yêu c u t t y u.

15


T đ c đi m vƠ th c ti n ngƠnh ngh , y ban chu n m c đ o đ c ngh nghi p
qu c t cho k toán viên (IESBA) thu c Liên đoƠn k toán qu c t (IFAC) đƣ xơy d ng
vƠ ban hƠnh các phiên b n chu n m c đ o đ c ngh nghi p k toán, ki m toán, tƠi chính
qu c t t ng ng v i t ng th i k phát tri n c a n n kinh t .
Các chu n m c nƠy đ t ra các yêu c u v đ o đ c đ i v i k tốn viên, nhơn viên
tƠi chính vƠ ki m toán viên chuyên nghi p, đ ng th i đ a ra m t khuôn m u cho t t c
các k toán viên, nhơn viên tƠi chính, ki m tốn viên chun nghi p. IFAC (2018) đƣ có
nh ng quy đ nh v đ o đ c ngh nghi p yêu c u ng i hƠnh ngh k toán, ki m toán
đ c l p, tƠi chính ph i tuơn th nh :
+ Tính chính tr c: Ph i th ng th n, trung th c trong t t c các m i quan h
chuyên môn vƠ kinh doanh.
h

+ Tính khách quan: Khơng cho phép s thiên v , xung đ t l i ích ho c b t c nh

ng không h p lỦ nƠo chi ph i các xét đốn chun mơn vƠ kinh doanh c a mình.

+ N ng l c chun mơn và tính th n tr ng: Th hi n, duy trì s hi u bi t vƠ k
n ng chuyên môn c n thi t nh m đ m b o r ng khách hƠng ho c ch doanh nghi p
đ c cung c p d ch v chuyên môn có ch t l ng d a trên nh ng ki n th c m i nh t v
chuyên môn, pháp lu t vƠ k thu t, đ ng th i hƠnh đ ng m t cách th n tr ng vƠ phù
h p v i các chu n m c ngh nghi p vƠ k thu t đ c áp d ng.
+ Tính b o m t: Ph i b o m t thơng tin có đ c t các m i quan h chun mơn
vƠ kinh doanh, vì v y, không đ c ti t l b t c thông tin nƠo cho bên th ba khi ch a
đ c s đ ng Ủ c a bên có th m quy n, tr khi có quy n ho c ngh a v ph i cung c p
thông tin theo yêu c u c a pháp lu t ho c c quan qu n lỦ ho c t ch c ngh nghi p, vƠ
c ng nh không đ c s d ng thơng tin vì l i ích cá nhơn c a k toán viên, ki m toán
viên chuyên nghi p ho c c a bên th ba.
+ T cách ngh nghi p: Ph i tuơn th pháp lu t vƠ các quy đ nh có liên quan,
tránh b t k hƠnh đ ng nƠo lƠm gi m uy tín ngh nghi p c a mình.
Theo khn m u nƠy, t t c các k toán viên, nhơn viên tƠi chính, ki m tốn viên
chun nghi p ph i xác đ nh các nguy c nh h ng đ n các nguyên t c c b n nƠy vƠ
n u có các nguy c đó thì ph i th c hi n các bi n pháp b o v đ đ m b o các nguyên
t c nƠy không b nh h ng. T ch c thƠnh viên c a IFAC ho c công ty th c hi n cu c
ki m toán theo chu n m c ki m tốn qu c t khơng đ c áp d ng các chu n m c ít
kh t khe h n các quy đ nh trong chu n m c đ o đ c c a IFAC.
NgoƠi vi c xơy d ng chu n m c IFAC còn ban hƠnh các tƠi li u h ng d n áp
d ng chu n m c ki m toán qu c t vƠ chu n m c đ o đ c ngh nghi p k toán, ki m
toán nh : H ng d n s d ng các chu n m c ki m toán qu c t trong ki m toán đ n v
nh vƠ v a; h ng d n qu n tr doanh nghi p ki m toán nh vƠ v a.

16


Trong tuyên b các ngh a v h i viên, IFAC yêu c u các H i ngh nghi p lƠ thƠnh

viên c a IFAC th c hi n ngh a v h i viên, trong đó có “Tuyên b ngh a v thƠnh viên
4: Quy t c đ o đ c ngh nghi p đ i v i k tốn viên chun nghi p” trong đó u c u:
“Trong khuôn kh áp d ng, các t ch c thƠnh viên IFAC ph i xác đ nh vƠ th c hi n các
hƠnh đ ng đ Quy t c đ o đ c ngh nghi p c a IESBA đ c ch p thu n vƠ th c hi n
khu v c thu c ph m vi quy n h n c a mình. IFAC khuy n ngh , do t m quan tr ng c a
các chu n m c đ o đ c ngh nghi p thích h p, ch t l ng cao, các t ch c thƠnh viên
IFAC không nên áp d ng các chu n m c th p h n so v i chu n m c đ c quy đ nh
trong Quy t c đ o đ c ngh nghi p c a IESBA”.
Trên c s b quy t c đ o đ c ngh nghi p c a IESBA, các hi p h i ngh nghi p
k toán, ki m toán c a các qu c gia c ng đ a ra các chu n m c đ o đ c đ đ nh h ng
hƠnh đ ng cho các h i viên c a mình.
Hi p h i k tốn cơng ch ng Anh (ACCA) trong b chu n m c đ o đ c ngh
nghi p c a mình đƣ th hi n r t rõ tinh th n c a b quy t c đ o đ c ngh nghi p k toán
qu c t trong ph n A, đ ng th i có b sung thêm các đi u liên quan c th đ n các h c
viên, h i viên vƠ thƠnh viên c a ACCA. NgoƠi ra, ph n B vƠ Ph n C c a b quy t c đ o
đ c ngh nghi p ACCA còn đ c p c th các yêu c u vƠ h ng d n các k toán viên
chuyên nghi p trong khi ho t đ ng trong l nh v c cơng (ph n B) vƠ k tốn chuyên
nghi p trong các doanh nghi p (ph n C).
C ng gi ng nh hi p h i k toán cơng ch ng Anh, Vi n k tốn cơng ch ng
V ng qu c Anh vƠ x Wales (ICAEW) c ng xơy d ng b chu n m c đ o đ c ngh
nghi p cho các h i viên, thƠnh viên c a ICAEW trên c s c p nh t các quy t c, tiêu
chu n đ o đ c ngh nghi p qu c t dƠnh cho k toán viên. Trên c s các nguyên t c
chung c a b quy t c đ o đ c ngh nghi p IESBA do IFAC ban hƠnh, ICAEW đƣ v n
d ng đ xơy d ng b quy t c đ o đ c ngh nghi p mang b n s c riêng c a mình phù
h p v i mơi tr ng, chính sách kinh t c a V ng qu c Anh vƠ x Wales. M c dù
ICAEW không s d ng nguyên b quy t c đ o đ c ngh nghi p IESBA cho các thƠnh
viên, h i viên c a mình, nh ng theo thơng l qu c t thì các k tốn viên hƠnh ngh trên
toƠn th gi i v n đ c yêu c u tuơn th các nguyên t c trong b quy t c nƠy.
CPA Úc (Hi p h i k tốn cơng ch ng Úc) c ng xơy d ng h th ng các chu n
m c đ o đ c ngh nghi p cho các h i viên mình trên tinh th n c a b quy t c đ o đ c

ngh nghi p qu c t cho k toán viên chuyên nghi p IESBA, đ ng th i b sung m t s
n i dung đ phù h p v i b lu t dơn s , lu t th ng m i c a Úc.
N u nh b quy t c đ o đ c ngh nghi p IESBA bao g m các h ng d n, quy t c
h ng d n chung cho các k toán viên qu c t , các hi p h i ngh nghi p k toán, ki m
toán có các quy t c chu n m c đ o đ c riêng cho các k toán, ki m toán viên hƠnh ngh
đ phù h p v i các b lu t riêng có c a các n c. Vi n phơn tích tƠi chính (CFA) n i
đ c coi lƠ hi p h i c a các nhƠ phơn tích tƠi chính, đ u t c ng xơy d ng b quy t c
17


đ o đ c vƠ chu n m c trong ng x ngh nghi p nh m đ m b o s m nh d n d t các
ho t đ ng đ u t trên toƠn th gi i thông qua vi c đ cao đ o đ c ngh nghi p, giáo d c
vƠ chuyên môn ngh nghi p vì l i ích chung c a xƣ h i. Các chu n m c đ o đ c ngh
nghi p c a CFA đóng vai trị quan tr ng trong vi c duy trì ni m tin c a cơng chúng vƠo
th tr ng tƠi chính vƠ ngh nghi p phơn tích đ u t .
Trên th gi i, đ góp ph n đ m b o yêu c u trên, nh ng ng i hƠnh ngh k tốn,
tƠi chính, ki m tốn đƣ l p ra t ch c ngh nghi p đ c l p đ th c hi n trách nhi m đƠo
t o, ki m soát ch t l ng, xác nh n n ng l c, cung c p thông tin vƠ qu n lỦ đ o đ c
ngh nghi p nh ng ng i hƠnh ngh nƠy. Nh đó uy tín, danh ti ng c a nh ng ng i
hƠnh ngh ngƠy cƠng đ c nơng cao, không ch đ c t ng n c mƠ nhi u n c th a
nh n. C quan NhƠ n c nhi u n c trên th gi i đƣ th a nh n k t qu ho t đ ng c a
các H i ngh nghi p nƠy. Tuy nhiên, NhƠ n c v n th c hi n ch c n ng ki m soát ho t
đ ng c a các H i ngh nghi p. Các H i ngh nghi p qu c t v k tốn, tƠi chính, ki m
tốn th ng đ c NhƠ n c th a nh n trong các v n b n pháp lu t v các ch c n ng,
nhi m v , trong đó có ch c n ng: “Ki m sốt ch t l ng d ch v c a H i viên; Qu n lỦ
đ o đ c ngh nghi p vƠ x lỦ các sai ph m c a H i viên”.
2.1.2. Chu n m c đ o đ c ngh nghi p k tốn, ki m tốn, tƠi chính c a Vi t Nam
n nay, Vi t Nam đƣ có hƠng ngƠn cơng ty ki m tốn đ c l p, các t ch c tƠi
chính v i s l ng k toán viên, ki m toán viên vƠ nhơn viên tƠi chính đơng đ o, th
hi n s phát tri n c a l nh v c k toán, ki m tốn, tƠi chính, song v n ch a t ng x ng

v i nhu c u hi n t i vƠ vai trò, ch c n ng c a các l nh v c nƠy. Ch t l ng d ch v k
tốn, tƠi chính, ki m tốn đ c c i thi n đáng k nh ng do mơi tr ng tƠi chính Vi t
Nam ch a chuyên nghi p vƠ minh b ch nên vi c tri n khai, phát tri n các chu n m c
đ o đ c ngh nghi p k toán, ki m tốn, tƠi chính v n có m t kho ng cách khá xa so
v i các n c tiên ti n trên th gi i. Nh n th c đ c đi u đó Vi t Nam ngƠy cƠng coi
tr ng vi c xơy d ng h th ng các chu n m c, quy t c đ o đ c ngh nghi p cho các k
toán, ki m tốn, tƠi chính.
2.1.2.1. Chu n m c đ o đ c ngh nghi p k toán, ki m toán

Vi t Nam

V i ch c n ng vƠ nhi m v đ c quy đ nh trong i u l ho t đ ng h i k toán
ki m toán Vi t Nam (VAA) vƠ h i ki m toán viên hƠnh ngh Vi t Nam (VACPA) đang
cùng v i các c quan ch c n ng đóng vai trị quan tr ng trong vi c b i d ng, nơng cao
n ng l c, ki m tra, giám sát tuơn th đ o đ c ngh nghi p cho đ i ng KTV lƠ h i viên
c a H i. VACPA đƣ tham gia lƠ thƠnh viên c a Liên đoƠn k toán qu c t IFAC, ph i
tuơn th đ y đ các ngh a v h i viên theo quy đ nh, cho nên vi c VACPA đang đ c
c quan qu n lỦ nhƠ n c chuy n giao m t s nhi m v trong đó có liên quan đ n xơy
d ng vƠ th c thi chu n m c đ o đ c ngh nghi p k tốn, ki m tốn, tƠi chính mang Ủ
ngh a l n vƠ trong i u l ho t đ ng c a mình, c th :
18


Nh m hoƠn thi n h th ng các chu n m c ngh nghi p trong l nh v c ki m toán
đ c l p vƠ t o đi u ki n cho các d ch v m i trong l nh v c k toán, ki m tốn, tƠi
chính phát tri n, sau khi B TƠi chính ban hƠnh 37 chu n m c ki m toán Vi t Nam
(tháng 12/2012), VACPA đƣ ti p t c ph i h p v i B TƠi chính, các cơng ty ki m
tốn vƠ các chun gia nghiên c u, so n th o, c p nh t 10 chu n m c Vi t Nam đ t 2
v d ch v đ m b o, các d ch v liên quan vƠ đ o đ c ngh nghi p k toán, ki m toán.
NgƠy 8/5/2015, c n c đ ngh c a Ch t ch H i KTV hƠnh ngh Vi t Nam vƠ V

tr ng V Ch đ k toán vƠ ki m toán, B tr ng B TƠi chính đƣ kỦ các thơng t
ban hƠnh 10 chu n m c đ t 2, trong đó bao g m Thông t 70/2015/TT-BTC v vi c
ban hƠnh chu n m c đ o đ c ngh nghi p k toán, ki m toán. Chu n m c đ o đ c
ngh nghi p k toán, ki m toán yêu c u k toán viên, KTV hƠnh ngh ph i tuơn đ y
đ 5 nguyên t c c b n v đ o đ c ngh nghi p, đ ng th i Ban chuyên môn c a
VACPA luôn theo dõi, c p nh t các thay đ i c a CM
ngh nghi p k toán, ki m
toán do IFAC ban hƠnh đ biên d ch, biên so n chu n m c Vi t Nam phù h p v i
thông l qu c t . NgoƠi ra, trong ch ng trình ki m tốn m u ki m tốn báo cáo tƠi
chính c ng có các tƠi li u h ng d n tuơn th chu n m c đ o đ c ngh nghi p;
Ch ng trình ki m toán m u ki m toán báo cáo quy t toán d án hoƠn thƠnh; Quy ch
ki m soát ch t l ng m u cho các doanh nghi p ki m tốn…VACPA vƠ B tƠi chính
c ng xơy d ng tƠi li u h ng d n ki m soát ch t l ng (KSCL) theo yêu c u c a B
tƠi chính (trong đó có KSCL v vi c tuơn th chu n m c đ o đ c ngh nghi p k toán,
ki m toán, tƠi chính). HƠng n m, VACPA c cán b tham gia ph i h p v i B TƠi
chính (C c Qu n lỦ, giám sát K toán, Ki m toán), y Ban ch ng khoán NhƠ n c
tham gia KSCL t i các doanh nghi p ki m toán, đ n v ch ng khốn trong đó có th c
hi n ki m soát vi c tuơn th các yêu c u c a chu n m c đ o đ c ngh nghi p. H n
n a, hƠng n m các t ch c ngh nghi p c ng ti n hƠnh c p nh t ki n th c đ o đ c
ngh nghi p cho các h i viên lƠ k tốn viên, nhơn viên tƠi chính vƠ ki m toán viên
(đ c bi t v i KTV hƠnh ngh đ m b o hƠng n m m i ki m toán viên hƠnh ngh ph i
th c hi n c p nh t chuyên đ đ o đ c ngh nghi p t i thi u 4 gi ).
Trên c s b quy t c t c đ o đ c ngh nghi p đ c xơy d ng trên c s tuyên b
Lima v h ng d n nguyên t c ki m toán, b quy t c đ o đ c c a t ch c các c quan
ki m toán t i cao (INTOSAI), các chu n m c khác c a INTOSAI KTNN Vi t Nam đƣ
ban hƠnh Quy t đ nh s 02/2016/Q -KTNN ngƠy 15 tháng 7 n m 2016 c a T ng Ki m
toán nhƠ n c v b quy t c đ o đ c ngh nghi p cho ki m toán viên nhƠ n c
(KTVNN) nh sau:
* Liêm chính, đ c l p và khách quan:
- Liêm chính quy đ nh t đo n 16 đ n đo n 22, quy đ nh trong ho t đ ng ki m

tốn, KTVNN ph i cơng minh, chính tr c, th ng th n, trung th c đ có ch ng ki n rõ
rƠng; cơng b ng, tơn tr ng s th t, không thƠnh ki n vƠ thiên v . C n ph i xem xét t t c
các y u t liên quan vƠ các y u t tr ng y u đ đ m b o báo cáo ki m toán bao g m đ y
đ các thông tin quan tr ng vƠ c n thi t.

19


c l p vƠ khách quan quy đ nh t đo n 23 đ n đo n 30, quy đ nh trong ho t
đ ng ki m toán, KTVNN ph i th t s đ c l p, khách quan không b chi ph i ho c b tác
đ ng b i b t k l i ích v t ch t ho c tinh th n khi ki m toán vƠ đ a ra k t lu n, ki n
ngh ki m toán.
c l p v i đ n v đ c ki m tốn vƠ nhóm l i ích bên ngoƠi khác.
Tính đ c l p có nguy c b nh h ng do các y u t t l i, t ki m tra, t bƠo ch a,
quan h gia đình, quan h khác vƠ đe d a... c n ph i đánh giá tính đ c l p vƠ khách
quan đ áp d ng các bi n pháp b o v , nh m lo i b ho c gi m nguy c xu ng m c có
th ch p nh n đ c, có th s d ng hai bi n pháp b o v , đó lƠ s d ng bi n pháp b o
v do pháp lu t vƠ chu n m c ngh nghi p quy đ nh ho c bi n pháp b o v t o môi
tr ng lƠm vi c vƠ các bi n pháp, k thu t c th , nh m lo i b các nguy c nh h ng
đ n tính đ c l p c a KTNN trong quá trình th c hi n ki m tốn.
* Trình đ , n ng l c và k n ng chun mơn:
- Trình đ n ng l c đ c quy đ nh t đo n 31 đ n đo n 35, quy đ nh KTVNN
ph i có trình đ , n ng l c chun mơn c n thi t theo quy đ nh đ đáp ng nhi m v
ki m tốn đ c phơn cơng; ph i có s hi u bi t v hi n pháp vƠ pháp lu t, các nguyên
t c vƠ chu n m c đi u ch nh ho t đ ng c a đ n v đ c ki m toán; hi u rõ quy đ nh c a
pháp lu t trong l nh v c qu n lỦ NhƠ n c v kinh t , tƠi chính cơng, v qu n lỦ, s
d ng ngơn sách, ti n vƠ tƠi s n NhƠ n c; ph i bi t tuơn th các chu n m c ki m tốn,
k tốn vƠ qu n lỦ tƠi chính, các quy trình vƠ h ng d n th c hƠnh theo yêu c u c a
nhi m v ki m toán.
- K n ng chuyên môn t đo n 36 đ n đo n 39, quy đ nh kh n ng v n d ng các

k n ng chuyên môn phù h p v i s đa d ng, ph c t p c a nhi m v đ c giao; ph i có
k n ng l p k ho ch, ch ng trình ki m tốn; k n ng thu th p, phơn tích thơng tin, thu
th p b ng ch ng ki m toán; k n ng l p báo cáo ki m toán... thƠnh th o các ph ng
pháp nghi p v ki m tốn vƠ có kh n ng s d ng các ph ng ti n công ngh hi n đ i
trong ho t đ ng ki m toán; KTVNN ph i th ng xuyên duy trì, c p nh t, b sung ki n
th c vƠ nơng cao trình đ đ th c hi n thƠnh th o các k n ng nghi p v phù h p v i
yêu c u th c ti n c a ki m tốn trong mơi tr ng pháp lỦ vƠ ti n b khoa h c k thu t.
* Th n tr ng ngh nghi p và b o m t:
- Th n tr ng ngh nghi p t đo n 40 đ n đo n 44, quy đ nh KTVNN trong ho t
đ ng ki m tốn ph i th n tr ng, ln có thái đ hoƠi nghi ngh nghi p trong quá trình
l p k ho ch vƠ th c hi n ki m tốn, ln có Ủ th c có th t n t i nh ng tình hu ng d n
đ n nh ng sai sót tr ng y u trong các gi i trình, báo cáo c a đ n v đ c ki m toán;
KTVNN ch đ c tham gia vƠo các ho t đ ng ki m toán mƠ b n thơn có ki n th c, k
n ng vƠ kinh nghi m c n thi t trong l nh v c đó, n u xét th y khơng đáp ng đ yêu
c u v ki n th c, k n ng vƠ kinh nghi m c n thi t thì ph i báo cáo cho ng i có th m
quy n đ xin rút kh i cu c ki m toán ho c yêu c u s d ng chuyên gia t v n.

20


- B o m t thông tin t đo n 45 đ n đo n 47, quy đ nh KTVNN ph i có trách
nhi m th c hi n theo các quy đ nh c a pháp lu t v gi bí m t NhƠ n c, bí m t c a
đ n v đ c ki m toán v nh ng thông tin mƠ KTVNN đƣ thu th p đ c trong ho t
đ ng ki m tốn; khơng đ c ti t l thông tin d i b t k hình th c nƠo khi ch a đ c
phép c a c p có th m quy n, tr khi có ngh a v ph i cơng khai theo quy đ nh c a pháp
lu t. Tr ng h p, các c quan ch c n ng yêu c u cung c p thông tin ph c v đi u tra
thì trong ph m vi quy n h n c a mình, KTVNN có trách nhi m h p tác...
* Tuy n d ng và phát tri n ngh nghi p cho KTVNN
- Tuy n d ng vƠ b nhi m t đo n 48 đ n đo n 50, quy đ nh v đi u ki n đ c
tuy n d ng, đi u đ ng, b nhi m, c p nh t ki n th c vƠ nơng ng ch… theo đúng pháp

lu t vƠ quy đ nh c a KTNN...
- Phát tri n ngh nghi p t đo n 51 đ n đo n 56, quy đ nh các ch ng trình quy
ho ch, khuy n khích tham gia vƠo các ho t đ ng ngh nghi p liên quan đ n công tác
chuyên môn c a ki m toán đ b sung thêm ki n th c, k n ng ph c v cho ho t đ ng
ki m tốn. KTVNN có trách nhi m n l c tham gia các ho t đ ng phát tri n ngh
nghi p đ hoƠn thƠnh ch c trách, nhi m v vƠ b o v uy tín ngh nghi p c a mình vƠ
c a KTNN.
2.1.2.2. Chu n m c đ o đ c ngh nghi p và quy t c ng x c a cán b ngân hàng
Ngơn hƠng lƠ m t lo i hình kinh doanh đ c bi t, ch a đ ng nhi u r i ro, đó lƠ
kinh doanh ti n t , kinh doanh trên c s ch “tín”. Do v y, ng i lƠm ngơn hƠng ph i
tuơn theo nh ng yêu c u vƠ chu n m c kh t khe v ki n th c, kinh nghi m, đ o đ c vƠ
tơm th c đúng v i ngh c a mình.
nơng cao nh ng ph m ch t đ o đ c c n thi t c a ng i cán b ngơn hƠng,
xơy d ng hình nh đ p c a ngơn hƠng v i xƣ h i, đáp ng t t yêu c u phát tri n c a
ngƠnh ngơn hƠng trong b i c nh hi n nay, Hi p h i Ngơn hƠng Vi t Nam ban hƠnh B
chu n m c đ o đ c ngh nghi p vƠ quy t c ng x c a cán b ngơn hƠng theo Quy t
đ nh s 11/Q -HHNH ngƠy 25/02/2019 c a H i đ ng Hi p h i Ngơn hƠng Vi t Nam.
B chu n m c đ o đ c ngh nghi p vƠ quy t c ng x c a cán b ngơn hƠng
quy đ nh rõ các đ i t ng, ph m vi, m c đích vƠ yêu c u chung. Trong ch ng 2 c a b
chu n nƠy quy đ nh rõ các chu n m c đ o đ c ngh nghi p c a các cán b ngơn hƠng
nh :
a. Tính tuân th
- Cán b ngơn hƠng ph i tôn tr ng vƠ tuơn th nghiêm lu t pháp, các quy đ nh,
quy trình nghi p v c a ngƠnh vƠ c a n i b ngơn hƠng.
- Không đ c đ ng lõa, ti p tay cho các hƠnh vi vi ph m pháp lu t, quy đ nh c a
ngƠnh vƠ c a n i b ; tránh đ b tác đ ng, can thi p d n t i lƠm trái quy đ nh pháp lu t.

21