Một số nhân tố tác động đến sự biểu hiện tính người lớn của học sinh trung học cơ sở

so OAC BIET KY NIEM 20 NAM NGAY THANH LAP VIEN TAM LY HOC

MOT SO NHAN TO T A G DONG DEN
•

•

SU BIEU HIEN TINH NGUOI LON GUA
HOG SINH TRUNG HOG CO SO
Vu Quynh Chau
Vien Tdm Iv hoc.

1. Dat van de
Hgc sinh trung hgc co sd (HSTHCS) la Iiia tuoi chuyen tie'p tir tudi hgc
sinh tieu hgc sang tudi hgc sinh trung hgc pho thdng. Id "lua tudi khd khan",
"Ilia tudi de xay ra khung hoang", - theo each ggi cua nhieu nha tam ly hgc va
gido due hgc. Giai doan HSTHCS Id giai doan didn ra nhiing "bien cd" rat dac
biet [1]. Tfnh ngudi Idn (TNL) Id cau triic tam ly mdi, dac trung trong su phdt
trien nhan cdch cua lira tuoi HSTHCS. Cac em d lira tuoi nay thay minh khdng
cdn Id tre con, nhung cung chua thuc sir la ngudi Idn, cac em dang trong qua
trinh hlnh thdnh dan nhung dac diem tam ly cua ngudi Idn, tham gia dan vao
cugc sdng cua ngudi Idn.
Tinh ngifdi lan ciia HSTHCS Id cdu thdnh tdm ly mdi bao gom mat
khdch quan vd mat chu quan, the Men qud trinh tre ddn tham gia vdo cugc
sdng xd hgi ciia ngudi Idn nhu mgt thdnh vien cd du ndng luc vd dugc hinh
thdnh trong chinh qud trinh dd.
T.V. Dragunova cho rdng, sir trudng thdnh ve mat xa hdi ciia thieu nien
ddi hdi khdng chi su chuan bi khdch quan, ma cd sir chuan bi chu quan, can
thiei de linh hgi nhung yeu cdu xa hdi ddi vdi boat ddng, ddi vdi nhiing quan he
va hdnh vi cua ngudi Idn, vl sir trudng thanh ve mat xa hgi duoc phdt trien
chfnh trong qud trinh linh hgi nay [Ddn theo 2]. Qua trinh linh hdi dd chiu tac

dgng bdi nhieu nhan td, trong bdi viei nay, chiing tdi tap trung vao hai nhan td,
dd Id each ling xir cua cha me ddi vdi con va su ddnh gia cua ban ve nhung bieu
hien T^L ciia HSTHCS.
2. Khach the va phuang phap nghien ciiu
- Khdch the nghien ciiu

20

TAPCHITAMLyHQC, So 12 (129), 12-2009


SO DAC BIET KY NIEM 20 NAM NGAY THANH LAP VIEN TAM LY HOC

De tlm hieu thuc trang ling xir ciia cha me ddi vdi con va sir ddnh gid
cua ban ve sir the hien tfnh ngudi Idn cua HSTHCS, chiing tdi da tien hdnh khdo
sdt 656 hgc sinh tir ldp 6 den Idp 9 ciia bdn trudng trung hoc eo sd d Ha Ndi
(THCS Phan Dinh Gidt, THCS Thinh Quang) vd Hung Yen (THCS Tan Lap,
THCS Lieu Xd) nam hgc 2006-2007.
- Phuang phdp nghien citu
Phuong phdp dieu tra bdng bdng hdi dugc sir dung de tim hieu thuc trang
irng xir cua cha me ddi vdi con va su ddnh gia ciia ban ve sir the hien tinh ngudi
Idn ciia cdc em. Cdc sd lieu thu dugc tir khdo sat thuc tien dugc xir ly theo
chuong trinh SPSS trong mdi trudng Window, phidn bdn 12.0.
Thang diem ddnh gid cd 4 mirc: "Hodn todn khdng diing": ling vdi 1
diem; "Phdn Idn khdng diing": ling vdi 2 diem; "Phdn Idn diing": irng vdi 3
diem ; "Hoan todn dung": ling vdi 4 diem.
Nhu vay, diem cdng cao thi bieu hien ting xir dugc ddnh gia cang cao.
Diem trung vi ciia thang do Id 2,5.
3. Ket qua nghien ciiu
3.1. Ung xu: cua cha me ddi vdi con vd tuang quan cua nhdn td ndy

vdi nhiing bieu Men TNL cua HSTHCS
Kei qua khdo sat hien thi d bdng 1 cho thay, theo ddnh gid ciia HSTHCS,
thi cha me cac em ling xir vdi con nhu ngudi da Idn (DTB = 2,8 vdi DLC =
0,32). Cha me da nhan thay su trudng thanh d cac em, da cd nhirng hanh dgng,
loi khuyen vd cho phep cac em dugc tham gia mdt sd viec ma khi cdn nhd cdc
em chua dugc Idm.
Theo ddnh gid cua HSTHCS, cha me cdc em da cd nhung ung xir nhdm
khuye'n khfch, ddng vidn con, nhln nhan con nhu ngudi Idn thdng qua nhiing Idi
day bao, nhdc nhd ddi vdi con ve trdch nhiem ciia bdn than ddi vdi cdng vide
(DTB = 3,34; DLC = 0,78), tao co hgi cho con cd khd nang tu quyet dinh mgt
sd viec ciia bdn than (DTB = 3,04; DLC = 0,88). Ddng thdi, bd me cung phan
cdng cho cac em thuc hien mdt sd viec hang ngay ciia gia dinh nhu: lau nhd,
rira bat, nau com, quet san vudn, chan nudi... (DTB = 3,29; DLC = 0,78), yen
tam giao nha cho cdc em trdng coi khi di vdng (DTB = 3,13; DLC = 0,83).
Song, khdng phdi cha me coi cdc em nhu ngudi Idn trong mgi viec, vdi
nhirng van de phiic tap hon ciia cugc sdng nhu phdi xir sir nhu ngudi Idn, cham
sdc ngudi dm, tham gia bdn bac, khuyen khfch phdt bieu y kien cua minh thi
dudng nhu cha me chua khuye'n khfch cdc em tham gia nhieu. Cha me lai chua
thudng xuydn yeu cau cdc em cd nhung xir sir nhu ngudi da Idn (DTB = 2,62;
DLC = 0,96), nhieu cha me chua khuye'n khfch cdc em ndi ra nhirng y kien ciia
minh (DTB = 2,66; DLC = 0,98).
TAP CHI TAM Ly HOC, So 12 (129), 12 - 2009

21


s o DAC BIET KY NIEM 20 NAM NGAY THANH LAP VIEN TAM LY HOC

Bdng 1: Ung xif ciia cha me vdn con
STT

Noi dung

DTB

1

Bd me phan cong cho em lam mot sd viec nhu: lau nha, rua bat,
nau cam. quet san vudn. chan nuoi...
Khi di vang, bd me yen tam giao nha cho em trong coi
Bo me thuong noi vai em rang, em da Idn nen phai co trach nhiem
ve hanh dong cua minh
Bd me thudng yeu cSu em phai xtr su nhu ngudi da Idn
Khi gia dinh em co viec can phai ban bac, em thuong khong dugc
tham gia vao viec quyei dinh hay giai quyei nhirng viec do *
Bd me thuong bao em ciing di tham hoac cijng chuain bi do diing,
d6 an... cho nguai dm
Bd me thudng noi em da Idn nen co the tu quyei dinh mot sd viec
lien quan den em
Co nhung liic bd me van xir sir vdi em nhu la em van con be *
Khi gia dinh em co viec can ban bac, bd me thuong khuyen khich
em noi ra nhung y kien ciia minh
Bd me thudng lam cac viec trong gia dinh de em co thoi gian hoc

3,29

Dp lech
chuan
0,78

3,13
3,34

0,83
0,78

2,62
2,45

0,96
• 1,03

2,7

0,97

3,04

0,88

2,32
2.66

0,92
0,98

2,20

0,92

2,39

0,92

2,91

0,91

2,94
2,94
3,04

0,89
1,0
0,95

2,99

0.88

3,23

0.97

2.95
3,01
2,94
3,0
2,95

0.90
1,03
0,91
0,96
1,05

2,0

0,93

2,8

0,32

2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17

18
19
20
21
22
23

Trong gia dinh, bd me thudng yeu cau em phai lam theo nhiing
quyei dinh cua bd me *
Mac dij da Idn, nhung bd me khong bftt em phai chiu trach nhiem
trong bai cii viec gi *
Trong nhieu viec. bd me lang nghe y kien ciia em
Bd me khang dinh rSng con cai khong dugc co bi mat vdi bd me *
Bd me tu quyei dinh nhirng viec lien quan den em ma khong di y
xem y kien ciia em the nao *
Vie khong cho phep em dugc tu chgn qudn ao theo y thich ma bat
em phai mac nhung gi me mua *
Mac du em co the tu den trudng nhung bd me vin dua don em
hang ngay *
Khi giao cho em viec gi. bd me deu trao ddi. ban bac vdi em
Bd me van hay 6m em nhu khi em con be *
Bd me em cd the noi chuyen vdi em ve cac van de trong cugc sdng
Bd me cam em khong dugc choi than voi ban khac gidi''"
Khi em pham sai lam. bd me da mang em ngay truoc mat cac ban
va dieu do lam em xaii hd vdi ban be *
Khi giao bai cu viec gi cho em, bd me luon chi bao em tirng li tirng
ti *
Diem trung binh toan thang do

Chu thich: Nhiing menh de cd dd'u * dd difgc tinh diem ngugc Igi vdri nlulng menh de

khdc.

22

TAP CHI TAM Ly HOC. Sd 12 (129), 12 - 2009


s o DAC BIET KY NIEM 20 NAM NGAY THANH LAP VIEN TAM LY HOC
Noi len rd nhat Id cha me chua hodn todn tin tudng con, vdn phai theo
sat de chi bao tirng li tirng tf khi giao viec cho con (DTB = 3.0; DLC = 0,93);
Bd me thudng tu lam mgi viec trong gia dinh, khgng yeu cdu con phdi lao ddng
nhieu nhdm ddnh thdi gian de con tap trung vao vice hgc (DTB = 2,8; DLC =
0,92). Tuy viec hgc Id rat quan trgng, nhung khi cha me ban che viec tham gia
lao dgng cua con trong gia dinh thi cha me ldm mat quyen thuc hien cac nghia
vu ciia con, Idm con vdn cd cam gidc minh cdn be vd cdn dugc ngudi Idn cham
sdc.
Cd nhieu khi cha me vdn cd nhirng ling xir vdi cac em nhu khi cae em
cdn be (DTB = 2,68; DLC = 0,92); cha me vdn yeu cdu cdc em phdi lam theo
nhiing quyei dinh cua cha me (DTB = 2,61; DLC = 0,92); khi gia dinh ed viec
cdn ban bac thi cha me cdng khdng cho cac em tham gia ban bac hay quyet
dinh nhung viec dd (DTB = 2,56; DLC = 1,03).
Tuy HSTHCS cd the tu de'n trudng, nhung nhieu khi bd me vdn dua ddn
cdc em; cha me tu quyet dinh nhirng viec cd lien quan den cdc em ma khdng
cdn xem xet de'n y kien cua cac em, cam cac em khdng dugc choi than vdi ban
khde gidi, bdt cac em phdi mac qudn do da mua sdn, khdng cho cac em tu chgn;
khi hi mdc Idi, bi cha me mang ngay trudc mat ban; cha me khdng cho cdc em
giir bf mat vdi cha me; mac du da Ion nhung cha me khdng bdt cdc em phdi
chiu trdch nhiem trudc bat cir viec gl. Song, each ting xir nhu vay khdng thudng
xuyen.
Nhu vay, cd the thay rdng, ve co ban, ciing vdi sir nhln nhan, ddnh gid

dung nhiing bieu hien TNL ciia con nhu d phdn tren dii phan tich, cha me da cd
nhirng ling xir tuong ddi phu hgp vdi sir phat trien eiia con. Dieu ndy cd y nghia
quan trgng trong viec gido due, dinh hudng cho su phdt trien TNL mdt each
diing ddn ciia lira tuoi HSTHCS, cha me cd the Id "ngudi ban" cua cdc em, giup
cac em de dang vugt qua nhirng khd khan gap phdi trong qua trinh phat trien
cua minh.
Vdi gid thuyet cho rdng cdch ling xir cua cha me ddi vdi con cd tac ddng
nhat dinh den su bieu hien TNL ciia cdc em, chiing tdi tie'n hanh tim hieu mdi
tuong quan giiia su bieu hien TINL eiia HSTHCS va cdch ung xir ciia cha me ddi
vdi con.
He sd tuong quan nhi bien Pearson gida bieu hien TNL cua HSTHCS vdi
cdc each ung xir ciia cha me dugc hien thi d blnh 1 cho thay, bieu hien TNL ciia
HSTHCS cd tuong quan ti le thuan cd y nghia thd'ng ke vdi each cha me ung xir
vdi con nhu ngudi Idn (r = 0,176; va P < 0,01). Dieu nay cd nghia lii khi cha me
cd nhu'ng irng xir vdi con theo chieu hudng coi con nhu ngudi dang Idn thi
nhu'ng bieu bien TNL ciia con se tang vd ngugc lai, khi cha me ft cd nhirng dng
xir vdi con nhu vdi mgt ngudi da Idn thi su bieu hien TNL ciia eon se giam.

TAP CHI TAM Ly HOC, Sd 12 (129), 12 - 2009

23


s o DAC BIET KY NIEM 20 NAM NGAY THANH LAP VIEN TAM LY HOC

Hinh 1: Tuang quan giua TNL cua HSTHCS vd cdch ifng xu cua cha me

TNL khach quan
r = 0,22] **

TNL
cLia

r = 0,176** /

HSTHCS
V

UNG Xir
cLia
CHA ME

\
]
/

r = 0,099*

Ghi chii:

khi P< 0,01; r Id he sd tuang quan nhi bien pearson
r* khi P< 0,05
,-**

Kei qua cung cho thay, sir bieu hien TNL khach quan va TNL chu quan
deu cd tuong quan ti le thuan cd y nghia thd'ng ke vdi each cha me ling xir vdi
con (he sd r Ian lugt la 0,221; P < 0,01 va 0,099; P < 0,05), trong dd, su bieu
hien TNL khach quan cua con cd tuong quan thuan manh hon vdi each cha me
dng xir vdi con. Nghia Id, cha me cang cd nhieu hanh ddng, Idi ndi, thai do vdi
con nhu vdi mdt ngudi dang ddn thdnh ngudi Idn thi d con se the hien cang rd

net TNL khach quan, TNL chu quan, trong dd TNL khdch quan dugc the hien
rd hon so vdi TNL chu quan. Ngugc lai, cha me ling xir theo kieu khdng coi
con nhu mdt thanh vien dang Idn thi con se khd cd co hdi de' the hien TNL cua
minh.
Ket qua hdi quy vdi bien ddc lap Id each ling xir cua cha me vdi con cho
thay, sir thay doi each ling xir ciia cha me ddi vdi con cd khd nang du bao 3,1%
nhirng thay doi trong su bieu hien T^L d HSTHCS (R = 0,031; P < 0^001).
3.2. Su ddnh gid cua ban be ve HSTHCS vd tuang quan ctia nhdn td
ndy vdi cdc bieu Men TNL cua cdc em

24

TAP CHI TAM Ly HOC, Sd 12 (129), 12 - 2009


s o DAC BIET KY NIEM 20 NAM NGAY THANH LAP VIEN TAM LY HOC

Nhu cdu ket ban vd giao tiep vdi ban phdt trien manh me d lira tuoi
HSTHCS vd ed tdc ddng nhat dinh den su hlnh thdnh vd phdt trien nhan cdch
ciia cac em. Vi tri binh ddng trong quan he vdi ban da lam cho quan he nay
ngdy cang hap ddn cdc em. Trong giao tiep, cdc em hudng tdi ban rat manh me
vl cac em mudn dugc chia se vui, budn, mud'n tir khdng dinh minh... dieu ma
cdc em khd tim thay trong quan he vdi ngudi Idn. Trong quan be tinh ban d
HSTHCS, nhung chuan muc quan trgng nhat ddi vdi cdc em la su tdn trong,
binh ddng, trung thdnh, giiip dd ban, trung thuc. Trong mdi trudng dd, nhung
hdnh vi cua cac em ddi vdi ban be, vdi nhdm, vdi Idp khdng bi bd qua md dugc
danh gid, xem xet miic do phd hgp vdi nhirng chuan muc da dugc de ra. Vi vay,
chung tgi cho rdng su ddnh gid ciia ban se rat cd y nghia ddi vdi su the hien
TNL 0 HSTHCS.
Khi nghien cuu su danh gid eiia ban, kei qud khdo sdt thu dugc cho thdy

(bang 2), sir ddnh gia cua ban ve nhiing bieu hien TNL cua ban than HSTHCS
chua rd net (DTB = 2,42; DLC = 0,44). Cd the coi HSTHCS dugc ban be thira
nhan nhu Id ngudi da Idn d miic dg thap, hoac ciing cd the HSTHCS coi su ddnh
gid ciia ban ve nhirng bieu hien TNL cua minh d miic dg thdp.
Bdng 2: Sif ddnh gid ciia bgn be ve bdn thdn HSTHCS
TT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12

Ngi dung

Ban be khing dinh em la nguoi co trach nhiem voi gia dinh
2,64
Trong mat ciia ban be, em la nguai biei quan tam, cham soc moi
2,84
nguoi
Theo ban be, em la ngu6i quan tam nhieu hon den nhiJng viec xay
2,58
ra xung quanh chung em
Ban be em cho rSng, em la nguai mudn lam nhirng viec khac vai

2,07
moi ngudi
Theo ban be, em la nguai CO nhieu ban khac giai
1,83
Ban be nhan xet, em hay de; y, quan tam den hinh thuc cua minh
2,12
hon truoc
Ban be danh gia em la nguoi ham hgc hoi
_J,64
Ban be cho rSng, em c6 so thich an mac gidng nhu ngudi lan
1,82
Ban be cho rAng, em la nguai biei tu to chirc sinh nhat ciia minh
2,64
mot each thii vi va phu hop voi lua tudi
Ban be cho rAng, em la nguai biei each ting pho khi gap kho khan
2,81
Ban be cho rang, em la nguoi co tinh quyei doan vi em dam lam
2,5
nhirng viec em cho la dung mac dii nhirng nguai khac khong dong y
Ban be danh gia em la ngu6i biei lam tdt cdng viec ciia minh han
2,59
nhung ngudi khac
Diem trung binh
2,42

TAP CHI TAM Ly HOC, Sd 12 (129), 12 - 2009

Do lech
chuan
0,83

0,76

DTB

0,86
0,96
0,88
0,96
0,84
0,82
0,99
1
i

0,80
0,93

i

0,80

1

0,44

25


s o DAC BIET KY NIEM 20 NAM NGAY THANH LAP VIEN TAM LY HOC

Khi nhln nhan, danh gia 5U the hien tfnh ngudi Idn ciia ban, cac em chii
y den khd niing quan tam nhirng ngudi xung quanh, cham sdc, giiip dd ngudi
than trong gia dinh vd nhiing ngudi khdc (DTB = 2,84; DLC = 0,76), tinh than
trdch nhiem vdi gia dinh (DTB = 2,64; DLC = 0,83), biei ling phd khi gap khd
khan (DTB = 2,81; DLC = 0,80), biei to chiic sinh nhat phu hgp vdi cac em
(DTB = 2,64; DLC = 0,99), Id ngudi cd tfnh quyet dodn, ddm chiu trach nhiem
trudc viec lam ciia minh (DTB = 2,5; DLC = 0,93).
. .'
HSTHCS cQng nhin nhan TNL ciia ban thdng qua su md rdng tam hieu
biei. md rgng pham vi quan tam ciia ban. Cdc em dugc ban thira nhan Id ngudi
ham hgc hdi (DTB = 2,64; DLC = 0,84), quan tam nhieu de'n nhirng viec xdy ra
quanh minh (DTB = 2,58; DLC = 0,86).
HSTHCS chua quan tam nhidu de'n hlnh thiic ben ngodi bdng nhirng bieu
hien TNL khdc nhu de y den hlnh thirc hon trudc (DTB = 2,12; DLC = 0,96),
cd sd thfch an mac gidng ngudi Idn (DTB = 1,82; DLC = 0,82). Khi tlm hieu ve
nhirng bie'u hien TNL ciia HSTHCS d nhirng linh vuc nay cung cho thay sir bieu
hien cira cdc em Id khdng cao.
Hinh 2: Tuang quan giila su bieu hien TNL a HSTHCS vd su ddnh gid ciia bgn
ddi vdi nlulng bieu hien TNL

TNL khach quan
r= 0,529*=
TNL
. ctia
HSTHCS

r= 0,378**

TNL chii quan

Ghi chii: /•** khi P< 0,0!; r Id he sd tuong quan nhi hien pears on.

26

TAP CHI TAM Ly HOC, Sd 12 (129), 12 - 2009


s o DAC BIET KY NIEM 20 NAM NGAY THANH LAP VIEN TAM LY HOC

Xem xet mdi tuong quan giira su ddnh gia cua ban ve HSTHCS vdi sir
the hien TNL cua cdc em cho thay, danh gia ciia ban ed tuong quan ti le thuan
cd y nghia thd'ng kd vdi sir bieu hien TNL ciia cdc em (r = 0,5; P < 0,01), trong
dd, sir ddnh gid ciia ban cd tuong quan manh vdi nhirng bieu hien TNL khdch
quan ciia HSTHCS hon. He sd tuong quan vdi TNL khdch quan (r = 0,529; p <
0,01) vd TNL chii quan cua HSTHCS (r = 0.378; p < 0,01). Nhu vay Id, nhirng
ban dugc cdc ban cua minh ddnh gia cao nhiing bieu hien TNL thi cdng quan
sdt thay d cdc em dd TNL dugc the hien nhieu hon. Ngugc lai, su ddnh gid ciia
cdc ban ve nhirng bieu hien TNL cua HSTHCS cdng thap thi thay rdng nhirng
bieu hien TNL d cdc em cdng gidm. Dieu nay cd nghia Id ban be cang nhin
nhan cdc em nhu nhirng ngudi da Ion, thi cac bieu bien TNL cua cdc em cdng
the hien rd vd ngugc lai, cae bieu bien TNL ciia cdc em cdng bicu hien rd thi
ban be cdng danh gia cao cdc em nhu nhiing ngudi da Idn. Dieu dang ghi nhan
la mdi tuong quan nay kha manh, manh hon hdn mdi tuong quan giua ling xir
cua cha me ddi vdi con va TNL ciia HSTHCS.
Kei qud hdi quy vdi bien dgc lap la sir danh gia cua ban ve nhirng bieu
hien TNL ciia HSTHCS cho thdy, su danh gid, sir thira nhan ciia ban be ve
nhirng bieu hien TNL cd dnh hudng den sir thay ddi nhirng bieu hien TNL eiia
HSTHCS (R = 0,25; P < 0,001) vd du bao khodng 25% su bien thien ciia bien
sd ndy.
Tdm lai, ket qud nghien ciiu da cho thdy, cdch dng xir ciia cha me vdi

con vd su ddnh gia cua ban ve nhirng bie'u hien TNL eiia HSTHCS Id nhirng
nhan td cd dnh hudng nhat dinh den su the bien TNL ciia HSTHCS. Dac biet,
ddi vdi Ilia tuoi nay thi sir ddnh gid ciia ban ve bdn than cdc em cd dnh hudng
manh hon. Chinh vl vay, trong gido due cho HSTHCS, vai trd ban be cdn dugc
quan tam mgt each thfch ddng nhdm gdp phdn nang cao hieu qud gido due cho
hgc sinb Iiia tudi nay.
Tai lieu tham khao
1. Vu Thi Nho (1999), Tdm ly hgc phdt trien, NXB Dai hoc Qudc gia. Ha Not.
2. V.Petrovski (1982), Tdm ly hgc lifa tudi vd tdm ly hgc sif pham. NXB Giao due. Ha
.\6i.

TAPCHITAMLyHQC, Sd 12 (129), 12-2009

27