(SKKN HAY NHẤT) một số biện pháp giúp học sinh học tốt phép tu từ so sánh trong phân môn luyện từ và câu lớp 3

BÁO CÁO KẾT QUẢ
NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN
1. Lời giới thiệu.
Trong chương trình giáo dục phổ thơng mới, mục tiêu giáo dục tiểu học là
“Giúp học sinh hình thành và phát triển những yếu tố căn bản đặt nền móng cho
sự phát triển hài hịa về thể chất và tinh thần, phẩm chất và năng lực, định
hướng chính vào giáo dục về giá trị bản thân, gia đình, cộng đồng và những thói
quen, nền nếp cần thiết trong học tập và sinh hoạt ”. Như vậy mục tiêu giáo dục
tiểu học không chỉ chú ý chuẩn bị cho học sinh những cơ sở ban đầu “cho sự
phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ và các kĩ
năng cơ bản để học sinh tiếp tục học Trung học cơ sở” mà còn giúp học sinh
“phát triển cả về phẩm chất và năng lực”.
Các bộ phận cấu thành của môn Tiếng Việt trong trường tiểu học bao gồm:
Tập đọc, Chính tả, Tập viết, Tập làm văn, Luyện từ và câu. Qua tiết Luyện từ và
câu học sinh có khả năng diễn đạt bằng lời nói rõ ràng, cụ thể sinh động mọi sắc
thái biểu cảm. Nói và viết đó là những hình thức giao tiếp rất quan trọng, thơng
qua đó các em thực hiện quá trình tư duy, chiếm lĩnh tri thức, trao đổi tư tưởng,
tình cảm, quan điểm, giúp các em hiểu nhau hơn, cùng hợp tác trong cuộc sống.
Vấn đề đặt ra là người giáo viên dạy Luyện từ và câu như thế nào để nâng cao
chất lượng, đáp ứng được khả năng tiếp thu bài của học sinh, cách thức tổ chức,
tiến hành tiết dạy Luyện từ và câu ra sao để đạt được hiệu quả như mong muốn.
So sánh là một vấn đề mới đối với học sinh lớp 3. So sánh là cách nói rất
quen thuộc và phổ biến trong cuộc sống cũng như trong sáng tạo văn chương.
Nhờ phép so sánh người viết có thể gợi ra những hình ảnh cụ thể, những cảm
xúc thẩm mĩ lành mạnh, đẹp đẽ cho người đọc, người nghe. So sánh được xem
là một trong những phương thức tạo hình hiệu quả nhất, có tác dụng lớn trong
việc tái hiện đời sống, hình thành và phát triển trí tưởng tượng, óc quan sát và
khả năng nhận xét, đánh giá con người. Mặt khác nó cịn làm cho tâm hồn và trí
tuệ con người thêm phong phú, giúp con người cảm nhận văn học và cuộc sống
một cách tinh tế, sâu sắc hơn.
Với mục đích hình thành và phát triển cho học sinh các kĩ năng về nhận

thức, về biểu cảm, phối hợp ấn tượng thính giác với ấn tượng thị giác để nhận ra
hiện tượng so sánh ẩn chứa trong câu văn, câu thơ; Cung cấp cho học sinh
những kiến thức sơ giản về biện pháp so sánh; Trang bị cho học sinh một số
hiểu biết và kĩ năng phục vụ học tập, kĩ năng giao tiếp cần thiết trong cuộc sống
hàng ngày; Bồi dưỡng tình u Tiếng Việt, hình thành thói quen giữ gìn sự trong
sáng của tiếng Việt và nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, tôi đã
mạnh dạn đưa ra ý tưởng “Một số biện pháp giúp học sinh học tốt phép tu từ So
sánh trong phân môn Luyện từ và câu lớp 3”.
2. Tên sáng kiến: “Một số biện pháp giúp học sinh học tốt phép tu từ So
sánh trong phân môn Luyện từ và câu lớp 3”.

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


2
3. Tác giả sáng kiến:
- Họ và tên: Trần Thị Thúy
- Địa chỉ tác giả sáng kiến: Trường Tiểu học Kim Long B, huyện Tam
Dương, tỉnh Vĩnh Phúc
- Số điện thoại: 0987817217
- E_mail:
4. Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến:
Trần Thị Thúy
5. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến:
Phân môn Luyện từ và câu lớp 3.
6. Ngày sáng kiến được áp dụng hoặc lần đầu áp dụng thử:
Từ tháng 9 năm 2020.
7. Mô tả bản chất của sáng kiến:
7.1. Về nội dung của sáng kiến.
7.1.1. Thực trạng của vấn đề.

a) Thuận lợi.
- Luôn nhận được sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của phòng giáo dục, lãnh
đạo nhà trường, của các tổ chun mơn đã có vai trị tích cực giúp giáo viên dạy
đúng nội dung, chương trình phân mơn Luyện từ và câu.
- Học sinh lớp 3 giai đoạn này rất ham học, đặc biệt hơn ở lứa tuổi này các
em khơng cịn bỡ ngỡ trước mơi trường học tập thực sự như ở các lớp học trước.
Quan trọng là ở lớp 3 các em đã được trang bị một lượng kiến thức ở lớp 2, đã
nắm vững kiến thức, kĩ năng mà các thầy cơ giáo trước đó đã trang bị. Đây là cơ
sở giúp cho các em học tốt phân môn Luyện từ và câu lớp 3.
- Đa số các em có ý thức học tập, có sự chuẩn bị bài chu đáo trước khi đến
lớp, một số em biết dùng từ đặt câu khá lưu loát.
- Hầu hết giáo viên giảng dạy có chun mơn nghiệp vụ vững vàng, có tinh
thần trách nhiệm cao, nhiệt tình, quan tâm và thương yêu học sinh.
- Phụ huynh học sinh thường xuyên phối hợp chặt chẽ với nhà trường và
giáo viên chủ nhiệm để nắm được các hoạt động của nhà trường và tình hình học
tập của con mình.
b) Khó khăn.
- Tiếng Việt là mơn học khó, nhất là phân mơn Luyện từ và câu địi hỏi
người giáo viên phải có kiến thức sâu rộng, phong phú, cần phải có vốn sống
thực tế, người giáo viên biết kết hợp linh hoạt các phương pháp trong giảng dạy,
biết gợi óc tò mò, khả năng sáng tạo, độc lập ở học sinh, giúp các em hiểu nghĩa
từ, so sánh ngôn ngữ quả không dễ.

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


3
- Các bài tập thường là những bài tập trừu tượng, giáo viên phải hướng dẫn
mẫu một phần bài tập, học sinh phải biết tư duy để làm được các phần bài tập
còn lại.

- Thêm một thực tế nữa là các loại sách tham khảo tràn lan trên thị trường,
nhiều cha mẹ mua cho con để tham khảo nhưng nhiều bạn ung dung chép vào
vở nếu cần, mà không phải mất quá nhiều thời gian suy nghĩ để làm bài. Các em
khơng hiểu việc làm đó dẫn đến hậu quả lớn, nó làm cho não bộ của các em ít
phát triển dần trở nên lười nhác.
- Giáo viên đôi lúc còn giảng dạy theo phương pháp cũ, việc phân chia thời
lượng lên lớp ở mơn dạy đơi khi cịn dàn trải, hoạt động của cơ trị có lúc thiếu
nhịp nhàng, nặng tính hình thức.
- Học sinh chưa có ý thức tự giác trong học tập. Khả năng phân tích tổng
hợp, so sánh hoặc giao tiếp còn hạn chế, thiếu tự tin. Các em cịn tật xấu ít tập
trung chú ý nghe giảng, thường thụ động tiếp thu bài.
7.1.2. Một số biện pháp giúp học sinh học tốt phép tu từ So sánh trong
phân môn Luyện từ và câu lớp 3.
* Biện pháp 1: Nghiên cứu kĩ chương trình sách giáo khoa Tiếng Việt 3
- Giáo viên cần nghiên cứu kĩ cấu trúc, nội dung, cách thể hiện nội dung về
biện pháp tu từ so sánh trong sách giáo khoa, về mức độ yêu cầu chuẩn kiến
thức và kĩ năng cơ bản của mạch kiến thức này. Từ đó tìm ra phương pháp dạy
học thích hợp giúp học sinh tích cực chủ động nắm chắc kiến thức.
- Nội dung dạy học phép tu từ so sánh trong chương trình lớp 3 được học
trong 8 tiết ở học kì I, cứ 2 tuần 1 tiết, chiếm khoảng 1/5 tổng số thời gian của
chương trình học kì 1. Cụ thể như sau:
Tuần

Chủ điểm

Nội dung dạy học

Trang

1

Măng non

Làm quen với phép so sánh

8

3

Mái ấm

Tìm hình ảnh so sánh và tìm các từ chỉ 24
sự so sánh

5

Tới trường

So sánh hơn kém, cách thêm các từ so 43
sánh vào những câu chưa có từ so
sánh

7

Cộng đồng

So sánh sự vật với con người

10

Quê hương

Làm quen so sánh âm thanh với âm 79
thanh

12

Bắc - Trung - Nam

So sánh hoạt động với hoạt động

98

15

Anh em một nhà

Đặt câu có hình ảnh so sánh

126

18

Ơn tập cuối học kì 1 Luyện tập

58

148

LUAN VAN CHAT LUONG download : add

4
 
- Các bài tập về biện pháp tu từ so sánh ở lớp 3 được chia thành 2 dạng:
Dạng 1: Bài tập nhận biết biện pháp tu từ so sánh (Bài tập theo mẫu)
Dạng 2: Bài tập vận dụng biện pháp tu từ so sánh (Bài tập sáng tạo).
Biện pháp 2 : Dạy đúng quy trình.
- Đây là một việc làm khơng thể thiếu được ở mỗi môn học. Đặc biệt là
dạy biện pháp tu từ so sánh là dạng bài mới mẻ, trừu tượng đối với học sinh lớp
3. Để học sinh nắm bài tốt, không bị nhầm lẫn giữa các dạng bài với nhau, bất
cứ một bài tập nào, giáo viên cũng cần hướng dẫn học sinh theo các trình tự như
sau:
- Đọc kỹ đề bài, xác định đúng yêu cầu của bài tập (bằng câu hỏi hoặc
bằng lời giải thích).
   

- Hướng dẫn học sinh giải một phần bài tập (Bước làm mẫu).

 

- Giáo viên tổ chức cho học sinh làm bài.

   
- Tổ chức cho học sinh trao đổi, nhận xét, so sánh đối chiếu kết quả với
đáp án, rút ra những điểm cần nhớ về biện pháp so sánh.
Ví dụ: Tìm những sự vật được so sánh với nhau trong các câu thơ, câu
văn  dưới đây:
a. Hai bàn tay em
    Như hoa đầu cành.

b. Mặt biển sáng trong như tấm thảm khổng lồ bằng ngọc thạch.
c. Cánh diều như dấu “á”
Ai vừa tung lên trời.
d. Ơ, cái dấu hỏi
Trông ngồ ngộ ghê,
Như vành tai nhỏ
Hỏi rồi lắng nghe.
(Bài 2, trang 8, SGK TV3, tập I)
Bước 1: Giáo viên gọi 1, 2 học sinh đọc thành tiếng yêu cầu của bài, cả
lớp đọc thầm theo.
Bước 2: Giáo viên mời 1 học sinh làm mẫu (Bài tập 2a). Nếu học sinh còn
lúng túng, giáo viên gợi ý cho học sinh nhớ lại bài tập đọc (Câu hỏi 1: Hai bàn
tay em được so sánh với gì? Hai bàn tay em được so sánh với hoa đầu cành).
Bước 3: Giáo viên cho học sinh làm bài theo hình thức trao đổi theo cặp.

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


5
Bước 4: GV mời 3 học sinh lên bảng gạch chân dưới các sự vật được so
sánh trong các câu văn, câu thơ.
- Tổ chức cho học sinh nhận xét bài làm trên bảng.
- Giáo viên chốt lại lời giải đúng.
Câu a) Hai bàn tay em được so sánh với hoa đầu cành.
Câu b) Mặt biển được so sánh với tấm thảm khổng lồ (tấm thảm khổng lồ
bằng ngọc thạch).
Câu c) Cánh diều được so sánh với dấu “á”.
Câu d) Dấu hỏi được so sánh với vành tai nhỏ.
Giáo viên kết hợp nêu câu hỏi cho cả lớp suy nghĩ, trả lời để hiểu vì sao
các sự vật nói trên được so sánh với nhau.

* Biện pháp 3: Giúp học sinh nắm vững các dạng bài tập về biện
pháp tu từ so sánh.
Dạng 1: Bài tập nhận biết biện pháp tu từ so sánh.
Đây là kiểu bài tập giúp học sinh bước đầu nắm được cấu trúc của biện
pháp so sánh. Với yêu cầu tìm những sự vật được so sánh với nhau, các em sẽ
tìm ra cái so sánh và cái được so sánh. Những sự vật đưa ra so sánh tồn tại xung
quanh các em, gần gũi và quen thuộc đối với cuộc sống của các em, giúp các em
dễ dàng liên tưởng đến sự tương đồng giữa chúng. Dạng bài tập này chiếm đa số
trong chương trình và có 3 dạng nhỏ sau:
* Dạng bài “Tìm những sự vật được so sánh”.
Đây là dạng bài tập chiếm số lượng lớn trong chương trình học giúp học
sinh bước đầu nắm được cấu trúc của phép so sánh. Với yêu cầu tìm những sự
vật được so sánh với nhau các em sẽ tìm ra “cái so sánh” và “cái được so sánh”
trong phép so sánh. Đây là những sự vật tồn tại xung quanh các em, gần gũi và
quen thuộc đối với cuộc sống của các em, giúp các em dễ dàng liên tưởng đến
sự tương đồng giữa chúng. Với dạng bài này ta có các mơ hình sau:
a) Mơ hình 1: So sánh sự vật với sự vật.
Ví dụ:
Hai bàn tay em
Như hoa đầu cành
Hoa hồng hồng nụ
Cánh trong ngón xinh.
(Bài 2, trang 8, SGK TV3, tập 1)
Để làm tốt bài tập này, HS phải nắm chắc được các từ chỉ sự vật, từ đó
các em sẽ tìm được sự vật so sánh với nhau trong các câu thơ, câu văn trên là:
“Hai bàn tay em” so sánh với “hoa đầu cành”

LUAN VAN CHAT LUONG download : add

6
Nếu giáo viên hỏi ngược lại là vì sao “Hai bàn tay em” được so sánh với
“hoa đầu cành”? lúc đó giáo viên phải hướng dẫn học sinh tìm xem các sự vật so
sánh này đều có điểm nào giống nhau, chẳng hạn: Hai bàn tay của bé nhỏ xinh
như một bông hoa (Cho học sinh quan sát tranh ảnh để các em dễ nhận thấy
điểm giống nhau.)
b) Mơ hình 2: So sánh sự vật – Con người
* Ví dụ: Tìm các hình ảnh so sánh trong các câu thơ dưới đây:
“Trẻ em như búp trên cành
Biết ăn ngủ, biết học hành là ngoan.”
(Hồ Chí Minh)
“Bà như quả ngọt chín rồi
Càng thêm tuổi tác càng thêm lòng vàng”.
(Võ Thanh An)
Với dạng bài tập này HS sẽ dễ dàng tìm sự vật so sánh với con người
nhưng các em chưa giải thích được “vì sao?”. Chính vì thế, giáo viên cần giúp
HS tìm được đặc điểm chung của sự vật và con người, chẳng hạn: “trẻ em”
giống như “búp trên cành”. Vì đều là những sự vật cịn tươi non đang phát triển
đầy sức sống non tơ, chứa chan niềm hi vọng. Bà sống đã lâu, tuổi đã cao giống
như “quả ngọt chín rồi” đều phát triển đến độ già dặn có giá trị cao, có ích lợi
cho cuộc đời, đáng nâng niu trân trọng.
c) Mơ hình 3: So sánh hoạt động với hoạt động
* Ví dụ 1 : Trong các đoạn trích sau, những hoạt động nào được so sánh
với nhau:
“Con trâu đen lơng mượt
Cái sừng nó vênh vênh
Nó cao lớn lênh khênh
Chân đi như đạp đất.”
(Trần Đăng Khoa)
Dạng bài này, GV giúp HS nắm chắc được từ chỉ hoạt động, từ đó học

sinh sẽ tìm được các hoạt động được so sánh với nhau.
Chẳng hạn: Hoạt động “đi” so sánh với hoạt động “đạp đất” qua từ so
sánh “như”
* Ví dụ 2 : Trong đoạn trích sau, những hoạt động nào được so sánh với
nhau:
“Cau cao, cao mãi
Tàu vươn giữa trời

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


7
Như tay ai vẫy
Hứng làn mưa rơi”.
(Ngô Viết Dinh)
Dạng bài tập này, GV yêu cầu HS tạo lập các hình ảnh, các câu thơ sử
dụng biện pháp nghệ thuật so sánh dựa trên ngữ liệu có sẵn hoặc một phần do
học sinh tự tạo lập.
Hoạt động “vươn” của tàu lá cau giống hoạt động “vẫy” tay của con
người.
d) Mơ hình 4: So sánh âm thanh với âm thanh.
* Ví dụ: Tìm những âm thanh được so sánh với nhau trong mỗi câu thơ,
câu văn dưới đây:
“Cơn Sơn suối chảy rì rầm
Ta nghe như tiếng đàn cầm bên tai”
(Nguyễn Trãi)
Với dạng bài tập này, GV giúp HS nhận biết được âm thanh thứ nhất và
âm thanh thứ hai được so sánh với nhau qua từ “như”.
Chẳng hạn: “Tiếng suối chảy” được so sánh với “tiếng đàn cầm” qua từ
“như”

Ngồi các mơ hình so sánh trên học sinh cịn được làm quen với kiểu so
sánh:
+ So sánh ngang bằng:
Từ so sánh: là, như, giống, tựa, tựa như, như là, giống hệt, như thể, …..
* Ví dụ 1: Nhìn từ xa những mảng tường vàng, ngói đỏ như những cánh
hoa lấp ló trong cây.
Từ so sánh là như.
* Ví dụ 2:
Mắt hiền sáng tựa vì sao
Bác nhìn đến tận Cà Mau cuối trời.
Từ so sánh là tựa.
Cũng có khi so sánh ngang bằng không dùng từ so sánh mà dùng dấu câu
như dấu gạch ngang, dấu hai chấm.
* Ví dụ:
“Thân dừa bạc phếch tháng năm
Quả dừa – đàn lợn con nằm trên cao
Đêm hè, hoa nở cùng sao

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


8
Tàu dừa – chiếc lược chải vào mây xanh.”
(Trần Đăng Khoa)
+ So sánh không ngang bằng (So sánh hơn kém)
Các từ so sánh: hơn, kém, chẳng bằng, …
* Ví dụ:
“Những ngơi sao thức ngồi kia
Chẳng bằng mẹ đã thức vì chúng con.”
(Trần Quốc Minh)

* Dạng bài “Tìm những hình ảnh so sánh”.
Dạng bài tập này không chỉ yêu cầu học sinh tìm những sự vật được so
sánh với nhau một cách riêng lẻ mà cịn phải tìm cả hình ảnh so sánh. Tức là,
các em phải tìm cả cấu trúc có thể đầy đủ hoặc khơng đầy đủ của  phép so sánh.
Những hình ảnh so sánh này sẽ đem lại cho các em những cảm xúc tốt đẹp,
những cách nhìn mới mẻ về sự vật, về cuộc sống xung quanh. Giáo viên cần
giúp học sinh hiểu rõ mơ hình cấu tạo hồn chỉnh của phép so sánh gồm 4 yếu
tố, có như vậy học sinh mới không bị nhầm lẫn giữa dạng bài Tìm những hình
ảnh so sánh với dạng bài Tìm những sự vật so sánh.
Mơ hình cấu tạo của phép so sánh:
- Yếu tố 1: Yếu tố được so sánh hoặc bị so sánh
- Yếu tố 2: Từ ngữ chỉ phương diện so sánh.
- Yếu tố 3: Từ ngữ chỉ sự so sánh hay còn gọi là từ so sánh.
- Yếu tố 4: yếu tố được đưa ra làm chuẩn để so sánh.
* Ví dụ: “Đơi mắt long lanh như thủy tinh.”
+ Yếu tố 1: Sự vật được so sánh “Đôi mắt”.
+ Yếu tố 2: Phương diện so sánh “long lanh”.
+ Yếu tố 3: Từ chỉ sự so sánh “như”.
+ Yếu tố 4: Sự vật để so sánh “thủy tinh”.
Trong thực tế, mơ hình cấu tạo nói trên có thể có sự biến đổi, có nhiều
trường hợp so sánh không đầy đủ cả bốn yếu tố.
- So sánh vắng yếu tố 2 được gọi là so sánh chìm. So sánh chìm khiến cho
sự liên tưởng được rộng rãi hơn, kích thích sự làm việc của trí tuệ và tình cảm
nhiều hơn.
Ví dụ: Tìm  hình ảnh so sánh trong  câu văn dưới đây:
Những đêm trăng sáng, dịng sơng là một đường trăng lung linh dát vàng.
(TV3, t.1, tr.24)

LUAN VAN CHAT LUONG download : add

9
- So sánh vắng cả hai yếu tố 2 và 3 được gọi là so sánh sử dụng chỗ ngắt
giọng và hình thức đối chọi.
* Ví dụ:
“Trường Sơn: chí lớn ơng cha
Cửu Long: lịng mẹ bao la sóng trào.”
* Dạng bài “Tìm các từ so sánh”.
Trong sinh hoạt hằng ngày, chúng ta thường dùng từ như khi muốn so
sánh một thứ gì đó. Chẳng hạn đẹp như tiên, xấu như ma, hiền như bụt... Tuy
nhiên, trong phép tu từ so sánh có rất nhiều những từ dùng để so sánh như: là
tựa, giống, như thể, như là,... Để  giúp các em nhận ra được sự phong phú, đa
dạng cũng như sự tinh tế của so sánh tu từ, sách giáo khoa đã cung cấp cho các
em dạng bài tập tìm các từ so sánh.
Ví dụ: Bài 2 (SGK TV2, tập 1 trang 25) Hãy ghi lại các từ chỉ sự so sánh
trong những câu sau:
Mắt hiền sáng tựa vì sao
Bác nhìn đến tận Cà Mau cuối trời.
Dạng 2: Bài tập vận dụng biện pháp tu từ so sánh (Bài tập sáng tạo)
Dạng bài tập này có tính tư duy, sáng tạo cao, tuy nhiên dạng bài tập này
trong SGK rất ít. Nó tập trung ở cuối chương trình học kì 1. Giúp học sinh biết
cách sử dụng biện pháp tu từ so sánh. Dạng bài này có 2 kiểu bài tập nhỏ đó là
tập nhận biết tác dụng của biện pháp tu từ so sánh và tập đặt câu có dùng biện
pháp so sánh.
* Bài tập nhận biết tác dụng của phép tu từ so sánh
Để nhận biết được tác dụng của phép so sánh, bài tập đã mở ra cho học
sinh một hướng tiếp nhận mới đó là tự mình đưa ra những đánh giá, những nhận
xét của riêng mình dưới dạng như phát biểu cảm nghĩ. Chính vì mọi so sánh đều
mang đậm dấu ấn cá nhân của người so sánh nên mỗi học sinh sẽ có một cách
cảm thụ của riêng mình.

Ví dụ: Đọc đoạn thơ sau:
Đã có ai lắng nghe
Tiếng mưa trong rừng cọ
Như tiếng thác dội về
Như ào ào trận gió
Qua sự so sánh trên, em hình dung tiếng mưa trong rừng cọ ra sao?
(TV3, tập 1, trang 80)
* Bài tập đặt câu có dùng phép tu từ so sánh

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


10
Đây là yêu cầu cao nhất mà các em phải thực hiện khi học phép so sánh.
Với những kiến thức đã được học, cộng với sự tri giác qua các bức tranh học
sinh sẽ tìm được sự giống nhau giữa các sự vật trong tranh từ đó viết ra những
câu có hình ảnh so sánh. Hoặc từ những cấu trúc cho trước, học sinh sẽ tìm
những từ phù hợp điền vào chỗ trống để hồn chỉnh thành câu
* Ví dụ 1: Bài tập 3, trang 126, SGK TV 3, tập 1.
Dựa vào bức tranh mặt trăng và quả bóng, GV hướng dẫn HS : Chúng ta
sẽ so sánh mặt trăng và quả bóng, muốn so sánh chúng ta phải tìm điểm giống
nhau giữa mặt trăng và quả bóng, HS đặt được câu “Trăng rằm trịn xoe như
quả bóng”. Từ đó gợi ý học sinh đặt được câu khác có hình ảnh so sánh như:
“Bé cười tươi như hoa”., “Đèn điện sáng như sao.”
Ví dụ 2: Tìm những từ ngữ thích hợp với mỗi chỗ trống:
a. Công cha nghĩa mẹ được so sánh như… , như….
b. Trời mưa, đường đất sét trơn như ….
c.  Ở  thành phố có nhiều tồ nhà cao như ….
                                                                             (TV3, tập 1, trang 126)
* Biện pháp 4: Sử dụng linh hoạt, hiệu quả các phương tiện dạy học

hiện đại.
Trong các bài tập của sách Tiếng Việt 3, các câu văn, câu thơ trích dẫn
hầu hết thuộc loại so sánh hình ảnh nhằm diễn tả một cách có hình ảnh đặc điểm
của sự vật, sự việc. Trong khi đó tư duy của trẻ tiểu học là tư duy trực quan cụ
thể. Có em chưa hề nhìn thấy cánh diều, có em sẽ khó khăn khi liên tưởng dấu
hỏi với vành tai nhỏ hoặc “những chùm dừa” với “đàn lợn con” nằm quây
quanh bụng mẹ. Bởi vậy trực quan tranh hoặc hình ảnh động về cánh diều, vành
tai hay cây dừa sai quả….. sẽ góp phần đắc lực giúp các em dễ dàng nhận thấy
các hình ảnh so sánh đó thật chính xác, sinh động và gợi tả….do đó giáo viên
cần sử dụng linh hoạt và có hiệu quả các phương tiện dạy học hiện đại.
+ Mục tiêu: Tạo hứng thú học tập cho học sinh
+ Cách thực hiện: Khi dạy phép so sánh trong phân môn Luyện từ và câu
lớp 3 để giúp các em tìm được các hình ảnh so sánh, tự đặt câu có hình ảnh so
sánh và vận dụng vào viết văn, tôi đã sử dụng các bài giảng điện tử với các hình
ảnh động, đoạn phim video giúp học sinh cảm nhận rõ sự giống và khác nhau
giữa các sự vật. Từ đó các em dễ dàng so sánh sự vật một cách chính xác, chắc
chắn giờ học sẽ hiệu quả hơn. 
Bên cạnh đó tơi cịn thường xun sử dụng máy chiếu trong các tiết dạy
học Luyện từ và câu để đưa các ngữ liệu hướng dẫn học sinh làm bài và chữa
bài cho học sinh nằm giúp học sinh nắm bài chắc hơn và phát huy khả năng sáng
tạo của học sinh trong tìm từ, đặt câu.

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


11
VD: Bài 1, trang 24, sách Tiếng Việt 3, tập 1. Sau khi HS luyện tập tìm
được các hình ảnh so sánh trong khổ thơ sau:
“Em yêu nhà em
Hàng xoan trước ngõ

Hoa xao xuyến nở
Như mây từng chùm.”
(Tô Hà)
GV cho các em bước đầu cảm nhận được trong mỗi hình ảnh so sánh các
sự vật đều có những nét tương đồng (đặc điểm giống nhau) bằng cách sử dụng
máy chiếu đưa hình ảnh động hoặc tranh ảnh hoa xoan, mây cho học sinh quan
sát. Trên thực tế có nhiều học sinh chưa được nhìn thấy hoa xoan. Do vậy hình
ảnh hoa xoan – mây sẽ giúp học sinh thấy được đặc điểm giống nhau giữa hai sự
vật và qua đó cảm nhận được cái hay, cái đẹp. Hoa xoan nhỏ li ti, màu tím ngắt,
nở thành chùm. Khi hoa xoan nở rộ gợi cho chúng ta cảm giác chúng như những
chùm mây tím xốp đang bồng bềnh trơi.
* Biện pháp 5: Sử dụng trị chơi học tập.
Đây là hình thức hấp dẫn nhất trong đối với học sinh. Thơng qua hình
thức chơi mà học, học sinh sẽ được hoạt động, tự củng cố kiến thức, gây hứng
thú học tập, góp phần làm cho tiết học sinh động.
Yêu cầu khi xây dựng trị chơi học tập:
* Về mục đích: Trị chơi phải hướng vào việc củng cố kiến thức về phép
tu từ so sánh, rèn luyện kĩ năng vận dụng phép so sánh trong giao tiếp.
* Về nội dung: Trò chơi phải chứa nội dung về phép so sánh. Thực chất,
đây là những bài tập vui và nhẹ nhàng về phép so sánh.
* Hình thức chơi: Các trò chơi thường được tiến hành thi theo nhóm hay
cả lớp tuỳ vào nội dung trị chơi. Trị chơi có thể do giáo viên hướng dẫn hoặc
do học sinh tự tổ chức, góp phần rèn luyện tinh thần tập thể và sự hỗ trợ lẫn
nhau trong học tập.
* Về cách chơi: Cách chơi đơn giản, dễ nhớ, dễ thực hiện.
Tuỳ hoàn cảnh và điều kiện cụ thể, giáo viên có thể tổ chức cho học sinh
thực hiện trị chơi đơn giản (khơng cần chuẩn bị cơng phu) hay trị chơi có phần
phức tạp (phải chuẩn bị trước) song phải đạt đựoc cái đích cuối cùng là củng cố
kiến thức và tăng hứng thú học tập.
Ví dụ:  Trị chơi Thử tài so sánh

Trò chơi này được tiến hành sau khi học xong bài Luyện từ và câu tuần
15, (TV3, tập 1, trang 124) (Phần củng cố).
* Mục đích:

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


12
- Rèn kĩ năng sử dụng từ ngữ bằng cách tạo nhanh các cụm từ có hình ảnh
so sánh đúng
- Luyện phản ứng nhanh, trau dồi trí tưởng tượng và khả năng liên tưởng.
* Chuẩn bị:
         - Làm các tấm bìa bắng giấy cứng (kích thước khoảng 3 x 4 cm) ghi 6 từ
sau: đọc, nói, trắng, đỏ, đẹp, nhanh đánh số thứ tự từ 1 đến 6 đính lên bảng.
- Cử trọng tài theo dõi cuộc thi, có giấy bút để ghi lại kết quả.
* Cách tiến hành:
- Cho cả lớp tham gia, chia lớp làm hai đội, trọng tài cho bốc thăm xem
đội nào chơi trước.
- Đội nào chọn thẻ số nào thì đội đó đọc thật nhanh cụm từ có hình ảnh so
sánh  có chứa từ có trong tấm bìa. Nếu đọc đúng thì có quyền chỉ định 1 bạn bất
kì trong đội bạn tiếp tục cuộc chơi.
- Mỗi trường hợp đúng được 5 điểm; sai hoặc không trả lời được thì
khơng được điểm và bị mất lượt chơi…
- Trọng tài cùng các bạn chứng kiến và xác nhận kết quả Đúng - Sai:
- Dựa vào điểm số của từng đội “Thử tài so sánh’’ biểu dương đội thắng
cuộc.
Ví dụ:
* Đọc: đọc như cuốc kêu, đọc như cháo chảy, đọc như nói thầm...
* Nói: Nói như vẹt, nói như khướu, nói như thánh tướng, …
* Trắng: trắng như vôi, trắng như tuyết, trắng như trứng gà bóc, trắng như

bột lọc,..
* Biện pháp 6 : Dạy biện pháp tu từ so sánh tích hợp vào các mơn
học. 
- Tích hợp trong các phân mơn của môn Tiếng Việt.
Khi dạy các phân môn của môn Tiếng Việt, giáo viên cần lồng ghép giữa
các phân môn trong mơn Tiếng Việt với nhau để các em có cơ hội được thực
hành, được sử dụng biện pháp tu từ so sánh một cách thường xuyên, liên tục.
Ví dụ: khi dạy bài Tập đọc “Hai bàn tay em” (Trang 7, SGK Tiếng Việt 3,
tập 1), trong bài này có rất nhiều hình ảnh tu từ so sánh, giáo viên cần nhấn
mạnh để gây hứng thú cho tiết tiếp theo của phân môn Luyện từ và câu.
Hay khi dạy Tập đọc bài Cửa Tùng, sau khi học sinh đã trả lời được câu
hỏi 4 trong bài “Người xưa đã ví bờ biển Của Tùng với cái gì?” giáo viên có thể
u cầu học sinh nhắc lại và tìm thêm các câu văn có sử dụng biện pháp tu từ so
sánh ở trong bài. Học sinh sẽ tìm được các câu văn:
Mặt trời như chiếc thau đồng đỏ ối chiếu xuống mặt biển.

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


13
Người xưa đã ví bờ biển Của Tùng giống như một chiếc lược đồi mồi cài
vào mái tóc bạch kim của sóng biển.
Trên cơ sở hình ảnh so sánh học sinh đã tìm được, giáo viên cho học sinh
nêu các sự vật được so sánh với nhau, từ so sánh. Từ đó học sinh củng cố về
biện pháp so sánh.
- Tích hợp dạy biện pháp tu từ so sánh trong mơn Đạo đức.
Khi dạy bài Quan tâm, chăm sóc ơng bà, cha mẹ, anh chị em, giáo viên có
thể cho học sinh tìm các câu ca dao, tục ngữ nói về tình cảm gia đình, trong đó
có sử dụng biện pháp so sánh.
- Anh em như thể chân tay

Rách lành đùm bọc, dở hay đỡ đần.
- Con hơn cha là nhà có phúc.
- Cơng cha như núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra.
* Biện pháp 7: Coi trọng việc kiểm tra, đánh giá động viên học sinh.
+ Cách thực hiện: Đánh giá học sinh toàn diện, khách quan.
Khi dạy các bài về biện pháp tu từ so sánh việc kiểm tra đánh giá phải tiến
hành thường xuyên cụ thể đối với từng HS bằng nhiều hình thức:
- Kiểm tra trực tiếp trên lớp. Với bài luyện tập, giáo viên có thể nêu câu
hỏi để học sinh trình bày về những kiến thức, kỹ năng đã học (kiểm tra miệng).
Giáo viên có biện pháp kiểm tra học sinh bằng cách quan sát trong quá trình HS
làm bài để kịp thời sửa sai cho học sinh.
- Kiểm tra qua việc chấm bài trong vở của học sinh. Sau khi học sinh làm
xong mỗi bài tập hoặc cuối mỗi tiết học giáo viên thu vở một số học sinh trong
lớp để chấm bài (đảm bảo mỗi tiết có khoảng 1/3 số học sinh được chấm vở
bằng nhận xét). Nhận xét sửa lỗi cụ thể cho học sinh, hướng dẫn trực tiếp với
học sinh làm bài chưa đúng mà giáo viên phát hiện ra khi chấm bài trong tiết
hướng dẫn học.
7.2. Khả năng áp dụng áp dụng của sáng kiến.
Trước khi nghiên cứu sáng kiến này, tôi chỉ mong muốn làm thế nào để
học sinh nhận biết và vận dụng tốt biện pháp tu từ so sánh trong phân môn luyện
từ và câu nói riêng và chất lượng học mơn Tiếng Việt nói chung của học sinh
lớp tơi được nâng lên. Nhưng sau một học kì nghiên cứu, thử nghiệm trong lớp
mình đang giảng dạy tôi thấy sáng kiến đã mang lại hiệu quả thiết thực. Đến
nay, tơi có thể khẳng định sáng kiến không chỉ áp dụng cho học sinh tôi mà cịn
có thể vận dụng cho cả các khối lớp 3 trong việc dạy nội dung so sánh trong
phân môn Luyện từ và câu. Tôi thiết nghĩ, mỗi giáo viên nếu thực hiện đúng
theo các giải pháp nêu trong sáng kiến sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy học

LUAN VAN CHAT LUONG download : add

14
biện pháp tu từ so sánh trong phân môn Luyện từ và câu cũng như chất lượng
môn Tiếng Việt lớp 3.
8. Các thơng tin cần bảo mật (nếu có): Khơng.
9. Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến.
Để đạt được kết quả như mong muốn tôi xin mạnh dạn đưa ra một số kiến
nghị như sau:
- Trong quá trình giảng dạy, đặc biệt với phân mơn Luyện từ và câu, giáo
viên cần kiên trì nhẫn nại, tìm ra nhiều những biện pháp hỗ trợ, động viên, khen
ngợi, khích lệ học sinh kịp thời.
- Không chỉ riêng tôi mà tất cả giáo viên phải nâng cao tinh thần trách
nhiệm, nhiệt tình trong cơng tác giảng dạy, ln gần gũi, phát huy tính tích cực,
chủ động sáng tạo của học sinh.
- Trang bị thêm một số tài liệu tham khảo cho giáo viên và học sinh.
- Tổ chức một số chuyên đề "Đổi mới phương pháp dạy học" để giáo viên
chúng tơi có dịp được học hỏi kinh nghiệm áp dụng các phương pháp và kĩ thuật
dạy học tốt từ các giáo viên có nhiều kinh nghiệm.
10. Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng
sáng kiến.
10.1. Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp
dụng sáng kiến theo ý kiến của tác giả.
Sáng kiến nêu trên tôi đã triển khai với giáo viên cùng tổ, khối trong giờ
sinh hoạt chuyên môn. Đồng thời, tôi thực hiện vận dụng trong quá trình giảng
dạy tại lớp, qua tiết hội giảng, qua các tiết chuyên đề của khối và được hội đồng
sư phạm nhà trường đánh giá cao. Đặc biệt, vào cuối học kì I năm học 2020 2021, học sinh lớp tôi chủ nhiệm đã tăng số lượng học sinh ham thích với mơn
Tiếng Việt rõ rệt so với đầu năm học, chất lượng bài kiểm tra qua mỗi đợt của
các em cũng cao hơn.
Chất lượng học tập của học sinh trước khi áp dụng và sau khi áp dụng vận

dụng “Một số biện pháp giúp học sinh học tốt phép tu từ So sánh trong phân
môn Luyện từ và câu lớp 3” như sau:

TS

3B

% TS

39

Số học sinh
nói
được
câu có hình
ảnh so sánh

Số học sinh
biết trả lời
các câu hỏi
trong bài

Số học sinh
còn
lúng
túng khi trả Ghi
chú
lời

TS

%

TS

%

TS

%

20,5

23

59

8

20,5

Trước khi áp
8
dụng

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


15
Sau khi áp

dụng (Cuối học
kì I)

20

51,3

18

46,1

1

2,6

Các biện pháp của tơi có thể thực hiện và áp dụng khơng chỉ với các em
học sinh lớp 3B mà cịn có thể áp dụng với tất cả học sinh khối 3, giúp các em
phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh trong học tập.
Qua việc thực hiện ý tưởng nêu trên và vận dụng các phương pháp và kĩ
thuật trong dạy học, học sinh được trải nghiệm, hợp tác, trao đổi với bạn. Kết
quả cho thấy học sinh ham học và có hứng thú, tiến bộ hơn trong giờ học Luyện
từ và câu. Đặc biệt học sinh đã bước đầu biết sử dụng biện pháp tu từ so sánh
khi viết các đoạn văn trong phân môn tập làm văn. Bên cạnh đó giáo viên cũng
quan tâm và chú ý hơn tới cách sử dụng các biện pháp giúp học sinh học tốt
phép tu từ So sánh nói riêng và phân mơn Luyện từ vào câu nói chung.
10.2. Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp
dụng sáng kiến theo ý kiến của tổ chức, cá nhân:
Sáng kiến trên của tôi đã được các đồng nghiệp và tổ chuyên môn cùng
với nhà trường đánh giá là rất khả quan bởi từ khi áp dụng chất lượng học tập
môn Tiếng Việt của các em học sinh lớp 3 đã có sự thay đổi rõ rệt. Học sinh

năng động, sáng tạo, tự tin không chỉ trong việc học môn Tiếng Việt mà trong
tất cả các môn học khác cũng như trong giao tiếp.
11. Danh sách những tổ chức/ cá nhân tham gia áp dụng sáng kiến.
Tên tổ chức/ cá nhân
1

Lớp 3B

Địa chỉ

Phạm vi/ lĩnh
vực áp dụng
sáng kiến

Trường Tiểu học Kim Phân môn Luyện
Long B
từ và câu lớp 3.

Kim Long, ngày …..tháng 3 năm 2021

Kim Long, ngày 19 tháng 2 năm 2021

Thủ trưởng đơn vị

Tác giả sáng kiến

Nguyễn Thị Lệ Hương

Trần Thị Thúy

LUAN VAN CHAT LUONG download : add