Đóng góp của nguyễn văn tố trên cương vị bộ trưởng bộ cứu tế xã hội giai đoạn 1945 1946

DONG GOP CUA NGUYEN V A N TO TREN CUdNG VI
BO T R U 6 N G B O CLfU TE XA HOI GIAI DOAN 1945-1946
NGUYfiN THI DUNG H U Y E N "
Tom tdt: Nguyin Vdn To, /lieu Id ling Hoe (1889 - 1947), sinh ra trong mot gia dinh nha nho yeu
niidc. La mot ntid tri thUc, nttd vdn tioa vdi hieu biet uyen thdm vi lich sii, vdn hoa, dng trd thdnh mot
irong nhiing ngudi sdng lap vd truyen bd chd quoc ngU. Song song vdi hoat dgng truyen bd chU quoc
ngU, Nguyen Vdn Td ciing vdi cdc nhd tri thitc khac hang hdi tham gia cong tdc xd hgi. Ong quan tdm
nhdt td xoa mil chU bdng cdch md cdc Idp hgc nho day chU cho ngiiifi ddn lao dgng ngheo. Vdi tdm long
yeu niidc, thiidng ddn, cua mgt nhd tri thiic ldn, ngay sau cdch mang thdng Tdm dng dUdc chll tich Ho
Chi Minh ""chon mat giii vdng" miii ve ldm Bg trudng Bg Cihi te xd hoi trong Chinh phii ldm thdi. Thdi
gian cdng tdc vdi ciidng vi Bo trUdng Bg ciiu texa hgi tuy ngdn (til 18-8-1945 de'n ngdy 2-3-1946} nhiing
vdi trdch nhiim vd nhiet huyet doi vdi ddn vd Chinh phd, dng dd co nhieu cong hien to ldn vdi cdch
mang Viet Nam.
Tin khda: Nguyen Vdn To'; Bg CH^ texa hoi; Bit trUdng Bg Ciiu texa hgi; thdi ki 1945-1946.
Abstract: Nguyen Van To (1889-1947), nicknamed ling Hoe, was bgrn in a family gf patriatic
intellectuals. As an intellect and a culturalist with rich knowledge about culture and history, he was
one of the creator of Vietnamese official language. He also actively participated in social work,
opening classes for poor workers to promote literacy. His contributions were recognized after the
August Revolution when President Ho Chi Minh chose him to become the Minister of Social Relief
Although his term was short (from August 18"', 1945 to March 2"'', 1946), he significantly contributed
to the society and the revolution thanks to his responsibility and enthusiasm.
Keywords: Nguyen Van To; Ministry of Social Relief; Minister of Social Relief; 1945-1946 period.
Ngdy nhan bdi: 09/8/2018; Ngdy siia bdi: OS/9/2018; Ngdy duyit ddng bai: 29/02/2019.
Mtf dau
Cach mang thang Tam nam 1945
thang ldi, ngay 2-9-1945 tai Quang
trudng Ba Dinh, Chu tich Ho Chi Minh
long trong tuyen bo truflc quoc dan dong
bao va nhan dan the gifli Ban Tuyen
ngon doc lap, trong do Ngucii khang
dinh: "Viet Nam co quyen hudng tu do,

doc lap va su that da thanh mot nudc tU
do, doc lap". Do la thanh qua each mang
vo ciing VI dai, tao nen budc ngoat to ldn
tren con dudng di tdi am no, hanh phiic
ciia nhan dan Viet Nam. Ngay sau t h i n g
loi cd y nghia dan toe va thdi dai dd,
chinh quyen dan chu dau tien d Dong
N a m a p h a i duong d i u vdi bao khd k h a n ,
Q
•*•

thach thtic; thu trong, giac ngoai tim
moi each chong pha, hong bop chet Nha
nudc non tre; cung vdi do la biet bao di
san toi te ve kinh te, van hoa, chinh tri,
xa hoi do che do cu de lai. TrUflc tinh
hinh do, ben canh phai thUc hien nhiSng
nhiem vu quan trong khac, khau then
chot de ciing co va giQ viing chinh quyen
each mang liic nay la phai tao nen mot
nen tang xa hoi vQng chic, lam cho no
thiie sU trd thanh chi'nh quyen each
mang eua dan, do dan va vi dan. Chinh
vi vfty, ngay sau khi gianh chi'nh quyen
trong ca nude ngay 28-8-1945 Chinh
.-. NCS. Khoa Sa hoc, Hoc vien Khoa hoc xa hoi

NHAN LUC KHOA HOC XA HOI
S0 3-20ie

NGUYEN THI DUNG HUYEN
phu lam thdi da ra tuyen cao thanh lap
13 bp, trong do ed Bp CQu te xa hpi do
dng Nguyin Van To lam Bp trudng'^^
1. Thiic hi§n cac bien p h a p ciiu te
xa hoi nham day lui n a n doi
Nhiem vu quan trpng va la khau then
chdt nha't de cung cd' va giQ vQng ehinh
quyen each mang cua Nha nQdc Viet
Nam Dan Chu Cdng hda trong nhQng
ngay dau mdi thanh lap la phai tao nen
mpt nin tang xa hdi vQng chic. Chinh vi
vay, Chinh phu lam thdi da dUa ra hang
loat chinh sach td ro tinh Uu viet hdn
han cua ehe dp mdi trong viee giai quye't
nhQng va'n de lien quan den ddi sd'ng
kinh te, van hda, xa hdi.
DQng trUdc nguy cd nghiem trpng cua
nan ddi, ngay trong phien hpp dau tien
cua Chinh phu vao ngay 3-9-1945, Chu
tich Ho Chi Minh da de nghi md ngay
chiln dieh CQu ddi va eoi dd la 1 trong 6
nhidm vu ca'p bach nhat cua ehinh quyln
each mang. Md dau phong trao tang gia
san xua't, cQu ddi, Hd Chu tieh keu gpi:
Tang gia san xua't! Tang gia san xua't
ngay! Tang gia san xua't hdn nQa! Trong
khi chd dpi ke't qua tang gia san xua't,
phai giai quye't ngay viee "lae quyen" va

tQdng trd trong nhan dan.
Ngay 28-9-1945, trong thu gxii ddng
hao toan quo'c ra sQc cQu doi dang tren
bao CQu qud'e, Chu tich Ho Chi Minh
viet "Lue chung ta nang bat cdm ma an,
nghi de'n ke ddi kho, chung ta khdng
khdi ddng long. Vay, tdi dl nghi ddng bao
ca nudc va tdi xin thUe hanh trUdc: cQ 10
ngay nhin an mpt bQa, mdi thang nhin 3
bQa. Dem gao dd (mdi bQa 1 bd) de cQu
dan ngheo"'^\ Hudng Qng ldi keu gpi ciia
Chii tieh Ho Chi Minh, ngay 2-11-1945
vdi CUdng vi la Bd trudng Bp CQu te xa
hpi, Nguyin Van To' da quye't dinh thanh
lap "Hpi CQu ddi". Hpi dUdc thanh lap d
Ha Ndi, Thuan Hda, Sai Gdn va cd chi
sd 3-2019

nhanh tai cac tinh, cac lang vdi muc dieh
cQu dan khdi ddi, khdi ret. PhUdng phap
boat ddng ehu ye'u la tira ngudn thUc
pham, tien va vai do cac nha hao tara
giup dd; phat trien san xua't, khuye'n
khich cdng viec dong ang va trdng nora
de dieu; giup dd nhan dan trong viec
khai khan da't hoang hda de dUa vao san
xua't. De thUc hien nhiem vu, thanh vien
cua hdi cQu ddi bao gom: Hdi dd dau bao
gdm cae thanh vien phu giup hpi trong
viec md mang va bao trd cac cdng viec;

Hdi cd'va'n bao gdra Bd trQdng Bd CQu te,
Bd Ndi vu, Bp Kinh te - Tai chinh, thanh
nien, tuyen truyen, giam dd'e y te', canh
ndng cdng chinh; Va, hpi vien la nhQng
nha tQ thien, hao tara giup dd hpi'^'.
Hdi CQu ddi dupc thanh lap dung vao
thdi diem each mang Viet Nam d hoan
canh vd cung khd khan, hang trieu ddng
bao dang hi nan ddi de dpa. De ung hd
hoat ddng cua Hpi cQng nhQ keu gpi sQ
hudng Qng nhiet tinh cua ddng dao ddng
bao, ngay 8-11-1945 trong bai "Hd hao
nhan dan ehd'ng nan ddi" dang tren bao
CQu quo'c, Chu tich Hd Chi Minh ndi
"Khi ed ehien tranh thi phai huy dpng td
chQc ta't ea lUc lUdng trong nUdc de
chd'ng giae. Mud'n chd'ng giae ddi, cung
phai huy ddng va to chQc ta't ca lUc lupng
cua td quo'c ddng bao"***.
Vdi cUdng vi la ngUdi dQng diu Bd
CQu te xa hdi, Nguyin Van Td' cd chuyen
"vi hanh" den cac dia phUdng: Thai Binh,
Thai Nguyen, HUng Yen, Nam Dinh chi
dao thanh lap Hdi CQu ddi. Tai day,
ngoai thanh lap Hdi CQu ddi, dng cdn
"' Cong bdo ndm 1945, so 1, tr 2, Trung tam lau trii
quo'c gia III
(2' Ho Chi Minh (1995), Todn tap, tap 4, Nxb. Chinh tri
quo'c gia, Ha Noi, tr.31
<3' Cdng bao ndm 1945, so 09, ngay 17-11-1945, Nxb

Chinh t n quo'c gia, Trung tara luu trii quo'c gia HI.
'•'> H6 Chi Mmh, (1995), Toan tap, tap 4, Nxb. Chinh
tri quoc gia, Ha Noi, tr.93.

NHAN LUC KHOA HOC XA HOI

Q


DONG GOP CUA NGUYEN VAN TO TREN CUONG VI..
keu gpi cac dia phuong thUc hien nhQng
bien phap cQu ddi nhQ "HQ gao tiet
kiem", "nhQng ngay ddng tam nhin an"...
Ban diu, Hdi dQpc thanh lap d mpt so'
tinh ddng blng Ble Bp, sau dd nhanh
chdng lan rpng khap ca nUdc. Vao thdi
diem nay di dau cung tha'y sQ hoat ddng
khdng met mdi eiia Hdi CQu ddi. TQ eae
lang, xa, thdn, ban de'n cae xi nghidp
san xua't, cac cd quan deu thanh lap cac
hdi ldn, nhd de van ddng ddng bao ddng
gdp lUdng thQc ung hd dan ngheo. Cac
bien phap do dng dUa ra da khdi day
truyen thd'ng yeu nQdc, nhan ai, ddng
earn edng kho, doan ke't dQm bpc, giup
dd lan nhau cua toan dan tpc trong hoan
eanh hiem ngheo.
Hudng Qng boat ddng cua Hdi CQu
ddi, Nguyen Van To' da phat ddng phong
trao thi dua cQu ddi. Phong trao diln ra

sdi ndi khip cae dia phUdng dUdi nhilu
hinh thQc khac nhau. Tai Ha Npi, ngay
11-10-1945, Chu tich Ho Chi Minh than
hanh den nha hat ldn cua thanh phd'
ddng gdp bat gao diu tien va c^ ll xua't
phat cho "doan quan tilu trQ giac ddi".
Nhan dan khIp ndi tQ nguyen thQc hien,
cQ 10 ngay nhin an met bQa, mdi thang 3
bQa dem thdc do nop cho cac doan quan
tilu trQ giac ddi. Ha Ndi, Nam Dinh xua't
hien cac xe bd "bac ai" di lac quyen khIp
cac con phd'. Nhan dan HUng Yen nhan
do diu nhan dan Thai Binh. Ddng bao
Da Ning gQi hai chuyen tau gao ra giup
ddng bao cac tinh ngoai Bic. Nhieu lang
d Bic Ninh tU nguyen bd hu tuc an ud'ng
lang phi de tiet kiem lUdng thuc giQp dd
ddng bao ngheo.
Ben canh dd, viee van ddng cac nha tu
san, dia chu bd tien cua, thdc gao ra cQu
ddi cung dQpc chu trpng. Nhieu dia ehu
ra't nhiet tinh hang hai thara gia ddng
gdp. Cd ngudi tu nguyen gdp tdi 50 ta'n
thdc. Lai cd ngudi gdp ca so' hoa lpi tren
IQ

NHAN Ll/C KHOA HOC XA HOI

600 mlu ruong cua hp. Ca nQdc soi noi
hudng Qng phong trao diet giac ddi vdi

hang tri#u ngQdi tham gia, khong phan
biet giai caip, dang phai, tdn giao. Tham
chi, cd nhQng pham nhan nha pha Trung
Udng cung to' chQc diln kich d§ la'y tien
cQu ddi. Pham nhan d nha pha Da Nang
nhin an mpt bQa gdp vao quy cQu te Bac
Bd. Nhieu to chQc van hda - xa hpi to'
chQe nhieu dem ngh$ thuat, lac quy§n
tien gao cua nhieu nha hao tam. Rdi,
nhQng Hoa Kieu, a'n Kilu cung gdp gao,
sQa giup dong bao ngheo. Chinh tinh
than doan ket eQu ddi cua dan tpc Viet
Nam vao thdi diem nay da tac dpng den
rapt ddn vi quan dpi qudc dan Dang
Trung Qud'e d Nam Dinh. Hp cung nhin
an mpt bQa de cQu ddi nan nhan Viet
Nam. So' thdc gao thu trong ngay "Hpi
CQu ddi" dQpc Ban CQu te xa hpi nhanh
chdng giii den cac dia phQdng nhu Phu
Thp: 50 ta thdc; 75 lang d Ha Ddng va
Bic Ninh: 278 ta thdc; Sdn Tay: 100 ta de
ling hd va eQu doi cho nhan dan*^*.
Tren day chi la nhQng bien phap cQu
ddi trudc mlt. De giai quyet nan ddi cd
tinh cha't lau dai, Bd trQdng Nguyin Van
To' cdn phd'i hdp vdi Bd Canh nong chi
dao phong trao tang gia san xua't vdi
khIu hieu: "Khdng mot ta'c da't bd
hoang"; "ta'c da't ta'c vang",... Phong trao
thi dua tang gia san xua't diln ra ram rp

khIp cac dia phQdng tren ca nQdc tQ
mien xudi den mien nui, tQ dong blng
den eae thanh phd', thi tra'n. Dac biet,
dng trQc tiep xud'ng nhieu dia phQdng
keu gpi nhan dan tich cue tham gia ngan
chan lu lut blng each xay dQng de dilu
nham hd trp san xuat tai 9 tinh dong
blng bi IQ lut nhU Sdn Tay, Ha Ddng, Ha
Nam, Vinh Yen, Vinh Phue, Phu Tho,
Bic Ninh, Hai DQdng, Thai Binh,... LQc
'^'Bao Ciiu quo'c, so 140, ngay 12/1/1946.

Sd 3-2019


NGUYEN THI DUNG HUYEN
nay, tang gia san xua't ndng nghiep
khong cdn la viec cua ngUdi ndng dan ma
no la nhigm vu chung cua mpi giai ca'p
ting Idp nhan dan bao gdm ca cong
nhan, can b6, vien chQc nha nQdc, hpc
sinh, sinh vidn.
Hpi Ciiu ddi do Nguyen Van To' thanh
lap da lan tda, nhanh chdng phat trien
khlp ca nUdc, hieu trieu dQpc ddng dao
nhan dan tham gia vdi cac doan, dpi d khu
vQc thanh thi, ddng blng di ve vung nong
thon ho trd nhan dan phdng IQ lut, khai
hoang rudng dat. O Ha Npi, thanh nien
thu dd da phat dpng phong trao di ve vQng

nong thdn, miln mii chung sd'ng, hQdng
din, giup dd vdi cac gia ^ n h ngheo.
Hudng iing phong trao nay da cd 100
ngQdi di Thai Nguyen, 240 ngQdi di Phu
Li, 50 ngQdi di Lang Son, 350 ngQdi di
Thai Binh... Ben eanh do, hang nghin
thanh nien dang san sang chuan bi len
dudng, trong dd ed 5000 ngUdi di Thai
Nguyen, 1000 ngUdi di Phu Li, 1000 ngUdi
di My DQc (Ha Ddng)'^\ Viee van dpng
nhan dan thanh thi di vl vung ndng thdn
giup dd, iing hp dan ngheo on dinh san
xua't cua Hpi CQu ddi do dng Nguyen Van
To phat dpng da khdi day dQde truyen
thd'ng doan ket, tQdng than, tUdng ai eua
dan toe Viet Nam.
Ngay 28-11-1945, Chu tich Ho Chi
Minh da ki Sic lenh so' 67 thanh lap uy
ban tdi cao cQu te va tiep te cua Chinh
phu vdi nhidm vu: "xet tinh hinh kinh te
hiin thdi va cIn phai de phdng nan ddi
cd the tai diln d Bic Bp va mot vai tinh d
Trung Bd, nay crt mdt uy ban td'i cao tiep
te va eQu t^, gdm bp trUdng cae bp Kinh
te, Canh ndng, CQu tl. Uy ban ed toan
quyen hanh ddng de nghien cQu va thi
hanh nhQng bien phap cin thiet de tang
gia san xua't eua ddng rudng, de tiep te
va cQu te cho nhan dan tren toan coi
Vi^t Nam"''*.

sKa-2019

ThQc hien sic lenh cua Chu tich Ho
Chi Minh, ngay 31/12/1945 Bd trQdng
Nguyin Van To' ra Nghi dinh dat nguyen
tac ve viec cQu te xa hdi. Trong Nghi
dinh, chi rd nhiem vu cu the cua cac
phdng ban trong Bp CQu te. Cu the:
Dd'i vdi Ban CQu ddi cd nhiem vu
xem xet tinh hinh ddi sd'ng nhan dan
trong nan ddi de a'n dinh phQdng phap
chan t§'. Ban thdc gao cd nhiera vu thu
mua thdc gao, trdng nom cdng tae van
tai de thie't lap cae kho chQa gao. Ban
di dan tien hanh dieu tra va tim vide
eho nan nhan. Trong qua trinh thQc
hien cIn cd sU phd'i hdp vdi Bd Canh
ndng va Bd Lao dpng.
Vdi Ban Hdi thien: Cin tid'n hanh
giam sat cac hdi cd tinh each cQu td' xa
hdi to chQc, xem xet sQ thu ehi eua cac
hpi dd.
Ban Dan sinh: truyen bam tuyen truyen,
phd' bidn cac dieu le trong qua trinh cQu td'.
De eudc van dpng cQu td' xa hdi thanh
cdng phQ hdp vdi chQe nang, nhiem vu
cua nd dQde dl ra ngay tQ nhQng ngay
diu thanh lap, Bd trQdng Nguyin Van
To' cdn phat ddng nhieu cudc van dpng
quyen gdp ung hd ngQdi lao dpng ngheo.

Tidu bilu la cudc quydn gdp ung hd eiia
nhan dan Ha Ndi dd'i vdi ddng bao ngheo
d trai Giap Bat ngay 25-11-1945 vdi sd'
tien: 13.000 ddng; gao: 2.400 ta; ngd: 82
ta; khoai: 17 ta; sin: 132 ta"'^>.Tie'p dd,
ngay 29-12-1945 tai xa Phue Xa va Phue
Tan da diln ra cude phat chan tien cho
khoang 4000 dan ngheo. Sd' tien nay do
Chinh phu giao eho Bp CQu td' de lam
viec nghia.
Khdng ehl d khu vQc Bic Bd, hQdng
Qng ldi keu gpi cua Bp CQu te', phong
<«* Bdo Cihi quoc, so 140 ngay 12/1/1946.
I" Cdng bdo ndm 1945, so 13, tr 1, Trung tam lUu tri3
quoc gia IH.
w Bdo CUu quoc, so 132, ngay 3-1-1946.

NHiiN LUC KHOA HOC XA Hdl

£3


DONG GOP CUA NGUYEN VAN TO TREN C U O N G VI..
trao ung hd ddng bao de cQu ddi diln ra
sau rdng kbip cac tinh thanh trong ca
nQdc. Ngay 31-12-1945, Ban CQu te
Thanh Hda da td ehQe hdi chd phien cQu
te' Thau Sdn nham mue dich la'y tien
giup ddng bao chd'ng ddi, ret. Ngoai ra,
doan binh si cQu qud'e huyen Kim Bang,

tinh Ha Nara da ung hd giup quy doe lap
200 dd la; iiy ban nhan dan xa Tv£
Dudng, lidn xa Tin An, phii Thudng Tin,
tinh Ha Ddng giup quy dpc lap 500 dd la.
Thanh nidn va hpi phu nQ xa Da Hda,
Hung Yen giup quy cQu ddi 300 dd la.
Cdng nhan nha raay in Ngd TQ Ha, Ha
Npi giup quy cQu ddi 100 do la. O Phu
Thp, ngay 09-12-1945 chi nhanh cQu ddi
Chau Thanh Sdn da td chQc rapt ngay
vui day y nghia vdi viec md so sd', quyen
gdp do dung hang ngay giup dd quy chi
hdi Phu Thp. ThQc hien khau hieu
nhQdng edm se ao eiia Chu tich Hd Chi
Minh, nhan dan lang Tay TQU (Hoai
DQc) da ung hd quy cQu ddi 59 kg gao te,
14 kg gao nd'p, 80 ddng bac Ddng DQdng
va nhieu do dQng hang ngay khac nhim
giup dd ddng bao ngheo...
Khdng ehi thUc bidn cIc bidn phap
mang tinh cha't hanh chinh nham day lui
nan ddi, cu Nguyin Van Td'vdi tU each la
Bd trUdng Bd CQu td' xa hdi cdn tid'n
hanh to chQe nhieu tridn lam ve ehu de
"nan ddi" tai phdng truyen thd'ng. Ngay
3-1-1946, Bp CQu te' xa hdi da tid'n hanh
td ehQc tridn lam "ddi" tai phdng truyen
thd'ng cua Bd. Tai trien lam, nan ddi eud'i
nam 1944 diu nam 1945 do Phat xit
Nhat va Thuc dan Phap gay ra dUdc tai

hien blng nhQng hinh anh rung rdn. Cd
thd ndi, "Ddi cdn dai dang. Chung ta hay
tudng tUdng dd'n nam ngoai, cung hdi
nay. Va nghi xa bdn chut nQa, tQ nay
de'n thang 6. Ddi! Hay nhim m l t va
tudng tupng them nQa di... Cdn ddi!
Nhung chung ta khdng the cam tQc de
[g

NHAN LUC KHOA HOC XAHOI

raa cam tQe dupc nQa. Chung ta phai tQ
raang ban tay cd the lara dupe eua ehung
ta d^ giup nan ddi eho dd tram trpng"'^'.
Thdng qua eac budi trid'n lam da phan
nao to cao tdi ac cua ThUc dan Phap
Nhat dd'i vdi nhan dan ta. Dong thdi,
tranh thii kdu gpi sU ung ho lae quydn
cua ddng dao ddng bao dd'i vdi nhan dan
lao ddng nghdo.
2. Nguydn Van To vdi nhiem vu
khoi phuc nen tai chinh quoc gia
NhQng khd khan tQdng chQng khdng
the vUdt qua ciia tinh hinh tai ehinh khi
Chinh phu tuydn bd' "chiing tdi cung
khdng ngan ngai gi ma tuydn bo' ngay
rang tinh hinh rat dang lo va chac chan
la Chinh phu se gap nhieu khd khan"'^"'
da nhanh chdng dUdc khie phuc trQdc sQ
ki vpng ra't ldn "Chinh phu trdng cay mdt

phan ldn vao long ai qud'e cua ddng bao.
va, chung tdi tin r i n g trong gid phut
nghidm trpng nay khdng cdn mdt ai
khdng nhan rd la ma't nQdc thi nha cung
tan, nen ddc lap va chd' dp dan chu cdng
hoa lung lay thi quyen ldi rieng eiia
minh eQng se khdng toan ven. Quan thQ
ma trd lai day dQde thi dQng ndi la tQ do
eiia dong bao, ngay dd'n tai san eua dong
bao cung se bi giay xeo"'"*. Chinh vi vay,
Chu tich Hd Chi Minh ydu elu Bd Tai
chi'nh phd'i hpp vdi Bp CQu td xa hpi md
ngay chien dich thQc hien eIn, kidm,
lidm, chinh nhim giao due lai tinh t h i n
yeu nQdc cua nhan dan.
Ngay 4-9-1945, Chinh phu lam thdi
da ra sae lenh so' 04 thanh lap "Quy Ddc
lap". Sac lenh neu ro: "Lap tai Ha Npi va
eae tinh trong ca nudc rapt quy thu nhan
cac mdn tien va do vat ma nhan dan sin
'•'* Bdo cau quoc so 132. r a ngay 3-1-1946, Trung tam
lUu
iii.
'I'u trii quo'c gia III.
sol132, r a ngay 3-1-1946, Trung tam
'"" Bdo
" • Ciiu
" - quoc
- so
i u u t r i i quoc gia HI.

""Bdoci?u quoc, so ra ngay 11-9-1945
S6 3-2019


NGUYEN THI DUNG HUYEN
long quyen giup Chinh phii de iing hd
nen ddc lap cua Quo'c gia"'^^*. Quy Ddc
lap cd ed sd d Ha Ndi, gpi la Quy Doe lap
Trung Udng, cdn d cac tinh thanh khac
thi gpi la quy dpc lap do Uy ban nhan
dan tinh td' chQe va chiu traeh nhiem.
Sau khi "Quy Ddc lap" dUde thanh lap,
Bp Tai chinh va Bp CQu te xa hpi phd'i
hdp td' chQe "Tuin Id vang" vdi muc dich
keu gpi sQ iing hp ciia nhan dan trong
viec vQc day nin tai chinh trd'ng rdng.
Ngay 16-9-1945, Bp trUdng Nguyin Van
To' va Bp trudng Pham Van Ddng phat
dpng phong trao quyen gdp, iing hp vdi
muc dich thu gom sd' vang trong dan va
nha't la nhQng nha giau dung vao cac
cdng vide viec khan cap. Phong trao dQpc
phat dpng d Ha Npi sau dd nhanh chdng
lan rdng khlp cac dia phUdng trong ca
nQdc. Hudng Qng "TuIn Id vang", nhan
dan ea nQdc nhiet tinh thara gia vdi sd
lUdng ddng dao. Khdng chi phat dpng sU
tham gia hudng Qng cua nhan dan trong
nUdc, Nguyin Van To' cdn keu gpi sQ
tham gia, hQdng Qng cua kieu bao d

Trung Quo'c, Lao, Phap ung hd Chinh
phu tien, vang, gao, vai vde, ddng ho,...
va cae vat dung phuc vu nhu ciu thie't
yd'u. Tien hanh song song vdi "Tuan Id
vang", phong trao "Quy Doe lap'' dQde Bp
CQu te va Bd Tai chinh to' chQc trpng the
nhu nhQng ngay hdi ldn cua nhan dan.
Phong trao nhanh chdng lan rdng khlp
ca nUdc va thu hut hang trieu ngudi
tham gia. Hudng Qng phong trao, nhan
dan Cham d Phan Thie't hid'n cho Chinh
phu mu vang - rapt bao vat thieng lieng
do mpt vi vua Cham de lai. Nhilu nha tU
san, dia chu da iing hp hang chuc lang
vang, hang tram ta'n thdc hoac nhieu
ngdi nha ldn, n h i n kim eUdng... Lai ed
nhQng ngUdi tU nguydn hie'n dang ca
nhQng ki vat thieng lieng nha't ciia ddi
minh; gdp ca nhQng ddng tien eud'i cQng

sfi 3-2019

cua gia dinh minh cho Chinh phu. TQ
ngay phat dpng Quy Ddc lap, TuIn ll
vang d Ha Npi da thu dupc 2.300 lang
vang, chUa ke cae loai eua eai khac.
Trong dd, nhan dan eae tinh Ha Ddng
gdp 399 lang, Binh Dinh 400 lang. Da
Lat 103 lang, Bic Ninh 282 lang, Thii
Binh 370 lang, Quang Ngai 44 lang,

Quang Nara - Da Ning 20 lang'^^'.
Ngoai cac hinh thQc to chQc "Quy Doe
lap", "TuIn Id vang", Bd trudng Nguyen
Van Td' edn tidn hanh to ehQe nhilu hinh
thQc khac nhau de nhan dan cd dilu kidn
tham gia ddng gdp vao nen tai ehinh
quo'c gia nhQ lap cac "Quy Khang chie'n",
"Quy Nara Bp", "Quy Binh dan hpc vu",
"Quy Giai phdng quan" rdi "Ngay len vai
sdi", "Ngay Van hoa", "Ngay Nam bp".
Nhilu dia phQdng, nhan dan da tinh
nguyen nhin dd dau tQng ddn vi bp dpi,
cung ca'p vide an, mac chu dao, hang mly
thang lien ma khdng cIn de'n sQ cung
Qng ciia Chinh phu.
Ke't qua eua nhQng phong trao "TuIn
ll vlng" ,"Quy Ddc lap", "Quy Khang
ehien"... ma Bd CQu td' xa bpi va Bd Tai
ehinh phat ddng da dat dQpc nhieu kd't
qua, khdng chi gdp phan dap Qng kip
thdi vide chi tidu ca'p bach eho dan sinh
ma edn thd' hien Idng ydu nUdc, tinh than
doan kdt, nha't tri ciia toan dan, san
sang gdp cdng sQc va cua eai vao cdng
cudc bao ve ddc lap dan tdc, ciing ed'
ehinh quyen va xay dQng che' dp mdi. Vdi
nhQng quyet sach de khdi phuc nin tai
ehinh quo'c gia ciia Nguyin Van To' da
raang lai nhieu quyen ldi thie't thUc cho
ngudi dan, gdp phan xay dUng nin kinh

te ddc lap, tU chu, tao cd sd ha tang vQng
chic cho che dp nhan chii nhan dan.
'^^' H6 sd 01, Phong Phu Thu tu6ng, Trung tam lilu trfl
quo'c gia IH.
"-^> Lich sii Ddng bo Qudng Nam-Da Nang, tap 2, Nxb.
Da N i n g , 1990, tr.26

NHAN LUC KHOA HOC XA HOI

Q


DONG GOP CUA NGUYEN VAN TO TREN CUONG VI..
3. NhiJng quyet sach xa hoi hifcfng
de'n muc tieu xay diJng nen van hoa
mdi "dan toe, khoa hoc, dai chung"
Khdng chi ddng gdp vao phong trao
chd'ng nan ddi, khdi phue nen tai chinh
qudc gia, tren cUdng vi Bd trUdng Bp CQu
te' xa hdi, Nguyin Van Td' da cd nhQng
quye't saeh xa hdi dung din va phu hdp
de xay dQng nen van hda radi "dan tpc,
khoa hpc, dai chung".
De xay dQng ddi sd'ng mdi eho nhan
dan, cdng tae cQu te, y te', ve sinh phdng
benh cQng dupc chinh quyen nhan dan
ra't quan tam. Ngay 10-9-1945, Be
trudng Bd CQu te xa hdi Nguyin Van Td'
da ra Nghi dinh dat nguyen tie ve sQ
cQu te' xa hpi va lap mpt cd quan cQu td'

tai eac Sd y te' dia phudng'^^'. Ban Nghi
dinh khdng chi ndu rd each thQc cQu te'
eac nan nhan ca ve vat eha't va tinh
thin, ma cdn khuye'n khich cac nha bao
trd nhQ Bao Anh, Due Anh, Au Tri Vien,
nha hao trd san phu, nha te' sinh, Td'
bin, nha nudi day nghe eho ngudi tan tat
ung hd eung Chinh phu giup dong bao
nghdo. Kinh phi boat ddng eiia Hdi CQu
td' mpt phan do tien trd ca'p cua Chinh
phu, mdt phin do tidn lai hang nam cua
Ndng phd'ngan hang va Hdp tac xa.
Ngay 10-9-1945, Bp trQdng Bp CQu te'
xa hdi Nguyen Van To' da ra Nghi dinh
ve nguyen tic cQu te' xa hpi. Ban Nghi
dinh khdng ehi ndu rd each thQc eQu td'
cac nan nhan ca ve vat eha't va tinh
than, ma cdn khuye'n khich cac nha bao
trd nhu Bao Anh, Due Anh, Au Tri Vien,
nha bao trd san phu, nha td' sinh, Te
ban, nha nudi day nghe cho ngUdi tan tat
ung hd cung Chinb phu giQp ddng bao
ngheo. Kinh phi boat ddng cua Hpi CQu
td' mdt phin do tien trd ca'p cua Chinh
phii, rapt phan do tien lai hang nam cua
Ndng phd'ngan hang va Hdp tac xa.
Ve edng tae y td': Bd trUdng Nguyin
Q]

NHAN LUC KHOA HOC XA HOI

v a n To phoi hdp vdi Bd Y td' dua ra ehinh
sach dung din ve sxi dung lai dpi ngu
can bd y td' eiia chd' dd cu nham eai bidn
hp trd thanh nhQng cdng dan giup ich
eho che' dp mdi. Dong thdi, dng chi ro
nhiem vu Iuc nay la phai nhanh chdng
dao tao ngay dpi ngu can bp mdi nham
cung cap cho mang iQdi y td', tao didu
kien cho nd tie'p tuc boat dpng phuc vu
nhan dan. Bp CQu td' xa hpi va Bp Y te'
phdl hop vdi nhau ra nhieu chi thi ydu
cau cac benh vidn ldn nhQ Baeh Mai,
Yersin, Phu Doan... can cd nhilu edging
trong viec cQu chQa benh nhan nha't la
nhQng ngudi ngheo, ngudi khuyet tat,
cac thUdng, benh binh. Dac bidt, benh
vien Phu Doan d Ha Ndi da lap ngan
hang man dd truyin mau eho eac chid'n
si bi thQdng d ngoai mat tran. Dd'i vdi eae
tinh vung sau, vQng xa, nhQng vQng khd
khan cIn xay dQng va to chQc lai he
thd'ng benh vidn, ehu trpng phdng benh
hdn chQa benh. Dd'i vdi nhQng vung dang
bi nan ddi de dpa, mac dau thuo'c men
cdn thidu nhQng van chu trpng de'n cham
lo sQc khde cho nhan dan blng each tap
trung vao mdt so' viec nhu chd'ng dich
hach d Trung Bp, chd'ng sd't ret dinh ki
va tiem phdng ta cho hdn 40 van ngUdi d

Ble Bp.
De xay dQng ddi sd'ng mdi cho nhan
dan ddng thdi thQc hien nhQng chinh
sach xa hdi cd ldi eho dan ehung, Bd
trudng Bp CQu td' xa hdi Nguydn Van To'
da phd'i hdp vdi cac ban nganh khac
trong Chinh phu da hd trp nhau cung
xay dung mdt ddi sd'ng van hda mdi
nhQng nam sau dd. Sau tdng tuy^n cii
Qud'e hdi diu tien, dng trQng etf dai bilu
qud'e hdi vdi tU each la dai bid'u tinh Nam
Dinh. Ngay trong ki hpp thQ nha't Qudc

' " ' Viet Nam Dan Quob Cong Bao, so 2 rtsd'v R 70
1945. tr.27.
^ ^

Stf3-20ig


NGUYEN THI DUNG HUYEN
hpi ngay 2-3-1946, toan the dai bieu
nh§Lt tri blu ong lam TrQdng ban ThUdng
vu Quoc hpi (tQc Chu tich Qudc hpi ngay
nay). Trdn cUdng vi mdi, ong cung Chinh
phu ra Sic lenh thanh lap uy ban van
dpng ddi sd'ng mdi vaongay 3-4-1946.
Muc dich cua uy ban la van dpng nhan
dan thQc bidn can, kidm, lidm, chinh; bai
trQ hu tue, chd'ng lai cac nan nghien

rQdu, thudc phien va truyen ba vd sinh
thdng thQdng cho quan chung. Khlp ndi,
tQ cac thanh phd' dd'n cac tinh, huyen, xa,
cac cdng sd, cac doan the deu ed iiy ban
ddi song mdi. Mpt khong khi mdi, ddi
song tinh thin, he thong gia tri dao dQe
mdi, mpt nen van hda mdi dupc manh
nha, sang Idn din dan tQ thanh thi den
thdn que. NhQng truyen thd'ng td't dep
cua dan tdc Viet Nam da dQpc khdi day.
NhQng te nan xa hpi cu d i n d i n dQde
dly lui, nan trdm d p bid'n ma't ngay sau
Cach mang thang Tam. NhQng phong
tuc lac ban trong ma chay, cQdi hdi cung
dUdc giam bdt, nhilu ndi cdn tid'n hanh
xda hd hin. Nhieu hoat ddng xa hpi lanh
manh, trong sang tinh ngUdi va tinh
each mang dQpc khich Id, phat trien rpng
khlp ca nQdc.
Ketluan
Nguyin Van Td' la nha ydu nQdc, nha
each mang, ngQdi chid'n si kien trung eiia
cua each mang Viet Nam. Trong qua
trinh hoat ddng each mang, dng da dam
nhiem nhieu chQe vu quan trpng. O ba't
ki CQdng vi nao, dng cung diu trung
thanh, tan tuy, hd't Idng vi dan, vi nUdc,
cdng hid'n hd't tai nang va sQc lUe cua
minh. Vdi tU each la Bp trUdng d i u tien
cua Bp CQu te xa hdi; tuy thdi gian

khdng dai nhQng dng da cd nhQng ddng
gop quan trpng vao viec cung cd' va giQ
vQng ehinh quyen each mang ngay diu
thanh lap, day lui nan ddi lich sii, cd' vu

tinh t h i n each mang ciia nhan dan
ehuan hi cho cupe khang chie'n chd'ng
thQe dan Phap. Vdi tae phong nhanh
nhen, dQt khoat, gin gQi vdi nhQng
ngQdi lao ddng, dng da nhay ben, chu
dpng, sang tao, khdn kheo, dQa ra nhQng
quye't sach dung din, hdp li, sat canh
cung Chinh phii lai con thuyen each
mang vUdt qua mpi hiem ngheo. Hinh
anh mpt vi Bd trUdng gian di, xdng xao,
nhan hau, lan ldn cung dan van dpng
thanh lap "Hpi CQu ddi" cung Cbinh phu
va toan dan bao vd thanh qua each mang
trong nhQng nam 1945-1946 sd'ng mai
cung lich sxi dan tpc Viet Nam.
TAI LIEU THAM KHAO
1. Bdo COu quo'c, sd'ra ngay 11-9-1945,
Trung tam luu trQ qud'e gia III.
2. Bdo Ciiu qudc so' 132, ra ngay 3-11946, Trung tam iQu trQ qud'e gia III.
3. Bdo COu quo'c so' 140, ngay
12/1/1946, Trung tara lUu trQ qud'e gia IIL
4. Bdo Thanh nghi, so' 110, ra ngay 255-1945.
5. Cong bdo ndm 1945, so'1, Trung tam
lUu trQ qud'e gia IIL
6. Cdng bdo ndm 1945, so' 09, ngay 1711-1945, Trung tam luu trQ qud'e gia III.

7. Cdn^6do, so 12, ngay 1-12-1945.
8. Cong bdo ndm 1945, so' 13, Trung
tam iQu trQ quo'c gia III.
9. Dang Phong (2002), Lich su! kinh te
Viet Nam 1945-2000, tap 1, Nxb. Khoa hpc
xa hpi. Ha Ndi.
10. Hd Cha Minh (1995), Todn tap, tap
4, Nxb. Chinh tri quo'c gia, Ha Npi, 1995.
11. Ho sa 01, Phdng Phu Thu tQdng,
Trung tam Tu heu qud'e gia IIL
12. Lich sii Ddng bg Qudng Nam-Bd
Ndng, tap 2, Nxb. Da Ning, 1990.
NHAN LUC KHOA HOC XA HOI

^