Đặc điểm dân số và những vấn đề đặt ra đối với phát triển kinh tế xã hội ở miền trung hiện nay

Dac dilm dan so va nhfrng vSn d§ dat ra d6i voi
phat trien Idnh te - xa hoi 6* mien Trung hien nay
Ph^m Thj Ngpc Ha*

Tdm tat: Dua tten so lieu thdng k% v8 dan so ciia Tdng cue Thdng ke tir 2005 den
nay, bai viet khai quat mdt sd dac diem dan sd khu vuc mien Trung hi?n nay. Ket qua
nghien ciiu cho thay mien Tnmg la vimg cd quy md dan sd Idn, ty le gia tang dan so
thip han miic trung binh cua ca nudc, ca cSu dan so theo do tudi da budc vao "thdi ky
vang", CO cau gidi tinh dan sd can bang nhung ty so gidi tinh khi sinh lai dang mat can
blng nghiem ttgng. Tii thuc ttang nay bai vilt da phan tich va chi ra nhiing vin de anh
hudng tdi su phat trien kinh te - xa hgi d khu vuc mien Trung tir gdc do ca hgi va
thach thiic doi vdi cac lmh vuc nhu giao diic dao tao, he thdng y tl va cong tac cham
sdc sire khde, doi vdi van dl lao dgng, viec lam, nguon nhan luc va ddi vdi ca van dl
di dan.
Tir khoa: Dac diem dan sd; Phat triln kinh tl - xa hgi; Mien Trung; Co hgi va thach
thiicNgay nhan bai: 17/5/2019; ngay chinh sua: 4/2/2020; ngay duyet dang: 2/3/2020.

1. Dat van de
Cac hien tiigng dan sd ludn gan chat vdi ddi sdng ciia xa hdi. Van de dan sd hgc la
tim ra quy luat trong cac hien tugng sinh, chit, k i t hdn, ly hdn va di dan; cac yeu td anh
hudng tdi cac hien tugng dd va mdi quan he giiia cac hien tugng tten ddi vdi tang
trudng dan sd. Trong vai thap nien qua, dan sd miln Tmng da ed nhieu thay ddi can
ban. Tir mgt khu vuc cd ty suit sinh, ty suit ttr cao da chuyin sang ty suat sinh, ty suat
tii mirc tiilp bom. Ben canh do clu true tudi va gidi tinh dan sd cdn cho thdy cac van de
nhan khiu hgc da xuit hien nhu clu tnic dan so vang, gia boa dan sd... Nhiing bien
ddng v l ty le gia tang, co clu dan s6 ndi tren da dat ra nhu clu tat ylu can phai nghien
cim vl dac dilm dan sd miln Tmng hign nay, bi dd tim hilu nhirng ca hdi va thach thiic

' ThS. Hgc vien Chinh tri khu vuc III.

106 Nghien CLPU Gia dinh va Gio-i. Quyen 30, so 1, tr. 105-115

ma qua trinh dan sd ly da va se dem lai cho qua trinh phat triln kinh tl- xa hdi, phu hop
vdi nhu clu phat triln bin vtmg cua toan khu vyc va ca nudc.
Dua fren sd lieu ciia cac cudc Tdng dilu fra dan sd va nha d nam 2009, 2019 va sd
lieu hi Nien giam thdng ke cua Tdng cue Thdng ke ttong khoang 15 nam ttd lai day, bai
viet phan tich cac dac diem dan sd cac tinh miln Tmng va xem xet nhiing van de dat ra
ddi vdi phat trien kmh te - xa hdi d khu vyc miln Trung hien nay.
2. Dac diem dan so cac tinh mi^n Trung hif n nay
Cac tinh mien Trung dugc de cap ttong bai viet nay gdm 14 tmh trai dai ttr Thanh
Hda den Binh Thuan, thudc khu vyc Bac Trung Bd va duyen hai mien Tnmg, la mgt
frong sau khu vuc dia ly, kinh te, xa hgi ma Tdng cue Thdng ke phan chia lam don vi
khao satfrongcac cudc Tdng dieu tta dan sd, nha d (mudi nam mgt lan) va tir Nien giam
thdng ke hang nam. Thdi gian qua, dan sd khu vuc nay cd cac dac diem co ban nhu sau:
Quy mo ddn so l&n
Theo sd lieu cua Tdng dieu tta dan sd va nha d 01/4/2019, tdng dan sd cua khu
vyc mien Trung la 20.187.293 ngudi (chiem 21% dan sd toan qudc), dan sd khu vyc
nay ddng xep thii hai ca nudc, chi sau viing ddng bang sdng Hdng (22.543.607 ngudi,
chilm 23,4% dan sd toan qudc) (Ban chi dao dieu tta dan sd va nha d Tmng uong,
2019).
Cac tinh trong khu vyc mien Tmng cd quy md dan sd khac nhau. Thanh Hda la
tinh cd quy md dan sd Idn nhat vung, nam 2019 dat fren 3,6 trieu ngudi, thap nhat la
tinh Ninh Thuan vdi con sd cimg nam la 620 nghin ngudi (Ban chi dao dilu fra dan sd
va nha d Trung uong, 2019).
Ty le gia tdng ddn so thap hffn mirc trung binh cda cd nu&c
NIU nhu frong cac thap ky 80, 90 cudi thi ky XX, miln Tmng la vimg dit cd ty le
sinh va chet kha cao so vdi ca nudc thi den nay, ty le dd cd phin giam dang kl. Nam
1999, ty suit sinh thd cua vimg nay la 21,4%o, ty suit chit thd la 6,7%o, thi 10 nam sau
cac ty suit ndi tten da cd nhiing thay ddi, dac biet la ty suat sinh thd. Nam 2010, ty suit
sinh tho cua mien Trung la 16,9%o (giam so vdi ty le 17,l%o ciia ca nudc), eon ty suit

chit thd thi cao ban mgt it so vdi ca nudc, (7,l%o so vdi 6,8%o). Nhd cd ty le sinh thd va
chit thd giam nhieu tii 1999-2009 ma viing miln Tmng trong thdi gian nay da cd ty le
tang dan sd tu nhien' giam manh cdn 9,8%o (ca nudc la 10,8%o) (Ban chi dao dilu fra
dan sd va nha d Trung uang, 2009).
Din 2017, ty suit sinh thd ciia miln Trung tiep tiic giam (16,l%o) nhung lai cao
ban miic tiimg bmh ciia ca nudc kha nhilu (14,9%o). Day la khu vuc cd ty suit sinh thd
cao thii 3 ca nudc (sau Tmng du va miln nui phia Bac (18,6%o) va Tay Nguyen
' Ty le tang dan s6 ty nhien blng hieu s6 giua ty suat sinh th6 vcfi ty suat chet tho ciia dan s6 trong ky.


Pham Thi Ng9c HI 107

(17,0%o). Dilu nay cho thay, frong 7 nam tii 2010 den 2017, ty suit smh thd ciia ca
nudc va nhilu khu vyc giam rit nhanh thi ty suit nay d khu vyc miln Tmng giam
khdng dang kl. Ben c^h dd, mien Tmng ciing vin la viing cd ty suit chit thd kha cao
(7,2%o) so vdi miic trung binh cua ca nudc (6,8%o). Dilu nay the hien, xu hudng tang
dan sd ty nhien cua vung mien Trung cd the se la hien hiiu neu chiing ta khdng cd cac
chinh sach phu hgp ttong hien tai va tugng lai. Chinh vi ty suat sinh thd cdn cao nen ty
le tang dan sd tu nhien ciia mien Trung nam 2017 len den 9,l%o, cao hon bin ty le nay
cua ca nudc la 8,l%o (Tdng cue Thdng ke, 2017).
Trong nhieu thap ky qua, mien Trung ludn la vung cd ty le xuat cu cao hon ty le
nhap cu din den ty le di cu thuan^ cua vimg nay ludn ludn am. Trong thap ky 90 cua thi
ky XX, day la viing xuat cu dan sd Idn thir hai so vdi ca nudc va cd ty suat di cu thuan
tdi -30,2%o. Sd dl mien Tmng cd ty le nhap cu rat it, xuat cu cao la do, kinh te vung nay
cdn nhilu khd khan, su phat trien cua cdng nghiep ciing ban che, thien tai xay ra thudng
xuyen, mirc thu nhap thap nen da hinh thanh ddng xuat cu kha Idn den cac vimg kinh t§
phat triln, nhilu co hdi viec lam. Cac ludng xuat cu ciia mien Trung chu yeu den khu
vyc Ddng Nam Bd, khu vyc kinh tl phat trien nhat Viet Nam vdi mgt mang ludi day
dac cac khu cdng nghiep tap tmng d tii giac kinh te frgng diem gdm thanh phd Hd Chi
Minh, Binh Duong, Ddng Nai va Ba Ria - Viing Tau (phan Idn la lyc lugng lao ddng

phd thdng va lao ddng dugc dao tao). Tuy nhien, trong nhung nam gan day, ty le xuat
cu cua viing mienTrung da giam nhieu so vdi thdi gian tmdc. Nhung du cd giam thi ty
le xuat cu cua vung nay van ludn cao hon ban ty le nhap cu, dan den ty suat di cu thuan
cua khu vyc nay vin ludn cd gia tri am (nam 2017, ty suat di cu thuan cua khu vyc
Tmng Bd la -0,2%o).
Bang 1. Ty su4t di cir thuan phan theo vimg (%o)
VuDg kinh te - xa hpi

2005

2010

2017

Trung du va mien nui phia Bac

-0,4

-3,9

-1,1

D6ng bang song H6ng

-0,6

0,5

0,0

Bac Trung bo va duyen hai Mien trung

-2,6

-5,7

-0,2

Tay Nguyen

-0,2

-0,3

-0,7

Dong Nam Bp

7,2

19,9

5,6

D6ng bang song Curu Long

-1,8

-8,4

^,0

Ngudn: Sd li$u xii ly tir Nien giam Thdng ke 2017 (Tdng cue Thing ke, 2018).

^ Ty suit di cu thuIn la hieu s6 giua s6 ngirdi nhap cir va s6 ngucri xuat cu cuara6tdon yi lanh tho trong
ky nghien curu (thuong la mot nam lich) tinh binh quan tren 1000 dan ciia don vi lanh tho do.


108 Nghien ci>u Gia dinh va Gi6'i. Quyln 30, so 1, tr. 105-115

Nhu vay, mac du cd miic sinh cdn cao, miic tii tuong ddi cao, ty le tang dan sd ty
nhien^ ludn cao bon miic tmng bmh ciia ca nudc nhung lai la vimg cd ty le di cu thuSn
am nhilu nam, nen miln Tmng tCr 2005 frd lai day ludn la vimg cd ty le tang dan sd
chung'' thap hon miic trung binh cua ca nudc (xem sd lieu Bang 2). Day chinh la dac
diem ndi frdi khi khai quat vl gia tang dan sd khu vyc miln Tmng ttong giai doan hien
nay.
Bang 2. Ty le tang diin so phan theo viing (%)
Viing kinh tl -xa h$i

2005

2010

2017

Ca nudc

1,17

1,05

1,06

Tnmg du va miin nui phia BSc

1,1

0,94

1,2

D6ng b§ng song Hong

0,9

0,94

1,06

Bac Trung bo va duyen hai Mien trung

0,38

0,47

0,63

Tay Nguyen

2,23

1,53

1,49

Dong Nam bg

3,25

2,8

2,01

Dong bang song Ciru Long

0,63

0,32

0,41

Ngudn: Sd lieu xii ly tir Nien giam Thdng ke 2017 (Tdng cue Thdng ke, 2018).
Cff cdu ddn so theo dp tuoi dd bu&c vdo "th&i ky vdng"
So vdi ca nudc, mien Trung la khu vyc cd ca cau dan sd tuong ddi fre. Tuy nbi§n,
frong nhijng nam gan day, ti trgng fre em tir 0 den 14 tudi frong tdng sd dan cua vung
miln Trung da giam dang kl, tir 35,6% nam 1999 xudng cdn 28% nam 2009 (nhung
vin cdn cao ban so vdi miic tmng binh cua ca nudc la 25,6%) do miic sinh giam nhanh
frong thdi gian qua. Nhdm tudi 20-24 giam dot ngdt do xuat cu di hgc, lam an sinh sdng
d cac dia ban khac, 5 nhdm tudi tiep theo (25-50) cd ty le gan nhu dn dinh frong nhilu
nam qua.

Nam 2009, ty sd phy thudc fre (0-14 tudi) cua dan sd miln Trung la 39,0%, thip
hon nhilu so vdi miic trung binh cua ca nudc la 44,7%, ty sd phy thudc gia (60 tudi frd
len) la 11,4% (Ban chi dao dilu fra dan sd va nha d Tmng uong, 2009). Nbu vay, d thdi
dilm 1/4/2009, vimg miln Trung cd tdng ty sd phy thugc tuong doi thip, chi cd 50,4%
va tdng ty sd phu thugc nay cdn tilp tyc giam nhanh (do miic sinh giam) nen cac chuyen

3 Ty I? tang dan s6 t\f nhien la miic chenh l?ch giua so sinh va so chet so ven dan so trung binh trong ky
nghien cuu (thucmg la mot nam lich) hoac blng hieu so giua ty suJt sinh tho voi ty suit ch6t tho ciia dan
s6 trong ky.
" Ty le tang dan s6 chung (ty le tang dan so) la ty le ma theo do dan so duQC tang len {hay giam di) trong
mot thoi ky (thuang la mot nam ljch) do tang tu nhien va di cu thuan, dug-c bieu thi bang ty le phSti tram
so vai dan so trung binh.


Pham Thi Ng^c Ha 109

gia dan sd khing dinh, miln Trung da budc vao thdi ky dan sd vang vao nam 2010 (Bd
K I hoach va DIU tu, Tdng eye Thdng ke, 2011).
Mat khac, mien Trung la vung cd chi sd gia hda cao ban rat nhilu cac vimg kinh
tl - xa hdi frong ca nudc. Cu the, nam 2009, chi sd gia hda cua khu vuc miln Tmng la
38,7%, diing thii hai ca nudc, chi sau ddng bang sdng Hdng (47,7%), chinh thiic ttd
thanh vung cd xu hudng gia boa kha nhanh ttong ban dd chi so gia hda cua Viet Nam
(Ban chi dao dieu fra dan so va nha d Tnmg uong, 2009). Mudi nam sau, nam 2019, chi
sd gia hda cua khu vyc nay tang len 52,2%, cao ban rit nhilu miic tmng binh ciia ca
nudc (48,8%), la viing cd chi sd gia hda cao thii ba toan qudc, sau viing Ddng bang sdng
Ciiu Long (58,5%) va Ddng blng sdng Hdng (57,4%) (Ban chi dao dilu tra dan sd va
nha d Trung uong, 2019).
Cff cdu gi&i tinh ddn so cdn bang nhung ty s6 gi&i tinh khi sinh mh cdn bdng
nghiem trgng
Xet theo gidi tinh, co cau gidi tinh dan sd (sd nam/100 nii) cua miln Tmng kha

can bang va tirang duong vdi mirc trung binh cua ca nudc. Nam 2010, co clu gidi tinh
ciia miln Tmng la 97,9 (ca nudc la 97,8), nam 2017 la 98,8 (ca nudc la 97,5).
Tuy nhien, ciing gidng nhu nhiSu viing ttong ca nudc, thdi gian gan day, ty sd gidi
tinh ciiatteem mdi sinh d khu vyc miSn Trung cd su mat can bang nghiem ttgng.
Ty sd gidi tinh khi sinh dugc xac dinh bang sd tte emfraidugc sinh ra fren 100 tre
em gai ciia mdt thdi ky, thudng la 1 nam. Ty sd nay thdng thudng la 104 den 106 va
nhin chung rat dn dinh qua tbdi gian va khdng gian giiia cac chau luc, qudc gia va
chiing tdc ngudi. Bat ky sy thay ddi dang ke nao cua ty sd nay chech khdi miic smh hgc
binh thudng deu phan anh nhung can thiep cd chu y d mgt miic do nao dd va se lam mat
can bang ty nhien, de dga su dn dinh dan sd.
Sd lieu Bang 3 cho thay, d mien Tmng nhirng nam gan day, ty sd gidi tinh khi sinh
da gia tang lien tyc va ludn cao han mirc tmng binh cua ca nudc dan den tinhfrangmat
can bang ty sd gidi tinh khi sinh nghiem trgng. Nam 2010, ttong khi ty le befraifren100
be gai cua ca nudc la 111,2/100 thi d khu vuc miln Tnmg ty le dd la 114,3/100 (cao nhit
la ddng blng sdng Hdng vdi ty le 116,2/100); din nam 2016, ty sd nay d khu vyc miln
Trung va ca nudc khong dugc cai thien ma cdn cd xu hudng gia tang (mien Trung la
115,2/100 va ca nudc la 112,2/100). Sd Heu nay cho tiily nhiing quan ngai sau sic vl tinh
ttang mat can blng gidi tinh khi sinh d Viet Nam ndi chung va cac tinh thugc mien Tmng
ndirieng.Lua chgn gidi tinh tmdc sinh la nguyen nhan tryc tilp ciia hien tugng mat can
blng gidi tinh khi sinh, dilu nay phan anh tinh ttang bit binh ding gidi sau sac cdn tdn
taifrongddi sdng xa hgi.


110 Nghidn ciru Gia dinh va Giai. Quyln 30, so 1, tr. 105-115
Bang 3. Ty sh gioi tinh cua tre em moi sinh phan theo vung kinh te - sa hoi
(Don vi tinh: sd fre em frai/100 tre em gai)
Viing kinh tl-xa hoi

2005

2010

2016

Ca nuoc

105,6

111,2

112,2

Trung du va mien niii phia Bac

101,8

109,9

112,6

Dong bang song Hong

109,3

116,2

113,7

Bac Trung bp va duyen hai Mien trung

104,7

114,3

115,2

Tay Nguyen

108,5

108,2

117,3

Dong Nam bg

106,8

105,9

103,1

Dong bang song Cim Long

103,8

108,3

102,9

Ngudn: Tong cue Thdng ke, 2017.
Nhu vay, sau hon 10 nam thuc hien Phap lenh dan sd, biic tranh dan sd mien
Tmng da cd nhiSu thay ddi can ban. Mac dii quy md dan sd van tiep tyc tang song miic
sinh da giam rd ret. Hien nay v l co ban, dan sd mien Tmng da dat miic sinh thay the vdi
sd con tmng binh ciia mdi phy nii ttong do tudi sinh de la 2,03 con, it hon ba lan sd con
each day 50 nam. Tuy nhien, vdi sd dan xap xi 20 trieu ngudi, mien Tmng thyc sy la
khu vyc cd quy md va thii bac cao ttong ban dd dan sd qudc gia. Cimg vdi nhieu vung
frong ca nudc, dan sd mien Trung da budc vao thdi ky "dan sd vang" vdi uu the cd ty le
dan sd frong do tudi lao ddng chiem fren 50%. Ben canh dd, mien Tmng lai la vimg cd
tdc do dan sd gia hda nhanh, ty le mat can bang gidi tinh khi sinh kha cao va dac biet la
ttong nhilu nam ludn cd ty le di cu thuan am vdi ty le xuat cu cao. Nhiing dac dilm v l
dan sd ndi fren dang va se dem lai nhieu co hdi ciing nhu thach thiic cho miln Tmng
frong qua trinh phat trien giao dye va y te, dap img yeu cau phat trien ben viing cua toan
viing ndi rieng, ca nudc ndi chung.
3. N h i m g \kn dh flat ra doi vdi phat triSn kinh te-xa h6i d* khu v y c mi^n Trung
Boi v&i gido due ddo tgo
Vi ca hpi v l phia xa hdi, dan sd ttong dg tudi hgc tieu hgc va phd thdng co sd se
ngay cang giam. Vi till chat lugng giang day va hgc tap cd the timg budc dugc cai thien
thdng qua viec giam tai nhu giam ty sd giiia sd hgc sinh va sd giao vien cung nhu sd
lugng hgc sinh ttong mdi Idp bgc. Khi chi phi cho hai cap hgc ndi tren giam thi ngudn
lyc cd thi dugc tan dung cho cac chuong tiinh giao due d cap hgc khac. Ciing cin nhin
manh, nbu clu chi phi chung cho giao dye frong nhiing nam tdi se khdng giam ma vin
tilp ti^c tang vi cac chi phi cho bac tiimg hgc va cao dang, dai hgc se ngay cang chilm
ty ttgng Idn va thudng cao bon rit nhilu so vdi chi phi cho bac tilu hgc. Ban than cac
hg gia dinh it con hon va ddi sdng da dugc cai thien nen dieu kien dau tu cho giao due

1


Pham Th} Ngpc Hi 111

cung tdt hon, ty le fre em nhap hgc diing tudi tang, fre em bd hgc giam, ty 18 tre em gai
dugc den tmdng tang I8n.
Cimg vdi do, dan sd ttong do tudi lao ddng, dac biet nhdm tudi 15-30, tang I8n
Cling vdi qua trinh tai cau tnic nen kinh te vdi ddng gdp ngay cang nhilu cua khu vuc
cdng nghiep va dich vy se tao ra nhu cau Idn ve dao tao nghe cho cac nganh nay nhiing nganh hign thieu rat nhieu nhan cdng da qua dao tao va cd tay nghi. Ndi each
khac, day la co hgi vafrachnhiem Idn cua dao tao nghe cho mgt luc lugng lao ddng ddi
daa ttong thdi gian tdi.
Cudi cung, ty le ngudi cao tudi cd trinh do hgc van nhat dinh da tang len va mirc
dg giao dye cung cao hon nen viec khuyen khich ngudi cao tudi cd ky nang, kinh
nghiem nghe nghiep ciing tham gia dao tao thi he tte se tao dugc hieu img tich eye
frong xa hdi.
Cdc thdch thicc ve gido due ddo tao, dd la he thdng giao due ngay cang md rgng
ve pham vi va chuang trinh dao tao nhung van cdn cd sy khac biet rat Idn ve kha nang
tiep can giua cac nhdm dan sd: giau/ngheo, thanh thi/ndng thdn, dan tgc Kinh /cac dan
tdc thieu sd...
Ket qua giao due van cdn thap va chua dam bao yeu cau hien nay cua xa hdi. Ty
le lao ddng da qua dao tao chuyen mdn ky thuat cua khu vuc mien Tmng cdn thap, mdi
chi dat 22,7% (ca nudc la 23,1%); ttong do, chi cd 9,4% lao ddng dugc dao tao d trinh
do dai hgc ttd len (ca nudc la 10,6%) (Ban chi dao dieu fra dan sd va nha d Tmng ucmg,
2019).
Dau tu cho giao dye cd hieu qua chua cao va chua dung ttgng tam. Mac du chi tieu
cho giao dye tang dang ke ttong thdi gian gan day nhung hau bet la danh cho viec chi tieu
thudng xuyen nhu luong, tiln cdng va xay dung va quan ly, chua thuc su chufrgngden
viec thay ddi ndi dung dao tao va tao mdi tmdng hgc tap. Dau tu cho nghien ciiu (ca co
ban va img dung) cdn qua mdng va dan trai dan den sd lugng san pham nghien ciiu thi
nhilu nhung bam lugng khoa hgc va kha nang ap dyng thuctienthi qua it.
Boi v&i he thongy te vd cong tdc chdm sdc sii-c khoe
Vi ca hpi ddi vdi he thdng y tl va cdng tac cham sdc sire khde tbi hien nay dan sd
miln Tmng da va dang dat dugc miic sinh thay thi, ty le fre em giam manh nen se cd

nhilu ngudn luc ban ttong viec nang cao chit lugng cham sdc y tl cho tre em, dac biet
la viec giam ty le suy dinh duong, ty le chet tre so smh va tte em. Nhiing nhan td nay se
giiip cai thien chit lugng siic khde dan sd tuong lai.
Cac hg gia dinh vdi quy md gia dmh it con se cd co hgi tap tnmg ngudn lyc dau tu
cho nhilu ITnh vuc, nhu clu cua ddi sdng, ttong do cd nhu clu kham chiia benh, cham sdc
siic khde, nang cao chit lugng cudc sdng. Dan so tre ciing cd co hdi tilp can vdi cac dich


112 Nghien CLPU Gia dinh va Gi6i. Quyen 30, s6 1, tr. 105-115

vu y tl tdt hon do ngudn luc ciing dugc tap tnmg nhilu hon vao linh vuc nay khi ty le dan
sd fre em giam xudng.
Dan sd trong do tudi lao ddng tang len, nlu bg phan dan sd nay khde manh ve the
lyc va tri lyc thi dd se la ngudn tiet kiem chi tieu y tl Idn cho nin kinh tl.
Ve cdc thdch thicc, chat lugng dich vu y tl va cham sdc siic khde chua dap iing nhu
can ngay cang cao cua ngudi dSn, chua ddng deu giua cac khu vyc va cac nhdm dan cu.
Dich vy y te khdng dugc cung img mgt each diy du va cdng blng giiia cac nhdm thu
nhap. Ngudi ngheo de tdn thuang vdi benh tat, nhung lai cd it kha nang tilp can vdi cac
dich vu y te va thudng chi tiep can dugc vdi cac co sd y te cap xa vdi co sd ha tang va
chit lugng dich vy thap. Trong khi dd, cac hg gia dinh giau cd co hgi nhieu honttongtiep
can cac dich vu y tl, sir dung nhieu ban khoan chi tieu cdng cdng cho y te.
Phat triln gay d nhilm mdi tmdng he lyy nang ne den siic khde va van de di tat
bam sinh.
Siic khde sinh san da cai thien nhung van cdn nhieu thach thiic dac biet ty le
nhiem HIV cdn cao, ty le nao pha thai cd xu hudng ngay cang gia tang va chua dugc
quan tam diing mirc.
Tinh ttang suy dinh duong tte em d mien Trung van cdn Idn, nhat la d vimg mien
nui, vimg sau, xa, vimg dong bao dan tgc thieu sd va ttd thanh thach thiic Idn vdi chat
lugng ngudn nhan luc va phat trien. Day la thach thiic rat Idn ddi vdi viec phat trien
ngudn nhan lyc cho cac viing nay khi mien Tmng dang nd lyc giam bdt khoang each

phat trien giiia cac viing mien.
Xu hudng va nguyen nhan chet thay ddi nhanh chdng chuyin tu cac benh tmyin
nhilm sang cac benh man tmh, chet do tai nan giao thdng gia tang, cac benh nhu ung thu,
huyit ap, tilu dudng, tim mach... dang cd xu budng tte hda.
Ddi vdi vdn de lao dpng, viec lam vd ngudn nhdn luc
Vi CO hpi, dd la sy bien ddi co cau thi ttudng lao dgng ciing dy bao dan sd cho
thiy quy md lyc lugng lao dgng miln Trung se tilp tyc tang trong thdi gian tdi. Trong
giai doan 1996-2005, luc lugng lao dgng tang vdi tdc do tnmg binh 2,3%/nam, dy bao
lyc lugng lao dgng mien Tmng se tilp tuc tang trong giai doan 2011-2020 vdi tdc do
trung binh xip xi 2%/nam vdi sd lao ddng mdi gia nhap thi tmdng lao ddng gin 1 trieu
ngudi/nam. Kit hgp dy bao dan sd cua Tong cue Thdng ke (2009) cho thiy, nhdm lao
dgng tre tudi se chilm ty le Idnfrongluc lugng lao dgng nen hai thap ky tdi day se la co
hgi tdt cho miln Tmng phan cdng lao ddng vao cac nganh ttong nen kinh tl.
Vdi mdt lyc lugng lao ddng cd ky nang tiem nang, mien Tmng cd thi tham gia
vao chudi san xuit khu vyc va toan clu ttong mdt sd nganh san xuit vdi vai trd la ddi
tac san xuit. Lyc lugng lao dgng Idn va neu cd ky nang se giup mien Tmng tham nhap
nhanh ban va sau ban vao nin kinh tl khu vyc va toan cau. Xuit khiu lao dgng dugc


Phaim Thj Ng9C Hi 113

dao tao, CO ky nang nghi nghiep tai cho hoac sang nudc khac la kenh quan ttgng dl
tiiyc hiSn chinh sach lao dgng ttong thdi gian tdi.
Trong dilu kien dan sd ttong do tudi lao dgng tang nhanh hon tdc do tang dan sd
ngoai dd tudi lao dgng, khu vyc mien Tnmg cd the tan dyng triet dl lgi tiic dan sd vang
nlu ty Ig tham gia lyc lugng lao dgng ciia dan sd dat raiic cao va dn dinh.
Ty le lam viec cua ngudi cao tudi d mien Tmng kha cao, nhit la dan sd ttong do
tudi can sau tudi ve huu chinh thiic (60-65 ddi vdi nam, va 55-59 ddi vdi nii). Do dd,
khu vuc nay cd thi su dyng dugc ngudn nhan luc cd kinh nghiem va ky nang nay dl
tiep tuc ddng gdp cho nen kinh te.

Ve thdch thicc, lyc lugng lao dgng ciia mien Tmng rit ddi dao nhung thilu nhilu
lao dgng cd ky nang quan ly va tay nghe cao. Hien nay, phin Idn lao ddng miln Tmng
van chua qua dao tao (chiem den 77,3%) (Ban chi dao dieu fra dan sd va nha d Tmng
uong, 2019). Vi ly do nay ma hien nay lao dgng gian dcm vin chilm da sd va giam
cham frong thap ky qua, ttong khi lao dgng trong ITnh vyc quan ly hoac linh vyc yeu
cau chuyen mdn ky thuat bac cao hoac bac tmng chilm ty le nhd va ciing khdng thay
ddi dang ke.
Ty le tham gia luc lugng lao dgng va ty le lao ddng cd viec lam giiia nam gidi va
nii gidi cd sy khac bift, chu yeu la do co hgi khdng nhu nhau va bat binh dang gidi tten
thitiirdnglao dgng.
That nghiep tam thdi chiem ty trgng Idn do thieu viec lam thich hgp va ddi tugng
cd ty le that nghiep cao nhat thudng la nhdm dan sd d do tudi cd siic khde lao ddng tdt
nhat, nhung ciing la nhdm cd xu hudng tieu dimg cao. Dang chii y, ty le that nghiep cua
thanh nien khu vuc mien Trung kha cao 2,14% (ca nudc la 2,05%), nhat la khu vyc dd
thi (3,38%) (Ban chi dao dilu tra dSn sd va nha d Tmng uong, 2019) va day la hien
ttang bao ddng ve siic ep viec lam cho thanh nien. Ben canh van de that nghiep, tinh
trang thieu viec lam cung cd xu hudng tang len theo tbdi gian.
Boi v&i vdn de di ddn
vi ca hpi, di dan d khu vyc miln Tmng cd ca hai chieu nhap cu va xuit cu. Chiiu
nhap cu khdng nhieu, chu ylu la tap tmng vao cac do thi, thanh phd Idn la tmng tam
kinh tl, chinh tti cua tinh va khu vuc nhu thanh phd Vinh, Hui, Da Nlng, Nha Trang...
Ngugc lai, chiiu xuit cu cua miln Tmng nhu tren da de cap, chiem ty le rat Idn trong
nhieu nam. Noi nhap cu cua da sd ngudi tir viing BIC Tmng Bg va Duyen hai mien
Trung xuit cu trong vdng 5 nam hirdc thdi dilm dilu tra 01/4/2019 la viing Ddng Nam
Bd (Ban chi dao dilu tta dan sd va nha d Tmng uong, 2019). Vi vay, miln Tmng la
viing cd ty le xuit cu cao (chi rieng Da Nlng la ludn cd ty le di dan thuan duong, cac
tinh cdn lai cua viing deu cd ty le di dan thuan am).


114 Nghien CLPU Gia dinh vaGiwi. Quyen 30, s 6 l , t r . 105-115

Ngudi di cu ndi chung va d khu vyc miln Trung ndi rieng cd ddng gdp Idn cho sy
phat ttiln kinh tl d noi din, gdp phin xda ddi, giam ngheo d noi di. Ben canh dd, ngudi di
cu thudng la nhiing ngudi cd siic khde, nhanh nhay, nang ddng, chiu thuang chju khd va
khdng it trong sd hg da dugc dao tao vl hgc vin, chuySn mdn ky thuat. Nlu sau mgt thdi
gian lam viec, tich liiy kinh nghiem, tri thiic d nhiing trung tam kinh tl, van boa Idn, neu d
que huong hg - khu vyc mien Trung cd dilu kien tdt vl viec lam, kinh tl, xa hgi... rat cd
the hg se mang kien thiic, kinh nghiem ay ve sinh song, lam viec, phuc vu que huong.
Vi thdch thuc, ngudi di cu phai ddi mat vdi nhieu khd khan, thach thiic, nhu khd
khan vl nha d, viec lam, hdi nhap ldi sdng... Hien nhu cau nha d cua ddng ngudi nhap
cu vao cac thanh phd miln Trung kha Idn. Nhieu ky tiic xa danh cho cac sinh vien dang
theo hgc tai cac tmdng cao dang, dai hgc d cac thanh phd Vinh, Hue, Da Nang, Nha
Trang... ciing da dugc xay dung nhung van chua dap iing bet nhu cau cua cac sinh vien
xanha.
Ben canh dd, hang frieu lao dgng nhap cu dugc thu hiit vao cac khu cdng nghiep
va tren 90% sd nay phai thue nha trg, chi khoang 5%-7% la dugc sdng frong cac nha d
do doanh nghiep xay dung dang hoang, sach dep. Sd ngudi dang ky hg khiu noi nay, cu
tni noi khac ngay cang Idn. Ddi vdi ngudi di cu chi cd dang ky tam tni, khdng cd hd
khiu se gap khd khan vl nha d, hgc tap, hgc nghe, chiia benh va cac giao dich dan sy
khac.
Ngoai ra, la khu vyc cd ddng xuat cu cao nen mien Trung cdn phai ddi dien vdi
mdt thach thiic khac dd la tinh trang chay mau chat xam. Rat nhieu sinh vien, tri thiic
cua miln Tmng sau khi hgc tap tai thanh phd Hd Chi Minh, Ha Ngi hoac nudc ngoai da
d lai sdng va lam viec noi dat khach, trong do cd ca nhiing ngudi da di hgc bang hgc
bdng uu dai nhan tai cua dia phuong. Sd di cd tinh trang nay la do kinh te, xa hdi mien
Tmng du cd nhilu tiem nang nhung van chua phat trien manh, chua that sy frd thanh
diu tau kinh tl cua ca nudc nhu thanh phd Hd Chi Minh, Ha Ndi, Binh Duong, ngudn
cung viec lam, viec lam tdt, cd thu nhap dn dinh khdng nhilu...
4. Ket luan
Tdm lai, tir dac dilm dan s6 cimg nhirng ca hdi va thach thiic ddi vdi qua tiinh

phat triln bin viing kinh tl - xa hgi ciia khu vyc miln Tmng ndi fren, that su rit cin
nang lyc hoach dinh va dilu hanh chinh sach tu cac nha lanh dao ciia cac tinh, thanh d
miln Tmng. Trong qua trinh hoach dinh va dilu hanh chinh sach phat ttiln toan dien,
bin vung ciia cac dja phuong, cin nhit quan trong nhan thiic va hanh ddng, cac chinh
sach dan sd phai dugc Idng ghep frong mgi chien luge phat trien kinh tl ~ xa hdi. Cd
nhu tbi, cac vin dl dat ra tu dac dilm dan sd ddi vdi co hgi va thach thirc ndi fren ciia
khu vuc mdi dugc giai quyit triet dl, ddng bd dem lai chat lugng cao cho dan sd, dl dan
sd tiiuc su la ddng lyc cua sy phat triln toan dien, bin viing cua tiing dia phuong va
toan khu vuc miln Tmng.

^


Pham Thj Ngoc m 115
Tki li§u trich d i n
Ban chi dao dilu tta dan sd va nha d Tmng uong. 2019. Kit qud Tong dieu tra ddn sd, nhd
d th&i diim 0 gi& ngdy 01 thdng 4 ndm 2019. Nxb. Thdng ke.
Ban chi dao Tdng dilu tta dan sd va nha d Trung uong. 2009. Tdng dieu tra ddn sd vd nhd
& Viet Nam ndm 2009 Ket qud todn bp. Nxb. Thdng ke.
Bg K I hoach va D I U tu, Tdng cue Thdng ke. 2011. Tdng dieu tra ddn so vd nhd & Viet Nam
2009: cdu true tudi-gi&i tinh vd tinh trgng hdn nhdn cua ddn sd Viet Nam. Ha Ndi.
Tdng cue Thdng ke. 2017. Niin gidm thdng ke 2016. Nxb. Thdng ke.
Tdng cue Thdng ke. 201%. Nien gidm thdng ki 2017.'Nxh. Thong ks.