Những khó khăn của lao động nữ việt nam ở các doanh nghiệp trong quá trình hội nhập

N G H I E N C O O THU'C NGHIEM - KINH NGHlEM

NHCTNG K H O K H A N CUA L A O DONG NlT VIET NAM

d CAC DOANH NGHIEP TRONG QUA TRINH HOI NHAP
Doan Phirtnig Thuy
Tom tdt: Trong nhihig ndm qua, cung v&i su phdt tnen kinh ti - xd hdi. co cdu kinh ti Viit Nam
phdt trien theo huong cdng nghiep hda, hien dai hda, so lao ddng nir dang Idm viic a cdc doanh
nghiep cdng nghiip ngdy cdng tdng. Tinh din thdng 12/2016 cd nu&c cd 325 khu cdng nghiep dugc
thdnh lap v&i 2.989.613 lao ddng, trong do 1.188 291 lao ddng nir (chiem 63%), mdt sd nganh nhu
da gidy, dit may, chi biin thuy sdn cd doanh nghiip ty le nir chiem t&i 80 - 90%. Tuy nhien, trong
bdi cdnh hdi nhdp lao ddng vd viic Idm, d&i sdng ciia dai bd phgn lao dgng nd vdn cdn nhiiu khd
khdn (cdng viec khdng dn dinh. ty le that nghiip cao, tien luang vd thu nhdp thdp, bdt binh ddng
trong tiep cdn an sinh xd hdi...). Bdi viet phdn tich nhimg khd khdn cua lao ddng nd Viit Nam dang
lam viic a cdc doanh nghiep trong qud trinh hgi nhdp, qua dd niu lin mdt sd vdn di hdm y chinh
sdch cho vdn di lao ddng nd & Viet Nam.
Tir khda: Lao ddng nir; doanh nghiip: hdi nhdp; viic lam; thu nhdp.
Mo* dau
Lao dgng, viec lam la mgt van de kinh te - xa
hgi thu hiit nhieu su quan tam ciia hien nay d nude
ta Qua trinh doi mdi kinh te da tao nhieu co hgi dl
tang dau tu cho phat trien san xuat bang nhieu
nguon von trong va ngoai nude Nhieu loai hinh
doanh nghiep tit von nude ngoai, lien doanh, von
tu nhan da phat tnen nhanh chong. Trong boi canh
CO cau kinh te, ca cau nganh nghe da cd thay ddi
quan trgng tao co hdi cho viec thu hiit lao dgng,
tao ra su phan cong lao ddng xa hgi radi. Tinh den
thdi diem Oh ngay 1/4/2019, quy mo dan so Viet
Nara da dat 96,2 trieu ngudi, ty le tang dan sd binh
quan uong 10 nara la 1,14%/nam. Vdi tic do tang

dan sd hang nam nhu vay, Viet Nam dang co them
hang uieu ngudi den tuoi lao dgng cd nhu chi vl
viec lam. Ty le that nghiep trong do mdi lao dgng
cua Viet Nara la 2,19%; so ngudi that nghiep dai
ban (12 thang trd len) chiera 34,93% tong so ngudi
that nghiep. So ngudi co nhu can tim viec lam la
14,4 nghin ngucri, Uong do, lao dgng nu co nhu cau
tim viec la 6,8 nghin ngudi (47,0%), tang 4,6 nghin

ngudi, gap 3 lan so vdi quy 1 nam 2018 (Bg Lao
dgng - Thuang bmh va Xa bdi va Tong cue Thong
ke, 2018).
Ben canh do, qua trinh sap xep, canh tranh
trong CO che thi trudng ciing da loai bo hoac khong
chap nhan mgt sd lugng dang ke lao dgng khong
cd kha nang thich iing, dap ung vdi nhu cau ciia thi
trudng lao dgng trong boi canh ciia nin kinh tl
chuyen ddi hien nay. Su thay ddi co chi kinh tl tuy
CO tien bg, nhung con cham chap va dat ra nhilu
van de can giai quyet, do la van dl viec lara va
nhiing dieu kien lao dgng, lam viec ciia ngudi lao
dgng, dac biet la nhdm lao ddng nii Uong cac
doanh nghiep trong qua trinh hgi nhap.
Bang ngudn sd lieu tit kit qua Dilu Ua Lao
dgng - Viec lam nam 2016 ciia Ting eye Thing
ke; dilu Ua ciia Vien Khoa hgc Lao dgng va Xa
hdi (1998-1999) va Tdng lien doan Lao dgng Viet
Nam (tir 2012 din 2017), bai viet se phan tich
nhung kho khan ciia lao dgng nii Viet Nam trong
cac doanh nghiep hien nay.

P H A T T R I E N B E N V O N G V U N G Q U Y E N 9, S 6 4 (12/2019)


Doan Phinmg Thuy
1. Mgt vai net ve thuc trang lao dgng nu
hien nay
Lao dong nii ludn la luc lugng quan trgng tham
gia vao thj trudng lao ddng va gop phSn thiic dSy
su phat trien cua xa hgi. Hien nay, lao dgng nii
chilm gan 50% trong tdng so luc luong lao ddng
ciia ca nude (Tdng eye Thing ke, 2017). Lao dgng
nir Viet Nam tham gia trong hau het cac ITnh vuc
cua nen kinh te qudc dan, dac biet, d mgt sd
nganh, mgt sd linh vuc, mang tinh chat dac thu, sd
lao dgng nii chiem ty le "ap dao" so vdi nam gidi.
Lao dgng nii chiem tren 70% luc lugng lao dgng
ciia cac ngimh xuat khau chinh nhu: det may, da
giay, dien tir; 64% lao dgng Uong cac khu cdng
nghiep. Cd khoang 7,8 trieu lao ddng nii dang lam
viec trong khu vuc phi chinh thirc vdi dieu kien lao
dgng khong dam bao. Ty le lao dgng nii Uong khu
virc phi chinh thiic phai lara cong viee dl bi tin
thuang len tdi 59,6%, cao hon nhilu so vdi muc
31,8% cua lao dgng nara Uong khu vuc nay. Lao
dgng nu dang d vj the thap han nam trong ca cau
viec lam Phu nii chi chiera 26,1% cac vi tri lanh
dao, nhung lai ddng gop tdi 52,1% nhdm lao dgng
gian don va 66,6% lao dgng gia dinh. Dieu dd cho
thay van cdn rat nhieu rao can doi vdi phu nu trong

viec tiep can cac ca hgi phat trien nghe nghiep so
vdi nam gidi (Mnet, 2018).
Theo CO can lao dgng that nghiep giira lao
dgng nam va lao dgng nii, thi ty le lao dgng nii thit
nghiep cd thap hon nara chiit it, ty le nay la 44,9%.
Tuy nhien, theo trinh do dugc dao tao thi lao dgng
nil CO tdi 57,3% sd ngudi that nghiep d nhom lao
dong "chua qua dao tao" va 50,2% Uong nhom "da
dugc dao tao nghe/chuyen nghiep". Dac biet, ty
trgng lao dgng nu trong nhom that nghiep cd trinh
do dai hgc len tdi 55,4%. Dieu nay cho thay kha

Nhirng kho khan cua lao dpng na...
nang tiep can viec lam doi vdi lao ddng nii kho
khan ban nam d hau het mgi nhom trinh do, dac
biet d nhom thap nhat va nhdm cao nhat. Lao dgng
nir ciing phai lam viec Uong dieu kien tdi te han
lao dgng nam. Ngoai ra, trong khu vuc doanh
nghiep dau tu nude ngoai, lao dgng nam cd ty le ky
hgp ddng lao ddng khdng xac dinh thdi han len tdi
73,91% trong khi vdi lao dgng nii chi la 67,67%
(Mnet, 2018).
Dii CO cung trinh do, vi Ui cdng viec nhu nara
gidi, thu nhap ciia lao dong ntr Viet Nam luon thap
hon. Thu nhap thap chinh la mgt nguyen nhan
quan trgng khien phy nii phai lua chgn nhirng cdng
viec CO dieu kien lam viec tdi te hon, thdi gian lara
viec dai han de nang cao thu nhap. Tnmg binh, thu
nhap ciia lao dgng nij thap han nam gidi 10,7%,
nhung su chenh lech nay cang d cac nhdm trinh do

cao han thi ty le cang cao hon. Nam 2016, thu
nhap ciia lao ddng nii chua qua dao tao chi thap
hem nam cimg trinh do la 8,1% nhung chenh lech
nay len tdi 19,7% d nhdm Uinh do dai hgc tia len
(Tong eye Thong ke, 2017).
Trong bdi canh dat nude cdn ngheo, ty le lao
dgng ndi chung va lao dgng nii noi rieng qua dao
tao chinh quy con rat han che, chua theo kip dugc
su phat trien ciia khoa hgc cong nghe cita khu vuc
ciing nhu cua the gidi. Ty Ugng lao dgng co viec
lam chua bao gid di hgc chiem 3,4% uong ting sd
nguiri CO viec lam, trong do nii chiem ty le cao hgn
nam (61,4%). Gan mgt phan ba so lao dgng uong
nen kinh te da tot nghiep trung hgc co sd (29,5%).
Sd lieu cho thay, d cac trmb do hgc vin thip (tir
chua bao gid di hgc cho den tdt nghiep tieu hgc)
thi nii chiera sd ddng hem nam, my nhien cang d
cac trinh do cao thi nam lai chiera so dong ban nii
(Tdng cue Thing ke, 2017).

Bang I: CO CAU LAO DQNG CO VIEC LAM THEO TRINH DO HOC VAN (%)
Trinh dO hoc van
T6ng sd
Chua di hoc
Chua tot nghiep Tieu hpc
Tot nghiep Tieu hoc
Tot nghiep Trung hoc co sa
Tot nghiep Trung hoc pho thong
Co trinh dp chuyen mon ky thuat

Tong so
100,0
3,4
10,4
23,1
29,9
12,7
20,6

Ngudn: Tdng cue Thdng ke (2017).
PHAT TRltN B£N VU'NG VONG QUVeN 9, SO 4 (12/2019)

Nam
100,0
2,6
9,4
22,8
29,5
12,7
23,0

Nir
100,0
4,3
11,3
23,4
30,3
12,7
18,0

%Nir
48,5
61,4
53,1
49,2
49,2
48,5
42,4


NGHIEN CLfU THl/C NGHIEM - KINH NGHIgM

Bilu 1: CHENH LECH THU NHAP CUA LAO DONG N f THEO N H O M TRINH DO (%)

aiUU

Chua qua
dao tao

Day nghe

Trang cap
chuyen
nghiep

Cao d5ng

Dai hoc trd
len

Chung

Ngudn: Tdng cue Thdng ke (2017).
Khdng chi tham gia vao thi trudng lao dgng
vdi t u each la ngudi lao dgng, lao dgng nii con
tham gia vao cong tac quan ly, lanh dao. Mac dii
chi sd Phat trien gidi ciia Viet Nara cho thay, Viet
Nam dat dugc tien trien trong thu hep khoang each
bat binh dang gidi, nhung trong linh vuc tham gia
va lanh dao ciia phu nii nii, ty le lanh dao nu trong
khu vuc nha nude cdn thap
Ve tham gia ciia phu nu trong Quoc hgi, ty le
nii dai bieu Qudc hgi hien nay thap nhat ke tir nam
1997 (UNDP, 2012). Viet Nam hien nay da phe
chuan va ky ket tat ca cac cong udc va chuong
trinh qudc te, trong do keu ggi cac qudc gia nang
cao so lugng lanh dao nii. Cac van kien quoc gia
da dat ra rayc tieu, xac dinh trach nhiem va cung
cap ngan sach. Day la cac bien phap phii hgp vdi
cac cdng udc va thuc tien quoc te. Tuy nhien, phan
tich khung phap ly cho thay, mdt sd ehi tieu chua
do ludng dugc va cac bien phap dam bao thuc thi
chinh sach cdn han che. Viec khong dat dugc chi
Ueu ciia chinh phii la ket qua ciia mdt sd cac nhan
td the che va thai do, nhu cac quy dinh chua phii
hgp, thieu cac bien phap thuc thi cac chinh saeh
hien tai va anh hudng cua cac nhan to van hoa, su
bat binh dang gidi, cung nhu cdn co tinh trang de
cao vai tro doi vdi nam gidi. Ben canh do, phu nii'
trong khu vuc nha nude phai doi mat vdi cac thach

thirc lien quan den quy dinh tuoi tham gia tap

huan, boi dudng va tudi huu sdra ban nam nam so
vdi nara gidi.
Trong Dang Cong san Viet Nam, ty le dang
vien nii tang cham va mdi dat 3 3 % vao nam 2010.
Ty le dai bieu nii cao b a n d cap dia phuang, tuy
nhien it c6 tien trien giiia cac nhiem ky va chi tieu
3 0 % dai dien nii vao nam 2011 chua dat dugc, mac
dii trong boi canh chinh phii Viet Nam da ap dung
nhieu chinh sach, chien luge va chuang hinh tiln
bg ve su tham gia va lanh dao cua phu nu (UNDP,
2012).
0 cac doanh nghiep true tiep san xuat kinh
doanh. phy nii da nam dugc vi tri lanh dao chu
chdt. Theo nghien ciiu mdi nhat ve "Phu nii trong
kinh doanh" do Grant Thomton thuc hien, ty le cac
doanh nghiep tren toan cSu co it nhit mot phu ntr
tham gia dgi ngu lanh dao dat mirc 87%, tang 12%
so vdi nam 2018. Tai khu vuc chau A, ty le phy nii
tham gia trong ban lanh dao cip cao ciia cac doanh
nghiep thugc nhom kha cao tren t h i gidi. Viet Nam
CO ty le nii lanh dao c4p cao diing thir hai chau A
vdi ty le khoang 36% (diing sau Philippines vdi
37,46%). Theo nghien ciiu g^n day ciia mgt t l
chiic quoc t l tai Viet Nara,thi b i n vi tri hang d i u
thudng duac phu nii dam nhan trong doanh nghiep
la Giam d i e tai chinh (36%); Giam d i e dilu hanh
(30%); Giam doc nhan sir va Giam d i e marketing
la 2 5 % ( T I chtic Grant Thorton quIc tl, 2017).

P H A T T R I E N B S N V O N G V O N G QUVeN 9, SO 4 (12/2019)


Nhftng kho khan cua lao d$ng nir...

fioan Phiiimg Thiiy
Nhirng con so tren day cho thay, tuy so lao
ddng nii lara can bg lanh dao tuy chua nhieu so vdi
nam gidi, nhung ngay cang co nhiing gia tang va
neu so vdi nhieu nude trong khu vuc va Uen the
gidi, ty le nay ciing khdng phai la nhd.
Trong giai doan cdng nghiep hda, hien dai boa
hien nay d Viet Nam ciing vdi su phat trien ciia
nen kinh te thi trudng va cac chinh sach cua Dang
va Nha nude da tao cho lao dgng nii ngay cang cd
nhieu ca hdi hon de tu khang dinh minh Uong thi
trudng lao dgng va hgi nhap.
2. Nhihig kho khan cua lao d^ng nir d cac
doanh nghiSp trong thcri ky hdi nh^p
1.2. Mgt so vdn de vi dai sdng vd Idm viec cua
lao dgng nir & cdc doanh nghiep
1.2.1. Viec lam vd thu nhap
Trong nhiing nara qua, cimg vdi su phat Uien
kinh te - xa hgi cua dat nude, ca cau kinh te phat
trien theo hudng cdng nghiep hoa, hien dai hda, so
lao dgng dang lam viec trong cac doanh nghiep
cong nghiep ngay cang tang. Theo s6 lieu thong
ke, tinh den thang 12/2016 ca nude co 325 khu
eong nghiep (KCN) dugc thanh lap vdi 2.989.613

lao dgng, trong dd 1.188.291 lao dgng nii (63,0%),
mgt sl nganh nhu da giay, det may, che bien thuy
san cd doanh nghiep ty le nii chiem tdi 80% den
90% (Van kien Dai hdi Dang Cong san Viet Nam
lln thir XII).

(16,8%); 21 -25 nam (13,3%) va Uen 25 nam chiem
5,5% (Ban Nu cong Tdng Lien doan Lao ddng
Viet Nam, 2017).
Tiln luang cua ngudi lao dgng trong cac doanh
nghiep con thip, miic luong tdi thieu chua dap img
dugc rairc sdng tdi thieu ctia ngudi lao dgng, nara
2015 mdi chi dat rir 78-83% (Vu Quang Thg va
Nguyin Manh Thang, 2013). Ciing theo ket qua
khao sat ciia Vien Cdng nhan va Cdng doan nam
2017, tiln lucmg co ban trung binh (lam viec dii
gid theo quy dinh) cua ngudi lao dgng la 4.480.000
ddng/thang; thu nhap trung binh (khong ke an ca)
la 5.453.000 dong/thang (Ban nii cdng Ting Lien
doan Lao dgng Viet Nam, 2012). Tien lucmg hang
thang ciia ngudi lao dgng lam viec Uong cac khu
cong nghiep thudng chiem khoang tii 70 - 74%
Uong tong thu nhap (tiiy tirng nhdm lao dgng), so
con lai, 26 -30% la cac khoan thu nhap khac ngoai
tien luong nhu: tien hd trg nha d, tien an ca, tien di
lai, tien chuyen can, tien thudng thang, tien hd trg
nuoi con dudi 36 thang tudi... Ve chi tieu thudng
xuyen ciia lao dgng di cu luon d miic cao hon so
vdi chi tieu ciia lao dgng dia phuang. Hg phai chi
tien kha nhieu tien cho cac nhu can thue nha d, di

lai, cham soc y te va ma chay hieu by, sinh nhat...
va khdng it ngudi phai tiet kiem tien giri ve que hd
trg gia dinh. Chi cd khoang 16%i cong nhan lao
dgng cho biet co kha nang tich luy tir tien lucmg,
thu nhap.

1.2.2. Diiu kien lao ddng vd cdc chinh sdch an
Nhieu nganh nghe trong cac doanh nghiep d
sinh xa hdi ddi vai lao ddng nir
KCN nhu det - raay, chi biln luong thuc-thuc
Cac ket qua nghien cim gan day tai cac doanh
pham, lip rap Hnh kien dien tu... thucmg co xu
nghiep ciing cho thay, cac quy dinh ve chinh sach
hudng sit dung lao dgng gian dan, tay nghe thap,
dac thii ddi vdi lao dgng nii; co ban dugc tuan thit,
chua qua dao tao. Day la ca hgi cho ngudi lao
tuy miic do ap dung co khac nhau tiiy thugc vao
dgng, dac biet lit lao dgng nii di cu tir cac viing
dilu
kien thuc te cua moi dia phuang, doanh
nong thdn tdi de tim kiera viec lam. Nhung thirc
nghiep. Trong thda udc lao dgng tap the ciia mgt
trang chi tuyen dyng lao dgng d mgt do tuoi nhat
so doanh nghiep da cd nhiing quy dinh co lgi hem
dinh va sa thai lao dgng sau mdt thdi gian lam viec
cho lao ddng nii so vdi quy dinh phap luat hien
nhat dinh da va dang la van de nhiic nhdi hien nay.
banh nhu hd tro phu nir mang thai, nudi con nhd
Tinh chung trong ca nude, do tuoi binh quan ciia
dudi

36 thang tudi; lap dat phong vat trii sua cho
cdng nhan tre, dudi 25 tudi (43,4%), tir 26-35 tuoi
lao dgng nii nudi con nhd; ho trg nhiing dip le, tet,
(34,7%),rir36^5 mdi (14,0%). Tuli nghi dudi 1
tham hdi dm dau, thai san... Tuy nhien, ty le thoa
nam (6,9%); tir 1-5 nam (30,6%); tir 6-10 nam
(16,4%); tir 11-15 nam (10,5%); 16-20 nam udc lao dgng tap the co quy dinh cd lgi ban cho
lao dgng nii so vdi quy dinh ciia phap luat con thap

PHAT TRieN BEN VONG VONG QUVeN 9, SO 4 (12/2019)


NGHIEN CU'U THU'C NGHlEM-KINH NGHI$M

(Ban Nii cong Tong Lien doan Lao ddng Viet
Nam, 2012). Tinh Uang ng dgng Bao hiim xa hgi,
Bao hiem y te keo dai gay anh hudng den viec chi
tra cac che do 6m dau, thai san, chot sd bao hiem
xa hgi cho ngudi lao dgng (Ban Tuyen giao Tong
Lien doan Lao ddng Viet Nam, 2014).
CJ nhiing doanh nghiep nhieu lao dgng nii,
khoan 2% bao hiem xa hoi de lai theo quy dmh de
chi che do ngan han cho ngudi lao dgng khong du
chi cho lao dgng nii d doanh nghiep... Cac chinh
sach doi vdi lao dgng nii va chinh sach uu dai doi
vdi doanh nghiep sii dung nhieu lao dgng nii chua
dugc thuc hien nghiem tiic. Mgt so doanh nghiep
chua nhan thiic ro trach nhiem ciia minh, chua
quan tam cham lo den ddi sdng ctia cong nhan lao
dgng, nhat la lao dgng nii; chua ho trg chi phi gtri

tre, mau giao eho lao dgng nii co con trong do tuoi
giri Ue, mau giao (Ban Nii cong Tong Lien doan
Lao ddng Viet Nam, 2016).
Theo mgt khao sat nam 2017 eua to chirc
Oxfara ddi vdi nganh lap rap dien tit tai tinh Bac
Ninh, not phu nii chiem tdi 90% lyc lugng lao
dgng, CO tdi 71,8% ngudi lao dgng phai lam them
ban 30 gid/thang va 54,5% dang lara them ban 45
gid/thang. Thu nhap tir lam thera gid chiem tdi
32% tong thu nhap va hem 50% luong ca ban trung
binh cua lao dgng Uong nganh dien tir. Nhu vay,
neu khdng lam them gid, lao dgng nii khong the
trang trai cac lihu can sinh hoat thiet yeu Hg phai
lara them rat nhieu, co khi len tdi 115 gid/thang
hoac phai lam them mgt cdng viec phu, tham ehi
sg khdng dam mang thai. Vdi nhiing phu nii da c6
gia dinh va con cai, thu nhap qua thap khien hg
khong dii tien trang trai cac nhu eau thiet yeu,
trong do cd chi phi giao dye va y te cho cac con ..
Ket qua cac cudc dieu Ua di cu cho thay, nii
gidi chiera ty le di cu ngay cang cao (hien tuong
"nu hoa" di cu). Dieu tra di eu ngi dia quoc gia
nam 2015 ciia Tong cue Thdng ke cho thay, nii
gidi chiem 52,4% tong sd ngudi di cu ndi dia.
Khao sat "Rao can phap luat va thuc tien ddi vdi
ngudi lao dgng di cu trong tiep can an sinh xa bgi"
ciia Oxfam Viet Nara nara 2015 ciing cho thay, cd
tdi 60% lao dgng nii trong cac khu cong nghiep la
lao dgng di cu nhung cd tdi 90% phu nii di cu gap

khd khan trong viec tiep can cac dich vu an sinh xa
hdi va chinh sach cdng tai nai den. Hau het phy nu
di cu va con cai hg gap kho khan Uong tiep can cac
dich vy an sinh xa hgi co ban. Cd tdi 71% ngudi
lao dgng di cu khong tiep can dugc tdi dich vy y te
cdng tai nai din va 21,2%i Ue trong dg tudi tu 6 14 mdi theo cha me ngudi lao dgng di cu smh song
tai nai den khdng di hgc... Dac biet, lao dgng nii
thugc khu vyc phi chinh thirc tbi nhiing rao can
nay con Idn ban nhieu. Theo so lieu chua day du,
hien nay Viet Nam cd khoang 7,8 trieu lao dgng nu
dang lam viec Uong khu vuc phi chinh thiic vdi
dilu kien lao dgng khdng bao dam. Ty le lao dgng
nii Uong khu vuc phi chinh thuc phai lam cong
viec de bi ton thuang len ttii 59,6%, cao ban nhieu
so vdi rairc 31,8%o cua lao dgng nam trong khu vyc
phi chinh thiic (Oxfam, 2015).
Lao dgng nii tai Viet Nam chiem 48,4% tdng
luc lugng lao dgng. Tuy nhien, cac khao sat cho
thay, lao ddng nii dang gap rat nhieu kho khan
khdng chi trong viec lam va thu nhap, ma viee tiep
can cac chinh sach an sinh xa hgi nhu bao hiem xa
hgi, bao hiem y te. Co den 70,6% lao dgng phi
chinh thtic chi mdi biet den ten chinh sach lao
dgng viec lam. Doi vdi ehinh sach bao hiera xa hgi
bat bugc, co 37,4% mdi nghe ten chinh sach;
45,5% da biet so qua ve cac che do. Doi vdi bao
hiera y te, cd 60,2% biet so qua ve che do; 19,7%
biet ro ve thii tyc, ddi tugng, mice dong hudng...
Ben canh do, hieu biet va tiep can thong tin ve bao
hiem xa hgi tu nguyen ciia lao dgng phi chinh thiic

rat han che. Cd tdi 41,1% chua bao gid nghe noi;
20,6% mdi biet ten chinh sach; 25% biet sa qua.
Chi cd 13,2% biet rd thii tyc, dii tugng, miie dong
va miic budng... (To chtic lao dgng QuIc te va
Vien Khoa hgc Lao ddng va Xa hgi, 2017).
Ket qua khao sat ngudi lao dgng trong nghien
Cliu "Thu nhap va dieu kien sdng eiia lao dgng nii
di cu lam viec Uong cac doanh nghiep FDI" cua
Vien Khoa hgc Lao dgng va Xa hgi cho thay:
57,3% lao dgng nii that nghiep thugc nhdm lao
dgng "chua qua dao tao" va 50,2% Uong nhom "da
dugc dao tao nghe/chuyen nghiep". Dac biet, ty
Ugng lao dgng nii trong nhdm that nghiep cd trinh
do dai hgc len tdi 55,4%. Dilu do cho thiy kha

P H A T T R | £ N B £ N V O N G V U N G Q O Y E N 9, S 6 4 (12/2019)


Boan Phironng Thuy

nang tiep can viec lam doi vdi lao dgng nii kho
khan hem nam d hau bet mgi nhdra trinh do. Lao
dgng nii ciing phai lara viec trong dilu kien tdi te
han lao dgng nam. Chi cd 49,8% lao dgng nii trong
nhdra lao dgng lam cdng an luong cd ky kit hgp
dong lao ddng vdi ngudi sir dyng lao dgng, Uong
khi dd ty le ky hgp ddng lao dgng ciia nam la
58,8%. Van de tiep can nha d va cac vin dl vl
giao due con cai, cham sdc sire khoe y tl cua lao
dgng nii trong cac doanh nghiep ciing cd nhieu han

che. Tinh trang khd khan trong viec tiep can vtii
trudng hgc, nha tre cua lao dgng nii Uong cac
doanh nghiep FDI la 69,1%, trong khi ddi vdi
nhom lao ddng nii di cu ngoai FDI la 3,7%o va lao
ddng nii dia phuang la 1,1%.. Nguyen nhan cua
viec lao dgng nii di cu khd tiep can vdi giao due la
do kho khan ve kinh te, khd khan ve thu tuc hanh
chinh, xa not cu tru va lara viec (Vien Khoa hgc
Lao dgng va Xa hgi, 2014).
1.3. Tdc dgng cda hgi nhgp tdi lao dgng nir
trong cdc doanh nghiep
Budc sang the ky XXI, Viet Nam dang chiing
kien qua trinh toan cau hda nhu mgt xu the khach
quan, do la qua trinh ma cac quan he kinh te vugt
ra khdi bien gidi qudc gia va khu vuc. Do la, su
phat trien manh me ciia lire luong san xuat vdi
trinh do cong nghe cao, su phan cdng lao dgng
quoc te ngay cang di vao chieu sau dan xen mat
thiet vdi nhau va tuy thugc lan nhau. Toan cau hda
dugc coi nhu la co hdi Idn, nhung cung dugc xem
nhu la thach thiic khong nhd doi vdi nhieu qudc
gia, dac biet la cac nude dang phat trien trong do
c6 Viet Nam.
Ve CO hgi, cd the ndi cac doanh nghiep Viet
Nam duoc tiep can vdi thi trutmg rgng Idn Uong
khu vuc va the gidi. Nhiing mat hang ma Viet Nam
chiem uu the se co nhieu ca hgi thara nhap thi
truong mgt sd nude, nhd dd tao ra ca hgi cho mgt
sd nganh nghe phat trien thong qua do ciing se tao
ranhieu viec lara radi cho ngudi lao dgng thdi ky

hgi nhap, se la dieu kien de dera lai nhieu lgi ich
cho lao ddng nu thong qua viec tang nang suat lao
dgng, rir dd tang miic thu nhap. Ddng thdi thdi hdi
nhap, lao dgng nu Viet Nam ciing cd co hot tiep

Nhu-ng kh6 khan cua lao d^ng nir...
can vdi khoa hgc va cdng nghe cao, qua dd tiing
budc nang cao trinh do chuyen mdn, ky thuat.
Tuy nhien, toan can hoa va hgi nhap ciing dat
ra nhiing thach thirc Idn doi vdi kinh te, xa hdi, ddi
vdi cac doanh nghiep va ngudi lao dgng. Hien nay,
so lugng lao dgng nii qua dao tao cdn han che, day
la radt van de xa hgi rat dang dugc quan tam va
can CO chien luge de cat thien, nham giup lao dgng
nii bat kip vdi xu hudng thdi dai. Trong so 54,4
trieu ngudi rir 15 tudi Ud len thugc luc lugng lao
dgng ca nude chi co khoang 11,3 trieu ngudi da
dugc dao tao (chiem 20,9% lire lugng lao dgng).
Dac biet ty le lao ddng nii chua qua dao tao d
thanh thi chiem 57,0% va khu vuc ndng thdn la
88,0%. Su khac biet giiia cac viing kinh te, xa hgi
ciing la nguyen nhan gay ra khoang each trinh do
ciia lao dgng nii Hien tai, nhom lao dgng chua qua
dao tao tit 15 mdi trd len d hai vung co ty le cao
nhat la Tay Nguyen chiem 73,8% va Ddng bang
song Cira Long chiem 80,0% (Tdng cue Thdng ke,
2017).
Sir chenh lech ve dao tao giiia nara va nii ngay
cang rad rgng, thuc Uang nay dat ra nhieu th ach
thuc khi Viet Nam thuc hien chien luge qudc gia

ve "Binh dang gidi giai doan 2011-2020". Trong
chien luge xac dinh ro: "Ty le lao dgng nu ndng
thdn dudi 45 moi dugc dao tao nghg va chuyen
mon ky thuat dat 25% vao nam 2015 va 50% vao
nam 2020" the nhung thuc te cho thay, nam 2015
ty le nay mdi chi dat va nam 2016 dat 15% (Thu
tudng Chinh phu, 2010).
Lao dgng nii khi tham gia vao thi trudng lao
ddng thudng gap khd khan trong viec su dung, van
hanh nhiing phuong tien ky thuat, cdng nghe...
Ben eanh do, cac ky nang mem cua lao dOng nii
chua dugc dao tao ky cang, cac ky nang dugc Uang
bi chua phii hgp vdi doi hoi cua thi trudng lao
dgng. Ty le nii tiep can vdi cong nghe va ky thuat
so Cling thap hon dang ke so vdi nam gidi. Vai trd
ciia gidi nii ngay cang nang cao, nhung lao dgng
nu van thudng lara viec trong nhirng nganh tham
dyng lao ddng, d cac vi tri gian dan, trinh do
chuyen mdn ban che, chat lugng viec lam cdn chua
dn dinh va thieu ben viing, nen lao dgng nii rit dl
bi mat viec lam trong boi canh toan cau hoa va hgi

P H A T T R l f N B E N VCTNG VUNG QUY^N 9, S 6 4 (12/2019)


N G H I E N COU T H Q C NGHIEM •- KINH NGHlEM

nhap. Dac biet, tinh trang ban che su dung lao
dgng nii tir 35 tudi Ud len dang la van de noi len
trong thi trucmg lao dgng, khien lao dgng nii phai

ddi mat vdi nguy co sut giara thu nhap, tham chi
mat ngudn thu nhap. Thu nhap mat di, chua ke viec
tiep can cac dich vy, thu hudng van hoa, vui chai
giai tri ciia lao dgng nir con rat han che, se lam anh
hudng den con cai, gia dinh, chat lugng cugc sdng
ciia hg.
Td chiic Lao dgng qudc te (ILO) cd du bao
trong 10 nam tdi, 70% so viec lam co nii ro cao
(hay con dugc hieu la nhiing cdng viec eo the bi
thay the bang cae he thong, may moc tu dgng boa);
18% CO nii ro trung binh va 12% c6 nil ro thap. Td
chirc Lao dgng Quoc te ciing du bao 86% lao ddng
ngimh det may va da giay d Viet Nam se bi mat
viec Uong vong 15 nam tdi. Hien nay d Viet Nam,
nganh det may dang tao viec lam cho 2,3 Uieu
ngudi (78% la lao dgng nii, 17% c6 trinh do tieu
hgc); nganh da giay dang tao viec lam cho 1,0 Uieu
ngudi bao gom 74% la lao dong nii va 26% co
trinh do tieu hge (ILO va Vien Khoa hgc Lao dgng
va Xahgi, 2017).
Cling theo ILO, bat binh dang gidi Uong viec
lam van ton tai dii the gidi cd budc vao cudc each
mang cdng nghiep lan thir tu (CM 4.0). Ddi vdi cae
nude phat uien, su chenh lech trong ty le that
nghiep giira phu nii va nam gidi la tuong doi nho,
trong khi dd tai eac nude chua phat Uien do nhiing
dinh kien xa hgi tiep tuc can Ud phu nii tham gia
vao nhiing cong viec dugc tra luong, nen ty le that
nghiep cua lao dgng nu van se cao han nam
gidi Mat khac, hien nay doanh nghiep mudn tdn lai

va phat trien se phai chiu nhieu ap luc ve vdn,
ngudn nhan luc, kinh nghiem quan ly, su hieu biet
ve phap luat, dac biet yeu cau ve tieu chuan lao
ddng va tieu chuan xa hgi (dieu kien lao dgng,
nguon goc nguyen, vat lieu, bao ve raoi trudng,...)
de cd the san xuat, cung ung cac san phara dat chat
lugng theo yeu cau cua thdi hdi nhap. Trong khi
do, sai phara pho bien va tap trung ciia cac doanh
nghiep lit d cac ngi dung hgp dong lao dgng, tien
lucmg, trinh tu ky ket va ngi dung mdi ciia Thda
udc lao dgng tap the, thdi gian lara viec, nghi ngai,
cac quy dinh ve an toan, ve sinh lao dgng. Nhicu

doanh nghiep hien nay coi lgi nhuan la tren het, xa
rdi yeu cau ket hgp giira muc tieu vi su phat triln
cua dat nude va myc tieu lgi nhuan, nen tim each
khdng thuc hien dong bao hiem xa hgi, ng bao
hiim xa hgi..., dac biet gan day la hien tugng tim
each loai bo nhiing ngudi lao dgng tir 35 moi Ud
len bang each dimg cac khoan hd trg de khuyin
khich ngudi lao dgng Idn tudi ra khdi doanh
nghiep. Dieu nay dang gay kho khan khong nho
cho ngudi lao ddng, nhat la lao dgng nii
Nhiing van de neu tren cho thay toan cau hoa
va hdi nhap co tac ddng ca tich cue va tieu cue tdi
lao dgng Viet Nam. Do do, can phai nhan thirc
dugc ca hai mat tich cue va tieu cue de cd chien
luge doi pho vdi nhiing thach thirc, tan dung mgi
Ihdi CO nham ban che den miic thap nhat nhiing tac
dgng tieu cue doi vdi ngudi lao dgng.

2. Ket luSn va kien nghi chinh sach
Trong qua Uinh hgi nhap, nen kinh te Viet
Nara budc vao van hanh theo co che thj trucmg, da
tac dgng Idn tdi ddng dao ngudi lao dgng trong xa
hgi, dac biet la lao dgng nii. Trong qua trinh to
chuc lai san xuat, phu nii chiem so ddng lao dgng
bi tinh giara bien che do trinh do tay nghe, chuyen
raon ky thuat thap, han che ve siic khoe... khien
cho ddi song ciia nhieu lao ddng nii gap nhieu khd
khan. De giam thieu nhiing tac dgng tieu cue den
ngudi lao ddng, bao dara an sinh xa hdi cho ngudi
lao dgng, dac biet la lao dgng nii, can phai nang
cao trinh do chuyen raon ky thuat tay nghi va thi
luc cho ngudi ho. Phy ntr vin phai ddi raat vdi
nhieu thach thiic khi chinh sach an sinh xa hgi va
cac dich vy cong chua phan anh diing nhu cau cua
ho.
Ngoai nhirng nii ro ma nam gidi cung gap phai
nhu benh tat, that nghiep va ylu duoi do tudi gia,
phy nii phai ddi mat vdi viec sinh de va cong viec
cham soc khong dugc tra lucmg, can trd nhiing nl
luc ciia lao dong nii khi tham gia thj trudng lao
dgng.
Ben eanh dd, can hoan thien mdi tnrdng phap
ly nham bao ve cd hieu qua quyin Igi ciia ngucri
lao dgng, Uong dd cd lao dgng nii. Viet Nara vin
tiep tyc duy Ui d nhdm quoc gia co nhilu tiln bg

PHAT TRI^N B E N V Q N G V O N G Q U Y ^ N 9, SO 4 (12/2019)

Doan Phuxmg Thiiy
Uong thuc hien binh dang gidi va hoan thanh sdm
Muc tieu thien men ky ve tang cudng binh ding
gidi va nang cao vi the cho phu nu. Tuy nhien, mgt
so quy dinh phap luat danh rieng cho nii, dua Uen
quan niem bao v? lao dgng nii nhung vd hinh trung
dang lam mat ca hgi viee lam cua lao dgng nii,
Chang ban, Uong Bg luat Lao ddng can siia doi
dien hinh la viec mgt so quy djnh vl bao ve ngudi
lao dgng chua dugc nhan thiic diy dii, dimg din dl
ap dung cho ca nam va nii, mgt so khai niem quan
trgng chua cu the, chua dam bao tinh kha thi. Vi
du, luat quy dinh cam phan biet ddi xir, nhung viec
xac dinh the nao la phan biet doi xii, no la gi lai
chua cd quy dinh rd rang. Viec quy dinh nhu vay
dan tdi viec 50% nguon nhan luc (lao dgng nii)
dang cd dang gap nhieu rao can ve khung khd phap
ly hien hanh.
Can phai lam cho ngudi lao ddng nhan thuc
hgi nhap qudc te va khu vuc la tat yeu khach quan,
se CO tac ddng ca tich cue lan tieu cue tdi su phat
trien kinh te, xa hdi cua Viet Nam. Vi vay, moi
doanh nghiep, moi ngudi lao dgng can phai y thirc
duge van de nay de chuan bi san sang cho hgi
nhap. Nang cao chat lugng lao dgng, trudc bet phai

Nhirng kho khan cua lao dong nir...
nang cao trinh do hgc van ciia ngudi lao dgng.
Trinh do hgc vin la ca sd, nen tang de tiep thu cac

kien thiic nghe nghiep, kien thirc khoa hgc cdng
nghe.
Mat khac ngudi lao dgng ciing can y thiic dugc
rang nang cao trinh do nghe nghiep cho minh
chinh la gdp phan nang cao gia tn siic lao dgng,
lao ddng CO chat lugng cao thi de co ca hoi kiem
duge viec lam, giii dugc viec lam on dinh, cd dieu
kien dam bao hieu qua san xuat kinh doanh; viia
mang lai lgi ich trudc mat, lgi ich lau dai, lgi ich ca
nhan, lgi ich tap the va lgi ich xa hgi.
Trong xu the hgi nhap, khdng the Uanh khdi
mgt bg phan ngudi lao dgng cd the hi mat viec
lam, dac biet la lao dgng nii nguy ca nay lai cang
cao hon. De dam bao cugc song va tao ca hgi cho
ngucri lao dgng noi chung va lao dgng nii noi rieng
nhanh chong tim dugc viec lara khi bi that nghiep,
Luat bao hiera that nghiep can dugc ap dyng rgng
rai va di vao cudc sdng trong xa hgi. Day chinh la
CO sd phap ly de bao ve ngudi lao dgng ndi chung,
lao ddng nii noi rieng Uong qua Uinh hgi nhap.

Tai lieu tham khao
1. Ban nii cdng TLD (2012). Chdm soc sdc khoe sinh sdn cho lao dgng nir trong cdc khu cdng nghiip vd
vai trd ciia Cong dodn. Detai cap Bg nam 2012.
2. Ban Nii cdng - Tdng Lien doan Lao dgng Viet Nara (2013). Chdm sdc con cdngnhdn lao ddng trong
do tudi nhd tre, mdu gido tgi cdc KCN- Thuc trgng vd gidi phdp. De tai cap bg nam 2013.
3. Ban Tuyen giao, Tong lien doan LDVN (2014). Thuc trang nhu cdu d&i sdng vdn hda tinh thdn cua
cdng nhdn cdc KCN hiin nay vd; Gido due chinh tri, tu tuang cho cdng nhdn lao ddng trong cdc khu
Cdng nghiep, khu Chi xudt hiin nay. De tai cap Bg nam 2014.
4. Ban Nii cdng - Tong Lien doan LDVN (2016). Cdc gidi phdp ndng cao chdt luo-ng dai sdng hdn nhdn,

gia dinh ciia cdngnhdn tgi cdc khu cdng nghiip, khu chi xudt hiin nay. De tai cap Bg nam 2016.
5. Ban nii cdng TLD (2017). Bdo cdo tong ket 10 ndm thuc hien Luat Binh ddng gi&i vd Bdo cdo 10 ndm
triin khai thuc hiin Nghi quyet sd 11/NQ-TW ve cdng tdc phu nd thai ky day mgnh cdng nghiip hod,
hien dgi hod ddt nuac.
6. Bg Lao dgng, Thuang binh - Xa hgi va Tong cue Thdng ke (2018). Bdn thdng lin cap nhdt Thi tru&ng
lao ddng Viet Nam quy 2 ndm 2018.
1. Oxfam (2015). Bdo cdo tdm tdf Rdo cdn phdp lugt vd thuc tiin ddi voi nguai lao ddngdi cu trong tiip
can an sinh xd hdi. Nxb Hong Diic.

P H A T T R I E N B E N V O N G V U N G Q O Y E N 9, SO 4 (12/2019)


NGHIEN COO THOC NGHlEM - KINH NGHlEM

8. Truang An Qudc. Bdi gidng xd hdi hgc viic lam. Tap bai giang chuyen dl xa hdi hgc lao ddng.
9. Thu Urdng Chinh phu (2010). Quyit dinh sd 2351/QD-TTg ngdy 24/12/2010 Phe duyet Chiin luge
Qudc gia ve Binh ddng gi&i giai dogn 2011-2020.
10. Mnet (Mang ludi Hanh ddng vi lao dgng di cu) (2018). Bdo cdo tong quan vi lao ddng nir tgi Viit
Nam. Phu nir, viec lam vd tiin luang.
11. Vii Quang Tho va Nguyin Manh Thing (2013). Bdo cdo chuyin di: Nhung vdn di buc xiic, cdp bach
doi v&i giai cdp cdng nhdn sau 5 ndm triin khai thuc hien nghi quyit 20/NQ-TW. Tdng Lien doan lao
dgng Viet Nam.
12. T I chirc Gran Thorton qudc tl (2017). Phu im trong kinh doanh: Quan diim m&i vi rui ro vd khen
thu&ng.
13. T6 chiic Lao dong QuIc tl (ILO) va Vien Khoa hgc Lao dong va Xahgi (2017). Hgi thao: Mgt sd vdn
de ve viec idm vd tiep cdn chinh sdch liin quan den lao ddng phi chinh thirc a Viit Nam. Ha Ngi
10/2017.
14. Ting cue Thing ke Viet Nam - Qiiy Dan sd Lien hgp quoc (2015). Dieu tra Di cu ndi dia Qudc gia:
Cdc kit qua chti yiu. Nha xuat ban Thong tan. Ha Ndi.
15. Tong eye Thdngke (2017). Bdo cdo dieu tra Lao ddng- Viic lam ndm 2016.

16. Van kien Dai hgi Dang Cdng san Viet Nam ISn thir Xll.
17. Vien khoa hgc Lao dgng va Xa hgi - Trung tam nghien ciiu khoa hgc Lao dgng nii (1998-1999). Thdng
tin ve lao ddng nU; Ha Ngi. Thang 10/1998 va thang 4/1999.
18. Vien khoa hgc Lao dgng va Xa hgi (2014). Khdo sdt ve thu nhdp vd diiu kien sdng cua lao ddng nd di
cu trong cdc doanh nghiep cd vdn ddu tu nuac ngodi (FDI) tgi Bdc Ninh, Ddng Nai vd thdnh phd Hd
Chi Minh
19. UNDP (2012). Su tham gia cita phu nd trong vai trd lanh dao vd qudn ly d Viet Nam.

Thong tin tac gia:
Doan Phuxmg Thiiy, Th.S
- Don VI cdng tac: Vien Xa hdi hge, Vien Han
lam Khoa hgc xa hgi Viet Nam'
- Dia chi email:

Ngaynhanbai: 11/10/2019
Ngay nhan ban sira: 20/11/2019
Ngay duyet dang: 29/11/2019

PHAT TRIEN B£N VONG VONG QOYEN 9, sO 4 (12/2019)