ĐỀ tài NGUYÊN NHÂN và các GIẢI PHÁP CHỐNG THAM NHŨNG ở VIỆT NAM HIỆN NAY

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

Đề án môn học

Lời mở đầu
Tham nhũng là một căn bệnh phổ biến ở nhiều nước trên thế giới.
Vào những năm 50 cảnh sát Cam-pu-chia đà nói không úp mở rằng: làm
ruộng ăn lúa, làm làng ăn hối lộ. Mới đây chủ tịch Đảng cầm quyền Um
nô, Thủ tướng Malaixia Mahathir Mohamad đà khóc trước đại hội
đảng về nạn tham nhũngCòn ở Việt Nam từ thời Hồng Đức và Gia
Long đà có các bộ luật để chống tham nhũng. Thời Minh Mạng có phép
làm liêm, thời Tự Đức có chính sách báo liêm của Nguyễn Trường
Tộ. Ngày nay tham nhũng đà trở thành quốc nạn, là 1 trong 4 nguy cơ đe
dọa sự tồn vong của chế độ. Có thể nói tham nhũng là căn bệnh hiểm
nghèo gắn liền với mọi Nhà nước, bởi lẽ chừng nào còn Nhà nước thì
còn quyền lực, mà còn quyền lực thì dễ xuất hiện những người dùng sai
quyền lực. Cuộc đấu tranh để loại bỏ những người sử dụng sai quyền lực
ra khỏi bộ máy nhà nước các cấp là cuộc đấu tranh lâu dài, liên tục bền
bỉ và kiên định của mọi nhà nước, chống mạnh thì thịnh, chống yếu thì
suy, ngoài ra không có con đường nào khác.
ở nước ta từ cơ chế quản lý tập trung quan liêu bao cấp, chuyển
sang cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước XHCN là con đường
hoàn toàn mới mẻ. Những năm qua Đảng và Nhà nước đà ban hành
nhiều chủ trương, chính sách cởi mở, tạo điều kiện để các thành phần
kinh tế phát triển. Tuy nhiên hệ thống pháp luật vẫn thiếu đồng bộ, một
số văn bản pháp quy vừa mới ban hành đà sớm lạc hậu với thực tiễn, tạo
nhiều sơ hở, dễ bị lợi dụng. Mặt khác, bước vào cơ chế mới, tâm lý nôn
nóng làm giàu có mặt tích cực là động lực thúc đẩy xà hội phát triển,
nhưng cũng có mặt tiêu cực là làm cho một số người bị tha hoá, đánh
mất chính mình trong chủ nghĩa vị kỷ, hưởng lạc, trong khát vọng làm

giàu bằng mọi giá, bất chấp pháp luật, đạo lý. Bộ máy Nhà nước của
chúng ta trải qua các thời kỳ lịch sử khác nhau chưa đủ thời gian và kinh
nghiệm để cải cách kịp thời, do đó khi bước vào thực hiện đường lối đổi
mới của Đảng trên một số mặt đà bộc lộ không ít khuyết điểm, tình hình
đó cùng với hệ thống thủ tục hành chính rườm rà, bộ máy cồng kềnh, tạo
môi trường dung dưỡng cho tệ quan liêu tham nhũng. Hệ thống cơ quan
1


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

Đề án môn học
tư pháp, hành pháp, thanh tra, kiểm tra chất lượng và hiệu lực, hiệu quả
chưa cao. Điều này đòi hỏi chúng ta phải tích cực và chủ động chống
tham nhũng có hiệu quả. Chính vì vậy em đà chọn đề tài: Nguyên
nhân và các giải pháp chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay.
Em xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ của PGS TS Mai Văn
Bưu, Trung tâm thư viện Trường Đại học Kinh tế Quốc dân đà giúp em
hoàn thành đề tài này.

2


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

Đề án môn học

Chương I

Nguyên nhân Tham nhũng và
tác hại cđa nã
I. Kh¸i niƯm vỊ tham nhịng
1. Quan niƯm vỊ tham nhịng cđa mét sè qc gia trªn thÕ giíi
+ Nước Đức: Tham nhũng là hiện tượng mất phẩm chất, hối lộ,
đút lót, thường xảy ra đối với công chức có quyền hành (Từ điển bách
khoa của Đức).
+ Nước áo: Tham nhũng là hiện tượng lừa đảo, hối lộ, bóc lột.
+ Thụy Sỹ: Tham nhũng là hậu quả nghiêm trọng của sự vô tổ
chức của tầng lớp có trách nhiệm trong bộ máy Nhà nước. Đó là hành vi
phạm pháp để phục vụ lợi ích cá nhân (Từ điển Bách Khoa cđa Thơy Sü).
+ N­íc Ph¸p: Tham nhịng bao gåm những hành vi lạm dụng
quyền hạn để thu vén lợi Ých vËt chÊt.
2. Kh¸i niƯm vỊ tham nhịng cđa ViƯt Nam
Theo Từ điển Tiếng Việt thì: Tham nhũng là lợi dụng quyền
hành để nhũng nhiễu dân và lấy của.1
Tham nhũng là hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn, vị thế xà hội
của viên chức Nhà nước để làm trái pháp luật hoặc lợi dụng các sơ hở
của pháp luật kiếm lợi cho bản thân, gây hại cho xà hội, cho công dân.
Pháp lệnh chống tham nhũng ngày 26-2-1998 cũng ghi rõ trong điều 1:
Tham nhũng là hành vi của những người có chức vụ, quyền hạn đà lợi
dụng chức vụ và quyền hạn đó để tham ô, hối lộ hoặc cố ý làm trái pháp
luật vì động cơ vụ lợi, gây thiệt hại cho tài sản Nhà nước, tập thể và cá
nhân, xâm phạm hoạt động đúng đắn của các cơ quan, tổ chức. Tham
nhũng là vật cản lớn nhất của tiến trình phát triển xà hội, là nguy cơ
trực tiếp liên quan đến sự sống còn của các Nhà nước.2

1
2

Đại từ điển tiếng Việt, Nxb. Văn hoá - Thông tin, Hà Nội. 1998, tr 1523
Giáo trình chính sách kinh tÕ-x· héi, Nxb Khoa Häc vµ Kü thuËt, Hµ Néi. 2000, tr 457

3


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

Đề án môn học
Mặc dù được thể hiện theo những cách khác nhau song tham
nhũng được hiểu khá thống nhất trong văn hoá pháp lý ở các nước trên
thế giới, đó là việc lợi dụng vị trí, quyền hạn thực hiện hành vi trái pháp
luật nhằm trục lợi cá nhân hay nói một cách khác tham nhũng là việc sử
dụng hoặc chiếm đoạt bất hợp pháp công quyền hay nguồn lực tập thể.
II. hành vi và một số phương thức thực hiện hành vi
tham nhũng
1. Khái niệm về hành vi tham nhũng
Hành vi tham nhũng là hành vi thoả mÃn đầy đủ các dấu hiệu
pháp lý của một cấu thành tội tham nhũng đà được pháp luật qui định,
đó là các hành vi có ý thức, có chủ định.
2. Đặc ®iĨm cđa hµnh vi tham nhịng
Hµnh vi tham nhịng lµ hành vi của một cá nhân hoặc một nhóm
người trong đó có kẻ cầm đầu, nó thường tạo thành từ các nhóm người
có quan hệ thân quen, họ hàng và gần đây trên thế giới lại hình thành các
hành vi tham nhịng cã tÝnh tỉ chøc cđa nhiỊu ng­êi dùa trên lợi ích ích
kỷ của họ. Loại hành vi này đang có xu hướng tăng lên rất mạnh mang
lại hậu quả rất nghiêm trọng và có hai đặc trưng nổi bật: một là xuất hiện
dưới phương thức tổ chức có đặc trưng khác với hoạt động cá nhân, loại
này được gọi là tham nhũng siêu ngạch với những hình thức chđ u nh­

biĨn lËu th cã tỉ chøc, bu«n lËu có tổ chức, làm giả có tổ chức, vơ vét
tổ chøc, x©m chiÕm cã tỉ chøc biĨu hiƯn chđ u là xâm chiếm vốn của
Nhà nước, hai là được sự hoµn thiƯn víi sù tham gia cđa qun lùc cđa
mét tổ chức nhất định để đạt được mục đích thu được lợi ích hoặc lợi
nhuận siêu ngạch .
Về hình thức tham nhũng chủ yếu vẫn thông qua các hành vi tham
ô, hối lộ, lộng quyền, sách nhiễu, dùng quyền lực để mưu tư lợi, dùng
tiền tài làm càn vi phạm pháp luật, dùng tiền tài thao túng quyền lực,
chiếm đoạt quyền lực.
Về thủ đoạn, các hành vi tham nhũng được hình thành bằng nhiều
cách: kết cấu bên trong, móc ngoặc ngoài nước cùng với sự hỗ trợ của
các phương tiện kỹ thuật phức tạp đà làm cho hoạt động tham nhũng
ngày một trở nên khó bị phát hiện .
4


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

Đề án môn học
Về lĩnh vực: Đối tượng mà các hoạt động tham nhũng săn đuổi
nói chung tập trung vào nơi có tiền bạc, nguồn lực, quyền hạn, hợp đồng,
tài chính, chức vụ, cơ hội, cho nên các lĩnh vực có tỷ lệ thành án cao
trên thế giới ngày nay vẫn là các ngành ngân hàng, tài chính, thương
mại, xuất nhập khẩu, dự trữ quốc gia, giao thông vận tải, bưu điện, xây
dựng, các đề án nước ngoài, các nơi cấp phép hoạt động hoặc thông qua
thủ tục hành chính, các cửa khẩu
3. Động cơ tham nhũng
Động cơ tham nhũng được hình thành từ các yếu tố cơ bản như
lòng tham, ham muốn vật chất, lòng ham địa vị và quyền lực cao, muốn

làm giàu một cách nhanh chóng, muốn có cuộc sống và lối sống hơn
người về lợi ích hoặc còn do nhiều yếu tố như thiếu bản lĩnh, thiếu ý chí,
dễ sa ngà dẫn đến sự không chấp nhận sự mất cân đối giữa nhu cầu tiêu
dùng với khả năng thu nhập và địa vị công việc của mình. Từ đây có thể
phác hoạ một cách khái quát về tham nhũng và các yếu tố cấu thành của
hành vi tham nhũng theo công thức sau: 3
C(Tham nhũng) = M (Quyền lực) + D (Tuỳ ý định đoạt)
A(Trách nhiệm)
Hành vi tham nhũng = lợi ích của người có quyền + sự sơ hở, yếu
kém trong quản lý Nhà nước (Sự lỏng lẻo không nghiêm của pháp luật )
4. Mục đích tham nhũng
Mục đích của hành vi tham nhũng là cái đích mà người phạm tội
đặt ra trong óc mình và mong muốn đạt đến bằng hành vi phạm tội và
khi có điều kiện khách quan cho phép thực hiện thì nó dễ trở thành hiện
thực.
5. Một số phương thức thực hiện hành vi tham nhũng ở Việt Nam
Các hình thức cơ bản của tham nhũng ở nước ta hiện nay vẫn là
tham ô, hối lộ, dựa vào quyền lực để sách nhiễu, dùng quyền lực để mưu
lợi riêng, dùng tiền để làm chuyện phi pháp và các thủ đoạn mà kẻ phạm
tội triệt để lợi dụng là những sơ hở của pháp luật, chính sách, trong các

3

Tạp chí Nhà nước và pháp luật số 1/2002 tr 59

5


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

Đề án môn học
biện pháp tổ chức, quản lý và điều hành. Thủ đoạn phạm tội rất đa dạng
và phức tạp nhưng thường tập trung ở các dạng sau :
- Có địa phương, đơn vị ra những chỉ thị, nghị quyết không đúng
với chính sách, luật pháp của Nhà nước để thu lợi bất chính, phổ biến là
lấy đất công để chia nhau, lấy đất của nông dân để bóc lột nông dân như
một kiểu phát canh thu tô.
- Đề ra hàng loạt các khoản bắt nông dân đóng góp, bưng bít
thông tin, thiếu công khai minh bạch để xà xẻo, tư túi.
- Gây khó khăn, sách nhiễu để đòi hối lộ dưới nhiều hình thức kể
cả mua bằng, bán điểm.
- Vừa là bên A, vừa có quyền chỉ định bên B để hưởng hoa hồng,
tham nhũng lớn trong các chương trình, dự án kể cả các chương trình, dự
án nghiên cứu khoa học.
- Khi xây dựng thì định mức kinh tế - kĩ thuật nâng cao lên, khi
thực hiện thì lắt léo để giảm xuống, có lúc có công trình còn trên dưới
50% lấy chênh lệch, chia chác làm cho hàng loạt công trình mặc dù
được hội đồng nghiệm thu đánh giá tốt nhưng mới sử dụng đà hư hỏng.
- Lợi dụng buôn bán vận chuyển, đi nước ngoài câu kết với bọn
buôn lậu thế kỷ, có tính quốc tế (nhập tàu, xe cũ, máy móc lạc hậu)
bất chấp hậu quả cho dân và nền kinh tế miễn là có chênh lệch, có hoa
hồng.
- Thông đồng với nhau để vay tiền ngân hàng, tiền nước ngoài
(như ODA) đến hàng trăm, hàng nghìn tỷ đồng mà không tính đến
hiệu quả sư dơng.
- Sư dơng tiỊn q c«ng, tiỊn tÝn dơng ưu đÃi người nghèo, gia
đình chính sách để cho vay lấy lÃi, buôn bán lập quỹ đen, mua tặng
phẩm có giá trị lớn tặng nhau
- Tạo thành tích giả để tham ô dưới hình thức tiền thưởng, quà

cáp, biếu xén nhau ngày lễ, ngày tết, việc hiếu hỷ đến hàng chục, hàng
trăm triệu đồng.
- Tranh mua hàng xuất khẩu chạy chọt quota để lấy ngoại tệ mua
hàng tiêu dùng xa xỉ về bán lÃi chia nhau gây lÃng phí và rối loạn thị
trường.

6


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

Đề án môn học
- Lập những dự án lừa trồng rừng trên giấy, thành lập các công
ty ma để hoàn thuế giá trị gia tăng để lấy tiền Nhà nước.
- Thậm chí còn có tình trạng ăn cả tiền cứu trợ người đói nghèo,
xà khó khăn, ăn chặn tiền ủng hộ đồng bào lũ lụt
Ngoài các thủ đoạn trên, kẻ phạm tội tham nhũng còn lợi dụng triệt để
sự buông lỏng về thanh tra, kiểm tra, kiểm soát để phạm các tội tham ô,
hối lộ, sử dụng vốn vào hoạt động không đúng mục đích
Iii. Tác hại của tham nhũng.
1. Tham nhũng là kẻ thù của nhân dân.
Hồ Chủ Tịch đà từng nhận định: Tham nhũng là kẻ thù nguy
hiểm của nhân dân, của bộ đội và của chính phủ vì nó không mang
gươm mang súng mà nó nằm trong các tổ chức của ta để làm hỏng ta.
Nó làm hỏng tinh thần trong sạch và ý chí khắc khổ của cán bộ ta. Nó
phá hoại đạo đức cách mạng ta là cần- kiệm - liêm - chính.
Tham nhũng còn gây ra tác hại làm giảm sút lòng tin của công
dân đối với bộ máy và công chức, viên chức Nhà nước, triệt tiêu động
lực cơ bản nhất của sự phát triển. Điều này đà được V.I. Lênin khuyến

cáo: Nếu có cái gì đó có thể triệt tiêu được chủ nghĩa xà hội thì đó
chính là tham nhũng, quan liêu. Đây cũng là bài học hàng đầu mà
Đảng ta rút ra tại đại hội lần thứ 6. Đó là bài học lấy dân làm gốc, dân
biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra. Đây cũng là bài học mà ông cha ta
đà truyền lại cho con cháu. Trần Quốc Tuấn đà từng nói: Người dân
vốn không hài lòng, sợ ta thì khinh địch, sợ địch thì khinh ta, để dân
khinh là mất nước.
2. Tham nhũng gây tổn hại to lớn về mặt kinh tế cho sự phát triển
xà hội
Tham nhũng gây tổn hại to lớn về mặt kinh tế cho sù ph¸t triĨn x·
héi kÐo lïi sù ph¸t triĨn t theo quy mô và mức độ gây hại của nó.
Tham nhũng đà gây thiệt hại vật chất hàng ngàn tỷ đồng, hàng trăm triệu
đô la của Nhà nước. Chi phí kinh tế của tham nhũng là rất khó xác định
nhưng một số công trình nghiên cứu đà đưa ra đó là:
+ Tăng từ 3-10% cho giá của một giao dịch ®Ĩ ®Èy nhanh giao
dÞch.
7


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

Đề án môn học
+Một mức tổn thất tới 50% nguồn thu tõ th cđa chÝnh phđ do
hèi lé vµ tham nhũng.
Một số minh chứng điển hình về tác hại của tham nhũng đối với
nền kinh tế: chỉ riêng tổng thống cđa n­íc C«ng g« (Zaire cị) víi sè tiỊn
tham nhịng trong các năm cầm quyền lên tới 9-10 tỷ USD, bằng 70% số
nợ nước ngoài của nước này.Tại Việt Nam với mức thu nhập bình quân
đầu người vào khoảng 400 USD/năm nhưng những vụ tham nhũng gây

thiệt hại nghiêm trọng về kinh tế vẫn diễn ra hàng năm điểm hình như vụ
án Minh Phụng - EPCO đà chiếm đoạt hơn 3.547 tỷ đồng và 25,4 triệu
USD của Nhà nước. Ngoài ra tính đến khi vụ án bị khởi tố ngân sách
Nhà nước còn bị thiệt hại 115 tỷ đồng và 596.303 USD là phí bảo lÃnh
và lÃi phát sinh của các khoản thiệt hại nói trên. Bên cạnh đó còn là
những vụ gây thiệt hại nhiều đến tiền của Nhà nước và nhân dân như vụ
Tamexco đà thiệt hại 500 tỷ đồng, dệt Nam Định khoảng 900 tỷ đồng
Đặc biệt hiện nay tình trạng tham nhũng ở Việt Nam gây thiệt hại về
kinh tế đang diễn ra mạnh mẽ trong đầu tư xây dựng cơ bản, hoàn thuế
giá trị gia tăng,lạm dụng quyền lực để bản thân và gia đình tham nhũng

3. Tham nhũng phá hoại đội ngũ cán bộ, tầm thường hoá hệ thống
pháp luật, là nguyên nhân liên quan trực tiếp đến sự sống còn của
Nhà nước
Tác hại của tham nhũng không chỉ dừng lại ở phương diện thiệt
hại vật chất hàng ngàn tỷ đồng, hàng trăm triệu USD của Nhà nước mà
tham nhũng sẽ làm tầm thường hoá hệ thống pháp luật của Nhà nước, kỷ
cương xà hội không thể giữ vững, gây mất đoàn kết nội bộ, làm giảm uy
tín của Đảng và Nhà nước trước nhân dân và là cơ hội để cho kẻ thù
pháp hoại, xâm lược. Nếu các nhà hành pháp mà tự mình phá hoại luật
pháp thì làm sao có thể duy trì được phép nước. Những kẻ tham nhũng
chính là những tên đầu trò trong việc làm tê liệt hệ thống hành pháp là
cho Nhà nước trở thành đối lập và gánh nặng cho công dân.
Tham nhũng tất yếu dẫn đến phá hoại đội ngũ cán bộ Nhà nước
bởi vì những kẻ tham nhũng sẽ lừa dối và hư hoá cấp trên làm cho bộ
máy trở thành quan liêu, chúng sẽ tăng cường đưa thêm kẻ xấu vào
guồng máy và triệt hại đội ngũ viên chưa tốt. Những kẻ tham nhũng

8

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

Đề án môn học
chính là những tên phá hoại từ bên trong của hệ thống hành pháp quốc
gia.Tham nhũng sẽ làm cho quần chúng mất đi sự tin tuởng vào đường
lối lÃnh đạo của Đảng và Nhà nước và đây cũng là nguyên nhân căn bản
nhất dẫn đến thất bại của Đảng và Nhà nước.
Chính với những tác hại to lớn kể trên cũng như nhiều tác hại do
bệnh tham nhũng tạo ra, nhiều nước đà coi tham nhũng là quốc nạn của
đất nước, là giặc nội xâm nguy hiểm.Trong các văn kiện đại hội VIII, IX
Đảng ta khẳng định: Nạn tham nhũng đang là một nguy cơ trực tiếp
quan hệ đến sự sống còn của hệ thống chính trị. Đảng, Nhà nước và nhân
dân ta đà có nhiều biện pháp khắc phục, song hiệu quả còn thấp. Phải
tiến hành đấu tranh kiên quyết, thường xuyên và có hiệu quả chống tham
nhũng trong bộ máy Nhà nước, trong tất cả các ngành, các cấp từ Trung
ương đến cơ sở. Kết hợp những biện pháp cấp bách với những giải pháp
có tầm chiến lược nhằm hoàn thiện cơ chế, chính sách, kiện toàn tổ
chức, chấn chỉnh công tác quản lý, khắc phục sơ hở, vừa xử lý nghiêm
kịp thời mọi vi phạm, tội phạm, huy động và phối hợp chặt chẽ mọi lực
lượng đấu tranh nhằm ngăn chặn, đẩy lùi và loại trừ tham nhũng. Thủ
trưởng cơ quan đơn vị, cán bộ chủ chốt các cấp phải gương mẫu đi đầu
trong ®Êu tranh chèng tham nhịng, tr­íc hÕt lµ ®èi víi bản thân. Đấu
tranh chống tham nhũng phải gắn liền với đấu tranh chống buôn lậu,
lÃng phí, quan liêu, tập trung vào các hành vi tham ô, chiếm đoạt làm
thất thoát tài sản Nhà nước, đòi hối lộ, đưa và nhận hối lộ.
Tham nhũng đà có từ rất lâu trong lịch sử loài người, có thể từ thời
kỳ xuất hiện những hình thức ban đầu của Nhà nước. Do tác hại của
tham nhũng là vô cùng lớn nên việc phòng chống tham nhũng luôn được

coi là nhiệm vụ bức xúc hàng đầu của các quốc gia. Tuy nhiên gần đây
một quan điểm trái ngược đà xuất hiện cho rằng tham nhũng không thể
không nhất quán với phát triển, và đôi khi nó thậm trí còn thúc đẩy phát
triển. Những người nêu ra quan điểm hiện đại này đà phủ một đám mây
mơ hồ lên vấn đề tham nhũng. Chẳng hạn họ cho rằng định nghĩa về
tham nhũng rất khác nhau giữa các nền văn hoá, hàm ý rằng những gì bị
coi là tham nhũng ở phương Tây sẽ được lý giải một cách khác trong
khuôn khổ những tập quán của các nỊn kinh tÕ míi nỉi. Nh÷ng ng­êi
theo chđ nghÜa xÐt lại cũng nều đặc trưng về những hiệu ứng của tham

9


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

Đề án môn học
nhũng đối với tăng trưởng kinh tế, đây là những lý luận mơ hồ. Dựa trên
thực tế là, cho đến gần đây một số con hổ châu á vẫn trải qua tăng
trưởng kinh tế phi thường lẫn tham nhịng ë møc ®é cao. Ci cïng
ng­êi ta cho rằng hiệu ứng của những cải cách thị trường đến tình trạng
tham nhũng là không rõ ràng.
Chủ đề trọng tâm của luận điểm dầu bôi trơn bánh xe là hối lộ
có thể là một cách làm có hiệu quả để vượt qua những qui định phiền hà
và những hệ thống pháp luật vô tích sự. Cách lập luận này không thể
khởi nguồn cho những mô hình mang tính học thuật phức tạp, mà còn
hợp pháp hoá cách ứng xử của các công ty tư nhân sẵn sàng hối lộ cho
được việc. Khi xem xét sâu hơn lập luận này có rất nhiều lỗ hổng. Nó lờ
đi quyền tự do làm theo ý mình vốn rất lớn mà nhiều chính trị gia và
quan chức, nhất là ở các xà hội tham nhũng, có được trong việc tạo

dựng, gia tăng và giải thích các quy định phản tác dụng. Do đó thay vì
bôi trơn những bánh xe kêu cót két của một nền hành chính vững chắc,
tham nhũng lại trở thành thứ tiếp sức cho những quy định quá đáng và
tuỳ tiện. Đây là một cơ chế mà nhờ đó tham nhũng tự nuôi sống chính
bản thân nó.
Một biến thái kinh tế phức tạp của lập luận dầu bôi trơn là tích
cực là quan điểm cho rằng hối lộ cho phép cung cầu hoạt động. Quan
điểm này kiên định rằng trong cuộc đặt giá cạnh tranh để có được một
hợp đồng mua hàng cuả chính phủ, người hối lộ nhiều nhất sẽ giành
phần thắng và công ty có chi phí thấp nhất sẽ có khả năng chịu đựng số
tiền hối lộ lớn nhất. Điều đó chỉ hay về lý thuyết nhưng lại không đúng.
Thứ nhất, bằng cách chỉ tập trung vào tệ hối lộ lập luận này không
tính đến tham nhũng là ăn cắp các nguồn lực công cộng, làm suy yếu
tính ổn định kinh tế vĩ mô. Không những thế những người nhận hối lộ có
xu thế chuyển những đồng tiền tham nhũng được vào các tài khoản ở
nước ngoài. Ví dụ theo cách này Nigiênia đà tổn thất hàng tỷ tiền ngân
sách trong những thập kỷ vừa qua.
Thứ hai, việc giả định năng lực đấu thầu cao nhất bắt nguồn từ
khía cạnh hiệu quả - chi phí là không đúng, thay vào đó nó thường gắn
với chất lượng dưới mức tiªu chuÈn.

10


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

Đề án môn học
Thứ ba, các chính trị gia hiếm khi chịu làm đối tượng của một
khoản chi trả bất hợp pháp trong cuộc đấu thầu cạnh tranh, trái lại họ đòi

tiền hối lộ một cách kín đáo từ những đối tượng mà họ tin là sẽ được giữ
bí mật.
Thứ tư, việc nhìn nhận hối lộ như một cơ chế làm cân bằng cung
cầu không tính đến thực tế là nhiều hàng hoá công cộng không nên được
phân phối cho những người đặt giá cao nhất,thay vào đó mục tiêu của
các chương trình xoá đói giảm nghèo là phân bổ cac nguồn lực theo sự
cần thiết của những người nhận.
Cuối cùng quan điểm cung và cầu về tham nhũng cho rằng những
kẻ hối lộ nhận được những hàng hoá mà họ đà phải trả tiền cho chúng,
điều này không phải lúc nào cũng đúng vì không thể cưỡng chế thi hành
các giao dịch tham nhũng bằng luật pháp. Một trường ph¸i “ biƯn hé cho
tham nhịng” lý ln r»ng hèi lộ có thể làm tăng hiệu quả bằng cách
giảm đáng kể thời gian cần thiết cho các thủ tục xin phép và công việc
giấy tờ. Vấn đề đối với lý lẽ đồng tiền đi trước này nằm ở giả định
rằng cả hai phía đều thực sự tham gia vào vụ việc và không đòi hỏi thêm
tiền hối lộ. ở ấn độ một công chức cấp cao được hối lộ không thể giải
quyết các thủ tục xin phép nhanh hơn được một chút nào vì có nhiều
người trong giới quan liêu cùng tham gia vào quá trình đó, nhưng ông ta
sẵn sàng đưa ra giải pháp làm chậm trễ quá trình cấp giấy phép đối với
các công ty đối thủ. Ngay cả trong những xà hội mà vô vàn các qui định
phản tác dụng đà được tạo ra nhằm moi của hối lộ vẫn phải có một hạt
nhân của các luật lệ và các qui định phục vụ những mục tiêu xà hội hữu
ích. Những bộ luật đơn giản và minh bạch về xây dựng, những qui định
hợp lý về môi trường, những qui định rõ ràng nhằm đảm bảo sự lành
mạnh của hệ thống ngân hàng và những qui định nghiêm ngặt về mua
bán hạt nhân, ma tuý.là cần thiết trong bất cứ một xà hội nào. Trong
bối cảnh này lý lẽ tham nhũng như chất dầu bôi trơn là đặc biệt nguy
hiểm vì tiền hối lộ sẽ phục vụ cho việc giày xéo lên những qui định như
vậy và làm tổn hại các mục tiêu xà hội .
Một yếu tố khác góp phần vào nạn hối lộ là quyền tự do định đoạt

của các chính trị gia trong việc hạn chế sự tiếp cận các đối thủ cạnh
tranh tiềm năng vào thị trường dành cho những kẻ hối lộ. Khèi l­ỵng “

11


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

Đề án môn học
dầu bôi trơn đà gia cố những cấu trúc độc quyền khổng lồ. Thông lệ
tham nhũng cố hữu của những hệ thống tài chính được giám sát một
cách yếu kém và việc có tay trong đà góp phần những cuộc khủng hoảng
kinh tế vĩ mô ở Anbani, Bungari và mới đây là ở các nước Đông á.
Hối lộ, tìm kiếm tiền tô cũng đòi hỏi một chi phí kinh tế lớn. Tài
năng được sử dụng không đúng chỗ vì những việc làm có tiềm năng thu
được những khoản đút lót sinh lợi thu hút những người mà lẽ ra đà chấp
nhận những phần thưởng tài chính khiêm tốn hơn do những nghề nghiệp
thực sự có ích mang lại. Các quan chức tham nhũng đưa ra những quyết
định tồi tệ về mặt công nghệ, việc ủng hộ những dự án không đạt tiêu
chuẩn, phức tạp, đòi hỏi vốn lớn song dễ hớt được những món tiền lớn
hơn. Do đó một hợp đồng lớn về quốc phòng hay cơ sở hạ tầng có thể
được ủng hộ hơn việc xây dựng hàng trăm trường tiểu học và trạm y tế.
Tai hại hơn các quan chức cho phát triển nhiều dự án voi trắng (cồng
kềnh, chi phí cao) không có ích gì mà chỉ làm giầu cho một số quan
chức và một số nhà cung cấp. Tình trạng không hoạt động của bốn nhà
đối tác mới đây ở Lagos, Nigieria là một ví dụ. Không những thế các nhà
thầu và các quan chức dính líu vào các hoạt động tham nhũng gây ra
những chi phí khổng lồ về thời gian và năng suất bỏ ra. Việc thương
lượng những vụ làm ăn và những khoản thanh toán bất hợp pháp, đảm

bảo bí mật của chúng và đề phòng những rủi ro luôn hiện hữu là sẽ
không nhận được những chữ ký và giấy phép đà được hứa hẹn đều là
những công việc mất thời gian, cả sự cần thiết phải đàm phán lại hay hối
lộ thêm cho một quan chức khác nữa như vẫn từng xảy ra, cũng tốn thời
gian không kém. Trªn thùc tÕ b»ng chøng tõ nhiỊu qc gia cho thấy
mối quan hệ cùng chiều giữa mức độ hối lộ và lượng thời gian mà một
doanh nghiệp phải dành cho các quan chức Nhà nước. Một cuộc điều tra
năm 1993 ®èi víi h¬n 1.500 doanh nghiƯp ë 49 qc gia cho thấy: chẳng
hạn như ở Ucraina các ông chủ công ty mất nhiều tiền hối lộ phải dành
thời gian cho các quan chức và chính trị gia nhiều hơn gần một phần ba
so với những người hối lộ ít. Những công ty hối lộ nhiều cũng phải mất
75 tuần công lao động mỗi năm trong thời gian quản lý cho việc thương
lượng với các quan chức so với con số trung bình hàng năm là 22 tuần
công lao động của các doanh nghiệp hối lộ ít. Thêm vào đó các sè liÖu

12


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

Đề án môn học
thu được từ hơn 3.600 doanh nghiệp ở 69 nước chứng tỏ rằng ở những
nước có tình trạng tham nhũng cao hơn các doanh nghiệp thường dành
một phần lớn hơn trong thời gian quản lý cho các quan chức. Ngoài ra
cuộc điều tra cũng cung cấp bằng chứng cho thấy ở những nơi mà tệ hối
lộ phổ biến hơn thì chi phí vốn và chi phí đầu tư của các doanh nghiệp
có xu hướng cao hơn
Như vậy tác hại của tham nhũng là vô cùng lớn và đặc biệt nguy
hiểm đối với tất cả các quốc gia. Tham nhũng đà trở thành quốc tế nạn

là một trong những vấn đề toàn cầu mà tất cả các quốc gia đều có trách
nhiệm cùng tham gia giải quyết .
IV. Nguyên nhân của tệ tham nhũng.
Những năm qua cuộc đấu tranh tham nhũng của Đảng và Nhân
dân ta diễn ra rất quyết liệt và đà thu được kết quả bước đầu song đến
nay có thể nói nạn tham nhũng vẫn chưa được đẩy lùi một cách cơ bản.
Tình hình vẫn diễn ra phức tạp, có nơi có chiều hướng gia tăng với
những thủ đoạn hết sức tinh vi, có trường hợp câu kết, móc nối ngang
dọc giữa các phần tử thoái hoá biến chất trong các cơ quan Nhà nước và
ngoài xà hội, rất khó phát hiện làm cho cuộc đấu tranh chống tham
nhũng hết sức khó khăn. Vậy do những nguyên nhân chủ yếu nào ?
1. Nguyên nhân gây ra tham nhũng có nhiều, nhưng nguyên nhân
đầu tiên có tính chất sâu xa, bản chất là do chế ®é ng­êi bãc lét
ng­êi sinh ra.
Hå Chđ TÞch ®· nãi: Tham ô, lÃng phí, quan liêu là những xấu xa
của xà hội cũ. Nó do lòng tư lợi ích kỷ, hại nhân dân mà ra, nó do chế
độ người bóc lột người mà ra.4
Một đặc điểm nổi bật của sự vận động xà hội, khác với mọi sự vận
động vật chất khác trong tự nhiên ở chỗ con người hành động đều tính
đến lợi ích hoặc mục đích tư lợi ích kỷ nào đó. Bởi vậy chế độ tư hữu
chính là cơ sở tư tưởng của các hành vi tham nhũng, không có tư tưởng
tư lợi ích kỷ sẽ không có hành vi tham nhũng thiệt người lợi mình.
2. Hệ thống pháp luật, cơ chế chính sách ở nước ta còn nhiều kẽ hở
2.1. Hệ thống pháp luật
4

Hồ Chí Minh toàn tập, tập 6, NXB Chính trị quốc gia, Hà Néi 1995, trang 494

13

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

Đề án môn học
2.1.1. Trên phương diện xây dựng pháp luật
Trong đấu tranh phòng chống tham nhũng, pháp luật được coi là
phương tiện cứng rắn nhất và không thể thiếu được. Lịch sử đấu tranh
chống tham nhũng trên phạm vi toàn thế giới cho thấy, nếu thiếu phương
tiện pháp luật thì cuộc đấu tranh này chỉ là cuộc chiến nửa vời dọa tham
nhũng chứ không diệt được tham nhũng. Vai trò của pháp luật trong đấu
tranh chống tham nhũng được thĨ hiƯn ë nhiỊu néi dung kh¸c nhau, tõ
viƯc x¸c định thế nào là tham nhũng, các loại hành vi tham nhũng, các
biện pháp phòng ngừa, các loại chế tài cho tới hình thức và biện pháp xử
lý tham nhũng. ở một cách phân chia tương đối, pháp luật liên quan đến
tham nhũng được sử dụng trên hai phương diện: Phòng ngừa tham nhũng
và xử lý tham nhũng.
2.1.1.1. Pháp luật về phòng ngừa tham nhũng được thể hiện ở rất
nhiều ngành luật, nhiều văn bản khác nhau: từ các văn bản về tổ chức bộ
máy Nhà nước, văn bản về các lĩnh vực kinh tế xà hội đến pháp luật ®Êu
tranh trùc diƯn víi tham nhịng. Nã cã thĨ lµ ngành luật hiến pháp, luật
đất đai, luật tài chính - ngân hàng, luật hành chính, luật dân sự, luật kinh
tếMột đòi hỏi đối với các văn bản pháp luật này là phải đồng bộ,
thống nhất, phải tạo được khuân mẫu pháp lý có khả năng loại trừ sự nảy
sinh của các hành vi tham nhũng. Tuy nhiên đánh giá một cách toàn diện
hệ thống pháp luật này, chúng ta dễ dàng nhận thấy sự bất cập và còn
nhiều kẽ hở, là mảnh đất sinh sôi, phát triển của tham nhũng, đặc biệt là
các quy định trong lĩnh vực quản lý tài chính, xét duyệt các dự án đầu tư,
đấu thầu, duyệt chi, cấp phát ngân sách, cho vay, pháp luật về xây dựng
cơ bản và quản lý tài chính trong lĩnh vực xây dựng cơ bản, xuất nhập

khẩu, quản lý đất đai, giải phóng mặt bằngNhững biểu hiện cụ thể của
sự bất cập đó là sự thiếu thống nhất, thiếu ®ång bé, cßn nhiỊu kÏ hë,
ch­a thùc sù phơc vơ nhân dân, thiếu văn bản hướng dẫn kịp thời dẫn
đến cách hiểu và giải thích khác nhauNhững văn bản quy định về các
thủ tục hành chính còn rườm rà, phức tạp dễ dẫn đến tình trạng quan
liêu, gây phiền hà, sách nhiễu nhân dân để tham nhũng.
2.1.1.2. Pháp luật về xử lý tham nhũng cũng còn những bất cập
trước tình hình tham nhũng ngày càng diễn biến phức tạp hiện nay. Bộ
luật hình sự năm 1999 quy định 7 tội danh tham nhịng song sau gÇn 3

14


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

Đề án môn học
năm thi hành, cho đến nay chưa có văn bản hướng dẫn cụ thể những quy
định này. Theo Pháp lệnh chống tham nhũng và tinh thần của Bộ luật
hình sự năm 1999 thì hành vi tham nhũng có thể bị xử lý về hình sự hoặc
hành chính, tuỳ tính chất, mức độ vi phạm. Song trên thực tế chúng ta
chưa ban hành được một Nghị định về xử lý hành chính đối với các hành
vi tham nhũng ( khi chưa đến mức bị truy cứu trách nhiệm hình sự ), do
vậy trên thực tế đối với các hành vi vi phạm ở mức độ này đà có tình
trạng xử lý tuỳ tiện, nhiều nơi không xử lý. Các chế tài đối với người có
hành vi tham nhũng được quy định trong luật là rất cần thiết song chế tài
áp dụng đối với người có trách nhiệm, nghĩa vụ trong đấu tranh phòng
chống tham nhũng ( nếu không thực hiện đầy đủ, đúng đắn trách nhiệm,
nghĩa vụ luật định ) thì lại chưa được đề cập ( trừ những người có hành vi
xâm phạm hoạt động tư pháp ) nên chưa có sự phối hợp đồng bộ trên

thực tế.
2.1.1.3. Trong việc xây dựng hệ thống pháp luật liên quan đến
phòng chống tham nhũng, Nhà nước ta mới chỉ chú trọng đến pháp luật
về xử lý tham nhũng, chưa chú ý đúng mức đến pháp luật về phòng ngừa
tham nhũng. Sắp tới chúng ta phải tập trung sức hoàn thiện hệ thống
pháp luật về phòng ngừa tham nhũng, làm cho cơ hội phát sinh tham
nhũng bị hạn chế đi dẫn đến bị loại trừ, làm cho tham nhũng giảm thiểu
trong cuộc sống. Pháp lệnh chống tham nhũng ban hành năm 1998 mặc
dù đà sửa đổi, bổ sung nhưng đến nay đà tỏ ra lạc hậu, nhiều quy định
không thực hiện được trên thực tế, cần nâng cấp văn bản này thành Luật
chống tham nhũng với những quy định cứng rắn và cụ thể hơn, phù hợp
với yêu cầu của cuộc đấu tranh chống tham nhũng trong tình hình mới.
2.1.2. Hoạt động phổ biến giáo dục pháp luật, hoạt động tuyên truyền,
giáo dục pháp luật đặc biệt là pháp luật liên quan đến phòng chống
tham nhũng chưa đươc các cơ quan, các cấp, các ngành chú ý đúng mức.
Nhiều cán bộ, công chức không nắm được những quy định cơ bản
trong pháp Lệnh chống tham nhũng và những quy định cđa Bé lt h×nh
sù vỊ téi tham nhịng. ë nhiỊu cơ quan, lÃnh đạo không muốn tổ chức
triển khai thực hiện pháp luật về chống tham nhũng trong đơn vị mình
bởi vì nó động chạm đến chính bản thân người lÃnh đạo đó. Từ thực
trạng đó mà trên thực tế nhiều người có hành vi tham nhũng song không

15


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

Đề án môn học
ý thức được đầy đủ hành vi của mình. Một số người khác cũng do không

hiểu biết pháp luật mà chưa thấy được trách nhiệm của mình trong việc
phát hiện, tố cáo hành vi tham nhũng.
2.1.3. Trong hoạt động áp dụng pháp luật về phòng, chống tham nhũng,
nhiều vấn đề bức xúc đà nảy sinh trong lĩnh vực này và đây là một trong
những nguyên nhân của tình trạng tham nhũng ngày càng phức tạp. Tình
trạng bao che xử lý nội bộ còn phổ biến. Không ít vụ án tham nhũng
đang bị điều tra bỗng nhiên bị đình chỉ. Nhiều vụ án đưa ra xét xử song
hình phạt còn nhẹ, chưa đủ tính răn đe, phòng ngừa. Đặc biệt trong thời
gian qua đà xuất hiện không ít trường hợp chính những cán bộ được giao
nhiệm vụ trực tiếp đấu tranh xử lý tội phạm có hành vi tham nhũng lại là
người có hành vi tham nhũng. ở một số địa phương đà nảy sinh tình
trạng một số người có chức vụ, quyền hạn can thiệp vào hoạt động đấu
tranh chống tham nhũng của cơ quan bảo vệ pháp luật. Rõ ràng, sự thiếu
nghiêm minh công bằng trong việc xử lý người có hành vi tham nhũng
đà trở thành một trong những nguyên nhân làm cho tình trạng tham
nhũng chưa có chiều hướng thuyên giảm
2.2. Cơ chế chính sách
Nhiều chế độ chính sách còn mang tính ban phát, nên chưa loại
trừ được cơ chế xin-cho, tạo ra một tầng lớp độc quyền, đặc lợi và những
tiêu cực khó kiểm soát. Một chế độ đÃi ngộ cán bộ, công chức còn mang
tính bao cấp như đất đai, nhà ở, ph­¬ng tiƯn…dÉn tíi viƯc vËn dơng t
tiƯn. TiỊn l­¬ng ch­a đảm bảo cuộc sống nên việc tìm thêm nguồn thu
nhập khác trở thành phổ biến. Chính hệ thống pháp luật không chuẩn
xác, do xử phạt tội tham nhũng quá nhẹ
Công tác cải cách hành chính đạt hiệu quả chưa cao. Nạn sách
nhiễu tham nhũng đang tạo nên rào cản trong mọi lĩnh vực của đời sống
xà hội.
3. Do những sai lầm khuyết điểm trong hoạt động của một số cơ
quan Đảng và Nhà nước.
Tệ tham nhũng nói chung và các tội phạm có tính chất tham

nhũng phát triển phổ biến và gây hậu quả hết sức nghiêm trọng như hiện
nay chủ yếu và trước hết do những sai lầm, khuyết ®iĨm trong ho¹t ®éng

16


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

Đề án môn học
của nhiều cơ quan Đảng và Nhà nước và do sự thoái hoá biến chất của
một bộ phận cán bộ, Đảng viên.
ý thức tự phê bình và phê bình của cán bộ, đảng viên còn yếu.
Biểu hiện cụ thể là chưa có cán bộ, đảng viên nào phạm pháp hoặc có
hành vi tham nhũng, tiêu cực, lÃng phí được phát hiện do kết quả của phê
bình và tự phê bình trong nội bộ. Một số vụ việc có liên quan đến tham
nhũng, tiêu cực, lÃng phí bị quần chúng, công luận phát hiện, tố giác,
song các tổ chức đảng liên quan, tổ chức đảng cấp trên, các cơ quan
thanh tra, kiểm tra hoặc không biết hoặc biết nhưng không tích cực ngăn
chặn để những hành vi đó phát triển thành những vụ án nghiêm trọng.
Các ý kiến đồng tình với việc xác định những nguyên nhân dẫn
đến việc chưa tạo ra được những chuyển biến cơ bản trong công tác xây
dựng Đảng cũng như trong việc nâng cao chất lượng của các tổ chức
đảng và của đội ngũ cán bộ, đảng viên, nhất là chưa ngăn chặn và đẩy lùi
được tệ tham nhũng, lÃng phí5 mà hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành
Trung ương khoá IX đà chỉ ra. Cụ thể là, ở không ít nơi, sự chỉ đạo của
các cấp uỷ chưa kiên quyết, chưa tập trung đúng mức, một số cán bộ
lÃnh đạo chủ chốt các cấp chưa tự giác phê bình và tự phê bình, chưa làm
gương cho cán bộ, đảng viên trong ®Êu tranh chèng tham nhịng, l·ng
phÝ, viƯc xư lý mét số vụ việc nổi cộm chưa nghiêm, vẫn còn có biểu

hiện trên nhẹ, dưới nặng , nhiều cấp uỷ, tổ chức đảng chưa thực sự dựa
vào dân, chưa coi trọng tiếp thu ý kiến phê bình của dân để xây dựng,
chỉnh đốn Đảng, một số chủ trương, biện pháp, quy chế, chính sách
nhằm ngăn ngừa, đấu tranh chống tệ tham nhũng, lÃng phí quy định
chưa hợp lý, chặt chẽ, có tính khả thi chưa cao, còn ít hiệu quả, thiếu sự
phân công phối hợp chỉ đạo việc chống tham nhũng một cách có hiệu
lực, hiệu quả.
Công tác kiểm tra Đảng, thanh tra, kiểm sát của các cơ quan chức
năng của Nhà nước chưa được tiến hành thường xuyên, liên tục, còn
nhiều yếu kém. ở nhiều nơi, công tác kiểm tra của Đảng chưa chú ý
kiểm tra, khắc phục tệ quan liêu.

5

Kết luận 04-KL/TW của hội nghị lần thứ 4
Ban chấp hành Trung ương khoá IX, ngày 19-11-2001

17


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

Đề án môn học
4. Những yếu kém trong công tác tổ chức cán bộ do sự buông lỏng,
yếu kém trong quản lý Nhà nước.
Đây là nguyên nhân quan trọng làm phát sinh các tội có tính chất
tham nhũng. Đảng ta chỉ rõ: công tác cán bộ vừa bảo thủ, vừa trì trệ về
nhiều mặt, vi phạm các nguyên tắc đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng, đề bạt
cán bộ. Việc đào tạo, bồi dưỡng cán bộ nhất là cán bộ kinh tế từ trước

đến nay chưa được coi trọng đúng mức, chưa đáp ứng được nhu cầu về
phát triển kinh tế thị trường. Việc bố trí cán bộ ở nhiều cấp, nhiều ngành
vẫn còn tư tưởng bè cánh, phe phái. Công tác đề bạt cán bộ còn bị chi
phối bởi cách nhìn chủ quan, phiến diện, chưa chính xác trong phương
pháp đánh giá, lựa chọn cán bộ. Công tác xử lý cán bộ thường có khuynh
hướng hữu khuynh. Tình trạng tuỳ tiện, muốn xử lý nội bộ, xử lý nhẹ
còn khá phổ biến. Đặc biệt Đảng ta khẳng định giáo dục là quốc sách
hàng đầu nhưng chính mục tiêu này bị buông lỏng. Tham nhũng một
phần được mang theo vào nhà trường, được rèn ngay khi thi tuyển vào
và luyện trong quá trình ở nhà trường, những nơi có môi trường giáo
dục thấp kém, những cán bộ đà lọt qua môi trường đào tạo như thế
không thể là những hạt giống tốt, càng không thể là hạt nhân chống
tham nhũng. Sự sai lầm trong bố trí, sử dụng cán bộ và buông lỏng quản
lý, thiếu kiểm tra, đánh giá cán bộ, thiếu kiểm soát cho nên trước sự cám
dỗ của những lợi ích vật chất một bộ phận cán bộ, Đảng viên đà bị tha
hoá.
5. Do bản chất của nền kinh tế thị trường
Ngày nay sự phát triển của kinh tế thị trường là không thể phủ
nhận được, tuy nhiên do bản chất của nền kinh tế thị trường, của việc tự
do hoá cạnh tranh cũng là một trong những nguyên nhân gây ra tệ tham
nhũng. Trong nền kinh tế thị trường vai trò của đồng tiền được đặt lên rất
cao. Có không ít tổ chức, cá nhân vì những mục tiêu riêng để tồn tại
trong sự canh tranh khốc liệt ®· dïng mäi thđ ®o¹n trong ®ã thđ ®o¹n
hèi lé được sử dụng rất phổ biến.
6. Trình độ dân trí
Nhìn chung trình độ dân trí còn thấp nên nhân dân chưa có nhiều
khả năng tham gia quản lý Nhà nước, kiểm tra, giám sát hoạt động của

18

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

Đề án môn học
các cơ quan Nhà nước và của cán bộ, công chức. Mặc dù gần đây đà có
quy chế dân chủ, song nhìn chung việc thực hiện còn nhiều hạn chế
7. Cuộc đấu tranh chống tệ tham nhũng động chạm đến những cán
bộ có chức có quyền, có khi động chạm đến cả một tập thể ngành, cơ
quan đơn vị, động chạm đến lợi ích thiết thực, đến thể diện, uy tín của
cán bộ. Hơn nữa, tệ tham nhũng vẫn còn cơ sở kinh tế, xà hội để tồn tại.
Vì thế cuộc đấu tranh chống tệ tham nhũng là một quá trình lâu dài, rất
khó khăn phức tạp.

19


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

Đề án môn học

Chương II
Thực trạng tham nhũng ở Việt Nam
hiện nay
I. Sơ lược về thực trạng tham nhũng trên Thế giới
hiện nay
Tham nhũng hiện nay đà trở thành một quốc tế nạn. Chính vì
vậy mà trong thời điểm cả thế giới đang dồn sự quan tâm đặc biệt tới sự
kiện nước Mỹ bị tấn công ngày 11 - 9 và hành động quân sự của Mỹ tại

Apganixtan thì hội nghị quốc tế chống tham nhũng lần thứ 10 vẫn được
tổ chức tại Praha Cộng hoà Séc từ ngày 7 đến ngày 11/10/2001 với hơn
1.200 đại biểu đến từ hơn 130 nước và các tổ chức quốc tế tham dự. Hội
nghị cho thấy toàn thế giới đều nhận thức được tác hại to lớn của tham
nhũng gây ra và các quốc gia đà có tiếng nói chung, hành động chung
trong cuộc đấu tranh chống tham nhũng trên qui mô toàn cầu.
Xu hướng tham nhũng hiện nay trên thế giới đó là từ tham nhũng
có số lượng thấp đến tham nhũng có số lượng cao, mấy năm gần đây
hoạt động tham nhịng víi sè l­ỵng tiỊn cùc lín cã xu h­íng tăng lên.
Từ tham nhũng ở cấp thấp lên tham nhũng ë cÊp cao, tõ tham nhịng cã
tÝnh chÊt thÊp ®Õn tham nhũng có tính chất cao, hoạt động tham nhũng
đà đi sâu vào lĩnh vực chính trị dựa trực tiếp vào quyền lực chính trị hoặc
lấy quyền lực chính trị làm mục tiêu nó không còn đơn thuần là kinh tế
nói chung. Từ tham nhũng đơn thuần đến tham nhũng đa dạng như nhân
viên ngân hàng lợi dụng chức vụ, dùng tiền giả đổi lấy tiền thật trong
kho bạc, ăn đút lót, viên chức cao cấp bán bí mật Nhà nước làm giầu ích
kỷ, tham nhũng trong lĩnh vực chứng khoán, xây dựng, giáo dục, trong
các doanh nghiệp Nhà nước, trong các chương trình cho vay và nhận
viện trợ, tham nhũng trong chấp pháp hành chính, tham nhũng trong việc
nhận ng­êi ...

20


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

Đề án môn học
ở Nga cuối năm 1998, một số quan chức Nga đà chuyển khoản
tiền tham nhũng trên 10 tỷ USD sang các ngân hàng lớn của Mỹ.

ở Trung Quốc: Thời gian qua báo chí Trung Quốc cho công bè
nhiỊu vơ ¸n tham nhịng dÝnh lÝu tíi c¸n bé lÃnh đạo cấp cao, trong đó
không ít người bị trừng trị nghiêm khắc. Để lm trong sạch đội ngũ của
Đảng, Hội nghị ton thể Trung ương 4 (khóa XVI) Đảng Cộng Sản
Trung Quốc (ĐCS) sắp triệu tập ở Bắc Kinh vo mùa thu ny sẽ nhấn
mạnh ''hai điều cấp bách (liêm khiết v gian khổ phấn đấu). Đây chẳng
những l đường lối tư tưởng phải quán triệt trước sau như một của Đảng
m còn trở thnh khâu then chốt gắn liền giữa lý luận v thực tiễn để lm
trong sạch đội ngũ của Đảng, kiên quyết thanh trừ khỏi Đảng những
phần tử thoái hóa, từ đó, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ của Đảng.
Ngy 1 tháng 7 năm 2004, Bí thư Tỉnh ủy Quí Châu l Lưu
Phương Nhân đà bị đưa ra xét xử v chịu mức án tù chung thân về tội
tham nhũng. Đây l quan chức cấp cao đầu tiên bị đưa ra xét xử công
khai kể từ khi Trung Quốc tiến hnh cải cách mở cửa tới nay. Điều ny
cho thấy nguyên tắc mọi người bình đẳng trước luật pháp của Trung
Quốc được thực hiện nghiêm minh. Mọi người được chứng kiến cảnh
một viên quan từng ''hét ra lửa'' khi còn đương chức đà khóc nức nở trước
toà.
Ban Kiểm tra kỷ luật Trung ương cho biÕt trong thêi gian làm BÝ
th­ TØnh đy Q Ch©u, Lưu Phương Nhân đà tham ô 6,61 triệu nhân dân
tệ, 19.900 USD. Điều đáng lưu ý l trong vụ ny, Ban Kiểm tra kỷ luật
Trung ương cũng đà phát hiện cà một đường dây tham nhũng lớn của
Ban lÃnh đạo tØnh này, trong ®ã cã Phã TØnh tr­ëng L­u Tr­êng Quý,
chuyên trách công tác giao thông công chính của tỉnh.
Trong lời tự thú, Lưu Phương Nhân nói: ''L một Bí thư tỉnh uỷ,
tôi cho rằng cái gì mình cũng có quyền, nhưng giờ đây mới thấy rõ mình
l một tên quan tham nhũng mù về luật pháp vì có một số việc bản thân
phạm tội m không biết''.
Vừa qua báo chí đà phanh phui tình trạng tham nhũng của Cao
Nghiêm, nguyên Tổng giám đốc Tổng công ty điện lực, triệu tập hội

nghị cán bộ lÃnh đạo trong ngnh có 3 ngy cũng chi tới hơn 3 triệu
nhân dân tệ, bình quân mỗi người 24.000 nhân dân tệ một ngy. Riêng

21


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

Đề án môn học
Cao Nghiêm ở phòng khách sạn với giá tiền 8000 nhân dân tệ một tối.
Một hiện tượng ăn chơi trác táng m không ai có thể tưởng tượng nổi.
Năm 1995, cựu tổng thống Hàn Quốc bị bắt v× téi tham nhịng
víi sè tiỊn 650 triƯu USD, tỉng thống Indonesian - ông Shuhatto, thủ
tướng ấn Độ Narasinhharuo, nhà độc tài nước Zaire Mubuto.. đà phải
từ chức, cách chức hoặc bị lật đổ vì tham nhũng.
Mới đây ngày 22/10/2002 công tố viên thành phố MiLan đà đề
nghị mức án 13 năm tù với ông Cesare Previti nguyên cố vấn luật và trợ
lý thủ tướng Italia Berlusconi vì tội tham nhũng, thủ tướng Đức ông
Gerhard Schroede đà quyết định xa thải bộ trưởng quốc phòng ông
Scharping vì tội nhận hối lộ của khu vực tư nhân, giám đốc ngân hàng
trung ương Pháp Jean Claude cũng phải ra hầu toà vì tham nhũng. Ngày
17/10/2002 Washington xem xét khả năng bắt giữ quốc tế đối với tổng
thống Ukraina ông Kuchma với lời buộc tội nhận hối lộ từ thời ông còn
làm thủ tướng năm 1993 theo điều 11 bộ luật hình sự Ukraina .
ë Nigenia tƯ tham nhịng cịng rÊt nghiªm träng, có công ty dùng
cả trăm triệu USD để chi phí giao dịch và mua chuộc quan chức. Tham
nhũng còn nảy sinh cả ở các tổ chức ít có quan hệ đến kinh doanh như
uỷ ban Ôlimpic quốc tế.
II. Thực trạng tham nhịng ë ViƯt Nam hiƯn nay

Thùc tr¹ng tham nhịng ở Việt Nam hiện nay là rất nghiêm trọng,
hiện tượng tham nhũng không những đặc biệt lan tràn trong số các quan
chức làm việc tại các cơ quan chuyên trách về kinh tế đối nội và đối
ngoại mà nó xảy ra phổ biến ở hầu hết các lĩnh vực như luật pháp, văn
hoá, giáo dục, ... Tham nhũng đà và đang làm xói mòn lòng tin của nhân
dân, của xà hội vào Đảng và Nhà nước. Sự tha hoá của một số cán bộ
Đảng viên cộng thêm thế lực thù địch lợi dụng diễn biến phức tạp cuả
tình hình thế giới và trong nước ra sức tuyên truyền, kích động, thực hiện
diễn biến hoà bình đang trở thành một nguy cơ to lớn uy hiếp đến sự tồn
vong của chế ®é x· héi chđ nghÜa ë n­íc ta.
Theo b¸o c¸o của chính phủ tại kỳ họp thứ 10 khoá IX đà phát
hiện và xử lý trên 500 vụ tham nhũng với tổng thiệt hại tài sản trên 1,2 tỷ
đồng và trên 34 triệu USD. Năm 1996 đà phát hiện 10 vơ tham nhịng

22


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

Đề án môn học
lớn trên 100 tỷ đồng/vụ. Theo báo cáo của chánh án toà án nhân dân tối
cao trước quốc hội từ năm 1992 đến năm 1997 toà đà xét sử 3.021 vụ
tham nhũng với 6.315 bị cáo, trong đó có 64,5% số bị cáo bị tù, 10 tên
đà bị tuyên phạt án tử hình. Cho đến nay đà liên tiếp xẩy ra một số vụ án
lớn nghiêm trọng, gây thiệt hại lớn đến tiền của, của Nhà nước và nhân
dân, gây mất ổn định kinh tế xà hội.
1- Vẫn còn nhiều uẩn khúc trong vụ tham nhũng tại Petro Việt Nam6
Đến thời điểm này có thể kết luận được đường dây tham nhũng
lớn nhất tại Petro Việt Nam được tổ chức trên một chiếc kiềng ba chân

tương đối vững chắc gồm ba nhân vật Nguyễn Quang Thường, Dương
Quốc Hà và Trần Ngọc Giao. Các đại gia này mượn danh nghĩa rót tiền
vào các hợp đồng dự án để rửa tiền một cách hợp pháp.
Sau khi phát hiện hành vi tham nhũng của ông Nguyễn Quang
Thường và Dương Quốc Hà tại công trình sửa bể chứa nước phục vụ khai
thác trên tàu Đại Hùng, mới đây dư luận không khỏi thắc mắc về việc
Vietsovpetro mua 80 tấn hoá chất chống cháy trong hợp đồng 93/94
VSP1 ký ngày 6/6/1994 với giá trị hợp đồng là 2,429 tỷ đồng và yêu cầu
số hoá chất này phải là hàng của Pháp. Nhưng điều nghịch lý là khi nhận
hàng Vietsovpetro biết chắc chắn bên cung cấp đà thay bằng 80 tấn hoá
chất sản xuất tại thành phố Hồ Chí Minh có chất lượng thấp hơn nhiều
mà vẫn vui vẻ chấp thuận và không hề thay đổi giá trị hợp đồng.
Hiện cơ quan điều tra mới chỉ phát hiện ra một vài thủ đoạn móc
tiền của Nhà nước mà tổng số tiền đà lên đến hàng triệu USD, vậy hàng
năm Vietsovpetro ký không biết bao nhiêu hợp đồng thương mại và mua
sắm trang thiết bị, vật tư với tổng giá trị lên tới hàng trăm triệu USD thì
không biết số tiền thất thoát sẽ là bao nhiêu. Hầu hết các quan chức như
Dương Quốc Hà, Nguyễn Quang Thường đều có thâm niên công tác lâu
năm trong ngành dầu khí như vậy, có biết bao nhiêu hợp đồng đà qua tay
ký duyệt thì tổng số tiền thất thoát sẽ lớn đến mức nào. Còn nữa một
công ty trách nhiệm hữu hạn tư cách pháp nhân rất mờ mịt vậy mà lại
trúng thầu hầu hết các hợp đồng quan trọng của Vietsovpetro mà lại
không phải là một công ty khác

6

www.Home.netnam.vn 17/6/2004 6:09:37 PM GMT+7

23

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

Đề án môn học
- Gây thiệt hại vẫn được thăng chức
Bên cạnh vụ việc có liên quan đến Dương Quốc Hà và Nguyễn
Quang Thường, dư luận trong ngành dầu khí còn đang băn khoăn về một
vụ án xảy ra năm 1992 liên quan trực tiếp đến Vietsovpetro mà hình như
bị các chức trách cố tình lÃng quên. Được biết năm 1992 cơ quan An
ninh điều tra và Công an tỉnh Bà Rịa- Vũng Tàu phát hiện một số sai
phạm nghiêm trọng trong việc thực hiện hợp đồng mua xích neo tàu Chi
Lăng tại Vietsovpetro và khởi tố bắt giam đối với ông Đặng Hữu Quý,
nguyên là quyền tránh kỹ sư ViƯn nghiªn cøu Khoa häc – ThiÕt kÕ thc
Vietsovpetro vỊ tội thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng . Nội
dung vụ án như sau: Vietsovpetro đơn phương ký hợp đồng HĐ 1-008
thử tải neo xích tàu Chi Lăng với một hÃng của Singapore dẫn đến việc
phải trả hai lần tiền cho hai hÃng nước ngoài gây thiệt hại 330.000 USD.
Đối với hợp đồng 1-029/ PSA SSE/31-92 mua xích neo Mỏ Rồng một
số nhân viên của Vietsovpetro định làm giả hợp đồng mua về loại xích
neo cũ của nước ngoài mang về nước tính theo giá. Hợp đồng mờ ám này
bị huỷ nhưng gây thiệt hại 298.453 USD. Trách nhiệm chính của vụ việc
thuộc về ông Đặng Hữu Quý. Điều đáng nói là ông Quý không hề bị
hưởng một hình phạt nào mà còn được đề bạt làm Giám đốc Công ty Tư
vấn dầu khí và tham gia vào các lĩnh vực tư vấn thiết kế, thương thảo
hợp đồng của Vietsovpetro
- Triệu tập các nguyên Tổng Giám đốc Petro Việt Nam và Vietsovpetro
Ngày 15 và 16/6 Cơ quan An ninh Điều tra Bộ Công an có giấy
triệu tập một số cán bộ nguyên là Tổng Giám đốc Tổng công ty Dầu khí
Việt Nam và nguyên Tổng Giám đốc Xí nghiệp Liên doanh Dầu khí

Vietsovpetro cùng một số cán bộ đương chức tới cơ quan An ninh điều
tra làm rõ sự liên quan của họ đối với các vụ việc tiêu cực, tham nhũng
trong ngành dầu khí. Được biết một số quan chức trước khi bị bắt là bị
can trong vụ án này đà tự nguyên nộp cho cơ quan điều tra 450.000
USD.
2- Vụ án Trương Văn Cam và đồng bọn
Đây là vụ án hình sự đặc biệt nghiêm trọng. Trong quá trình điều
tra đà khởi tố 156 bị can với 24 tội danh. Xét xử sơ thẩm, toà tuyên ¸n:

24


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

Đề án môn học
tử hình 6 bị cáo, chung thân 5 bị cáo, phạt tù có thời hạn 123 bị cáo, án
treo 21 bị cáo.
Liên quan đến vụ này, đà xử lý kỷ luật 86 cán bộ( Công an:
65;kiểm sát: 15; quân đội: 4; báo chí: 2 ). Khai trừ khỏi Đảng: 42, cảnh
cáo khiển trách 6 tập thể, giải tán 2 chi uỷ, đặc biệt có 4 cán bộ cao cấp
trong đó có 2 uỷ viên Ban chấp hành Trung ương Đảng.
Trong vụ án này, Năm Cam và đồng bọn đà dùng mọi thủ đoạn
móc nối, tạo sự thân thiện với cán bộ, đưa hối lộ, tha hoá cán bộ, dẫn
đến số cán bộ này làm ngơ, bao che tội phạm và ngày càng lún sâu vào
con đường phạm tội, bảo kê cho hoạt động phạm tội của chúng .
Bên cạnh đó, một số cán bộ được giao nhiệm vụ trực tiếp đấu
tranh trấn áp tội phạm nhưng không hoàn thành nhiệm vụ để cho bọn tội
phạm hoạt động lộng hành, gây tác hại nghiêm trọng và ảnh hưởng xấu
đến an ninh trật tự, uy tín của lực lượng công an, làm xói mòn lòng tin

của quần chúng nhân dân.
3- Vụ án buôn lậu xăng dầu của công ty trách nhiệm Thành Phát
-Vụ án đà khởi tố 38 bị can (tạm giam 26, tại ngoại 12 ), thu giữ
và kê biên tài sản trị giá trên 100 tỷ đồng.
- Theo hiệp định đà ký giữa hai Chính phủ Việt Nam và
Campuchia, hàng năm các Công ty xuất nhập khẩu xăng dầu của Việt
Nam đà thực hiện việc tạm nhập, tái xuất cho Campuchia từ 400-500
ngàn tấn xăng. Xăng dầu tạm nhập, tái xuất sang Campuchia được miễn
tất cả các loại thuế và phí( bao gồm: thuế nhập khẩu, thuế tiêu thụ đặc
biệt, thuế VAT, phí xăng dầu ), có thời điểm các loại thuế trên là 100%.
Vì lợi nhuận thu được quá lớn nên một số công ty, đối tuợng dùng mọi
thủ đoạn gian dối, lợi dụng các sơ hở trong công tác quản lý Nhà nước,
tìm cách để xăng dầu tạm nhập trên tiêu thụ trong nước, gây thiệt hại
nghiêm trọng, ảnh hưởng và làm thất thu thuế rất lớn ( hàng trăm tỷ
đồng ) cho ngân sách Nhà nước.
- Quá trình điều tra đà làm rõ sự câu kết giữa các cán bộ với một
số cán bộ H¶i quan trong viƯc më tê khai h¶i quan, kiĨm hoá, xác nhận
thông quan, đặc biệt là vai trò của Phạm Quang Mậu Chi cục trưởng
Hải quan cửa khẩu Vĩnh Xương đà làm giả và xác nhận 46 bộ hå s¬

25