biến đổi kiinh tế văn hóa xã hội môi trường ở miền trung, tây nguyên

•Kinh ngUSm • ThUc l^i

OlA TRINH CONG NGHIEP H 6 A , HIEN DAI HOA
NONG NGHIEP, NONG THON VA Sl/ BIEN DOI
KINH TE, VAN H 6 A , XA h O l MOI TRl/CJNG
5 MIEN TRUNG, TAY NGUYEN
PGSJS. Nguyin Vdn Namo

C l Cfing nghifip hda (CNH) hilu theo
I I nghTa hep thadng ding nhi't vdi phat
J if^triln edng nghifip; l i tim eic giii phip
ning din ty trpng cdng nghifip trong ting
s i n phim qufi'c npi (GDP). Ding thdi, edng
nghiep phii ddng vat trd trang bj ed sd v i t
chi't eho cac nganh trong n i n kinh t l qud'c
din._ Dd cung la q u i trinh chuyin tQ mdt
xa hdi ndng nghifip, ndng thdn sang xa hdi
cdng nghiep, dd thj. Qua trlnh niy ehju sy
tadng tic qua \^\ cCia nhQng quy luit bio iQu,
k l thQa, doi mdi va phat triln Sa t i c ddng
cQa qua trinh CNH, HDH nfing nghifip, ndng
thon 6 mien Trung, Tiy Nguyfin phii dayc
xem xet trfin cac khfa cgnh cua ddi sing xa
hdi, c i Ijch sCf l i n hien tgi, c i phong tyc t i p
quan lin nhQng y l u t l v i n minh hifin dgl, c i
tfch cQc lin tifiu eye.
Qua trinh CNH, HDH ndng nghifip,
ndng thdn cua khu vyc mien Trung, T i y
Nguyen, xet 6 mdt khia cgnh nao dd l i q u i

'•I Hpc vien Chinh tn - Hanh chinh khu vyc III.

Hpc vien CT-HCQG Ho Chi Mmh

trinh cd tfnh chit kinh t l - ky thuit nhim tao
ra ed sd v i t chi't ky thuit d l x i y dyng xa
hdi mdi - xa hdi XHCN. Net d i e trang cOa
q u i trinh n i y l i dQa d i n sy d l i thay, chuyin
djch ed d u kinh t l theo hadng ting ty trpng,
vai trd cua cdng nghifip, dich vy, ding thdi,
giim d i n ty trpng ndng nghifip. Phu hyp vdi
q u i trlnh dd l i sy thay d l i trong cd d u Iao
ddng xa h|i theo hadng thay t h i Iao dong
thu cfing, cd b i p bing Iao ddng ky thuit, cO
khi v i tQng bade ty ddng hda.
Xet v l phadng dien x i hdi, qui trinh
CNH, HDH ndng nghifip, ndng thdn la qua
trinh chuyin biln cd d u ndng nghiep, ndng
thdn sang xa hdi cdng nghifip, dd thj hifin dai
va di liln vdi nd l i sy chuyen doi v l t i p quan,
nhQng quan nifim c l truyin, nhQng vi'n d^
v i n hda-xa hdi khic cua nhQng cQdin ndng
thdn, D I xem xet sy t i e ddng cua qua trinh
CNH, HDH d l i vdi ndng nghiep, ndng thdn
khu vyc miln Trung, T i y Nguyen, d n van
dyng 2 ndi dung trfin, dong thdi can tinh ddn
dac thu cua khu vye cung nha d i e diem ciia
dong bao c i c d i n tdc thieu so' Tay Nguydn.
Mien Trung, Tay Nguyfin gdm 16 tJnti,
Khoa hpc chfnh tri - So 5/2013

thinh'" nim d trung dd c i nadc, cd dQdng
bifin gidi chung vdi L i o v i Campuchia d i i
590 km; di$n tfch ty nhifin (chQa k l dl|n tfch
mat biln) la 116.551 km^chifi'm khoing
35% dl|n tfch c i nadc), vdi d i n s l khoing
16 trifiu ngadi (chifi'm khoing 20% d i n s l c i
nadc). Trade khi d l y mgnh q u i trinh CNH,
HDH, khu vye miln Trung, T i y Nguyfin cd
thi nhin nhfin vdi nhiJng n^t chfnh sau:
- Cfing nghifip v i djch vy phit triln
chim, chaa thuc dly mynh me chuyin djch
cd d u kinh t l v i Iao ddng d ndng thdn.
S l doanh nghiep cdng nghiep, djch vy 6
ndng thdn cdn ft v i ting chim; cd ft n h i
miy phyc vy s i n xui't ndng nghiep, T i c dd
chuyin djch Iao ddng tQ ndng nghi$p sang
cfing nghifip, djch vy difin ra chim.
- Cic hinh thQc t l ehQc s i n xuit chim
dapc d l i mdi, chaa dap Qng yfiu d u phit
trien cua sin xui't hang hda; kinh t l hd v i n
cdn ddng vai trd chu yfi'u, pho bifi'n l i s i n
xui't nhd. Ndng nghifip, ndng thdn phat triln
thilu quy h o ^ h , kfi't d u hy tang kinh t l xa hpi yeu kem, mdi tradng ngay cing d
nhifim; ning lye thfch Qng, dd'i phd vdi thien
tai con han ehl. Thuy Ipi chaa dap Qng yfiu
cau ctja san xui't nfing nghiep; ehi't IQpng
dadng giao thdng ndng thdn thap, chaa dap
Qng yeu d u lau thdng hang hda. Difin d

ndng thfin khdng d i m b i o e i v l s l lapng

Idn chit iQpng.
NhQng y l u kfim trfin l i m cho ddi sing
vfit chat v i tinh thin cQa ngadi din ndng
thdn cdn thi'p, tj* 1$ hy nghfio edn cao, nhit
l i vung ding bio d i n t|c thilu s l , vung
siu, vQng xa. Chfinh l|ch gliu ~ nghfio giQa
thinh thj v i ndng thdn, giQa c i c vQng cdn
Idn, phit sinh nhilu vi'n d l xfi h|l bQc xtjc<''.
- Rifing khu vyc Tfiy Nguyfin, cd t h i
phfin thinh cic vQng khic nhau:
+ 6 c i c vung dd thj, k l c i vQng ven v i
dye theo c i c tryc giao thdng, n i n s i n xuit
mang tfnh ty ci'p, ty tQc tQng bade bj p h i vd;
cdng cy s i n xui't va tifin nghi sinh hoyt hifin
dyi (IQc bi'y gid) dupe sQ dyng nhilu hdn.
+ 6 c i c vung ndng thfin, phQdng thQc
kinh tfi' c l truyin dQdng nha v i n cdn dapc
giQ nguyfin. "Nin kinh t l nQdng riy" cung
vdi trinh dp din trf thip, eho ning suit v i
thu nhap thi'p nfin ddi sdng eua ngadi din
chaa dapc c i i thien l i bao.
2. Viec day manh CNH, HDH (gin vdi
qua trinh dd thi hda) se tyo vific lam va thu
nhip cho cU dan ndng thdn; ning cao trinh
dp ky thuit, cdng nghe trong san xua't ndng
nghifip; thu hut sd IQdng Idn lad dpng trong
ndng nghiep sang lam cdng nghifip, djch vy.
Sy phat triln mynh me ct!ia khoa hpc - edng
nghe trfin pham vi e i nude da tie ddng
mgnh den ndng nghiep, ndng dfin, ndng

thdn Khoa hpc - cdng nghe giup ning eao
"' Quang Binh, Quing Trj, ThQa Thien Hue, D^
ning suat Iao ddng, chat lapng, gia thanh
Ning, Quang Nam, Quing Ngai, Binh Dinh, Phu
san pham, thay doi cd c i u s i n xua't nfing
Yen, Khinh H6a, Nmh Thuan, Binh Thuan, Kon
nghifip...
Turn, Gia lai, Dak Lak, DSk Nong va Lam Dong
'•' Tren phgm vi ca nudc, de'n nam 2007: Chfinh
Qua trinh CNH. HDH g i n vdi qua
ISchthu nhapgiOa10% nhdm giiu nhS'tvdi 10% trinh dd thi hda d khu vac mien Trung, Tay
nhom nghfio nhat d nong thon l i 13.5 Ian. Thu
Nguyen dapc nhin nhan tren cic phuang
nh$p cCia 53% s6' ho nong dan bj thu hoi dat
dl$n sau:
giam. So vdi trade khi thu hdi dat, co 34,5% so
hfl CO dieu kien song thap hOn. Nam 1997 mdi
ThU nhat, qua trinh nay difin ra vdi tdc
c6 khoang 600 ngan ngudi, con nam 2007 la 1,1 dp nhanh
trieu ngudl tQ nong thon ra thanh thi kiem viec
Ne'u
nam 1975, ca khu vQe ehl cd 8 tfnh
l^m {Nguon: Ban Tuyen giao Trung UOng. Tai lieu
tren
nghien cUu cac Nghj quyet Hoi nghi Trung uong
7 100 huyen, thj thi hifin nay bao gom 16
khdaX. Nxb CTQG, HN. 2008, tr.135).
tinh, thanh vdi 15 thanh phd, trong dd co 4
Khoo hoc chinh trj - So 5/2012

•jQnn ngmem • 'i nitc aen

M thj lo?l I (3 tri^c thuOc tinh, 1 tri,lc thuOe
Trung i/dng - Bi NSng), 8 thj xS, 150 thj
trSn.. c i c khu c6ng nghiep, khu kinh ti dUde
hinh thinh: ChSn MSy (Thila ThISn Hu*),
LlSn Chilu (D4 N^ng), Chu Lai (Quing
Nam), Dung QuSit (Quing NgSi), Nhon HOI
(Binh Bjnh)... v i chuJi d6 thj ven biln tao
diSu ki^n i i phit triln kinh ti - x i h j l ciia
e i khu vtfc.
Thi hai, S0 ting trudng kinh t l • x i h j i
ThMc hi^n CNH, HDH, c i c tinh miln
Trung, Tiy Nguyin khai thic mpi tilm ning,
nguln lijc nhSm phit triln kinh t l - x i h^i.
Tir nim 2000 - 2008, t i e dO ting trudng
GDP binh quin trin 10%/nim, cao hdn binh
quin c i nude. Thinh p h i D i Ning, nhi$m
ky 2005 - 2010, GDP Udc tinh binh quin
ting 11%/nam, thu nhip binh quin d i u
ngudi nim 2010 udc dat 33,2 triiu ding
(2.015 USD) g i p 2,2 l i n so vdi n i m 2005
va bing 1,6 iln mure binh quin chung e i
nudci". Tinh Binh Djnh, tic dd ting trudng
GDP binh quin 5 nim (2005 - 2010) i i
10,9%; GDP binh quin d i u ngudi dat 940
USD«i. Cac tinh T i y Nguyin duy tri t i e do
ting trudng GDP trin 12%/nSm™. Rling
cac khu kinh t l da thu hut s l lUdng d i u tU

kha Idn. Ching han: khu kinh te V i n Phong
(Khanh Hoa) co 81 dy an d i u tu, trong do
24 du an diu tU nudc ngoii, vdi ting v i n
30.339 ty ding v i 13.231 triiu USD, hiin
cd 27 di; an dl vao hoat ddngi"; khu kinh
t l Dung Quit, tinh d i n c u l l thing 6/2009
da chip thuan 147 60 an d i u tU, vdi ting

"'•"» Xem: Ding bo thSnh phd D i Ning, Vin
kiin Dai hdi dai bi^u i^n thd XX. Di Ning, 2010
tr.48
'^' Xem: Dang bp tinh Binh Djnh, Van kiin Dai hdi
dai bieu lin thU XVill, Binh Dinh, thang 02/2011
tr.39
*=' Xem' Sao cao 6 thing dau nim 2011 ciia Ban
Chi dao Tiy Nguyen^
'^' Nguon Tap chi Khu cdng nghiip Viit Nam s6
6/2009, tr.10

s l v I n 159.334 t j ding, tuong duang 10 tj
USD; khu kinh t l md Chu Lai d§ ed 50 di/
i n dUdc c i p giSy phip, vdi t i n g v i n ding
ky g i n 1 ty USD- V i n d i u ti/ l i nhin t l
b i o d i m t i n g trudng v i phit triln kinh t l ,
gia ting cua c i i v | t chit, m i y mdc thilt bj
thue d l y q u i trlnh CNH, HDH; khu vi/c Tiy
Nguyin, tinh d i n thing 06/2011 d i thu hiit
198 60 i n d i u tu trong v i ngoii nudc, vdi
ting v i n ding ky 18.600 ty d i n g , ting 33%
so vdi cung kjr n i m 2010.

Mic du thdi t i l t khic nghiOt, han hin,
ID lut, djch b|nh_ nhung ed s0 t i c d|ng cOa
q u i trlnh CNH n i n s i n x u i t ndng nghiep
cCia khu vuc v i n ting trudng d mUc khi: gii
trj s i n xuit t i n g binh q u i n hdn 5%/nim (til
nam 2000 - 2008), rling tinh Binh Djnh, gli
trj s i n xuit ndng - l i m - ngu nghiip ting
binh quin 5 n i m (2005 - 2010) la 7,5%. Co
elu mua vg, e i y tring, v i t nudi da dUOc
chuyin d l i theo hudng s i n xuit hing hda.
rvidt s l vung chuyin canh da dUdc hinh
thinh, s i n xuit mang tinh chuyin mdn hda
cao, nhu vung chuyin canh eiy c i phi, cao
su, h i tiiu, dilu, cac vung chuyin canh eiy
rau q u i thuc phim, c i y cdng nghiip ngin
ngay, dai ngiy_ Cac t h i manh cua khu vuc
da v i dang duOc phit huy, nhu nudi trIng,
khai thac thOy s i n , trlng c i y cdng nghiep,
phit tne'n nghi rUng va c h i n nudi vdi quy
md Idn.
Su phat triln cua CNH, HDH keo theo
su chuyin djch cd e l u kinh t l theo hudng
dich vu - cdng nghiip - ndng nghiep. Trong
5 nim (2005 - 2010), ty trong nginh dicti
vy trong GDP eCia thanh p h i D i Ning Udc
dat 50,5%, cdng nghiip - x i y dung 46,5%
v i ndng nghiip dat 3,0%. Cd ci'u Iao ddng
chuyin biln tich cue, d i n n i m 2010, t^ le
Iao dpng ndng nghiep cdn 9,6%, Iao dong
edng nghiep 35,1%, dich vu 55,3%'«i. Tinh

Binh Djnh, cd c i u kinh t l (nim 2010) ndng
- l i m - ngu dat ty le la 35,7%, cdng nghiip
x i y dung 27,2%, djch vu 27,1% (nam
Ktioa hpc chfnh trj - Sfi 6/2012


^nh nghiem - Thy:c tiin
2005, t9 tryng tadng Qng l i 38,4%, 26,7%,
34,9%). Cd d u Iao d|ng x i h|l cd bade
chuyin djch theo hadng glim d i n trong Itnh
vyc nfing - l i m - nga nghl|p v i t i n g trong
tinh vyc edng nghiep - djch vy, ey t h i : n i m
2010/2005 ty Ifi Iao d|ng trong ITnh vyc nfing
nghiep chifi'm 58,3%/64,7%, cfing nghi|p
19,3%/15,5%, djch vy 22,4%/19,8%<^>.
Trong qua trinh CNH, HDH, kit d u hg
tang, nha giao thdng, difin, thfing tin lifin
Igc... cung cd sy chuyin biln ding k l , Giao
thdng d miln Trung, T i y Nguyfin da tQng
bade phat triln. Vific hinh thinh h§ thd'ng
sin bay, bin cing (mic dQ cdn hyn chl) l i
tiln d l ed bin d l thQc d l y c i c ITnh vye khac
phit triln. Rifing khu vyc T i y Nguyfin, h^
thing giao thdng phit tnIn da gdp phin lam
thay doi bp mat ciia khu vyc, nhi't la ddi vdi
ddng bao eic dan tdc thieu s l , khdng chl
trfin ITnh vyc kinh t l ma e i v i n hda - x i hdi:
- Qud'c Id 14 (dudng Ho Chf Minh) l i
tuyin xQdng song cua toin vQng, doan qua
Tay Nguyfin dai 540 km, chay dpc tQ Bac

vao Nam ndi 4 tinh T i y Nguyen (Kon Turn,
Gia Lai, Dik Lak, Dak Ndng) vdi tfnh Quing
Nam, Binh PhQdc, Binh DUdng v i Tp. Ho
Chi Minh.
-Qud'c Id 14Cehaydpetheo bifin gidi Tay
Nguyfin, giap vdi Lio v i Campuchia, dai 426
km, cd y nghla Idn ve an ninh - qud'c phong.
- Qud'c id 19 ndi thanh pho Pieiku (Gia
Lai) vdi Quy Nhdn (Binh Djnh); qud'c Id 20
no'i Da Lat (Lim Ddng) vdi D i u Giay (Dong
Nai); qud'c Id 24 ndi Kon Tum vdi Quing
Ngai, quoc Id 25 n i l Gia Lai vdi thanh phd
Tuy Hda (Phu Yfin); qud'c Id 26 noi Budn Me
Thupt (Dak Lak) vdi Khinh Hoa; qud'c Id 27
nfi'i Budn Me Thupt (Dak Lik) vdi Phan Rang
(Ninh Thuin); qud'c Id 28 ndi D i k Ndng vdi
Phan Thie't (Binh Thuan)...
Rieng khu vUc Tay Nguyen da cd 3 s i n

'" Dang bo t?nh Binh Dinh. TIdd. tr.30

Khoa hyc chinh trj - So 5/2012

bay: Pieiku, Bufln Mfi Thuyt v i LIfin Khadng.
NhQng kfi't q u i trfin da l i m cho di|n
myo ndng thdn thay d l i rd r^t: c i c hinh thQc
djch vy ndng nghl|p, ndng thdn dayc khuyin
khfch phit triln mgnh, hfi thing di§n, dadng,
tradng, trym dayc d i u ta k h i ding by. Ddi
sd'ng v$t chit v i tinh thin cua din cQ d hiu

hfi't c i c vQng nfing thfin trong khu vyc dapc
o i l thi^n. Xda ddi, giim nghfio dyt kfi't q u i
to Idn, nhi't l i vi|e thyc hi^n chifi'n layc xda
ddi, giim nghfio thfing qua nhilu chaong
trlnh cy t h i (Chadng trinh 134, 135...), dfi'n
nay da cd bin xda dayc ddi, giim nhanh ty
le hd nghfio, mic du ehui'n nghfio da daye
ning Ifin. Khu v\jc T i y Nguyfin da hoan
thinh vi^c dilu tra hfi ngheo, hd can ngheo
i p dyng eho giai doan 2011 - 2015 theo eh?
thj cQa Thu tadng Chinh phu: toin vung ed
262.880 hd ngheo (chilm ty Ifi 22,48%) va
87.600 hp can ngheo (ehiem t^ Ifi 7,51%).
ThU ba. v l v i n hda - xa hdi
Sy phat triln cua CNH, HDH ngoai viec
lam thay doi kfi't ci'u kinh t l - xa hfii, chuyen
djch ed d u kinh te, Iao dpng... edn lam thay
d l i ca ITnh vyc v i n hda - xa hdi. Giio due,
van hda va chim sde sQc khoe cho nhin
dan dat dapc nhieu thinh tyu quan trpng.
NhQng chuyen bie'n tich cQc trong ddi sdng
vat chi't va trinh dd dan tri da lam thay doi
Idi song cua dan ca. nha't la vung ven thanh
thi, vung gan eae khu cdng nghiep: t i p quan
tieu dung, Idi song cua cQ din dan mang
phong each thj dan; viec xay dang nha cQa,
trang tri ndi that, mua sim ta lieu lieu dung,
van hda am thyc, quan he giao lie'p, cadi
xin,.. da dan vapt qua khudn kho chat hep
cua ndng thdn truyen thong. Nhieu yeu td

van hda mdi dUdc tie'p thu. nhieu yeu td
van hda lac hau dapc loai bo dan. 6 Tay
Nguyen, sQ gia tang so ladng ngadi Kinh da
lam thay do'i nhanh cd cau dan ca va co anh
hadng Idn den ddi song cua dong bao cac
dan tpc thie'u so. Sy giao lau kinh te - van
hda giQa ngadi Kinh vdi dong bao cac dan


• !Kinh nghiim - Thitc tiin
tyc thilu s l d i l i m cho m l i quan h | glQa
ngadi Kinh vdi ding b i o d i n t | c thilu s l ,
v i n bj chQ nghTa thyc d i n tim mpi c i c h chia
rS, nay xlch lyl gin nhau hdn; vl|e trao d l i ,
mua bin glQa c i c vQng vfi c i c dfin t|c d i
lim cho ding bio eic d i n tdc thilu s l d i n
quen vdi kinh t l hing hda v i kich thich hy
s i n xui't hing hda...
3. Hl|u qui cQa q u i trlnh CNH, HDH
ndng nghi|p, ndng thdn (nhQ trlnh b i y d
trfin) tuy chQa diy du, nhang d i ndi Ifin sy
thay d l i ding k l v l c i c m$t.
Tuy nhifin, bfin eynh nhQng hi|u q u i
do qua trlnh CNH, HDH nfing nghiip, ndng
thdn dem lyl, vfin cdn nhlSu vin dS bUc
xuc, cin dupc quan tim nhilu hdn trong
thdi gian tdi:
ThU nhit, dilu d l nhin thi'y l i di't ndng
nghiep bj thu hyp, lim ting ddng ngQdi tQ
ndng thdn dfi'n thanh thi tim viec l i m , t i n g

sd tayng Iao ddng muln thay d l i nginh
nghi, giy i p lyc d l i vdi c i c dd thj.
Day manh CNH, HDH se tyo vi#c l i m
v i thu nhip eho d i n cQ ndng thdn; ning eao
trinh dp ky thuat. edng nghe trong s i n xuat
ndng nghifip; thu hQt so IQpng Idn Iao d|ng
trong ndng nghifip sang l i m cfing nghi|p,
djch vu Tuy nhifin, do da s l ndng d i n chaa
dapc dao tao nghi. nfin it cd cd hdi dupc
hadng Ipi taong xQng vdi thinh q u i cua q u i
trinh nay.
Hieu qui kinh t l - xa hdi eua q u i trinh
CNH, HDH la cd that, nhQng chQa ddng d i u
giQa cac vung. dia phadng trong khu vyc;
tinh trang phan hda giiu - nghfio cung dang
difin ra d mien Trung, T i y Nguyfin'". Vific
dao tao nghi cho Iao dpng ndng thdn edn
han che'^', cac khoin dong gdp cua ngQdi
nong dan v i n chaa giam dapc l i bao.

"'"*'^'Xem: Ban Tuyen giao Trung Udng, Tii li^u
nghien cOu cac Nghi quyet Hoi nghi Trung Udng 7
khoa X. Nxb CTQG, HN. 2008, 1r 134 v i 136
'^' Xem' B i o Nhan dan. ngay 26/09/2011

ThU hai, v i n d l mdl trQdng
CNH, HDH ndng nghi|p. ndng thdn d
miln Trung. T i y Nguyfin cOng d l lyi nhQng
v i n d l v l mdl trQdng d n quan t i m , trong
dd ding chd y- Mdi trQdng khdng khi: c i c khu cdng

nghiip thdi gian qua cd sy phit triln, nhang
chQa dlQ tQ x i y dyng cd sd hy ting ding
bO; c i c ed sd s i n xuit v i t ll|u x i y dyng cdn
thQ cdng._ g i y nfin tinh tryng 6 nhiim khfing
khi. Cd t h i thly, nguln d nhiim khdng khld
miln Trungtiptrungvio3 khu vQcehfnh: cic
khu cdng nghi|p. cym cdng nghi$p, c i c ling
nghi thu cdng, c i e dd thj v i nQI giao thdng.
Mdi trQdng nudc: nhin chung chit
layng nadc vung thapng liAJ c i c ddng sdng
edn td't, nhang 6 vQng ha luu d i ed hi|n
tayng d nhiim, nhit l i c i c dogn chiy qua
c i c khu edng nghi§p, lang n g h i . Hien trgng
vQng nQdc biln ven bd: H i m luyng chit rin
Id iQng tQ 2,1 - 40 g/l dyt tifiu chuIn nudi
trlng thuy s i n ; ham iQpng BOD^ tQ 0,1 6,9 m/l dyt tifiu chuIn Viet Nam dinh cho
myl mye dich, tuy nhifin van cd mdt s l chl
tifiu, tifiu chuIn cho phep da cd di'u hieu
d nhiim. Mdi trQdng nQdc thit cfing nghifip
d i u vQpt tifiu chuIn cho phep, cd ndi vQpt
gi'p hing chye l i n ; nQdc t h i i tyi cie dfi thj
cd h i m layng chat r i n Id IQng, ham IQpng
chit hQu ed, h i m layng eolito vayt tieu
chain cho phep nhilu ian -.
Biln miln Trung vdi nhilu dam, phava
c i c he sinh t h i i ri't d i e trang, tuy da dayc
khai thic nhang thifi'u sy q u i n ly chit che
cua c i c cd quan chQc ning. Nhan thQc cua
eic d p , cac nganh va cua ngQdi dan ve
quin ly, khai thac, sQ dyng v i bao ve mfii

tradng trong q u i trinh khai thic cdn nhilu
han c h l , nhit l i y thQc c h i p hanh cie chinti
sich, phip luat trong ITnh vye khai thic, sil
dyng eae ngudn t i i nguyfin cdn thip. Vific
khai thic sQ dyng c i e nguln tai nguyfin di/di
nQdc edn mang tinh huy diet: dQng chit r\6,
eha't dde, xung difin...
Khoa hyc chinh trj - S6' 5/2012


SJnA tyhiem • Thuc tiin

dayc phin loyi
tyi nguln, chQ
y l u v i n xQ ly
bing hinh thQc
ehdn li'p. Cic
b i i ehdn lip
hpp v$ sinh rit
ft v i t i p trung
d cac thanh
phd Idn. Mdt
s l bai ehdn li'p
chit thii rin
hpp vfi sinh
da dQpe thifi't
k l , xiy dang
song khi dQa
vao van hanh
chQa d i p Qng

dQpe c i c tifiu
Li/^ng \&x\ bun d6 d Tiy Nguyfin se la "qui bom b^n" rinh r^p
chuan
ky thuat
nfiu khfing duyc x\i ly In thda
va ve sinh mdi
Anh: conganbinhthuan.gov.vn tradng. Cdng
tie t i i chfi', tai
sQ dung cdn
Viec khai thic bdxit d T i y Nguyen gay
nhieu ban chl. Mpt so dja phQdng da xiy
6 nhifim nang do ed nguon phat thai cac chit
dyng nhi may xQ ly phan vi sinh nhung hieu
dgc hgi cho mdi tradng, chu yfi'u l i quang
qua cdn thip. Trach nhifim v l quan ly chit
duoi sau khi tuyen, bun dd va bun oxalat tQ
thai rin d ndng thdn chQa dayc quy djnh rd
khau rQa ba cudi cung eua d i y chuyen cdng giQa cac bp. nginh, dan dfin tinh trang vific
nghe Gan day (thing 09/2011) da cd mfit
quan ly chi't thii rin d nong thdn bj budng
layng xut tin dQ tQ cdng trinh bdxit Tan Rai
Idng trong mdt thdi gian kha dai...
(Lam Dong) chay ra mdi tradng nfin ngadi
Trong c i c chi't thai, dang chu y nha't la
din d day khdng dam sQ dyng nadc quanh
chat thai nguy hai. Hifin nay, & mien Trung,
khu vac nay de sinh boat cung nha nadc ao, Tay Nguyfin. trinh dp va sd lapng can bp
hi de tQdi tra, e i phfi.
chuyfin trach ve quan ly chat thai nguy hai
- Bao ve, quan !y va phat triln rQng:

cua cac dja phadng cdn han che, chaa dap
nam 2007 d 5 tfnh Tay Nguyen da CO 9.215
Qng dQdc sa gia tang ve so lapng va chung
vy vi phgm lifin quan de'n rQng, trong dd
loai chat thai nguy hgi; chQa ban hanh quy
pha rQng l i 1.338 vu, khai thac rQng trai
chuan ve ngQdng nguy hai, chuan ve cac
phep 1.800 vu va chay rQng 100 vu. Ba
phaong tien, thiet bj van chuye'n va xQ ly,
thing diu nim 2009, tinh hinh pha rang da
tieu hijy chi't thai nguy hai. Sd lapng cac
giam so vdi cung ky trade, chf xay ra 1.541
cd sd van chuye'n va xQ iy chat thai nguy
vy vi pham.
hai d mien Trung con it, hien mdi cd 2 cd sd
(thing 05/2009) dQdc Tong cue Mdi tradng
- Chat thai r i n sinh hoat: hau nha chaa
Khoo hoc chfnh trj - So 5/2012


jQnA ngliiem • Thfc hin

eSp phdp; chua cd quy hoach ehl tid't vi c i o
khu vuc xir ly chit thii nguy hai t^p trung 4
quy md vung.
Trong nhOng chat th4l nguy hai, r i c y td'
\i hi^m hpa khdn ludng: r4c t h i i y t* thudng
mang mim bdnh vi cd nguy cd Anh hudng
tdi sUc khde eon ngUdi. Theo Udc tinh, cU
4 kg rSc thSl y td thi cd 1 kg da bj nhiim vi

khua'n nguy hiSm. Do dd, nSu khdng du?c
xd \hudng ddn sUc khde cda con ngUdi vd Id
ngudn gdy ra ede bdnh dtch'".
Thiba, khu vuc Tay Nguydn
Tay NguySn ed nhidu chuyen bid'n tich
cue, nhung ddi vdi ddng bdo d4n tdc thiiu
sd v i n ed sU chdnh Idch v l trlnh dd phdt
tri^n khd rd ndt d 3 khu vUc sau:
- Khu VUc I: gdm cdc xa, phUdng, thj trS'n
gin vdi cac trung tdm thdnh phd, thj xa, khu
cdng nghldp, trung tSm thudng mai (ed 145
xa, chidm 21,8% sd xa, vdi 44.022 hd vd
246.593 khSu ddng bao dan tdc thilu so) •'
San xua't hang hda d khu vuc nay bude ddu
phat triln ndn da cd nhUng chuyd'n bid'n tdt
vd kinh td, vdn hoa, xa hdi. t^at khde, ede
xa d khu vuc I gdn vdi tinh Id, qud'c Id ndn
viec giao luu dl lai, trao ddi sdn phim, hang
hoa thuan tidn da gdp phin thuc d l y kinh
t l tang trudng.
Oilu kien sdn xuit d khu vue ndy khd
I n dmh Nhilu hd ddng bao ddn tdc thilu
sd da Ung dung md hinh sdn xuit trang trgl,
tao edng an viec lam eho nhilu Iao ddng;
trlnh dp sdn xuit, canh tac d mUe khd. LUc
lUdng Iao dpng d khu vUc ndy cd chuydn
mdn, nghldp vu, tilp thu nhanh nhCIng thdnh
tuu khoa hoc - ky thudt mdi. B i t dai khu vue
nay mau md, cd du dilu kldn v l tudi tidu va

•" Xem Hd so su kl^n, sS 186, ng4y 23/09/2011
1210).. 1.1 Xem 0 1 in phit trii'n kinh te - xa hdi
cac dan toe thieu ad Tay Nguyin giai doan 2006
- 20(0 cua Uy ban DSn toe, HN thang 9/20C6

thu*n tIdn trong vl#c v^n chuyin sdn phim,
hdng hod. Do dd, d khu vUC ndy, kinh t l
hdng hda nhilu thdnh p h i n budc d i u cd
su phat triln, da cd nhOng d i l u chinh vl
quan hd sdn x u l l , gidl phdng ndng IUc sdn
xuit...
- Khu vuc II: gdm nhOng xd d dja bdn
xa trung tdm thi t r i n , thdnh p h i vd cac khu
cdng nghldp • vdi dan cU p h i n Idn Id ddng
bdo cdc d i n tdc thilu s l (cd 300 xi, ehllm
45,8% s l xd, vdi 149.020 hd vd 781.986
nhdn khiu Id ddng bdo ddn tdc thilu s5)i».
Ddi sdng cua ddng bdo d i n I n djnh nhung
chua b i n vOng, nguy ed tdi ngheo cdn cao.
Tuy cdc xa vung ddng bdo ddn tdc thilu sd
eua khu vuc ndy cd dudng giao thdng cho
xe ea gidi d i n tdn trung tdm xa, nhung da
sd cdc tuyin dudng nay chl luu thdng thudn
101 trong mua khd, cdn mua mua thi vide di
lai khd khan, tham chl ed nhilu tuyin dudng
khdng luu thdng dU0c. Trudng hpc, bdnh xa,
cac djch vu khac chua dap Ung dupe ydu
e l u eua sdn xuit va ddi sdng nhdn ddn.
Tinh hinh sdn x u i t d khu vuc nay chua

I n dmh v l mua vu. cdy trlng, vat nudi; san
xuit giin ddn. cdn mang ndng tinh tu cung,
tu elp. Do khdng chii ddng dUdc v l thuy Ipi
ndn sdn xuit cdn phu thudc nhilu vao ylu
td thdi tilt, khi hdu. Oilu kidn di lai khd khin
ndn vide giao luu va trao d l i hang hda edn
han chl... Trinh dd ddn tri thip, ty id thit
hpe, mu chU cdn cao; d i l u kien v l ve sinti,
mdi trudng chua dupe edi thien rd net; thilu
thdng tin...
- Khu vuc III: la nhOng xa thuoc vung
sdu, vung xa vdi ddn cu chlj y l u la ddng
bao cdc ddn tdc thilu s l (cd 210 xa, chilm
32% sd xa, vdi 108.900 hd va 575.750 nhdn
khiu ddng bao dan tdc thilu sl)<^'. Ddi sdng
cua nhan ddn khu vUe nay cdn nhilu kho
khdn, hd ddi ngheo chlem ty Id cao; cd sd
ha ting yeu kem, di lai khd khdn. Cac cdng
trlnh dien, thuy Idi, nudc saeh, trudng hpc,
benh xa, cac djch vu xa hdi khac chUa dap
Ktioo hQC chfnh trj - Sd' 5/2012


H^nh nghii.m • Thu:c tiin

dng dupc ydu elu. Dilu kldn sdn xuit, canh
tac cdn nhilu khd khSn, thilu thin; ddi sing
ci^a ddng bdo chd y l u dua vdo sdn xuit
ndng nghldp vd rdng; h i u h i t didn tich d i t
sdn xuit dua vao dilu kidn tu nhidn, khdng

chd ddng dude tudi tIdu; nhilu ndi edn xdy
ra tinh trang pha rdng Idm riy, ed ndi v i n
cdn du canh du cU...
Thuc t l trdn cho thly, qua trinh CNH,
HDH chua tac ddng sdu rdng d i n ddi sing
c^a ddng bao cac ddn tdc thilu sd trdn t i t
cd cac ITnh vUc, tU vide dinh canh, djnh cU;
vd'n d l dd't dai, xda ddi, gidm nghdo, gidi
quye't vide lam, nhd d, nude saeh, gido due,
y t l va nhilu v i n d l xa hdi khde. D l qud
trinh CNH, HDH tac ddng tich cue d i n ddi
sd'ng cua ddng bao ode ddn tdc thilu s l
d miln Trung, Tdy Nguydn, cdn chu y tdi

15
cac ndi dung trdn vd dd cQng Id nhOng ndi
dung ndm trpng ting t h i ehlnh sdch ddn tdc
cda Ddng vd Nhd nudc ta, dUde t h i hidn
cd dpng tai Nghj quylt s l 24- NQ/TU ngay
12/03/2003 (Nghj quylt Hdi nghj l i n thU bdy
BCH TU Ddng khod IXj.Q
TAI L l | U THAM K H A O

1. Ban Tuydn giao Trung Udng, Tii liiu
nghiin eiu cic Nghi quyit hii nghj Trung
Udng 7 khda X, Nxb CTQG, HN. 2008
2. Ddng bd tinh Binh Djnh, Vin kidn Dai
hii dai bigu lin IM XVill, thang 2/2011
3. Ddng bd thanh p h i Da Ning, Vin
kiin Dai hii dai biiu lin thi XX, 2010

4. Dd thj hda d cac tinh miin Trung, Tiy
Nguydn vi nhing van di kinh te - xa hdi dat
ra, Nxb CT-HC, HN.2010

i w i M i?ôĐ!S[?^ [i)(ii(e 0 ^

f ^
(tiep trang 28)

Dieu 1 HIe'n phap nfim 1946 cung quy
dinh ro: "NQdc Viet Nam l i mdt nude d i n
chu cong hda
Ti't ca quyin binh trong nadc la cua
toan the' nhin d i n Viet Nam, khdng phin
biet gidng ndi, g i i trai, giiu ngheo, giai cip,
ton giio"'".
Hifi'n phap nim 1992 (sQa doi, bo sung
nam 2001) thi ghi nhan: "Cdng d i n nQ va
nam co quyen ngang nhau v l mpi mat chinh
trj, kinh te', van hda, xa hpi v i gia dinh"'^'.
Gan 70 nam trdi qua, Tuyin ngdn doc
lip 6a di vao tam kham eua mdi ngadi Viet

'''Hien phap Viet Nam qua cac thdi ky (1946 1959 -1980 -1992-2001), Nxb Tp. Ho Chi Mmh,
2005. tr.14
'^' Dilu 68, Hien phap nam 1992

Khoa hoc chinh trj - So 5/2012

Nam v i nhin loai tien bd vdi bao g l i trj s i u

sic tren ti't c i cie phadng dien. Tuyen ngdn
dde /4p g i n lien vdi tfin tuli cua Chu tjch Hd
Chf Minh, g i n liln vdi thanh qua cQa cich
mang Viet Nam trong sud't ehieu d i i hang
ngan nim Ijch sQ dyng nadc va giQ nadc.
Tuyen ngdn dde lap da ke thQa va phat huy
nhQng gia tn truyin thfi'ng cua dan tpc, tifi'p
thu nhQng thanh tyu cua nen v i n minh nhin
loai va ning Ifin tam cao mdi, trong thdi dai
mdi - thdi dyi Ho Chi Mmh. Chu tjch Ho Chf
Mmh da di xa nhang ta tadng cua Ngadi v i n
cdn songmai vdi sa nghiep xay dang v i bao
vfi To qud'c. Tuyen ngdn doc lap do Ngadi
soan thao v i n mai la ngon dude soi dadng
cho Dang, Nha nadc va dan tdc ta tren con
dQdng CNH, HDH dat nQdc; xay dang thanh
cdng nha nudc phap quyen XHCN cua nhan
dan, do nhan dan va vi nhan dan •