Sự tích Trần Hưng Đạo pdf

Th- viện tỉnh Hải D-ơng









Sự tích
Trần H-ng Đạo



(Dịch từ nguyên văn chữ Hán)
Ngời dịch: Mai Hồng.

Chế bản theo bản đánh máy của:
Ty văn hoá Hải H-ng-
Th- viện Khoa học tổng hợp, 1975

Hải d-ơng
Tháng 9/1998
Sự tích Trần H-ng Đạo
(Dịch từ nguyên văn chữ Hán)- Ng-ời dịch: Mai Hồng
2

Sự tích Trần H-ng Đạo


Trần H-ng Đạo V-ơng tên là Quốc Tuấn, ng-ời thời Trần Thái
Tôn, quán tại Vạn Kiếp h-ơng, con của Trần Yên Sinh v-ơng Liễu.
Thân mẫu của Quốc Tuấn đêm nằm mộng thấy một em bé mặc áo
xanh đầu thai xin đ-ợc làm con. Thân mẫu tỉnh dậy đ-ợc mấy tháng liền
có thai, sau sinh ra Quốc Tuấn.
Lúc nhỏ khôi ngô tuấn tú khác th-ờng. Thầy t-ớng xem t-ớng cho
và phán rằng:" Nay hãy còn nhỏ nh-ng sau tất đại dụng, có thể kinh bang
tế thế"
(1)

Đến khi khôn lớn, Quốc Tuấn t- chất thông minh, học rộng nhớ
lâu. Vì thân phụ của Quốc Tuấn khi x-a có mối hiềm với Chiêu Lăng
(2)

trong lòng oán hận, nên đã tìm kiếm những ng-ời tài giỏi võ nghệ khắp
nơi về làm gia s- dạy Quốc Tuấn. Mới học có vài năm mà Quốc Tuấn đã
đọc hết các sách. Đại phần các sách về binh pháp

(3)
của các nhà đều tinh
thông cả, có tài thao l-ợc anh dũng hơn ng-ời, văn võ toàn tài, đ-ợc ng-ời
đời kính phục.
Quốc Tuấn lấy công chúa Thiên Thành, con gái của Trần Nhân Hạo
V-ơng làm vợ, sinh đ-ợc hai ng-ời con trai là Quốc Nghiễn và Quốc
Tảng.
Về sau Nghiễn đ-ợc phong H-ng Vũ V-ơng, Tảng đ-ợc phong là
H-ng Nh-ợng V-ơng, đời đời đ-ợc phong. Họ Trần ngày một hiển vinh
lên. Thời Trần Nhân Tôn, chúa Nguyên sai Thái tử Thoát Hoan là Chấn
Nam V-ơng cùng bọn đại t-ớng Toa Đô, Ô Mã Nhi mang 50 vạn quân
(4)

sang xâm l-ợc n-ớc ta, nói thác là m-ợn đ-ờng đi đánh Chiêm thành.


(1Ư
Kinh bang tế thế nghĩa là: giúp n-ớc cứu đời
(2)
Chiêu lăng: Trần Thái Tôn chôn ở đất Chiêu lăng. Chiêu lăng là lăng của Trần Thái Tôn, Dụ lăng là lăng của Trần Thánh
Tôn, Đức lăng là lăng của Trần Nhân Tôn.
(3)
Binh pháp: Phéo tắc dụng binh, các ph-ơng pháp chỉ đạo quân đội.
(4)
Chữ Hán viết là "tam vạn", chúng tôi ngờ là ng-ời chép nhầm. Bởi vì theo sử sách thì quân Nguyên đem 50 vạn quân vào
xâm l-ợc n-ớc ta. Nên chúng tôi dịch là 50 vạn.
Sự tích Trần H-ng Đạo
(Dịch từ nguyên văn chữ Hán)- Ng-ời dịch: Mai Hồng
3

Lúc bấy giờ quan trấn thủ ở Lạng Sơn do thám biết tin, cấp tốc cho
ng-ời phi báo về kinh đô. Nhân Tôn đ-ợc tin, ngự thuyền ra sông Bình
Than (thuộc huyện Chí Linh tỉnh Hải D-ơng) để họp với V-ơng hầu bách
quan bàn kế đánh hay giữ (công thủ). Ng-ời thì nói triều đình nên cho
Chúa Nguyên m-ợn đ-ờng, kẻ thì bảo hoàng th-ợng nên sắm sửa lễ vật
tiến cống để làm kế hoãn binh. Duy chỉ có Quốc Tuấn một mực xin cho
đem quân chống giữ các nơi hiểm yếu không cho ng-ời Nguyên đi qua
địa phận n-ớc ta. Nhân Tôn nghe theo kế của Quốc Tuấn.
Tháng 10 năm Quý mùi ( ) phong Quốc Tuấn làm Tiết chế thống
lĩnh mang quân ra chống giặc Nguyên.
Tháng 8 năm Giáp thìn ( ) Quốc Tuấn truyền Hịch cho các
V-ơng hầu, ra lệnh cho họ tập hợp ở Đông bộ đầu để tiện điểm duyệt. Số
quân thuỷ bộ đ-ợc hơn hai vạn ng-ời chia ra đóng giữ các nơi hiểm yếu.
Quốc Tuấn truyền Hịch cho các t-ớng rằng: "Ta phụng mệnh chỉ
huy quân sĩ để chống với quân Nguyên mạnh, các v-ơng hầu cùng các
t-ớng sĩ, phải thận trọng tuân theo pháp lệnh. Phàm những nơi đi qua
không đ-ợc sách nhiễu dân chúng, phải đồng tâm hiệp sức, liều chết cho
sự nghiệp đ-ợc thành, đừng thấy bại mà nản lòng, chớ thấy thắng mà kiêu
chí. Quân sự có kỷ luật; phép n-ớc chẳng nể riêng ai. Các t-ớng sĩ ai cũng
phải tôn trọng, không đ-ợc lơ là l-ời biếng".
Quốc Tuấn sai Trần Bình Trọng đem quân đến đóng ở sông Bình
Than, Trần Khánh D- đóng ở Vân Đồn (thuộc tỉnh Quang Yên). Còn các
t-ớng chia nhau đi trấn thủ các nơi hiểm yếu. Quốc Tuấn đ-a đại binh đến
đóng ở Vạn Kiếp để tiếp ứng cho các nơi.
Mấy tháng, Nhân tôn đ-ợc ng-ời về báo tin: Giặc Nguyên đã
chuẩn bị quân trang và sẽ đến thẳng địa hạt Lạng Sơn. Nhân tôn có ý lo
ngại, triệu tập các t-ớng sĩ mà bảo rằng: "
ít không địch đ-ợc nhiều, yếu
không chống nổi mạnh. Nay thế giặc Nguyên đang lớn nh- thế thì chống
sao nổi?". Thế rồi mật sai sứ giả mang lễ vật sang nhà Nguyên xin hoãn

binh. Chúa Nguyên không nghe.
Sự tích Trần H-ng Đạo
(Dịch từ nguyên văn chữ Hán)- Ng-ời dịch: Mai Hồng
4

Nhân Tôn thấy rõ chúa Nguyên có dã tâm xâm l-ợc n-ớc ta, bèn
triệu tập các phụ lão trong dân gian đến họp ở điện Diên Hồng để bàn
chuyện đánh hay hoà. Các phụ lão đều nói rằng:" Đánh". Muôn ng-ời
đồng thanh nh- cùng phát ra ở một miệng. Nhân tôn cũng quyết tâm
chiến đấu.
Lúc bấy giờ quân Nguyên chia làm 3 đạo. Một đạo do Toa Đô chỉ
huy đem 10 vạn quân theo đ-ờng biển vào đánh Chiêm Thành. Một đạo
Thoát Hoan chỉ huy tiến quân đến ải quan, cho ng-ời mang th- đến nói
rằng: " Xin cho m-ợn đ-ờng đến đánh Chiêm Thành". Nhân tôn nhận th-,
nh-ng không nghe và đáp rằng:" Từ bản quốc tới Chiêm Thành thuỷ bộ
đều không có đ-ờng qua". Thoát Hoan giận giữ lập tức tiến quân đến địa
hạt Lạng sơn, cho đại t-ớng A-lý tới dụ:" Bản soái chỉ m-ợn đ-ờng đi
đánh Chiêm Thành thôi, không có ý tình dòm ngó gì cả, xin hoàng th-ợng
và các quan cho ng-ời mở cửa ải để thuận cho việc hành trình. Nếu có
phải phiền quý quốc t- cấp hết bao nhiêu l-ơng thảo. Chờ sau khi đánh
thắng Chiêm Thành, bản soái sẽ hết lòng hậu tạ. Nếu mà cứ cố tình không
nghe thì trời đất giang sơn n-ớc Nam này đều bị san bằng, lúc bấy giờ
đừng có hối!".
H-ng Đạo V-ơng cả giận, tiễn chân A Lý ra về, rồi chia ngay quân
đi giữ các ải. Kha Lý, Lục Châu (thuộc địa phận Lạng Sơn), đích thân
đem đại quân đến đóng ở ải quan và giữ ải Cơ-cấp. Còn chiến thuyền cho
đóng ở Bãi Tân để phòng ngự đ-ờng thuỷ.
Thoát Hoan biết quân của H-ng Đạo V-ơng đã đóng ở các nơi
hiểm yếu, bèn tiến quân đến Cơ Cấp, Kha Lý, Lục Châu giao chiến. Hai
ba lần giao chiến vẫn không phân thắng bại. Rút cuộc Kha Lý, Lục Châu

thất thủ. Quân lính của H-ng Đạo V-ơng rút về Chi Lăng (thuộc Châu
Ôn, Phủ Tr-ờng Khánh, Lạng Sơn). Thoát Hoan đánh vào Chi Lăng, quân
của H-ng Đạo thế yếu rút chạy về Bãi Tân, rồi v-ợt thuyền về Vạn Kiếp.
Các t-ớng cũng thu thập tàn quân lui về đó.
Sự tích Trần H-ng Đạo
(Dịch từ nguyên văn chữ Hán)- Ng-ời dịch: Mai Hồng
5

Nhân tôn nghe tin H-ng Đạo V-ơng thua trận chạy về Vạn Kiếp,
liền ngự một con thuyền nhỏ tới Hải Đông (tức Hải D-ơng) cho ng-ời
triệu H-ng Đạo V-ơng đến để bàn kế sách. Nhân tôn nhân thấy việc quân
ta thua trận, thì lo lắng nói với H-ng Đạo v-ơng rằng: "Thế giặc đang
mạnh nh- vậy mà ta cứ chống trả e dân tình ta oán. Chi bằng hãy tạm
hàng, rồi dần dà m-u tính sau để tránh nỗi cực khổ của chinh chiến".
H-ng Đạo V-ơng tâu: " Bệ hạ đã đoái th-ơng đến dân tình mà phải
bãi binh hàng giặc. Nh- vậy quả là một vị chúa nhân đức. Nh-ng còn tông
miếu xã tắc thì sao? Nếu bệ hạ muốn hàng thì hãy xin chém đầu thần đi
tr-ớc rồi hãy hàng!" (Bệ hạ tuất cập dân tình, bãi binh hàng giặc, thực thị
nhân đức chi chúa, đệ tông miếu xã tắc hà? Túng sử bệ hạ dục hàng, tiên
đoạn thần thủ, nhiên hậu thụ hàng).
Nhân tôn thấy H-ng Đạo V-ơng hết lòng trung tiết nh- vậy mới
yên tâm không hoang mang lo ngại nữa.
H-ng Đạo V-ơng tập hợp các đạo quân tới Vạn Kiếp, con số có
chừng trên hai vạn ng-ời. Thanh thế đã mạnh lên. H-ng Đạo soạn quyển
"Binh th- yếu l-ợc" truyền hịch cho các t-ớng và căn dặn rằng:
- Ta th-ờng nghe Kỷ Tín
(1)
liều thân chết để giải thoát cho Cao
Đế
(2)

. Dự Nh-ợng nuốt than để trả thù cho chủ
(3)
. Thân Khoái chặt cánh
tay lao vào cứu nguy cho n-ớc
(4)
; Kính Đức là một học trò nhỏ lấy thân
che cho Thái Tôn thoát vòng vây của Thế Xung
(5)
; Cảo Khanh là bề tôi ở



(1)
Kỷ Tín: Hán v-ơng (Hán Cao tổ) khi bị quân Sở bao vây ở Huỳnh D-ơng, biết tình hình hết sức nguy ngập, Kỷ Tín là ng-ời rất
giống Hán v-ơng, bèn vờ làm Hán v-ơng, ngồi xe Hoàng ốc đi ra cửa đông
hàng Sở. Quân Sở kéo cả ra cửa đông xem, Hán v-ơng từ cửa tây chạy hoát. Kỷ Tín bị quân Sở giết.
(2)
Cao đế: tức L-u Bang, Hán Cao tổ.
(3)
Dự Nh-ợng là gia thần của Tri Bá n-ớc Tấn thời Xuân thu. Tri Bá bị Tri-eu T-ơng tử giết. Dự Nh-ợng báo thù cho chủ nh-ng
hai ba lần kế hoạch bị bại lộ và bị bắt. Lần thứ ba bị bắt xin m-ợn cái áo khoác ngoài của T-ơng tử cầm g-ơm đánh áo ba lần
và kêu lên răng: Đã trả thù đ-ợc rồi!", rồi tự vẫn chết.
(4)
Thời Xuân thu, Thân Khoái giữ chức coi cá cho Tề Trang V-ơng. Trang v-ơng bị Thôi Trữ giết, các quân hầu cận đều chết
theo cả. Thân Khoái bảo quan nấu bếp:"Anh nên vì vợ con mà trốn đi, còn ta sẽ chết theo!"Quan coi bếp không chịu nghe
Thân Khoái mà cũng chết theo.
(5)
Đ-ờng Thái tôn khi còn là Tần v-ơng(Thế dân) đem quân đánh V-ơng Thế Xung, bị Thế Xung đột nhiên đến bủa vây, t-ớng
guịc là Đơn Hùng Tín cầm dáo xông đến chực đấm Thế Dân,Uất trì Kính Đức phi ngựa tới đâm chết Hùng Tín. Thế Dân thoát
nạn.

Sự tích Trần H-ng Đạo
(Dịch từ nguyên văn chữ Hán)- Ng-ời dịch: Mai Hồng
6

xa mà luôn miệng chửi Lộc Sơn mà không nghe theo kế giặc
(1)
.
Từ x-a tới nay, kẻ trung thần nghĩa sĩ xả thân vì n-ớc thời nào cũng
có. Nh-ng nếu những ng-ời ấy cứ bo bo giữ thói đàn bà mà chỉ chết
trong xó nhà, thì làm sao có thể l-u danh trong sử sách, cùng sống mãi
đời đời với trời đất ? Lũ các ng-ơi là dòng dõi nhà t-ớng không hiểu văn
nghĩa, đã nghe rồi mà còn nửa tin nửa ngờ. Chuyện cũ ngày x-a hãy
khoan dừng lại chẳng bàn vội. Nay ta lấy việc Tống, Nguyên để nói: "
V-ơng Công Kiên là ng-ời thế nào? Tì t-ớng của ông ta là Nguyễn Văn
Lập lại là ng-ời nh- thế nào, mà với Thành Điếu-ng- nhỏ nh- cái bát
đ-ơng đầu với Mông-Kha
(2)
, một mũi nhọn đ-ờng đ-ờng có trăm vạn
quân, khiến cho sinh linh n-ớc Tống đến nay còn chịu ơn".
Cốt Đài Ngột Lang
(3)
là ng-ời nh- thế nào? Tỳ t-ớng của ông ta là
Cân Tu T- lại là ng-ời nh- thế nào mà xông pha lam ch-ớng v-ợt qua
chặng đ-ờng dài vạn dặm đánh quỵ bọn Nam Chiếu trong khoảng vài
tuần. Khiến cho quân tr-ởng Mông Cổ đến nay còn l-u danh. Huống chi
ta cùng các ng-ơi sinh ra gặp thời buổi nhiễu nh-ơng; lớn lên trong thời
buổi khó khăn nhìn bọn nguỵ sứ nghênh ngang ngoài đ-ờng, uốn tấc l-ỡi
cú vọ lăng nhục triều đình; đem cái thân dê chó để hống hách với tể

t-ớng
(4)
. Dựa vào mệnh Hốt Tất Liệt đòi lụa là châu ngọc để đáp ứng cho
đòi hỏi vô đáy của chúng. M-ợn danh Vân Nam V-ơng
(5)
đòi xằng bạc
vàng để cho cạn kho vàng có hạn. Ví nh- ném thịt vào miệng hổ đói làm
sao mà tránh đ-ợc mối hoạ về sau. Ta đã từng ngày quên ăn, đêm quên
ngủ, n-ớc mắt đầm đìa, ruột gan nh- bào nh- xé. Ta th-ờng lấy việc nằm


(1)
Cảo Khanh: tức Nan Cảo Khanh làm Thái thú ử dất Th-ờng sơn dấy quân chống lại An Lộc Sơn.Vì thế yếu giả vờ hàng An
Lộc Sơn để hoãn binh.Về sau khởi binh đ-ợc 8 ngày thì bị Sử Tử Minhbắt đ-ợc dâng cho An Lộc sơn. Lộc Sơn trách ông về tội
làm phản. Ông trừng mắt quát rằng"Ta đánh giặc cho n-ớc, chứ lại theo mày làm phản à. Thằng chó chăn dê kia sao không
giêt ta đi" Giặc bèn móc đứt l-ỡi ông.

(2)
Mộng Kha: Vua Nguyên là Mộng Kha vây thành Hợp châu, viên quan tri châu là V-ơng Kiên cố thủ, quân Nguyên vây mãi
mà không hạ nổi thành. Cuối cùng Mộng Kha ốm chết ở d-ới chân thành Điếu ng- của Hợp châu, quân Nguyên rút quân về
(3)
Theo Nguyên sử là Ngột l-ơng Hợp Đài. Năm thứ hai Nguyên Hiến tôn, Hốt Tất Liệt là em của Kiến tôn vâng mệnh đi đánh
n-ớc Nam chiếu (tức n-ớc Đại Lý), t-ớng Ngột l-ơng Hợp Đài dùng túi bằng da để qua sông đánh Nam chiếu, chỉ trong mấy
tuần đánh đ-ợc Nam chiếu.
(4)
Chữ Hán tể phụ là một chức quan đầu triều, chúng tôi tạm dịch là tể t-ớng. Tể t-ớng t-ơng tự thủ
t-ớng.

(5)
Vân Nam v-ơng sau khi nhà Nguyên chiếm đ-ợc n-ớc Đại Lý, lấy đất ấy làm quận huyện của mình

phong cho Hố A xích làm Vân Nam v-ơng

Sự tích Trần H-ng Đạo
(Dịch từ nguyên văn chữ Hán)- Ng-ời dịch: Mai Hồng
7

da ăn thịt, uống máu ăn gan quân thù cho hả giận. Dù trăm thân ta phơi
ngoài nội cỏ, thây bọc trong da ngựa
(1)
cũng là điều ta mong muốn vậy.
Các ng-ơi đã ở lâu d-ới tr-ớng, tay nắm quyền binh, không có áo
ta cho mặc, không có cơm ta cho ăn, quan nhỏ ta thăng chức, lộc ít ta cấp
l-ơng, đi đ-ờng thuỷ ta cấp cho thuyền, đi đ-ờng bộ ta cho ngựa. Giao
cho cầm quân thì sống chết có nhau, khi vào nhà nghỉ thì cùng nhau nói
c-ời.
Hãy xem việc Công Kiên đối với tỳ t-ớng, Ngột Lang đối với phó
t-ớng cũng chẳng kém gì. Thế mà lũ các ng-ời ngồi nhìn chúa nhục
không lấy làm lo; thân đ-ơng sống giữa buổi đất n-ớc bị nhục mà lòng
chẳng thẹn.
Là t-ớng phải đứng chầu bọn tù tr-ởng mà không có lòng căm
giặc. Nghe nhạc thái th-ờng đãi tiệc sứ giặc mà sắc mặt không căm hờn.
Có kẻ lấy trò chọi gà làm vui; có kẻ lấy cờ bạc làm thú, có kẻ chăm việc
điền viên để nuôi sống gia đình; có kẻ bịn rịn l-u luyến vợ con để lo việc
riêng, lo việc tăng gia mà lãng quên việc n-ớc việc vua. Say mê việc săn
bắn mà l-ời nhác việc tập tành; có kẻ thèm r-ợu ngon, đam mê tiếng hát
nhàm. Lỡ ra bọn giặc Mông kéo tới thì, cựa gà trống không đủ để đá
thủng áo giáp giặc ; thuật cờ bạc, không đủ để bàn quân m-u; sự giàu có
của ruộng v-ờn cũng không đủ để chuộc tấm thân nghìn vàng; cái luỵ vợ
con không đủ để dùng cho việc n-ớc; của cải nhiều cũng không đủ để xua
lũ giặc đông; r-ợu ngon không đủ để đầu độc quân thù; tiếng hát nhảm

không đủ làm điếc tai giặc.
Đến lúc ấy, chủ tớ chúng ta bị trói buộc, quả đớn đau thay! Chẳng
những thái ấp của ta bị t-ớc đoạt mất, mà bổng lộc của các ng-ơi bị ng-ời
ta bắt bớ. Chẳng những tông miếu xã tắc của ta bị dày xéo, mà mồ mả cha
mẹ các ng-ơi cũng bị ng-ời ta xới đào. Chẳng những đời nay ta bị nhục,
mà đến trăm đời sau tiếng nhơ khó rửa. Danh xấu còn mãi, mà gia thanh


(1)
Câu nói của Mã Viện:"Nam tử yến đ-ơng tử - biên dã, dĩ mã cách khoả thi"

Sự tích Trần H-ng Đạo
(Dịch từ nguyên văn chữ Hán)- Ng-ời dịch: Mai Hồng
8

các ng-ơi cũng không tránh đ-ợc tiếng làm t-ớng thua trận. Đ-ơng lúc
này các ng-ơi lại muốn vui chơi thoả thích, phỏng có đ-ợc ru?
Nay ta báo cho các ng-ơi rõ, nếu biết mối lo đốt mồi lửa d-ới củi
nên phải tự răn cái sợ do canh nóng phải thổi d-a
(1)
để dậy bảo sĩ tốt,
chăm tập tành cung nỏ, khiến cho ai ai cũng thành Bàng Mông, ng-ời
ng-ời trở thành Hậu Nghệ
(2)
. Bêu đầu Hốt Tất Liệt tr-ớc cửa khuyết; băm
thịt Vân Nam V-ơng tr-ớc Cảo nhai
(3)
thì chẳng những thái ấp của ta mãi
mãi l-u truyền, mà bổng lộc của các ng-ơi cũng đ-ợc h-ởng trọn đời.
Chẳng những gia thuộc ta đ-ợc ngủ ngon trên gi-ờng đệm, mà vợ con các

ng-ơi cũng đ-ợc sống với nhau mãn bóng xế chiều. Chẳng những thái
miếu của ta muôn đời đ-ợc h-ởng tế tự, mà ông cha các ng-ơi cũng đ-ợc
cúng giỗ xuân thu
(4)
. Chẳng những đời nay thân ta đ-ợc thoả chí, mà đến
trăm năm sau các ng-ơi tiếng thơm còn truyền. Chẳng những danh thơm
của ta còn mãi mãi, mà họ tên các ng-ơi cũng đ-ợc l-u tiếng thơm trong
sử sách. Đến lúc ấy, các ng-ơi lại chẳng vui chơi đ-ợc ru?
Nay ta truyền binh pháp các nhà thành một quyển gọi là "Binh th-
yếu l-ợc". Nếu các ng-ơi chuyên tâm học tập sách này, chịu sự dạy bảo
của ta, thế là tình thầy trò sẽ có đời đời. Nếu vứt bỏ quyển sách này, làm
trái lời dạy bảo của ta thì đó là mối cừu thù kiếp kiếp vậy.
Sao vậy? Vì Mông Thát là kẻ thù không đội trời chung. Các ng-ơi
thản nhiên không lo rửa nhục, không nghĩ trừ hung, lại không chăm lo
dạy bảo sĩ tốt. Đó là việc việc trở dáo tay không hàng giặc. Khiến cho sau
khi dẹp song giặc còn để tiếng nhơ muôn đời, thì còn mặt mũi nào mà
sống ở thế gian này. Cho nên mong các ng-ơi hiểu rõ lòng ta. Nhân m-ợn
bút viết ra bài hịch này.
"Hịch t-ớng sĩ văn" phiên âm:

(1)
Ngày x-a có ng-ời húp phải canh nóng bị bỏng rồi sợ mãi, đén khi ăn d-ua cũng thổi(Trừng canh
xuy tê)
(2)
Bàng Mông và Hậu Nghệ là hai nhà thiện xạ của Trung quốc đời x-a.
(3)
Cảo nhai: Thời x-a nhà Hán làm nhà cho các Man di đến chầu ở Cảo nhai trong kinh đô Tr-ờng an
(4)
Ngày x-a ng-ời ta cúng tế theo mùa: Mùa xuân gọi là Tự; Mùa hạ gọi là Th-ợc; Mùa thu gọi là
Th-ờng; Mùa đông gọi là Ch-ng- Tự th-ợc th-ờng ch-ng

Sự tích Trần H-ng Đạo
(Dịch từ nguyên văn chữ Hán)- Ng-ời dịch: Mai Hồng
9

D- th-ờng văn Kỷ Tín dĩ thân đại tả nhi thoát Cao Đế; Do Vu Dĩ
bối thụ qua nhi tế Chiêu V-ơng; Dự Nh-ợng thốn than nhi chục chúa thù;
Thân Khoái đoạn tích nhi phó quốc nan; Kính Đức nhất tiểu sinh da thân
dực Thái Tông, nhi miễn đắc Thế Sung chi vị; Cảo Khang nhất Viễn thần
dã khẩu mạ Lộc Sơn nhi bất tòng nghinh tạc chi kế.
Tự cổ trung thần nghĩa sĩ dĩ thân tuẫn quốc hà đại vô nhi. Thiết sứ
sổ tử khu khu vi nữ tử chi thái, đồ tử dũ hộ, ô năng danh thuỳ trúc bạch,
giữ thiên địa t-ơng vi bất hủ tai ?
Nhữ đẳng thế vị t-ớng chủng, bất hiếu chi nghĩa. Ký văn kỳ thuyết
nghi tín t-ơng bán, cổ tiên chi sự cô trí vật luận.
Kim d- dĩ Tống Tháy chi sự ngôn chi V-ơng Công Kiên hà nhân
dã ? Kỳ tì t-ớng Nguyễn Văn Lập h-u hà nhân dã dĩ Điếu ng- toả toả đầu
đại, chi thành đ-ơng Mông Kha đ-ờng đ-ờng bách vạn chi phong sử Tống
chi sinh linh chí kim thụ tử. Cốt Đài Ngột Lang hà nhân dã, kỳ tì t-ớng
Cân Tu T- hữu hà nhân dã, mạo ch-ớng lệ vi - vạn lý chi đồ quệ Nam
chiếu - sổ tuần chi khoảnh, Sử Thát chi quân tr-ởng chí kim l-u danh.
Huống d- dữ nhữ đẳng sinh - nhiễu nh-ơng chi thu, tr-ởng - gian
nan chi tế. Thiết kiến nguy sứ vãng lai, đạo đồ bàng ngọ, trạo diêu chi
thốn thiệt nhi lăng nhục triều đình; nỷ khuyển d-ơng chi xích khu, nh- cự
ngao tể phu; thác Hốt Tất Liệt h- mệnh chi sách ngọc cẩm dĩ sự vô dĩ chi
chu cầu; Giả Vân Nam V-ơng chi hiệu nhi vọng nhu kim ngân dĩ kiệt hữu
hạn chi nô khố.
Thí do dĩ nhục đầu nỗi hởi. Ninh năng miễn di hậu hoạn dã tai?
D- th-ờng lâm xan vong thực, trung dạ phủ chẩm giao di tâm phúc
nh- đắc; th-ờng dĩ thực nhục tẩm bì nh- can ẩm huyết vi hận dã. Tuy d-
chi hữu thân cao - thảo dã; d- chi thiên thi quả - mã cách diệt nguyện vi

chi.
Nhữ đẳng cửu c- môn hạ, ch-ởng ác binh quyền. Vô y giả tắc ý
chi dĩ y; vô thực giả tắc tự chi dĩ thực; quan ti tắc thiên kỳ t-ớc, lộc bạc
tắc cấp kỳ bổng; thuỷ hành cấp chu, lục hành cấp mã; nỷ chi dĩ binh tắc,
Sự tích Trần H-ng Đạo
(Dịch từ nguyên văn chữ Hán)- Ng-ời dịch: Mai Hồng
10

sinh tử đồng kỳ sở vi; tiến thi tại tẩm tắc tiếu ngữ đồng kỳ sở lạc. Kỳ thị
Công Kiên chi - tì t-ớng; Ngột Lang chi - phó nhị diệc vi hạ nhĩ.
Nhữ đẳng toạ thị chúa nhục tằng bất vi -u; thân d-ơng quốc sĩ tăng
bất vi quí. Vi tang quốc chi t-ớng thi lập di tù nhi vô phẫn tâm; chính thái
th-ờng chi nhạc, yến h-ởng nguỵ sứ nhi vô nộ sắc. Hoặc đấu kê dĩ vi lạc
hoặc đổ bạc dĩ vi ngu; hoặc sự điền viên dĩ d-ỡng kỳ gia; hoặc luyến thê
tử dĩ t- - kỷ. Tu sinh san chi nghiệp nhi vong quân quốc chi vụ; tứ điền
liệp chi du, nhi đãi công thủ chi tập. Hoặc hàm mỹ tửu, hoặc thị dâm
thanh. Thoắt hữu Mông Thát chi khâu lai, hùng kê chi cự bất túc dĩ xuyên
lỗ giáp, đỗ bạc chi thuật bất túc di thi quân m-u, điền viên chi phú bất túc
dĩ thực thiên kim chi khu; Thê noa chi luỵ bất túc dĩ sung quân quốc chi
dụng; sinh sản chi đa bất túc dĩ cấu lỗ đầu. Liệp khuyển chi lực bất túc dĩ
khu lỗ chúng, mĩ tửu bất túc dĩ đam lỗ quân. Dâm thanh bất túc dĩ long lỗ
nhĩ.
Đ-ơng thử chi thời, ngã gia thần chúa trực ph-ợc thậm khả thống
tai. Bất duy d- chi thái ấp bị tiêu, nhi nhữ đẳng chi bổng lộc diệc vi, tha
nhân chi sở hữu. Bất duy d- chi gia tiểu bị khu, nhi nhữ đẳng chi thê noa
diệc vi tha nhân chi sở lỗ. Bất duy d- chi tổ tông xã tắc vi tha nhân chi sở
tiễn xâm, nhi nhữ đẳng chi phụ mẫu phần mộ diệc vi tha nhân chi sở phát
quật. Bất duy d- chi kim sinh thu nhục tuy bách thế chi hạ, súc danh nan
tẩy; ô thụy tr-ờng tồn, nhi nhữ đẳng chi gia thanh diệc bất miễn vi bại
t-ớng hĩ. Đ-ơng thử chi thời nhữ đẳng tuy dục tứ kỳ ngu lạc đắc hồ?

Kim d- minh cáo nhữ đẳng: d-ơng dĩ thố hoả tích tân vi nguy;
đ-ơng dĩ trừng canh xuy tê vi giới huấn luyện sĩ tốt, tập nhĩ cung thỉ, sử
nhân nhân Bàng Mông; gia gia Hậu Nghệ; Cửu Tất Liệt chi đầu; hủ Vân
Nam V-ơng chi nhục -, cảo nhai.
Bất duy d- chi thái ấp vinh vi thanh chiên, nhi nhữ đẳng chi bổng
lộc diệc chung thân chi thụ tứ. Bất duy d- chi gia tiểu đắc ăn sàng nậu,
nhi nhữ đẳng chi thê noa diệc bách niên giai lão. Bất duy d- chi tông miếu
vạn thế h-ởng tự, nhi nhữ đẳng chi tổ phụ diệc xuân thu chi huyết thực.
Sự tích Trần H-ng Đạo
(Dịch từ nguyên văn chữ Hán)- Ng-ời dịch: Mai Hồng
11

Bất duy d- chí kim sinh đắc chí, nhi nh- đẳng bách thế chi hạ diệc
ph-ơng danh bất hủ. Bất duy d- chi mĩ thuỵ vĩnh thuỳ, nhi nh- đẳng chi
tính danh diệc l-u ph-ơng - thanh sử hĩ. Đ-ơng thử chi thời nhữ đẳng bất
dục ngu lạc đắc hồ?
Kim d- lịch tuyển ch- gia binh pháp vi nhất th-, danh viết Binh th-
yếu l-ợc. Nhữ đẳng hoặc năng chuyên tập thị th-, thụ d- giáo hối thị túc
thế chi thần chủ dã. Hoặc bảo khí thi th- vi d- giáo hối, thị túc thế chi cừu
thù dã.
Hà tắc, nãi bất cộng đới thiên chi thù.
Nhữ đẳng ký điềm nhiên bất dĩ tuyết sỉ vi niệm; bất dĩ trừ hung vi
tâm, nhi hữu bất giáo sĩ tốt. Thị đảo qua nghênh hàng, không quyền thụ
địch. Sử bình lỗ chi hậu vạn thế di tu, th-ợng hà diện mục lập - thiên địa
phú tải chi gian gia?
Cố d- dục nhữ đẳng minh tri d- tâm, nhân bút dĩ hịch chi.


H-ng Đạo V-ơng còn s-u tập binh pháp các nhà làm ra: Bát quái
cửu cung gọi là "Vạn Kiếp công bí truyền th-", Nhân Huệ V-ơng Khánh

D- viết lời tựa rằng:
- "Ng-ời cầm quân giỏi không cần bày trận, ng-ời bày trận giỏi
không cần phải đánh; ng-ời đánh giỏi thì không thua trận; ng-ời khéo
thua thì không chết.
- Ngày x-a Cao Dao là sĩ s- mà ng-ời ta không dám trái lệnh, rồi
đến vua Vũ Thành nhà Chu
(1)
làm văn vũ s- ngầm sửa đức lật đổ nhà
Th-ơng mà dấy v-ơng nghiệp. Thuấn múa mộc và múa lông trĩ mà họ
Hữu Miêu tự đến với mình. Tôn Vũ tử
(2)
n-ớc Ngô đem mỹ nhân trong


(1)
Vũ Thành: tức là Vũ V-ơng và Thành V-ơng nhà Chu
(2)
Tôn Vũ ng-ời n-ớc Tề thời Xuân Thu làm t-ớng cho Hạp L-, đem cung nữ ra tập trận cho Hạp L-
xem

Sự tích Trần H-ng Đạo
(Dịch từ nguyên văn chữ Hán)- Ng-ời dịch: Mai Hồng
12

cung tập trận mà phía Tây phá n-ớc Sở mạnh; phía Bắc làm cho Tấn, Tần
phải sợ, nổi tiếng ch- hầu.
Cho nên nói ng-ời bày trận giỏi thì không cần đánh là nh- vậy. -
Mã Ngập
(1)
n-ớc Tấn dựa theo bát trận đồ di chuyển đánh hàng ngàn dặm

phá đ-ợc Thu Cơ Năng khôi phục L-ơng Châu. Bởi vậy nói ng-ời đánh
giỏi thì không thua là nh- thế.
Cho nên "trận" có nghĩa là "bày ra" là "khéo léo" vậy.
Ngày x-a hoàng đế lập phép tỉnh điền để quy định binh chế, Gia
Cát l-ợng lấy đá ngăn sông làm bát trận đồ, Vệ Công làm trận Lục Hoa,
Hoàn Ôn đặt trạn Xà Thế. Tên gọi sơ đồ rõ rành thành phép tắc, nh-ng
ng-ời đời không có mấy ng-ời hiểu đ-ợc muôn đầu nghìn mối của nó, chỉ
thấy rối bời ch-a hề có thay đổi gì hết. Nh- Lý Thuyên
(2)
định ra phép suy
luận ng-ời đời sau không hiểu nghĩa gì.
Cho nên quốc công ta mới so sánh đồ bản và ph-ơng pháp của các
nhà chép thành một tập, lấy ngũ hành
(3)
cảm ứng với nhau; Cửu cung
(4)

cân nhắc với nhau; c-ơng nhu phối hợp với nhau; chẵn lẻ soắn xuýt với
nhau, không lẫn âm d-ơng thần sát, lợi với hại sao cho tốt; thần hung
t-ởng ác tam cát ngũ hung đều rõ ràng cả. Thêm bớt ba đời thắng cả trăm
trận.
Cho nên đ-ơng thời phía Bắc làm Hung nô sợ; phía Tây khiến Lâm
ấp kinh.
Vậy nên lấy sách này dạy bảo con cháu làm gia truyền, không tiết
lộ cho ng-ời ngoài biết. Lại dạy rằng: "Sau này con cháu và bồi thần nếu
có học đ-ợc bí thuật này thì lấy sự sáng suất mà cắt đặt, chứ không lấy sự


(1)
Tấn th- liệt truyện chép là Mã Long chứ không phải Mã Ngập

(2)
Lý Thuyên: Vệ công tắc là Lý Tĩnh đời Đ-ờng Thái Tông phỏng theo Bát trận đồ của Gia C át
L-ợng làm ra trận Lục hoà, trận lớn bọc trận nhỏ, doanh lớn bọc doanh nhỏ gọi là "Lý vệ công binh
pháp"
Lý Thuyên ng-ời đời Đ-ờng viết sách "Thái bạch âm kinh nói về m-u ch-ớc hành quân
(3)
Ngũ hành; tức Kim- mộc- thuỷ- hoả- thổ
(4)
Cửu cung: Tức là Cửu cung toán(bài toán con số 9). Cửu cung là một bộ sách toán do ông Nhân Loan
thời Lục triều làm ra gọi là "Số thuật ký". Trong đó có một thiên gọi là "Duy Cửu cung toán"

Sự tích Trần H-ng Đạo
(Dịch từ nguyên văn chữ Hán)- Ng-ời dịch: Mai Hồng
13

ngu dốt mà dạy bảo. Trái điều ấy thì tự mình phải chịu lấy tai vạ, còn để
lây đến cả con cháu. Bởi vì nh- thế là làm lộ mất cơ trời".
Vạn Kiếp tông bí truyền th-:
Nhân Huệ V-ơng Khánh D- tự chi viết:
- Phù thiện s- giả bất trận, thiện trận giả bất chiến, thiện chiến giả
bất bại; thiện bại giả bất tử. Tích Cao Dao tác sĩ s-, nhi nhân bất can kỳ
mệnh. Cập Chu Vũ Thành vi Văn vũ s- âm m-u đức dĩ khuynh Th-ơng
chính, nhi h-ng v-ơng nghiệp.
Sở vị thiện s- giả bất chiến hĩ.
Thuần Vũ can vũ, nhi Hữu M-u cách. Cập tôn vũ tử di mỹ nhân
thực lặt binh, nhi Tây phá c-ờng Sở; Bắc ny Tần Tấn hiển danh ch- hầu.
Sở vị thiện trần giả bất chiến hĩ.
Cập Tấn Mã Ngập hựu y bát trận đồ chuyển chiến thiên lý phá Thụ
Cơ Năng dĩ phục L-ơng Châu.
Sở vị thiện chiến giả bất bại hĩ.

Cố trận giả trần dã, xảo dã. Tích Hoàng đế lập tỉnh điền dĩ chế
binh. Gia Cát luy giang thạch dĩ vi bát trận đồ; Vệ công tài vi Lục hoa
trân; Hoàn Ty chế vi Xà thế trận.
Hữu danh đồ tự lệ chiêu nhiên thành pháp. Thời nhân thiểu hữu
năng giả thiên đoan vạn tự, đồ vi văn loạn vị th-ờng biến dị. Nh- Lý
thuyên tắc định kỳ xuy, hậu nhân bất năng hiểu kỳ nghĩa.
Cố ngã quốc công hiệu soạn ch- gia đồ pháp tập thành nhất thiên,
câu dĩ ngũ hành t-ơng ứng, cửu cung t-ơng xuy; phối hợp c-ơng nhu tuần
hoàn kỳ ngẫu, bất tạp âm d-ơng thần sát, lợi ph-ơng cát diệu, hung thần
ác t-ớng, tam cát ngũ hung, danh dì chiêu ch-ơng, xuất nhập tam đại,
bách công toàn thắng.
Cố năng d-ơng thử thời, Bác chấn Hung Nô
(1)
, Tây ny Lâm ấp.
Toại dĩ kỳ thiên thụ thụ gia truyền, bất vi ngoại tiết. Hựu chúc ngữ tử tôn


(1)
Hung nô: là một bộ tộc ở ph-ơng Bắc hay quấy nhiễu Trung quốc.
Sự tích Trần H-ng Đạo
(Dịch từ nguyên văn chữ Hán)- Ng-ời dịch: Mai Hồng
14

bồi thần, đắc kỳ bí thuật giả, khả dĩ minh triết thi hành; bất khả dĩ ngoan
muội duy văn truyền ngôn tạ triện -ơng hoạ".



Lúc bấy giờ các t-ớng sĩ nghe lời hịch của Trần H-ng Đạo v-ơng,
ng-ời ng-ời đều ra sức luyện rèn quyết tâm giết giặc. Cho nên ai cũng

khắc hai chữ "Sát Thát"
(1)
lên cánh tay mình để tỏ rõ quyết tâm tiêu diệt
giặc Nguyên.
Thoát Hoan đã phá hết các cửa ải ở Lạng Sơn, thừa thắng đem
quân đến Vạn Kiếp thúc đại binh xông vào trận. Quân của H-ng Đạo
V-ơng thế yếu bỏ cả chiến thuyền chạy. Giặc c-ớp đ-ợc thuyền. Thát
Hoan bắt đ-ợc một số lính An Nam, thấy trên cánh tay họ đều khắc chữ
"Sát Thát" thì tức giận rồi mang họ ra chém chết. Sau đó tiến thẳng đến
Bắc ninh, chúng ra lệnh cho quân lính đốt phá hết các miền Vũ Ninh, Gia
Lâm, Đông Ngạn rồi rút quân về đóng ở Đông Bộ Đầu.
H-ng Đạo V-ơng dựng trại ở bên bờ Nam sông Phú L-ơng để tính
cách phòng ngự. Thoát Hoan thấy bên bờ Nam có quân An Nam đóng
giữ, bèn cho quân bắn đại bác phá tan đồn trại. Quân An Nam sợ hãi bỏ
đi. Thoát Hoan bắc cầu qua sông đ-a quân sang hạ trại.
H-ng Đạo V-ơng bí mật r-ớc xa giá th-ợng hoàng và Nhân tôn ra
ngoại vi Thăng Long, l-u các t-ớng ở lại giữ thành. Thoát Hoan biết H-ng
Đạo V-ơng đã đ-a xa giá xuống phía Nam, bèn cho t-ớng đem quân đuổi
theo.
Toa Đô chỉ là đạo quân thứ hai của quân Nguyên, tuân lệnh mang
quân theo đ-ờng biển vào đánh Chiêm Thành. Nh-ng quân Chiêm Thành
còn đang mạnh, bèn chia quân đóng giữ các nơi hiểm yếu, đánh nhiều
trận mà không thắng đ-ợc.


(1)
Sát thát: Nghĩa là giêt quân That dát, tức ng-ời Mông cổ.
Sự tích Trần H-ng Đạo
(Dịch từ nguyên văn chữ Hán)- Ng-ời dịch: Mai Hồng
15

Chúa nhà Nguyên xuống chiếu cho đội quân của Toa Đô rút về
bằng đ-ờng bộ, đi một mạch đến Nghệ An, phối hợp với quân của Thoát
Hoan đánh An Nam.
Thoát Hoan đ-ợc tin phái đại t-ớng Ô Mã Nhi đi theo đ-ờng biển
vào tiếp ứng cho Toa Đô đánh từ trong ra. Còn các chiến thuyền chia ra
giữ các bến sông suốt từ sông Phú L-ơng đến sông Đại Hoàng (thuộc
Nam X-ơng tỉnh Hà Nam).
H-ng Đạo V-ơng cho các t-ớng hộ vệ xa giá tới Thiên Tr-ờng.
Biết tin Toa Đô đ-a quân từ Nghệ An ra, H-ng Đạo v-ơng tâu xin với
Nhân tôn cho Trần Quang Khải đem quân giữ các lộ hiểm yếu ở Nghệ
An, không cho Toa Đô đánh úp (chữ hán là ). Lại cho Trần Bình
Trọng ở lại giữ Thiên Tr-ờng và chống cự với quân Thoát Hoan. Còn
H-ng Đạo v-ơng đ-a xa giá ra Hải d-ơng.
Trần quang Khải tới Nghệ An liền chia quân đi đóng giữ các ngả.
Nh-ng quân Nguyên thế rất mạnh, đánh đâu thắng đấy. Lại thêm có Ô
Mã Nhi đánh từ biển vào. Trần quang Khải chống không nổi, bèn rút quân
ra phía ngoài.
Trần Kiện trấn thủ Nghệ An đem gia quyến ra hàng Toa Đô. Toa
Đô cho ng-ời đ-a Trần Kiện về Yên Kinh.
Lê Tắc vốn là con cháu của Nguyễn Phù. Nguyễn Phù ng-ời Bắc
Kinh làm thứ sử Giao Châu thời Đông Tấn. Lê Tắc trốn đi Bắc Kinh có
soạn bộ "An Nam chí l-ợc" hiện còn l-u ở đời.
Trần Bình Trọng đóng quân ở Thiên Tr-ờng thấy quân Nguyên đến
sông Thiên Mặc (thuộc huyện Đông Yên, H-ng Yên), bèn cho quân ra
đánh. Những không may bị giặc bao vây. Quân Nguyên bắt Trần Bình
Trọng mang nộp cho Thoát Hoan. Thoát Hoan biết Trọng là viên t-ớng có
tài dũng mãnh, muốn dụ Trọng quy hàng, đãi cơm rất hậu. Nh-ng Trọng
không thèm ăn, giặc tra hỏi việc n-ớc, Trọng không nói.
Sau Thoát Hoan hỏi Trọng:" Ng-ơi có muốn là V-ơng đất Bắc

không?"
(Nhữ dục vi Bắc địa v-ơng hồ?)
Sự tích Trần H-ng Đạo
(Dịch từ nguyên văn chữ Hán)- Ng-ời dịch: Mai Hồng
16

Bình Trọng quát to lên rằng:" Ta thà làm quỷ n-ớc Nam chứ không
làm v-ơng đất Bắc. Ta đã bị bắt chỉ có chết mà thôi. Việc chi mà phải hỏi
lôi thôi nh- vậy".
(Bình Trọng thanh ngôn viết: "Ngũ ninh vi nam quốc
quỉ bất vi Bắc địa v-ơng. Ngã dĩ bị cầm, chỉ hữu tử nhi dĩ. Hà cố chất vấn
phiền toái nh- thị?" )
Thoát Hoan thấy rằng lời dụ dỗ của hắn chẳng moi
gì đ-ợc ở Trọng, Trọng quyết giữ trọn khí tiết cho đến chết. Nên chúng
mang Trọng ra chém.
Th-ợng Hoàng Thánh Tôn, Nhân Tôn, H-ng Đạo V-ơng biết tin
Trần Bình Trọng bị bắt, bị giết, nh-ng vẫn giữ tròn khí tiết nh- vậy, nên
th-ơng tiếc không nguôi.
H-ng Đạo V-ơng thấy thế n-ớc đã quá nguy ngập, bèn r-ớc xa giá
ra Quảng Yên, rồi đi thuyền ra sông Tam Trĩ (thuộc châu Tiên Yên). Và
phái một t-ớng hội binh đ-a thuyền rồng ra cửa biển Ngọc Sơn (thuộc
Vạn Ninh tỉnh Quảng Yên), cốt để cho giặc sinh nghi.
T-ớng Nguyên là Lý Hằng và Khoát triệt cho ng-ời đi do thám
biết thuyền rồng đã ra biển Ngọc Sơn chỉ là nghi binh mà thôi, liền cho
quân đuổi theo đến sông Tam Trĩ.
Lúc này, tình hình càng thêm nguy ngập, H-ng Đạo V-ơng đón xa
giá đi đ-ờng bộ một mạch đến làng Thuỷ Chú, rồi mau chóng đ-a thuyền
ra đón ở sông Nam Triệu (tức sông Bạch Đằng Hải d-ơng), v-ợt cửa Đại
Bàng vào Thanh Hoá.
Bấy giờ quân Nguyên nrất mạnh, chúng đã chia quân án ngữ suốt từ

Bắc ninh, Thăng long, Thiên tr-ờng nơi nào cũng có quân Nguyên đóng
giữ.
Tại địa hạt Nghệ An lại có Ô Mã Nhi, Toa Đô đánh từ trong ra.
Nhân Tôn kinh hãi, Th-ợng hoàng ngày đêm lo sợ. Thế n-ớc nguy ngập
giống nh- trứng gà bị trên d-ới ép lại thì tất phải đổ nát không sao trọn
vẹn đ-ợc.
Bọn Trần
ích Tắc, Trần Tú Viện mang gia quyến xin hàng Thoát
Hoan để tránh tai vạ. Chỉ có H-ng Đạo V-ơng đích thân phụng xa giá ra
Sự tích Trần H-ng Đạo
(Dịch từ nguyên văn chữ Hán)- Ng-ời dịch: Mai Hồng
17

đi v-ợt qua bao chặng đ-ờng đầy khổ ải gió táp m-a sa, chẳng nề gian lao
lặn lội, thế lực tuy cùng, nh-ng chỉ có tấm lòng son kiên nhẫn trù m-u lập
kế cứu n-ớc, không một chút động dao lo việc n-ớc giết thù, chỉ biết có
n-ớc, mà có n-ớc mà không biết có mình. Ông quả là một bậc đại t-ớng
tài giỏi anh hùng, hết lòng bảo vệ nhân dân đất n-ớc để tiếng thơm đến
muôn đời vậy.
Trần Nhật Duật đánh, Toa Đô thua cháy chạy. Đạo quân của Toa
Đô từ Chiêm Thành kéo ra đánh chiếm Nghệ An. Trần Quang Khải lui
quân ra phía ngoài giữ các nơi hiểm yếu. Toa Đô đã đánh nhiều trận
không thắng, l-ơng thảo mỗi ngày một cạn, hơn nữa không có đ-ờng tiếp
tế. Bèn cùng với Ô Mã Nhi đem quân v-ợt thuyền ra Bắc để phối hợp với
quân Thoát Hoan.
Trần Quang Khải đ-ợc tin báo cả mừng, sai ng-ời phi báo về
Thanh Hoá. Nhân Tôn hội các v-ơng hầu và quần thần để hỏi m-u kế.
H-ng Đạo V-ơng tâu rằng:" Toa Đô từ Chiêm Thành đi qua
ô Lý, Thuận
Hoá và về Nghệ An, Thanh Hoá đ-ờng sá gian lao hiểm trở, quân lính đã

tiều tuỵ cực khổ lắm rồi. Nay lại phải v-ợt thuyền ra Bắc, thì chắc càng
mệt mỏi hơn. Bệ hạ hãy cho một t-ớng đem quân chặn đ-ờng đánh ắt phải
thắng".
Nhân Tôn thuận theo, cử Trần Nhật Duật làm chủ t-ớng, Trần
Quốc Toản làm phó t-ớng đem năm vạn quân đón đ-ờng chặn đánh Toa
Đô từ Hải d-ơng đến bến Hàm Tử (thuộc huyện Đông Yên, H-ng Yên)
thì gặp chiến thuyền ở đó. Trần Nhật Duật liền đổ quân ra đánh.
Năm đó là năm Kỷ Dậu hồi tháng t-, Trần Nhật Duật gặp Triệu
Trung. Triệu Trung vốn là đại t-ớng nhà Tống
(1)
tình nguyện xin đi đánh
quân Nguyên, quần áo vẫn mặc nguyên nh- quân phục Tống. Đến khi
giáp trận, quân Nguyên thấy Triệu Trung t-ởng rằng ng-ời Tống đã khôi
phục đ-ợc Bắc Quốc mới sai quân đi giúp An Nam.


(1)
Sau khi quân Nguyên đánh bại nhà Tống chiếm Trung quốc, có một số dân chúng và binh lính nhà
Tống sang lánh nạn ở n-ớc ta, trong đó có cả Triệu Trung vốn là một viên t-ớng của đời Tống.
Sự tích Trần H-ng Đạo
(Dịch từ nguyên văn chữ Hán)- Ng-ời dịch: Mai Hồng
18

Quân Nguyên sợ chạy tán loạn không dám chống cự. Quân sĩ An
Nam đuổi theo, quân Nguyên tháo chạy, tử th-ơng rất nhiều.
Toa Đô thấy tình thế khốn quẫn, bèn cho quân rút ra cửa biển
Thiên Tr-ờng để phòng ngự.
Trần Nhật Duật thắng trận cho ng-ời phi báo về Thanh Hoá.
H-ng Đạo V-ơng đ-ợc tin cả mừng và tâu với Nhân Tôn:" Quân ta
vừa thắng thế đang mạnh, quân Nguyên vừa bại trận tất phải bạc nh-ợc.

Ta nên thừa thắng tiến đánh Thoát Hoan khôi phục kinh thành".
Nhân Tôn thuận theo ý bàn của H-ng Đạo V-ơng, lập tức sai đại
t-ớng chuẩn bị khí giới binh l-ơng. Sau rốt có đại t-ớng Trần Quang Khải
xin đ-ợc mang quân ra đánh Thoát Hoan. Nhân Tôn cho Trần quang Khải
đem quân l-ơng thảo ra đánh Thăng Long, truyền hịch và sai Trần Nhật
Duật cho quân án ngữ dọc đ-ờng không cho quân của Toa Đô phối hợp
với quân của Thoát Hoan.
Lúc bấy giờ Thoát Hoan đóng quân ở Thăng Long. Còn chiến
thuyền đóng ở bến Ch-ơng D-ơng thuộc địa phận huyện Th-ợng Phúc.
Trần Quang Khải cùng Trần quốc Toản, Phạm Ngũ Lão dẫn đại
quân đi thuyền theo đ-ờng biển vào thẳng bến Ch-ơng D-ơng đánh chiến
thuyền của quân Nguyên. Quan quân xông lên đánh tới tấp, quân Nguyên
chống đỡ không nổi, sợ hãi bỏ chiến thuyền chạy tan tác.
Bọn các ông Trần Quang Khải dẫn quân theo đ-ờng bộ đuổi giặc
về tới Thăng Long hạ trại. Thoát Hoan mang đại binh ra chống đỡ. Nh-ng
quân ta ngầm dùng kế phục binh tập kích lấy lại Thăng Long. Quân
Nguyên thua, bỏ chạy ra sông Phú L-ơng, rồi chạy về Bắc Ninh (Bắc
Kinh). Trần quang Khải cho ng-ời về Thanh Hoá báo tin thắng trận.
Nhân Tôn cả mừng thấy thế quân ta đang lớn mạnh, mới chỉ hai
tháng trời mà đã thắng trận. Quân sĩ ai cũng vui mừng hăng hái đánh giặc.
Rồi r-ớc xa giá Th-ợng hoàng và cử binh mã ra đóng ở Thiên Tr-ờng (tức
Ninh Bình ngày nay).
Sự tích Trần H-ng Đạo
(Dịch từ nguyên văn chữ Hán)- Ng-ời dịch: Mai Hồng
19

Quân sĩ An Nam từ khi thắng trận Hàm Tử quan và Ch-ơng D-ơng
thanh thế tăng rất mau. H-ng Đạo v-ơng vui mừng tâu xin với Nhân Tôn:
một mặt cho Chiêu Văn V-ơng Trần Nhật Duật phối hợp với Trần Quang
Khải mang đại quân chặn giữ các ngả đ-ờng không cho Thoát Hoan và

Toa Đô liên lạc với nhau. Một mặt xin cho mình đem đại quân đi đánh
Thoát Hoan, sau sẽ đánh Toa Đô.
Nhân Tôn cho H-ng Đạo v-ơng tuỳ ý cắt đặt, rồi điều hết quân về
Tây kết. H-ng Đạo V-ơng cho quân đi đánh các đồn trại của quân
Nguyên, lại ngầm cho phục binh bắt Toa Đô. Quân ta đánh tới tấp, quân
Nguyên chống đỡ không nổi. Toa Đô, Ô Mã Nhi đ-a quân theo đ-ờng bộ
chạy ra biển. Nh-ng tới sau một rặng núi bỗng bị quân An Nam bao vây.
Toa Đô trúng tên chết tại trận. Còn Ô Mã Nhi tìm đ-ờng trốn vào Thanh
Hoá. Nh-ng cũng bị quân An Nam truy kích ở phía sau. Ô Mã Nhi hốt
hoảng lên một chiếc thuyền nhẹ v-ợt biển chạy về Bắc kinh.
Khi ấy các t-ớng sĩ chiến thắng đem đầu Toa Đô nộp cho Nhân
Tôn. Nhân Tôn thấy Toa Đô là một con ng-ời dũng cảm , có tài thao l-ợc
gắng sức cho n-ớc, say s-a trận mạc, nên ông than rằng : " Làm tôi phải
nh- con ng-ời này!". Nhân Tôn tự tay cởi áo ngự của mình bọc đầu Toa
Đô, cho quân lính làm lễ chôn cất để biểu d-ơng lòng trung của hắn.
Chiến thắng Tây Kết vào tháng 5 năm Kỷ Dậu ( ), quân An
Nam bắt trên 3 vạn quân Nguyên và chiến thuyền nhiều không kể xiết.
H-ng Đạo v-ơng mừng vì đ-ợc toàn thắng, bèn mở hội khao
th-ởng quân sĩ. Sau đó mới tiến quân ra Bắc tiễu trừ Thoát Hoan.
Lúc ấy Thoát Hoan đang ở Bắc Sơn nghe tin Toa Đô tử trận, Ô Mã
Nhi đã trốn về Bắc Kinh, t-ớng sĩ đứa nào cũng nản lòng. Hơn nữa trời
đang giữa mùa hạ nóng nực không kham nổi cảnh lam sơn ch-ớng khí,
nhiễm dần khí độc, mắc bệnh truyền nhiễm chết nhiều vô kể. Do đó t-ớng
sĩ Nguyên đều sợ hãi muốn về n-ớc.
H-ng Đạo v-ơng biết tr-ớc Thoát Hoan cũng không thể ở lâu đ-ợc
nữa. Tất hắn phải tìm đ-ờng về n-ớc. Nên đã sai Nguyễn Khoái, Phạm
Sự tích Trần H-ng Đạo
(Dịch từ nguyên văn chữ Hán)- Ng-ời dịch: Mai Hồng
20

Ngũ Lão đem 5 vạn quân lên đ-ờng núi mai phục ở chỗ hiểm yếu hai bên
rừng lau trên bờ sông Vạn Kiếp chờ quân Nguyên tới thì đồng loạt xông
ra đánh.
H-ng Đạo V-ơng lại sai hai con là Vũ V-ơng Nghiễn và H-ng Vũ
V-ơng Uỷ đem 3 vạn binh đi qua đ-ờng Hải D-ơng, qua địa hạt tỉnh
Quảng Yên để chờ chặn đ-ờng giặc trở về châu Tứ Minh.
H-ng Đạo V-ơng đích thân mang đại binh tiến đến Bắc Giang
đánh quân Nguyên. Quân Nguyên thế yếu bỏ chạy. Thoát Hoan kinh hồn
thất đảm, rút quân chạy về bến Vạn Kiếp. Vừa lúc gặp quân của Nguyễn
Khoái đổ ra đánh chém giết rất nhiều. giặc Nguyên 10 phần mất 5 phần.
T-ớng Nguyên là Lý Hằng trúng tên chết t-ơi. Còn Thoát Hoan, Phàn
Triếp, A Bát Xích, Lý Quán mang hết sức chống đỡ tìm đ-ờng tắt tháo
chạy. Phía sau thấy quân An Nam đuổi đánh quá gấp, Thoát Hoan kế
cùng phải chui vào ống đồng sai quân lính đ-a lên xa kéo đi mới trốn
thoát. Khi Thoát Hoan chạy tới châu Tứ Minh lại gặp H-ng Vũ V-ơng
Nghiễn và H-ng Vũ V-ơng Uỷ đánh cho một trận đại bại. Lý Quán trúng
tên chết. Thoát Hoan, A Bát Xích cùng bọn Phàn Triếp trốn về Bắc Kinh.
Ngày đầu khi Thoát Hoan đến An Nam t-ớng dũng binh hùng,
tiêng tăm lừng lẫy nh- vậy. Đến bây giờ t-ớng quân hỗn loạn tẩu tán,
ch-a biết kết cục ra sao nữa.
Từ tháng 2 năm Giáp Thìn ( ) đến tháng 6 năm Kỷ Dậu ( )
chỉ trong vòng 6, 7 tháng trời mà quân sĩ An Nam đã đuổi sạch 50 vạn
quân Nguyên ra khỏi bờ cõi, khôi phục lại giang sơn nh- x-a cũng là nhờ
có H-ng Đạo V-ơng.
H-ng Đại v-ơng là bậc đại t-ớng có tài thao l-ợc, cầm quân kiên
nhẫn, gan vàng dạ sắt, xuất trận nhiều m-u. Lại khéo bảo ban khiến lòng
ng-ời cảm động, sinh lòng trung nghĩa. Do vậy, quân sĩ ai cũng vui vẻ
kính phục, ai cũng hết lòng vì n-ớc.
Sự tích Trần H-ng Đạo
(Dịch từ nguyên văn chữ Hán)- Ng-ời dịch: Mai Hồng

21

Hơn nữa vua tôi nhà Trần hoà mục muôn ng-ời nh- một, kẻ hiền
tài kế nhau xuất hiện giữ n-ớc diệt thù. Cho nên ít có thể địch nhiều, yếu
có thể chống mạnh.
Ng-ời Nguyên đến n-ớc Nam đ-ờng xá khó khăn, quan san cách
trở. Lại phải đánh nhau giữa mùa hè nóng nực, khí hậu gắt gay. Cho nên
quân lính không hợp thuỷ thổ, ốm yếu rất nhiều, lòng ng-ời chán ngán.
Bởi vậy cuối cùng bại vong cũng là điều phải thôi.
H-ng Đạo V-ơng Quốc Tuấn đã đánh tan quân Nguyên, đuổi hết
chúng về Bắc Kinh, mang binh về Tr-ờng Yên r-ớc xa giá Th-ợng hoàng
và Nhân Tôn ra Thăng Long. Giang sơn nhà Trần khôi phục nh- cũ.
Còn Thoát Hoan bại trận quay về Bắc quốc (Trung quốc), tự nghĩ
mình là một đại t-ớng phụng mệnh dẫn quân đi đánh An Nam. Lúc đầu
tiếng tăm lừng lẫy đánh đâu thắng đó. Đến khi bại trận trở về, hao t-ớng
tổn binh. trên thì làm nhục mệnh vua, d-ới thì thẹn với đồng liêu t-ớng sĩ.
Nên hắn bèn xin thêm quân đi đánh báo thù. Chúa Nguyên cả giận không
cho, còn ra lệnh mang bọn Thoát Hoan ra trị tội, quần thần can xin mãi
mới đ-ợc tha tội chết.
Lúc bấy giờ chúa Nguyên đang sai t-ớng xuất binh l-ơng khí giới
đi đánh Nhật Bản. Bỗng thấy Thoát Hoan bại trận trở về, lập tức rút hết
quân đi đánh Nhật Bản quay lại. Lại cho đóng 300 chiến thuyền, truyền
lệnh cho 3 tỉnh: Giang Hoài, Hồ Quảng, Giang Tây thu tập quân sĩ hẹn
đến tháng 8 cử binh men theo đ-ờng Châu Khâm, Châu Liêm đi đánh An
Nam để báo thù. Giữa lúc ấy có viên quan tỉnh Hồ Nam tên là Duyến Kha
dâng biểu tâu rằng:" T-ớng sĩ n-ớc ta vừa thua trận trở về, vết th-ơng
ch-a lành, kẻ bị th-ơng ng-ời ốm ch-a nhấc mình lên đ-ợc, xin cho quân
lính đ-ợc nghỉ ngơi, nuôi sức mài chí ít bữa, sau sẽ liệu kế đi đánh".
Chúa Nguyên nghe theo kế ấy, cho quân lính nghỉ mấy tháng. Còn
Trần

í
ch Tắc vốn đã hàng Thoát Hoan theo về Bắc Kinh, hiện nay cho ra
tạm ở Châu Ngạc.
Sự tích Trần H-ng Đạo
(Dịch từ nguyên văn chữ Hán)- Ng-ời dịch: Mai Hồng
22

Nhân Tôn đ-ợc báo biết tin chúa Nguyên chuẩn bị binh mã l-ơng
thảo sang đánh n-ớc ta thì cho triệu H-ng Đạo V-ơng vào hỏi:" Thoát
Hoan khi tr-ớc thua trận chạy về n-ớc, lòng còn căm uất, phen này định
sang báo thù, lực l-ợng so với tr-ớc tất phải gấp bội, ta định liệu kế sách
ra sao để chống bọn giặc này?"
H-ng Đạo V-ơng tâu:" Tr-ớc đây dân ta nhờ thời thịnh trị đ-ợc
h-ởng thái bình đã lâu ngày không quen trận mạc. Bởi vậy 5 năm tr-ớc,
quân Nguyên kéo tới còn có kẻ trốn đi hàng giặc. Nay nhờ uy linh tổ tông,
dựa uy đức của bệ hạ, nên đã đánh đâu thắng đấy. Cuối cùng quét sạch
giặc Nguyên, khôi phục lại giang sơn. Còn nh- lần này, quân ta đã kinh
qua chinh chiến, am hiểu trận mạc, mà quân giặc đi đ-ờng xa mệt mỏi, lại
thấy Toa Đô, Lý Hằng, Lý Quán tử trận ắt phải kinh hồn, tinh thần binh
lính ắt phải hoảng sợ. Tức là sợ chết cầu sống, chẳng giám mang hết sức
đánh chác. ý thần trộm nghĩ nh- thế. Dẫu lần này giặc Nguyên kéo tới,
quân ta sẽ phá giặc dễ hơn lần tr-ớc. Xin bệ hạ đừng bận lòng".
Nhân tôn vui mừng ra lệnh cho H-ng Đạo V-ơng đốc xuất V-ơng
hầu, mộ thêm quân lính, sửa sang khí giới chuẩn bị tác chiến.
Tháng 2 năm Đinh Hợi ( ) chúa Nguyên tuyển 6, 7 vạn tinh
binh, 5 trăm chiến thuyền và 1 vạn 5 nghìn quân tỉnh Vân Nam, bốn châu
hải ngoại. Cho Thoát Hoan làm đại nguyên soái, A Bát Xích làm hành
sảnh tả thừa,
áo Lỗ Xích làm bình ch-ơng chính sự, Ô Mã Nhi và Phàn
Triếp làm tham tri chính sự đem hơn ba vạn quân đánh An Nam. M-ợn cớ

đ-a Trần
í
ch Tắc về n-ớc để lập làm An Nam quốc v-ơng. Lại sai Vạn
Hộ, Tr-ơng Văn Hổ theo đ-ờng biển chở 7 trăm vạn tạ l-ơng thực để cấp
phát cho quân sĩ.
Tháng 11 Thoát Hoan tiến theo hai đ-ờng Châu Khâm và Châu
Liêm đi thẳng đến châu Tứ Minh. Cho vạn Hộ, Hà Chỉ, Tr-ơng Ngọc đem
hai vạn binh vận chyển hơn 1 trăm vạn tạ l-ơng thực đã chứa ở hai châu
này. Sai Trình Bằng Phi,
áo Lỗ Xích mỗi ng-ời mang một vạn bộ binh đi
Sự tích Trần H-ng Đạo
(Dịch từ nguyên văn chữ Hán)- Ng-ời dịch: Mai Hồng
23

theo đ-ờng bộ. Ô Mã Nhi, Phàn Triếp đ-a thuỷ quân tiến theo đ-ờng
biển.
Lúc ấy quan trấn thủ biên thuỳ đ-ợc tin liền phi báo về Thăng
Long xin các quan tuyển thêm quân để bổ sung vào công việc phòng ngự.
H-ng Đạo v-ơng nói:" Binh quí tinh không quí đa, nhiều mà không tinh
dẫu có nhiều quân nh- Bồ Kiên
(1)
có trăm vạn đã làm nên trò trống gì".
Cánh quân của Thoát Hoan đã tiến đến ải quan. Viên quan trấn thủ
biên giới là
t
rịnh Xiển vội báo tin về triều đình.
Nhân Tôn gọi H-ng Đạo v-ơng tới hỏi rằng: " Quân Nguyên đã
đến, ta định chống cự ra sao?".
H-ng Đạo V-ơng đáp:" Năm nay giặc "nhàn" ( ý nói dễ đánh)".
Rồi sai cấm quân ra giữ cửa ải Lãnh Kinh.

T-ớng Bằng Phi đã chiếm ba cửa ải Sa, Thứ, Trúc và công phá trại
Phù Sơn.
H-ng Đức Hầu Quán đem quân đón địch đánh, dùng tên có thuốc
độc bắn giặc. Quân Nguyên tử trận rất nhiều buộc phải rút về đóng ở cửa
ải Vũ Cao.
Chiến thuyền quân Nguyên cập và đổ lên cửa biển Yên Bang.
Quân ta luống cuống không kịp đánh trả, phải bỏ thuyền chạy. Một số lớn
chiến thuyền bị rơi vào tay giặc. Phán thủ th-ơng vị Nhân Đức Hầu đã
đ-a chiến thuyền đánh vào vùng Đa Mỗ, quân Nguyên chết đuối rất
nhiều, bắt đ-ợc 40 tù binh, thu đ-ợc thuyền bè lừa ngựa khí giới đều đem
dâng lên Nhân Tôn.
Nhân Tôn sai H-ng Đạo V-ơng thống lĩnh các v-ơng hầu, chia
quân dóng giữ các nơi hiểm yếu. H-ng Đạo V-ơng cho th-ợng t-ớng
Trần Nhật Duật, Nguyễn Khoái đem ba vạn quân đến đóng tại Lạng sơn.
Cho Trần Quốc Toản, Lê Phụ Trần đem ba vạn quân vào giữ Nghệ An.


(1)
Bồ Kiên: X-a Bồ Kiên sang đánh n-ớc Tấn nói rằng: quân ta đông, ném roi xuống có thể lấp sông
Hợp phì mà qua. Kết quả bị chú cháu của Ta-an, Ta Huyền đem 8 nghìn quân ra đánh và tiêu diệt cả
100 vạn quân Bồ Kiên
Sự tích Trần H-ng Đạo
(Dịch từ nguyên văn chữ Hán)- Ng-ời dịch: Mai Hồng
24

H-ng Đạo V-ơng mang đại quân ra đóng giữ địa hạt Quảng Yên. Một
mặt cho quân tiến sát châu Tứ Minh, chia quân giữ ba cửa ải: Sa, Thứ,
Trúc để chống với quân Nguyên.
Một mặt sai đại t-ớng đem quân ra đóng ở cửa sông Đại than
(thuộc Hải D-ơng). Còn đại binh của H-ng Đạo V-ơng thì đóng chắc ở

Phù Sơn để chống cự với giặc.
Bấy giờ quân ta đã gắng sức phòng thủ nh- vậy, nh-ng thanh thế
của quân Nguyên rất lớn. Quân ta khó mà chống đỡ nổi, bèn rút về đóng ở
Vạn Kiếp.
Thoát Hoan tiến quân chiếm núi Phả Lại, núi Chí Linh dựng trại
chống cự với quân ta. Thoát Hoan sai đại t-ớng Trình Bằng Phi đem 2 vạn
quân đánh Vạn Kiếp. Lại sai Ô Mã Nhi và A Bát Xích đem quân chống cự
với quân ta suốt từ sông Lục Đầu đến sông Phú L-ơng.
H-ng Đạo V-ơng thấy quân Nguyên đánh nhanh thì cho quân rút
về giữ Thăng Long. Cấp tốc phái th-ợng t-ớng đón xa giá th-ợng hoàng
tạm lánh ra vùng Khám Nam. Nh-ng bị quân của Ô Mã Nhi đuổi sát l-ng.
Th-ợng hoàng và Nhân Tôn đi thuyền vào Thanh Hoá. Ô Mã Nhi đuổi
không kịp, rút quân qua Long H-ng (huyện Tiên H-ng, H-ng Yên).
Biết ở đó có Chiêu lăng tức là lăng mộ cũ của tổ tiên nhà Trần, Ô
Mã Nhi bèn cho quân lính tìm kiếm để khai quật.
Thoát Hoan đánh Thăng Long không đ-ợc thì rút quân về giữ Vạn
Kiếp và đóng đồn Phả Lại, Chí Linh. H-ng Đạo v-ơng cũng mang đại
quân dựng trại chống cự với chúng.
Nhân Tôn thấy quân Nguyên đã rút, cho t-ớng sĩ r-ớc xa giá
th-ợng hoàng ra Bắc.
Khi ấy, quân Nguyên đóng ở Vạn Kiếp cũng đã lâu, l-ơng thảo sắp
hết. Nên đã phải sai Ô Mã Nhi đem thuỷ binh ra cửa biển Đại Bàng (thuộc
huyện Nghi D-ơng, tỉnh Hải D-ơng) để đón thuyền chở l-ơng thảo của
Tr-ơng Văn Hổ. Ô Mã Nhi đ-a thuyền đến ải Vân Đồn thì gặp quân của
Nhân Huệ V-ơng Trần Khánh D- chặn đ-ờng không đi qua đ-ợc. Ô mã
Sự tích Trần H-ng Đạo
(Dịch từ nguyên văn chữ Hán)- Ng-ời dịch: Mai Hồng
25

Nhi đốc quân xông vào đánh. Quân của Trần Khánh D- thua chạy. Quân

Nguyên đi thoát, đi một mạch tới cửa biển đón thuyền l-ơng.
Th-ợng hoàng nghe tin Khánh D- thua trận, lập tức cho sứ trói
(xiềng) Khánh D- đem về kinh hỏi tội.
Khánh D- sau khi bại trận trong lòng căm tức tìm cách phục thù
thì gặp lúc sứ giả tới bắt. Khánh D- tiếp đãi sứ giả và chậm rãi nói rằng:
"Tôi làm sai t-ớng lệnh xin cam chịu tội, nh-ng xin cho khoan vài ba
ngày, may ra tôi có thể lập công chuộc tội chăng!".
Đ-ợc ít ngày, Ô Mã Nhi ra tới cửa biển gặp đ-ợc thuyền l-ơng của
Tr-ơng Văn Hổ, liền cho quân đi tr-ớc án ngữ cho các thuyền l-ơng theo
vào sau.
Khánh d- nói với quân sĩ rằng: " Ô Mã Nhi đã đánh đ-ợc chúng ta,
ắt chúng kiêu căng cho rằng không ai địch nổi mình nữa. Cho nên đội
quân tiền trạm ấy đi đ-ợc trót lọt, không bị ngăn trở". Quả nhiên đoàn
thuyền l-ơng của Tr-ơng Văn Hổ đổ vào cửa Lục Thuỳ, Khánh D- đốc
quân xuất trận. Quân Tr-ơng Văn Hổ trở tay không kịp, chống đỡ không
nổi. Tất cả thuyền bè l-ơng thực đều bị quân Khánh D- thu hết. Còn
Tr-ơng Văn Hổ lên một chiếc thuyền con chạy về Quỳnh Châu.
Khánh D- thắng trận cả mừng, cho ng-ời đ-a th- về triều báo tin
thắng lợi. Th-ợng hoàng vui mừng xá tội cho, không hỏi tội nữa. Th-ợng
hoàng nói với H-ng Đạo V-ơng rằng: " Quân Nguyên đóng trên đất n-ớc
ta, chúng quí nhất là l-ơng thảo khí giới, mà bây giờ quân của Khánh D-
đã thu đoạt hết nh- vậy, thì chúng khó ở lâu đ-ợc nữa. Đạo quân của
Thoát Hoan ch-a biết Tr-ơng Văn Hổ mất thuyền l-ơng, chắc còn kiêu
căng lắm. Bây giờ ta hãy thả những binh lính bị bắt để họ báo tin này cho
Thoát Hoan biết thì quân sĩ của chúng tất phải núng chí hơn. Làm nh-
vậy, ta mà phá sẽ rất dễ".
H-ng Đạo V-ơng vâng mệnh thả hết tù binh. Từ đấy quân của
Thoát Hoan kinh sợ mất hết chí khí chiến đấu mà chỉ muốn về n-ớc. Hơn
nữa, l-ơng ăn mỗi ngày một cạn mà chẳng đ-ợc tiếp tế.