Cứu chữa khẩn cấp các sách báo và giấy tờ bị mốc ppt

Cứu chữa khẩn cấp các sách báo và giấy tờ bị mốc
Beth Lindblom Patkus
- Chuyên gia tư vấn về Lưu trữ,
Walpole, MA
Phần giới thiệu
Hầu hết các thủ thư và người giữ tư liệu đều thấy rõ tác hại
của nấm mốc lên các tư liệu bằng giấy, song nhiều người lại
không có kinh nghiệm khắc phục hiệu quả sự lây lan này.
Việc khắc phục sự lây lan nấm mốc (dù là rộng hay nhỏ)
cũng có thể đã vượt quá mức cần thiết. Tờ hướng dẫn này
cung cấp một số thông tin cơ bản về hiện tượng nấm mốc và
chỉ ra cách thức cần tiến hành đ
ể ngăn chặn sự phát triển của
nấm mốc và bắt tay vào cứu chữa số tư liệu lưu trữ hư hỏng.

Lưu ý rằng những việc cần làm được gợi ý ở đây là những
thủ thuật cơ bản được tiến hành trong khu vực khép kín với
phạm vi lây lan từ mức nhỏ tới trung bình. Việc khắc phục
mang tính tổng hợp đối với một số lượng lớn tư liệu bị ẩm
ướt và nấm mốc thường cần có sự trợ giúp bên ngoài, và m
ột
số gợi ý để giải quyết hiện tượng lây lan nấm ở diện rộng
được trình bày ở phần cuối của tài liệu này. Trong mọi
trường hợp, thủ kho hay người chuyên trách về lưu trữ cần
hỏi tư vấn nếu có bất kỳ vấn đề gì n
ảy sinh hoặc cần áp dụng
bất cứ biện pháp xử lý nào.
Thế nào là Nấm mốc?
N
ấm mốc theo thuật ngữ sinh học chỉ các loại nấm, các vi
sinh vật sống ký sinh trên sinh vật khác. Có khoảng 100.000

loài nấm được biết đến. Đa số là các hình thức sinh sôi nảy
nở của nấm mốc và ta thường khó có thể dự đoán được hoạt
động của nấm mốc tại một vị trí cụ thể, nhưng ta có thể song
có thể đưa ra một vài khái quát chung về biểu hiện của nấm
mốc.
Hầu hết nấm mốc phát triển bởi hiện tượng các bào tử gieo
rắc trong không khí bay tới các vị trí mới và (trong đi
ều kiện
thích hợp) bắt đầu sinh sôi. Khi bào tử bắt đầu nảy mầm,
chúng hình thành một mớ giống như tóc được biết dưới cái
tên mycelium (nấm mốc đã xuất hiện); những nấm mốc này
lại sản sinh ra những túi bào tử, chín dần rồi vỡ ra và b
ắt đầu
lại chu kỳ phát triển như trên. Nấm mốc bài tiết ra hoá chất
enzim cho phép chúng có thể ăn mòn các chất liệu hữu cơ
như giấy và bìa sách, khiến cho các chất liệu thay đổi và suy
y
ếu. Ngoài ra, nhiều nấm mốc còn chứa các tố chất mầu, có
thể gây hoen ố giấy, vải hoặc da. Bên cạnh đó, ta cũng cần
nhận biết sự nguy hiểm của nấm mốc đối với con người và
trong một số trường hợp nấm mốc có thể gây hại nghiêm
trọng lên sức khoẻ con người. Vì vậy, ta không nên coi
thường hiện tượng nấm mốc lây lan hay bỏ mặc “để tình
trạng này tự biến mất”.
Để nảy mầm (tức là ở trạng thái động), các bào tử nấm cần
có một môi trường thuận lợi. Nếu không tồn tại điều kiện
thuận lợi, thì những bào tử này sẽ ở trạng thái tĩnh (hay còn
gọi là ngủ); trong trạng thái này, chúng chỉ gây hại không
đáng kể.Yếu tố quan trọng nhất trong sự sinh trưởng của
nấm mốc là độ ẩm luôn sẵn có, hầu hết là ở trong không khí,

song cũng tồn tại cả trong đồ vật mà nấm mốc đang phát
triển trên đó. Có thể đo được độ ẩm trong không khí, dưới
hình thức độ ẩm tương đối (RH). Nhìn chung, độ ẩm tương
đối càng cao thì càng tạo điều kiện thuận lợi cho nấm mốc
sinh sôi. Nếu độ ẩm tương đối quá mức 70% trong một thời
gian dài, thì hầu như không tránh khỏi hiện tượng có nấm
mốc. Tuy nhiên, ta cũng cần nhờ rằng một số loài nấm mốc
có thể sinh trưởng ở mức độ ẩm tương đối thấp hơn. Nếu
các
tư liệu lưu trữ bị ướt do một tai hoạ liên quan đến nước, thì
khả năng bị nấm mốc của những tư liệu này sẽ tăng lên.
Nh
ững yếu tố khác góp phần vào sự sinh trưởng của nấm
mốc trong độ ẩm sẵn có còn là nhiệt độ cao, không khí
không lưu thông và tình trạng tối tăm, thiếu ánh sáng.
Hầu như khắp nơi đều reo rắc các bào tử, dù là đang ở trạng
thái động hay tĩnh. Ta không thể tạo ra một môi trường
không có sự tồn tại của các bào t
ử nấm mốc. Chúng tồn tại ở
tất cả các phòng, trên mọi đồ vật lưu trữ, và trên t
ất cả những
ai ra vào khu vực lưu trữ. Do vậy, duy nhất chỉ có một chiến
lược kiểm soát độc lập mang tính tổng thể là giữ cho độ ẩm
và nhiệt độ ở mức vừa phải để các bào tử luôn ở trạng thái
tĩnh, giữ cho các tư liệu lưu trữ luôn sạch sẽ và phòng ngừa
việc tạo ra những khu vực thuận lợi cho nấm mốc sinh sôi
phát triển.
Nh
ững nguyên tắc cơ bản khi cứu chữa tình trạng nấm mốc
Giảm độ ẩm: Như đã nêu ở trên, độ ẩm kích hoạt sự phát

triển của nấm mốc. Cho nên giảm độ ẩm là biện pháp then
chốt nhằm ngăn cản sự sinh trưởng của nấm mốc.
Không tăng nhiệt: Điều này sẽ giúp làm cho các đồ lưu trữ
cũng như khu vực lưu trữ luôn khô ráo. Tăng nhiệt lượng
trong độ ẩm sẵn có sẽ khích thích nấm mốc phát triển nhanh
hơn.
N
ếu tư liệu lưu trữ bị ướt, hãy sấy khô hoặc làm đông lạnh
chúng: Nấm mốc thông thường sẽ sinh sôi trên các chất liệu
bị ướt trong vòng 48 giờ (đôi khi ngắn hơn). N
ếu ta biết rằng
không thể sấy khố chất liệu bị ướt, thì cách tốt nhất l
à làm nó
đông cứng lại. Việc này tuy không diệt được nấm mốc, song
chí ít cũng làm ngưng nấm mốc tiếp tục phát triển cho đến
khi ta có cơ hội sấy khô và làm sạch chất liệu này.
Cần tính tới các nguy cơ đe doạ sức khoẻ: Một vài loài nấm
mốc độc hại cho con người, và nhiều loài có độ nhạy cảm
cao. Do đó, tiếp xúc với nấm mốc có thể gây ra dị ứng nặng,
thậm chí cả với những người ít bị dị ứng. Vì vậy, tất cả
những ai làm việc liên quan đến các đồ vật bị nấm mốc đều
phải trang bị phòng ngừa thích hợp.
Tránh kiểu chữa chạy “nhanh gọn và đơn giản”: “Các biện
pháp cứu chữa nhanh chóng” mà ta có thể đã từng nghe (nh
ư
xịt thuốc Lysol lên đồ vật hay lau sạch chúng bằng chất tẩy)
có thể gây thêm tác hại cho đồ vật hoặc gây độc hại cho con
người; những cách thứcnày cũng thường không có tác dụng.
Trước đây, các đồ lưu trữ bị nấm mốc thường được xử lý
bằng xông khói. Ô-xít ê-thi-len (ETO) s

ẽ diệt nấm mốc đang
tăng trưởng lẫn các bào tử nấm; còn các hoá chất khác đã
từng dùng ít có hiệu quả hơn. Tất cả các hoá chất này đều có
những ảnh hưởng bất lợi lên đồ vật lưu trữ lẫn con người, và
không có hoá chất nào trong số này có thể ngăn nấm mốc
xuất hiện trở lại.
Việc cứu chữa được tiến hành theo từng bước
Phần tài liệu này cung cấp các bước tiến hành cụ thể khi xử
lý hiện tượng nấm mốc ở diện nhỏ và trung bình. Mặc dù ở
đây các bước tiến hành được đánh số để tiện theo dõi, song
chúng có thể không theo một cách chính xác thứ tự này, và
một số trong đó sẽ diễn ra đồng thời.
1. Xác định đâu là nguyên nhân gây ra hiện tượng nấm mốc.
Ta cần biết nguyên nhân nào gây ra hiện tượng để tránh
không để cho các đồ lưu trữ hiện chưa bị nấm mốc khỏi bị
nhiễm sau này.
- Trước hết tìm ra nguyên nhân dễ thấy gây ra hiện tượng
tăng độ ẩm, như tình trạng rò gỉ nước.
- Nếu không có nguyên nhân rõ nét gây ra hiện tượng tăng
độ ẩm, hãy sử dụng một thiết bị theo dõi để đo độ ẩm tương
đối tại khu vực bị nhiễm. Nếu độ ẩm tăng lên, thì có thể hệ
thống HVAC (tức hệ thống nhiệt, thông gió và điều hoà
nhiệt độ) có trục trặc, hoặc khu vực có thể chịu một độ ẩm
cao hơn do một lý do khác, như có các giá dựng tựa vào
tường bên ngoài. Nấm mốc cũng có thể phát triển tại những
nơi không khí không được luân chuyển hoặc những nơi có
nhiều bụi bẩn tạo điều kiện cho nấm mốc sinh trưởng.
- Cần sớm đưa ra các biện pháp cứu chữa hay giải quyết
bước đầu. Nếu tình trạng này không thể giải quyết một cách
nhanh chóng, cần theo chỉ dẫn dưới đây để cứu chữa các tư

liệu lưu trữ, đồng thời áp dụng một chiến lược theo dõi
thường xuyên khu vực lây nhiễm đề phòng nấm mốc sinh
trưởng thêm.
2. Thực hiện các bước thay đổi điều kiện môi trường để
không còn khuyến khích nấm mốc phát triển.
- Lau chùi và/hoặc sử dụng máy hút ướt-khô để lau hết số
nước đọng. Đặt vào đây các chất hút ẩm, song phải đảm bảo
lắp đặt một hệ thống này để thải những hoá chất này, tránh
không để chúng chảy tràn ra. L
ắp quạt để luân chuyển không
khí và mở các cửa sổ (trừ trường hợp độ ẩm bên ngoài cao
hơn trong phòng).
- Mục tiêu của ta là phải giảm độ ẩm tương đối xuống mức
55% hay thấp hơn. Nhiệt độ cũng cần giữ ở mức trung bình,
dưới 70oF. Sử dụng một thiết bị theo dõi có thể đo độ ẩm
tương đối và độ ẩm một cách chính xác, và mỗi ngày vài lần
ghi lại các số liệu đo được thành nhật ký. Không nên ch
ỉ dựa
vào những cảm nhận của bản thân về điều kiện môi trường.
3. Thực hiện những biện pháp phòng ngừa cho đội ngũ nhân
viên và những người tiếp xúc với các đồ bị nấm mốc.
- Cần tư vấn một chuyên gia về nấm để đảm bảo rằng không
có các loài nấm độc (một bệnh viện hay trư
ờng đại học trong
vùng có thể là những địa chỉ thích hợp để tham khảo tư v
ấn).
N
ếu có nấm mốc độc, tuyệt đối không nên tự mình khắc
phục sự cố.
- Nếu không có nấm độc, có thể thực hiện việc cứu chữa tài

liệu lưu trữ tại chỗ, nhưng tất cả những ai tiếp xúc với các t
ài
liệu bị lây nhiễm nấm mốc đều phải đeo găng tay và mặc
quần áo ny-lông loại , sử dụng một lần và đeo mặt nạ bảo vệ
khi tiếp xúc với những đồ này.
- Đeo khẩu trang che mũi miệng có bộ lọc thật tốt; những
khẩu trang ngăn phấn hoa được bán tại các hiệu thuốc và đồ
gia dụng chưa đủ công dụng phòng bị. Nếu ta không thể sử
dụng quần áo dùng một lần, thì cũng phải đảm bảo để quần
áo bẩn tại một nơi quy định và giặt chúng trong nước nóng
và thuốc tẩy. Cần định kỳ lau chùi các khẩu trang này bằng
khăn lau và cồn chuyên dụng.
- Cũng cần chú ý rằng một số người không thể đeo được
khẩu trang. Khẩu trang ở đây phải vừa vặn, không gây phản
ứng xung quanh vùng mũi và miệng. Ngoài ra, khẩu trang
còn làm việc hít thở khó khăn và có thể là vấn đề đáng ngại
đối với những người bị hen hoặc bệnh tim, hoặc người đang
có thai. Tốt hơn hết là hãy tư vấn bác sĩ trước khi đeo khẩu
trang để làm việc với những tài liệu bị nấm mốc.
4. Cách ly những đồ bị nhiễm nấm mốc
- Cách ly đồ bị nhiễm nấm mốc khỏi bộ sưu tập bằng cách
tập trung chúng ở những chỗ sạch sẽ có độ ẩm thấp hơn
45%. Khi di chuyển đồ bị nhiễm nấm mốc cần bọc kín trong
túi ni-lông để ngăn nấm mốc lan sang các đồ vật khác trong
quá trình di chuyển, nhưng khi tới điểm tập trung, cần gỡ bỏ
các túi ni-lông này, nếu không chính các túi ni-lông này sẽ
tạo ra một vùng tiểu khí hậu tạo điều kiện cho n
ấm mốc phát
triển mạnh hơn nữa.
- Trong trường hợp hiện tượng nấm mốc phát tán trên diện

rộng thì giải pháp tập kết các đồ vật bị nhiễm nấm mốc sẽ
không thể thực hiện được; trong trường hợp đó, cả khu vực
lưu trữ đồ vật bị nhiễm nấm sẽ được cách ly và cô l
ập ở mức
tối đa đối với phần còn lại của thư viện (nên ghi nhớ ngăn
luồng không khí luân chuyển giữa khu vực bị cách ly, cô lập
với các khu vực khác của thư viện).
5. Bắt đầu làm khô các đồ vật nhiễm nấm. Mục tiêu của
chúng ta là đưa nấm mốc vào trạng thái ngừng hoạt động,
tức là nấm mốc sẽ chuyển về trạng thái khô và có dạng bột
chứ không còn ở trạng thái mềm và kết bông. Chuyển nấm
mốc về trạng thái ngừng hoạt động sẽ giúp chúng ta dễ dàng
tẩy rửa và loại trừ nấm mốc một cách dễ dàng hơn.
- Nếu đồ vật bị nhiễm nấm ở trạng thái ướt thì trước tiên
phải làm khô bằng cách để ở nới thoáng mát, khô ráo và có
luồng không khí luân chuyển tốt. Điều hoàn nhiệt độ sẽ giúp
đạt được các điều kiện này, nhưng trong trường hợp không
thể để ở nới có điều hoà nhiệt độ thì vẫn có thể dùng quạt để
giúp tạo luông luân chuyển không khí (lưu ý không chĩa
thẳng quạt vào đồ vật cần được làm khô vì có thể sẽ làm học
đồ vật vfa làm nấm mốc phát tán mạnh hơn). Đặt một tờ
khăn giấy hoặc giấy báo không in chữ (nếu đặt tờ báo thông
thường thì có thể chữ in trên báo phai mầu và dính vào đồ
vật) phía dưới đồ vật để hấp thu hơi ẩm, và thay giấy lót này
sau một khoảng thời gian nhất định. Quá trình làm khô đồ
vật như vậy tương đối mất thời gian và đòi hỏi sự theo dõi
chặt chẽ đối với trạng thái của đồ vật đồng thời luôn phải
đảm bảo điều kiện không khí thoáng mát, khô ráo và luồng
không khí luân chuyển đều.
- Bộ sưu tập cũng có thể được làm khô bằng cách phơi nắng

(ánh nắng mặt trời và tia cưcu tím cũng có tác dụng đưa một
số loại nấm mốc vào trạng thái ngưng hoạt động). Chỉ thực
hiện phương pháp này khi độ ẩm ngoài trời ở mức thấp. Cần
lưu ý rằng ánh nắng mặt trời cũng có thể gây phai mầu hoặc
hư hỏng nhất định đối với các bộ sưu tập bằng giấy. Cần
theo dõi sát trạng thái của đồ vật được làm khô theo phương
pháp này và không nên phơi ngoài trời quá 1 tiếng.
- Cần đặc biệt lưu ý đến các đồ vật được bọc khung bên
ngoài (ví dụ như tranh, bản thảo in ấn) và phần phía trong
gáy sách. Khung chính là nới lý tưởng cho nấm mốc; phía
sau khung là nơi tối và không khí không vào được đồng thời
là nơi lưu giữ độ ẩm cao. Gáy sách cũng có điều kiện tương
tự và thường là nơi bị nấm mốc tấn công đầu tiên. Cần kiểm
tra gáy sách thường xuyên trong quá trình làm khô. Khi phát
hiện có nấm mốc ở các đồ vật có khung bọc bên ngoài, trư
ớc
tiên cần tháo ngay khung bọc ra và làm khô đồ vật theo các
phương pháp ở trên. Nếu đồ vật bị dính chặt vào miếng kính
của khung bọc thì chỉ gỡ phần đáy của khung bọc và làm
khô đồ vật cùng với miếng kính của khung bọc. để các đồ
vật có khung bọc ngoài ở nơi thoàng mát, khô ráo như đã
nêu ở trên và tham khảo ý kiến tư vấn của chuyên gia bảo
quản.
6. Nếu không thể làm khô được ngay thì hãy làm đông cứng
đồ vật bị nhiễm nấm mốc.
- Nếu đồ vật vừa nhỏ, có thể đặt nó vào trong ngăn đông
lạnh của một chiếc tủ lạnh gia đình, sử dụng giấy gói đông
lạnh bọc quanh đồ vật để ngăn nó không bị dính vào với các
đồ khác.
- Đối với đồ vật quá to để có thể cho vào ngăn đông lạnh

hoặc đối với một số lư
ợng lớn các đồ vật, có thể cần đến một
tủ lạnh dùng trong kinh doanh (như thiết bị giữ lạnh tại cửa
hàng rau quả, dịch vụ ăn uống của trường đại học ). Tốt
hơn cả là nên có những sắp xếp về lưu kho đông lạnh trước
khi xảy ra trường hợp khẩn cấp, vì có thể sẽ có những quy
định không cho phép chứa những đồ nấm mốc vào trong tủ
lạnh thường dùng để đựng thực phẩm.
- Khi có thường gian và kinh phí, có thể lần lượt làm tan giá
và sấy khô những đồ đông lạnh này ho
ặc có thể sấy khô hoặc
hút khô chúng ở trạng thái đông lạnh (trừ đối với tranh ảnh
chụp không thể vận dụng cách sấy khô hoặc hút khô ở trạng
thái đông lạnh).
7. Làm sạch các đồ vật bị nhiễm nấm mốc. Tuyệt đối không
nên cố gắng tự mình lau sạch nấm mốc đang hoạt động ớtc
là ở trạng thái mềm và kết lông). Việc này phải do chuyên
gia lưu trữ thực hiện, người này sẽ sử dụng máy hút để tránh
không cho nấm mốc ăn sâu hơn vào giấy. Hướng dẫn dưới
đây chỉ áp dụng khi nấm mốc đã ngừng hoạt động (tức là ở
trạng thái khô, dạng bột) và đối với các chất liệu không có
giá trị về nghệ thuật:
- Nếu có thể, nên lau bụi nấm mốc ở ngoài trời thay vì trong
m
ột không gian khép kín. Đảm bảo mặc các đồ bảo hộ (tham
khảo ở trên). Nếu ta phải làm việc trong nhà, hãy đội mũ
trùm đầu chống khói có bộ lọc giữ lại nấm mốc hoặc đặt
trước quạt để quạt thổi không khí ô nhiễm ra cửa sổ. Đóng
chặt phòng không để thông với các khu vực khác trong toà
nhà (bao gồm cả việc bịt các lỗ thông hơi).

- Hút sạch nấm mốc. Sử dụng máy hút với bộ lọc thật tốt để
có thể chứa các bào tử nấm mốc. Một máy hút thông thường
sẽ để lọt các bào tử ra ngoài không khí. Ta cũng có thể sử
dụng một máy hút bụi hai chiều chuyên dụng có công suất
lớn với bình chứa đựng hoá chất lỏng diệt nấm như chất
Lysol pha loãng theo chỉ dẫn trên nhãn mác. Cần nối một
đoạn đường ống dẫn vào với bình đựng chất lỏng để các bào
tử được dẫn thẳng vào đó.
- Không sử dụng máy hút trực tiếp đối với các đồ vật dễ vỡ,
vì lực hút dễ làm tổn hại tới đồ vật. Có thể đư
ợc bụi các giấy
tờ thông qua một màn lưới ny-lông được chèn giữ chặt. Nên
dùng bàn chải được phủ vải thưa hay màn lưới đối với các
cuốn sách nhằm tránh làm mất các chi tiết gắn kèm. Các h
ộp
đựng cần đư
ợc hút bụi trực tiếp. Khi tháo các túi hoặc bộ lọc
của máy hút bụi, cần đậy kín chúng trong những túi rác ny-
lông và chuyển chúng ra khỏi toà nhà.
- Cũng có thể làm sạch nấm mốc bằng bàn chải mềm, song
công việc này phải làm cẩn thận. Khi đồ bị nấm mốc đã khô
và nấm mốc ở trạng thái bột, hãy lấy một bàn chải mềm,
rộng bề ngang (như bút quét mầu nước) và chải nhẹ bột nấm
mốc ra khỏi bề mặt của đồ vật. Điều này cần được thực hiện
ở bên ngoài hoặc nên chải nấm mốc vào miệng ống hút của
máy hút bụi. Cẩn thận không chà xát nấm mốc trên bề mặt,
vì điều này sẽ gắn chặt vĩnh viễn vào chất liệu giấy hay bìa
sách.
8. Lau khô và vệ sinh thật kỹ phòng lưu trữ nơi phát sinh
hiện tượng nấm mốc.

Ta có thể tự mình làm việc này hoặc thuê một công ty cung
ứng dịch vụ hút ẩm và/hoặc làm vệ sinh.
- Hút bụi các giá và sàn bằng máy hút bụi hai chiều sử dụng
hoá chất lỏng diệt nấm như chất Lysol, sau đó lau sạch một
lần nữa với Lysol hoặc một dung dịch tương tự. Để chúng
khô hết trước khi đưa các đồ lưu trữ trở lại. Nếu trong ph
òng
còn phảng phất mùi ẩm mốc, hãy mở vài hộp thuốc muối
dùng trong nấu nướng.
- Cũng nên lau chùi và tẩy trùng các thiết bị của hệ thống
HVAC (như ống bảo ôn, ống dẫn khí ), đặc biệt nếu
ta nghi
ngờ chúng là nguyên nhân gây hại.
9. Chuyển đồ trở lại nơi bị nhiễm nấm mốc. Lưu ý chỉ làm
việc này sau khi khu vực đã được vệ sinh kỹ lưỡng và
nguyên nhân gây nấm móc đã được xác định và xử lý.
10. Tiếp tục theo dõi điều kiện môi trường và thực hiện các
bước nhằm tránh để nấm mốc phát triển trở lại.
- Hàng ngày đọc các chỉ số về nhiệt độ và độ ẩm tương đối,
và đảm bảo rằng điều kiện môi trường luôn ở mức trung
bình. Việc duy trì độ ẩm ở dưới mức 55% nhằm bảo đảm
nấm mốc không xuất hiện trở lại có tầm quan trọng đặc biệt.
Nhi
ệt độ thì không được quá 70oF.
- Thường xuyên ki
ểm tra khu vực có vấn đề để bảo đảm rằng
không có nấm mốc mới sinh trưởng. Cần phải kiểm tra các
rãnh gần nẹp đầu và trong gáy sách.
- Gìn giữ khu vực lưu trữ và sử dụng tư liệu càng sạch càng
tốt vì bụi bẩn chính là nguồn sản sinh ra các bào tử nấm

mốc, ở cả trạng thái hoạt động lẫn trạng thái không hoạt
động. Vệ sinh mặt sàn bằng một máy hút bụi có bộ lọc thật
tốt, thay cho việc dùng chổi quét, vì quét chổi chỉ rải bụi
thêm ra. Các đồ lưu trữ trong kho cần được bảo vệ khép kín
để không bị dính bụi. Hút bụi các giá và đỉnh các cuốn sách
trên các giá không có h
ộp bảo vệ hoặc lau chúng bằng giẻ có
từ trường.
- Nếu ngân sách cho phép, hãy lắp đặt mọt hệ thống lọc đặt
biệt đa dụng tại toà nhà hoặc tại khu vực lưu trữ.
- Luôn đóng các cửa sổ để ngăn các bào tử hoạt động xâm
nhập, và tuyệt đối cấm trồng cây tại khu vực lưu trữ hoặc sử
dụng tư liệu, vì đây cũng là nguồn sản sinh ra các bào tử
nấm mốc.
- Cách ly các đồ lưu trữ mới nhập về trong vòng vài ngày và
kiểm tra kỹ những đồ vật này xem có bi
ểu hiện của nấm mốc
không.
- Tránh lưu giữ đồ tại những nơi dễ bị ẩm ư
ớt hoặc tại những
vị trí có thể xảy ra các tai nạn liên quan đến nước. Bảo đảm
thường xuyên tu bổ toà nhà để giảm nguy cơ xảy ra các
trường hợp khẩn cấp liên quan đến nước.
- Thường xuyên kiểm tra hệ thống HVAC, vốn là nơi thích
hợp cho nấm mốc phát triển. Vệ sinh định kỳ các ống bảo
ôn, bộ phận hứng nước nhỏ và ống dẫn khí. Thường xuyên
thay các bộ lọc khí.
- Dự tính trước một kế hoạch sử lý sự cố. Điều này sẽ giúp
phòng ngừa một số tai nạn và đề ra những chiến lược xử lý
nhanh và hiệu quả sự cố xảy ra. Bảo đảm rằng mọi nhân vi

ên
đều nắm được kế hoạc này.
Xử lý với hiện tượng nấm mốc lây lan ở mức độ nặng
N
ếu một số lượng lớn tư liệu lưu trữ bị nấm mốc, nếu có cả
những loài nấm độc, hoặc nếu hệ thống HVAC và bản thân
toà nhà cũng bị nấm mốc, thì nhất thiết phải yêu cầu sự hỗ
trợ ở bên ngoài trong việc cứu chữa. Đặc biệt trong các
trường hợp thuộc giả thuyết thứ ba, phải đảm bảo chắc chắn
rằng toà nhà còn an toàn cho những người làm vi
ệc trong đó.
Có rất nhiều các công ty có kinh nghiệm xử lý đối với các tư
liệu lưu trữ về văn hoá có thể hỗ trợ cơ quan chủ quản giải
quyết sự cố.
Hầu hết các công ty xử lý sự cố cung ứng các dịch vụ sấy
khô cũng sẽ đảm nhận việc làm sạch cả nấm mốc trên b
ề mặt
của các tư liệu lưu trữ. Người phụ trách lưu trữ hoặc các
trung tâm lưu trữ trong vùng sẽ phụ trách xử lý các đồ vật
lưu trữ có giá trị nghệ thuật.
Cũng có một vài công ty chuyên phụ trách về hút ẩm và vệ
sinh toà nhà. Trong trường hợp tình trạng nhiễm nấm mốc ở
độ nặng và/hoặc sự lây nhiễm này đe doạ nghiêm trọng đến
sức khoẻ của nhân viên, thì cần yêu cầu các công ty chuyên
về lĩnh vực làm trong sạch không khí trong nhà đến giúp để
đảm bảo rằng toà nhà an toàn khi làm việc trong đó. Trong
những trường hợp nghiêm trọng, phải tẩy uế toàn b
ộ khu vực
lây nhiễm. Do có nguy cơ gây tổn hại, không nên sử dụng
các hoá chất tẩy uế trực tiếp vào các đồ lưu trữ, trừ khi

không còn sự lựa chọn nào khác. Việc tẩy uế cũng nên do
một đơn vị chuyên nghiệp đứng ra thực hiện.
Một danh sách các công ty cung ứng dịch vụ được niêm yết
ở phần cuối của tài liệu này. Bảo đảm rằng công ty bạn lựa
chọn hiểu rõ những yêu cầu đối với các đồ lưu trữ mang tính
văn hoá. Nếu ta không biết rõ cách thức lựa chọn nhà cung
ứng, hãy liên hệ với một người phụ trách bảo tồn hoặc
chuyên gia về lưu trữ để xin tư vấn.
Kết luận
Bảo tử nấm mốc, dù ở trạng thái hoạt động hay không hoạt
động, đều có mặt ở khắp mọi nơi. Song dù không tránh khỏi
sự tồn tại của các bào tử này, ta vẫn có thể kiểm soát được
sự sinh trưởng của nấm mốc. Điều quan trọng nhất đối với
việc kiểm soát nấm mốc là duy trì các điều kiện độ ẩm t
ương
đối dưới mức 55%, hoặc tốt hơn là dưới mức 45%. Việc sử
dụng các biện pháp bảo vệ nghiêm ngặt, lưu kho cẩn trọng,
theo dõi độ ẩm tương đối và nhiệt độ cũng như thường
xuyên để mắt quan sát cũng đóng vai trò rất quan trọng. Nếu
điều kiện tài chính cho phép, thì nên lắp đặt các máy lọc
công suất cao tại các khu vực lưu trữ, hoặc nếu được là cả
toà nhà. Việc bảo vệ thư viện và các tư liệu lưu trữ tránh
được cái tan nạn liên quan đến nước phải luôn là một trong
những ưu tiên cao nhất đối với bất cứ cơ quan, tổ chức lưu
trữ nào. Những đồ lưu trữ bị ướt phải lập tức được sấy khô
hoặc làm đông lại. Các tài liệu bị nấm mốc phải được cách
ly, sấy khô nếu bị ướt, sau đó làm sạch bằng những biện
pháp nghiêm ngặt nhất.
Ghi chú
1Hilary Kaplan. "Nấm mốc: Việc làm tiếp theo" đăng trên

mạng tại địa chỉ />
2Để tham khảo lời khuyên về vệ sinh này và có thêm nhiều
g
ợi ý khác, xem Lois Olcott Price, Kiểm soát sự xâm lấn của
nấm mốc: Hướng dẫn Xử lý sự cố (Philadelphia, PA: Trung
tâm Bảo tồn các tác phẩm Nghệ thuật và Lịch sử, 1996)
CCAHA Phần về Kỹ thuật số 1.