ĐÔNG Y CHẨN ĐOÁN VÀ LUẬN TRỊ - Tiến sĩ Nguyễn Hữu Khai ppt

TẬP ĐỒN Y DƯỢC BẢO LONG
www.baolongduong.com.vn

ĐƠNG Y
CHẨN ĐỐN VÀ LUẬN TRỊ
Tiến sĩ Nguyễn Hữu Khai

Nhà xuất bản Hà Nội 2006

1


GIỚTHIỆ
I
U

Y học Đông phương vốn được coi là “Hải học” bởi sự
mê mô và n bí a nó ơhọ ng đcà thấ
nh
ng
huyề củ . Ngừ c cà i ng
i
y
rộng, càng học càng thấy thiếu… Sách giáo khoa về Đông y có
tơhà ngà mà ù thơ gian củ đø ơ cũ
i
ù ng
n bộ vơ quỹ ø
i
i
a cả i ngừ ng

ơ
i
không thể đọc hết”. Vì thế vấn đề quan trọng trong việc giảng
dạ họ p là ơ phá ng hơ.
y và c tậ phưng
p tổ ï
p
Tôi đọc bản thảo cuốn: “Đông y chẩn đoán và luận trị”
củ ơ y, Tiế Nguyễ õ
a Lưng
n só
n Hư Khai nhậ y nhưg kiế
u
n thấ õ
n
n
thư như rưg đc kếtư ngà xư đn nay đ đơ
c
ù
n
ø ú t ø n
a ế
ã ự
c
Nguyễ õKhai khá t tưlý
n Hư
u
i quá ø thuyế
t khoa họ đ mô
c và

ã
hì hó
nh a theo tư
duy toá c. Vơ cá diễ ạ hiểdễ
n họ ù ch
i
n đt dễ u,
họ dễ cậ Bằ hệ ng kiế ù t chẽ ø c
c và phổ p. ng
thố
n thư chặ tư
c
cá
hì đ mạ lý nh đ dự i, hì đ bá p và õ
nh ồ ch , hì ồ ơ hộ nh ồ t phá nhưg
c
n
bà n chưg luậtrị u khô chỉ
i biệ ù
n
n
mẫ
ng
mang tí lô
nh g ic,
thuyế c mà n rấậđ bả c y họ truyềĐ ng
t phụ cò t đm à n sắ c cổ n. ồ
thơ nhưg kiếthư khó ù i đơ NguyễHư Khai
i
ø õ

n
n
c
ù
nhơlạ ự
c
n
u
õ
chuyể nh thể lụ t khé o và thuộđ bạ ọ
n thà
thơ c bá o lé dễ c, ể n đc
dễ ng lã hộ ù dụ lâsà và thểï c đơ.
dà nh i, ưg ng m ng
n
có tư
họ ự
c

2


TẬP ĐỒN Y DƯỢC BẢO LONG
www.baolongduong.com.vn

Cuốn “Đông y chẩn đoán và luận trị” đã được Lương y,
Tiến só Nguyễn Hữu Khai mở rộng từ luận án : “Biện chứng
luậ theo triế y họ ơ Đ n g và ơ phá û
n trị
t lý c phưng ô

phưng
p sư
dụng dược liệu thiên nhiên để chữa bệnh”. Luận án này đã
đơ ViệHàlâ khoa họXê n ố- Liêbang Nga
ự n
c
n m
c
chêp
n
đnh giá và ng nhậhọvị n só
á
cao
cô
n
c
Tiế cho Lưng y
ơ
Nguyễ õ
n Hư Khai. Vơ ý
u
ù nguyệ ự ó gó n kiế
i
n đơ đng p phầ n
c
thư và sá tạ a mì cho nề họ truyề ơ
c
ù trí n g o củ nh
n y c cổ
n nứ

c
nhà n só NguyễHư Khai đ dàcô biêsoạ
, Tiế
n
u
õ
ã y
ng
n
n
thà mộ sá
nh
t bộ c h.
Tôá giá về ng trì biê n mộ ch sá
i đnh
cao
cô nh
n soạ t cá ng
tạhệ ng hó ự c bộ n y dự c cổ n liê
o,
thố a đơ cá mô
c
ơ họ truyề n
c
quan mộ ch cụ , sinh đng, dễ y, dễ u, mang tí
t cá thể
ộ
thấ hiể
nh
mơmẻ hiệ ạ

i
ù và n đi.
Tư m nhậ n xin thay lơgiơthiệtô
ø
cả
n trê
i
ø ù u, i mong đơ
i
ự
c
sư m thô và
ï
cả ng
quan tâ vơ nề họ truyề ơ nhà
m ù n y c cổ n nứ
i
c
củ
a quý , đng thơ kí mong quý gó kiế y dưg
vị ồ
i
ø nh
vị p ý n xâ ï
n
cho tá m mơnà a lưng y, tiế Nguyễ õ
c phẩ ù y củ ơ
i
n só
n Hư Khai.

u
Hà i, mùĐô nă 2000
Nộ a
ng m
Gs.Ts Vũ
Hoan
Phó tị Hộ c ngà sinh họ t Nam
Chủ
ch
i cá nh
cViệ
Chủ Hộ c ngà sinh họ Nộ
tị
ch
i cá nh
c Haø i.

3


Chư ng I: Y LÝ BẢ LIÊ QUAN
ơ
CƠ
N
N
MẬ THIẾ ĐẾ CHẨ ĐOÁ
T
T
N
N

N
VÀ
LUẬ TRỊ
N

1. KHÁNIỆ VỀ , HUYẾ, THỦ, HỎ
I
M
KHÍ
T
Y
A
I. KHÍ
1. Đạ ơ về
i cư ng
khí
Đ i tự nghiêcư chủ u trong triếlý họ
ố ơg
n
n
u
ù
yế
t
y
c
phưng Đ ng là . Trong cơthể ngừtưmả da,
ơ
ô
khí

con
ơ ø nh
i,
miế thị sơ lô sơ tó đt xưng, nứmắ nứ
ng
t, i ng, ï c, ố ơ
ï
i
ơ
c
t,
ơ
c
miế đu là (khí û ng hư hì Trong vũ sơ
ng... ề khí ơdạ õ nh).
u
trụ û
dó
có ï ng là ø . Chú ta tiế n đơ á sá tiế
sư
số nhơ
khí ng
p nhậ ự nh ng, p
c
nhậ ự
n đơ nhiệ ộ ng, lạ gió t, oi bư cũ nhơ .
c
t đ nó nh,
má
c

ù ng
ø
khí
Trong phương ngôn có câu : “nhân tuyệt khí tắc tử” (người
tuyệ thì t). Trong câ y: Khí khi tuyệ ngừ
t khí chế
u nà
mà
t thì ơ
i
ta chế phả khí ø ng? Khô hoà n như y vì
t có i là trơkhô
i
ng
n toà
vậ
nhiề ơg hơ ngừ nằgiư bầ ng khí
u trừ p
n
ï ơta m
i
õ u khô
a
trong là
nh
mà n chếVậ khí chú ta muố o cư đy là
vẫ t.
y thì mà ng
n khả ù â
u

gìVấ ề t ra là i nghiê ù u rộ về n chấ a
? nđđ
ặ
phả
n cư sâ ng
u
bả t củ
khí
.
2. Khá m về
i niệ
khí

4


TẬP ĐỒN Y DƯỢC BẢO LONG
www.baolongduong.com.vn

Có chư : mộ õ có a là đ lìxa, quê
ba
õ
khí t chư
khí nghó bỏ a
i,
n
đ mộ õ áchỉ ng cụồ ng và t chư thể n
i,
t chư
khím

cô , đ dù mộ õ
khí hiệ
cả thá a sư ng và t chấ ng ta chỉề p, nghiê
sinh i củ ï
số vậ t. Chú
đ cậ
n
cư chư nà i. Chỉ t chư nà biế nhiê ï
u
ù õ
khí y thô mộ õ
khí y mà t bao
u hơ
p
tư nó õ n đơ tạ nh mang tí chấ ơg nghó
ø
có . Chư
Há ự o thà
c
nh
t tự
n
a,
tự thanh, tự hì và
ơg
n
ơg nh...
n
trong nguyêtắ u trú õ
n c cấ c nhưg

n
chư ồ âmà c vềnghó khá bả t thì õ t
õ ng m
đ
khá ý a,
c về n chấ chư
viế
khá
c nhau. Vậmà t bao nhiê ï ø chư . Chư
y
biế
u hơ tư
p có õ
khí õ
khí
nà bộ , thể n mộ nghólà sư ng và sư ng
y có mễ hiệ t ý a có ï
số
có ï
số
là nó ng ta đvà
có . Chú
i o nghiê ù loạ :
n cư ba i khí
u
- Khô khí
ng
.
- Thầ .
n khí

- Dinh khí
.
(Khô khí n khí
ng
, thầ , dinh khí ý a hoà n khá
về nghó n toà c
nhau, như có
ng chung bả t nê chung mộ õ t).
n chấ n có
t chư
viế
2.1. Khôg khí Là trơ con ngừ số trong khí
n
:
khí ø
i,
ơ ta ng
i
trơnhư số trong nứ
ø cá ng
i
ơ.
c
Khô khí m có ô nitơhydrô cbon...
ng
gồ khíxy,
,
, cá
2.2. Thầ khí Có ng khí o khí u khí
n

:
dũ
, hà , sầ ...
Đ là i khí hiệ ø
ó cá thể n tư
trong thầ ch, tâhồtinh
n phá m n,
lư con ngưi. Ví :
c
ï
ơ
ø như
- Dũ khí cá tạnêsưdũ cả và ø nh
ng
là i khí o n ï ng m
tưhà
đng dũ cả nó t ra cá mà i là ng khíTrong
ộ ng m
toá
i khí gọ dũ
.
thầkhí n có nh khíÝ a chí khí y khávơ
n
cò chí
.
nghó nh
nà c ù
i

5

chí khí
nh
trong đ u trị nh khí ). Tạ c bàthơcủ
iề (chí
hư
i cá n
øa
ngừ
ơ Hoa kiề ngừ có ø
i
u,
ơ ta
i
thơQuan VâTrừ mà a
n
ơg
n
phí
chính diện có chữ “chính khí” có ý là họ tôn sùng Quan Vân
Trừ mọ duy, hà đng đu chí đng và duy hà
ơg
n
i tư
nh ộ ề nh á
tư
nh
đng đ luô t ra chí khí
ộ ó n toá

nh
.
Cò
n sinh khí ï ø y khô có a là số mà
hơ tư
p nà ng
nghó khí ng
sinh khí bư tư, uấ ùcá n. Cá nà mộ
là ï ù t ư, u giậ i khí y là t trong
c c
c
tư ộơg cù vơtư, sắtà
ù từ ng ù û c, i.
đ
n
i u
Ngừ a coi: Tư, sắ tàkhí ơ, gátiềbạ
ơ xư
i
u
û c, i,
(rự i,
u
n c,
khílà bư từ kì hã chí n thủ a con ngừcá
)
4 ù ơg m m
c
n
tiế

củ
ơ i
i,
khíó ng thuộ thầ .
đ cũ
c về n khí
2.3. Dinh khí Là nh phầtrong dinh dữ mộ
:
thà
n
ơg,
n
t
thà phầ u tạ a cơ , là t cơ n duy trì ï ng
nh
n cấ o củ thể chấ bả
sư
số
củ
a con ngừ tá ng thú ẩhuyế cá ng nă
ơ có c dụ
i
c đy
t và c cô ng
tạ phủ
ng
, kinh lạ t đng. Trong dinh khí nguyê .
c hoạ ộ
có
n khí

Nguyê cò i là n khí củ n nguyêdo tiê
n khí n gọ châ , khí a châ
n,
n
thiê
n sinh ra đơ tà trư û n.
ự ng õthậ
c
ơ
- Vinh khí Trong đ ă ù ng củ ngừ có
:
ồ thư uố a con
n
c
ơ chỉ 5
i,
loạ i là “ngũ vị”: tân, toan, cam, hàm, khổ (tân là vị cay, toan
i gọ
là chua, cam là ngọ m là mặkhổ vịắ Nă
vị
vị t, hà vị n,
là đng). m
vị y sau khi nhậ (đa và tư thìự trơ sư n
nà
p vị ư o bao û đơ hỗ ï ï
)
c
do vậ
hó y cố a tỳ đơ nguyê tư n đa lê c tá
a thủ c củ và ï

ưc
n khí ø
thậ ư n xú c,
ngũ đ đơ hó nh ngũ . Đ là m, tinh, hưng, tiê
vịã ï a thà
ưc
khí ó chiê
ơ
u,
hủ m là i củ m thú t, tinh là i tanh, hưng là
(chiê mù a cầ
chế
mù
ơ
mù m, tiê mù t, hủ mù c ná
i thơ
u là i khé là i mụ t).

6


TẬP ĐỒN Y DƯỢC BẢO LONG
www.baolongduong.com.vn

Ngũ nà n gọ khí vịNgũ đơ đa lê
khí y cò i là tỳ .
khí ự ư n
c
thủ i â phế i tưđ phâbổ ù c ngũ ng lụ
thá m

rồ øó n
tơ cá
i
tạ c phủ
củ cố t và i dữ cơ .
ng huyế nuô ơg thể
n
Phầkhí y đơ vàmạ thà mộ phậcủ
n
nà ự o
c
ch
nh
t bộ n a
huyế ch gọ vinh khí
t dị i là
.
- Tô khí Tô khí khí ø ï ù củ vị
ng
: ng
là trơ hơ vơ khí a tì mà
i p i
thà sư n hà củ huyế ï hấ i thơ ng nó
nh, ï
vậ nh a khí t. Sư
hô p hơ û
tiế i và
mọ t đng đu quan hệ t thiếế ng khí
i hoạộ ề
mậ t đn tô .

- Vệ : Vệ bắ
khí
khí t nguồtưtiêthiêdo dưng khí
n ø n
n
ơ
củ n sinh ra, đơ bổ
a thậ
ự sung khô ngưg bằ khí vị
c
ng
n
ø ng
Tỳ ,
hoạộ đơ là sư
t đng ự do ï n phá a phế
c
tuyê t củ .
Vệ đ ngoà ch phâbố n thâtrong thì m
khí i
i mạ
n
toà n
là
ấ nộ ng, ngoà thấ nhuậda lô đng mơtuyế
m i tạ
i thì m
n
ng, ó
û n

mồ i, bả cơ chố ngoạ xânhậ
hô o vệ thể ng
i tà m
p.
Vậchú ta có đ đn kế n rằ Khí mộ
y
ng
thểi ế t luậ ng:
là t
dạ hơ chấ a hư hì trong thà phầ cấ ng
ng ï t chư õ nh
p
u
nh
n cơ u khô
gian và thể ngừ cũ như
cơ con
ơ ta ng
i
trong mọ
i sinh thá a
i củ
vũ , do sưvậhókhá
trụ
ïn a
c nhau mà o thà cáloạ
tạ nh c
i khí
khá
c nhau và

mang tí chấ c nhau.
nh
t khá
II. HUYẾ
T
Khá m về
i niệ
huyế
t
Sư ng cò mạ yế a con ngừ phụ c ơ
ï
số n và nh u củ
ơ là thuộ û
i
thà phầhuyế chư nă huyế khố ơg huyế
nh
n
t,
c
ù ng
t và i lự
n
t.
Chẳ nhưg thế t cò
ng
n
õ
huyế n quyếị cả cả lý , tí
tđ
nh tì m, trí nh

nh
tì và c đ m riê củ ngừ ngừ thừ nó
nh
đ iể ng a con
ặ
ơnhư ơta
i
i
ơg i:
n

7


“anh ấcó u liềló bà y có u ghen, ô nàcó u
y má u nh,
nà má
ng y
má
nó anh kia có u cơbạ
ng,
má ø c...”.
- Ngoà
i danh tưhuyế i huyế n gọ tâ huyế
ø t nó
t cò i là m
t,
can huyế
t.
- Tâhuyế huyế tâquả và c vềm.

m
t là t do m
n lý thuộ tâ
- Can huyế huyế ng trư i can do can quả và
t là t tà õ
tạ
n lý
đ u hà
iề nh.
Hai loạ
i huyế n là t song khi bấ nh thừ thì
t trê mộ
t bì
ơg
n
nó hì thá phưng tiệ u hiệ nh lý a tâ và
là nh
i và ơ
n biể n bệ củ m
biể n bệ lý a can. Tí chấ nh lý a tâ và
u hiệ nh củ
nh
t bệ củ m
can
khác nhau nên 2 loại “phương tiện” đó được mang tên theo
bả ng củ .
n tô a nó
- Tó lạ õ thà phầtạnêhuyế dạ vậ
m i nhưg
n

nh
n o n
t là ng t
chấ õ nh ơ lỏ đi tả y, hỏkhí n dị đđ u
t hư hì û
u
thểng à i thủ a,
, tâ ch i iề
hò i dữ bả và t triể thể
a nuô ơg o vệ phá n cơ .
n
III. THỦ
Y
Khá m về y
i niệ
thủ
Nếđ nghó theo ngôngưvà n phạ thì thể
u ị
nh
a
n
õ vă m
có
nó y là ơ và ơ là y. Như theo dị lý Thủ
i thủ nứ nứ thủ
c
c
ng
ch thì y
lạ quẻ m và m là y. Theo số thì y là

i là Khả
Khả Thủ
lý Thủ
Can Nhâ Can Quý Chi Tý Hơ và ơ lạ m,
m,
là
, Chi
ï ngự i Nhâ
i
c
Quý , Hơ là y. Vậmỗ môcó t ngôngư
, Tý ï Thủ y
i
i bộ n
mộ n
õ
danh tư i niệkhá
ø
khá m
c nhau. Trong Đ ng y họ thủ nh
ô
c thì y hì
thể nứsong nứ ng là y mà nứ c thủ
là ơ,
c
ơ khô thủ là ơ thuộ y vì
c
c
trong thủ a y lý ng chỉ nứ cò
y củ

khô
có ơ mà n bao gồnhiề
c
m
u

8


TẬP ĐỒN Y DƯỢC BẢO LONG
www.baolongduong.com.vn

thà phầcơcấcó ù ng khá û ng chư hư hì
nh
n
u
chư nă
c
c ơdạ
a õ nh
u
và hì
vônh.
Vì cho nêkhi thậthủsuy chú ta khô thể
thế
n
n
y
ng
ng

uố nứ c bơ nứ o đ bổ y hoặ phù thì
ng ơ hoặ m ơ và ể thủ c bị nề
c
c
khô thể u trị ng cá hú ơ ra mà đ u trị ng
ng
đ
iề bằ ch t nứ
c
chỉiề bằ
cá ổ ị sư iề t vậ thể i niệ rằ Thủ
ch n đ
nh ï u tiế y có khá m ng:
đ
y là
dạ vậ t hư hì hoặ hì chủ sư iề t chấ
ng t chấ õ nh
u
c vô nh
về ï u tiế t
đ
lỏ trong cơ .
ng
thể
IV. HỎ
A
Khá m về a
i niệ
hỏ
Trong vă m và n ngư hỏ thể u là û

n phạ ngô õ
thì a có hiể lư,
a
là ï y. Song trong y lýô phưng thì ng thểị
sưchá
Đ ng
ơ
khô
đ
nh
nghóhỏ lư, là ï y. Và tâhỏ khô thể
a a làû sư
a
chá khi m a suy
ng
bổ
hỏbằ cá nứ tâ hoặđa lư vàcơthể chỉ
a ng ch ơg m
n
c ư û o
a
mà
đ u trị ng cá ổ ị và c hồ ù ng đ u nhiệ
iề bằ ch n đ
nh
phụ i chư nă iề
c
t
cho cơthể y có đ đn khá m rằ Hỏlà ng
. Vậ thểi ế i niệ ng:

a
dạ
vậ t vô nh giưvai tròn đ đ u tiế
t chấ hì
õ
ổ ị iề t nhiệ ơg
nh,
t lự
n
trong cơthể trong sư
và
ï
chuyể a, trao đi chấ
n hó
ổ t.

2. KHÁNIỆ VỀ NG NGHI, Â DƯƠNG,
I
M
LƯỢ
M
TỨ
TƯG, NGŨ NH
N
HÀ

9


1. Khá m về ơ g nghi

i niệ
lư õ
n
Trong vũ cũ như i sinh thá con ngừ n
trụ ng
mọ
i và
ơ luô
i
tồtạ õ sưtưng ưg trá ơ nhau và n có ø
n i nhưg ï ơ ù i ngự
n
n
c
luô tưg
n
cặhiệ ơg trá ơ nhau như lạ n bó ù
p,
n tự i ngự
n
c
ng i gắ vơnhau.
i
Ví như đng - tó trê- dứrắ- mề hàdụ : ộ
nh;
n
ơ n
i;
m; n
nhiệhư thư; biể lý m - dưng.

t;
c
ï u - ; â
ơ
Ngừ a đ sắxếnhưg cặtrêthà hai mặ
ơ xư ã p
i
p
n
õ p
n
nh
t
tưng ưg qua mộừ ngă ch:
ơ ù
n
t đơg
n
n cá
Đ ng
ộ

Trê
n

Rắ Nhiệ Thư Biể Dưng
n
t
c
ï

u
ơ

Tó
nh

Dứ Mề Hà Hư
ơ
i
m
n

Lý Â
m

Gọó lữ nghi.
i đ làơg
n
2. Lư õg nghi là ?
ơ
n
gì
Giả a theo nghó tưthì ơg là t tưtrong vă
i nghó
a ï lữ
n
mộ ï
n
phạhay trong ngô õ i lú
m

n ngư ô c thay thế chư là 2
đ
cho
õ
nhị số
như khá là ơg còmang theo hà ý n nhắso
ng
c nhị lữ n
n
m câ c,
sá đi chiếgiố như ï ø t cặmộô
nh, ố u,
ng
hơ tưmộ p,
p :
t đi.
Chư
õ là t tư u thị t chỉ thểù ù nhấ
nghi mộ ø
biể mộ nh
tơmư cao
i
c
t
là khuômẫ là tiêchuẩnó quy cá thì u mư
m
n
u, m u
n i về
ch

mẫ ï
c
nhấ lễ t thì
t về tiế trang nghiê nhấđp mắ t. Ví như
m
t, ẹ t nhấ dụ
trong hơ tư Nghi thư, nghi lễ
p :
ï ø
c
ù
, nghi dung... Vậchú ta có
y
ng
thể u hơ tư ơg nghi như
hiể ï ø õ
p lưn
sau:
Lư õ nghi là õ cặtư ng ư g củcáchỉ thể ï
ơg
n
như g p ơ ù a c
n
n
nh
(sư
vậsưviệ hì thư , trạ thá
t, ï c , nh
c
ù ng

i...).

10


TẬP ĐỒN Y DƯỢC BẢO LONG
www.baolongduong.com.vn

II. Â DƯƠNG
M
1. Khá m về m dư ng
i niệ
â ơ
Khi nghiêcư và n dụ lữ nghi, ngừ thấ
n ù vậ ng ơg
u
n
ơ ta
i
y
rằ Dưng vàm chí là ng nghi trong cá
ng:
ơ
â nh
tổ
c nghi trong
tưg mặ ơ ưg củlữ nghi và øó c thuyế â
n
ø
t tưng ù a ơg

n
n
tưđ họ
t â
m
dưng đơ ra đønó õ t vai trò cù quan trọ
ơ ự
c
ơ
i,
giưmộ
vô ng
ng
trong nhiề nh vư khoa họ là ơ ló bao trù thấ
u ló
c
ï
c và cưng nh
m,
m
nhuầ
n trong toà quá nh nghiê ù ưg dụ củy
n bộ trì
n cư và
u
n
ù ng a
họ truyề
c cổ n.
2. Đị nghó vềm dư ng

nh
a
â ơ
2.1. Â dư ng là ?
m ơ
gì
Bơtầquan trọ củ c thuyếm dưng nê ng
i
ûm
ng a họ
t â ơ
n chú
ta khô thể ø lạ û i niệmà i mổ vấ ề
ng
dưg i ơ
n
khá m
phả xẻ n đ cho
rõ ng hơ Thiêâ dưng ưg tự đi luậtố n 5
rà n.
n m ơ ù ơg ạ n
n
n
vấ
viế
t:
- Hoàng đế nói: “Âm dương là con đường của thiên địa
là cưng củ n vậlà mẹ a sưbiếhó là n
kỷ ơ
a vạ t,

cha
củ ï n a,
bả
thủy của sự sinh sát, là cái phủ của thần minh...”, cho nên tích
dưng thà thiêtí âthà đ âtó dưng sinh, â
ơ
nh
n, ch m
nh ị m nh, ơ
a,
m
trử dưng sá m tàdưng hó , âhó nh.
ơg, ơ
n
t, â n, ơ
a khí m a hì
- Khí
thanh dưng thà thiê khí c â thà đ
ơ
nh
n,
trọ m
nh ị
a,
khí c lê nh mâ n khí ng xuố thà mư mư
bố n thà
y thiê giá
ng
nh
a,

a
xuấ tư ịkhí y xuấ tư n khí Thủ
t ra ø a
đ
, mâ t ra ø
thiê ...
y thuộ m,
c â
hỏ c dưng, dưng thà khí m thà vị
a thuộ ơ
ơ
nh
, â nh .

11


 : Theo đ nghó củsá Thuyế n:  có
m
ị
nh
a a ch
t Vă m
nghó á tố m. Theo Lưng Khả u giả a trong
a m, i tă
ơ
i Siê i nghó
kinh thư chư m có a là y che mặ ø
thì õ
â nghó mâ

t trơ
i.
Dư ng: Theo đ nghócủ ch Thuyế n có a
ơ
ị
nh
a a sá
t Vă nghó
là sá Theo Lưng Khả u : Dưng có a là û
cao, ng.
ơ
i Siê ơ
nghó mơ
rộ ra, là rộ ra, là ùlê là ù rắ Lưng Khả
ng
bay ng
lơ n,
n
cưg n.
n
ơ
i
Siê m tắ ï a củ õ và ơ như
u tó t tư
nghó a chư m
â dưng
sau:
- Chư m có õ n kè theo, chư n chí là y có
õ
â chư

vâ m
õ
vâ nh mâ
nghógố a nó : Mâche mặ ø rộ ra chưâ có
a c củ là y
t trơ suy ng
i
õm
nghólà lạ ậ i. Vì vậ làcho u á Nhưg nơ
a che i, đy lạ che y sẽm
m.
õ i
n
quay lư lạ ù t trơthì á Cá nh thị a thừ tư
ng i vơmặ ø u m. c thà
i
i
xư ơg ï
n
a
và ơg Bắ quay lư lạ t trơ suy ra âcò mặ
o hứ c và
n
ng i mặ ø
i,
m n là t
sau, mặ
t trong (lý c hứ Bắ
) hoặ ơg c...
n

- Chư ơ gồ chư t, chư t trê õ t ý i
õ ng m
dư
õ
nhậ õ
nhấ n chưvậ nó
lú t trơ mọ n. Đ y cũ là c khí ơg rư rơnhấ
c mặ ø c lê â ng
i
lú tự ï õ t
n
c
suy rộ ra dưng là u tự sắ i rư rơ a mặ ø
ng
ơ
biể ơg c thá ï õ
n
c củ t trơ
i.
Hứ về a mặ ø c thì y á sá củ t trơ
ơg phí t trơmọ thấ nh ng a mặ ø
n
i
i.
Do đ suy ra dưng là nh diệ là u diệ hoặ ơ
ó
ơ
(chí
n) (biể n)
c phưng

Nam. Qua đ, chú ta có đđn đ nghónhư
ó ng
thể ế ị
i
nh
a
sau:
2.2. Đị nghó â dư ng
nh
a m ơ
 dưng là thố sưvậ n có u thuẫ ng
m ơ
hệ ng ï t luô mâ
n như
thố nhấ ù
ng
t vơ nhau, khô ngưg vậđng, biếhó phá
i
ng
n
ø n ộ
n a,
t
sinh, phá n và u vong.
t triể tiê
2.3. Cáquy luậ bảtrong họthuyế m dư ng
c
t cơ n
c
t â ơ

12


TẬP ĐỒN Y DƯỢC BẢO LONG
www.baolongduong.com.vn

- Â dư ng đ i lậ vơ nhau: Â dưng đi lậlà ï
m ơ
ố p ù
i
m ơ ố p
sư
mâ n, chế ù đu tranh giư hai mặm dưng.
u thuẫ
ưc và
ơ
ấ
õ
a
t â ơ
Ví : Ngà đm, nứ lư. Ư chế hư phấ
dụ y và
ê ơ vàû Ù và ng
c
a c
n.
- Â dư ng hỗ n: Hỗ n là ï ơ tư vơnhau mơ
m ơ
că

că sư ng ï ù
nư
a i
i
ù
tồtạ ựmơ có nghó cả đu là trì tí cư
n i đơ,
c
i
ù ý a,
hai ề quá nh ch ï
c
củ ï t, khô thể n đc phá
a sư
vậ ng
đ ộ t sinh, phá n đơ.
ơ
t triể ự
c
Ví : Có âmơcó dưng, có ng hó ù dị
dụ số
m
i
ù số ơ
đ
ồ a mơcó
i
hó ngưc lạ u khô có hó quá nh đng hó
a hay
ơ i, nế ng

ï
dị a thì trì ồ a
khô tiế c đơ...
ng p tụ ự
c
- Â dư ng tiê trư û Tiêlà ï t đ trử là ï
m ơ
u
ơ g:
n
u sưmấ i, ơg sư
n
phá n nó n sưvậđng khô ngưg, sưchuyểhó
t triể i lê ï n ộ
ng
n
ø
ï
n a
lẫnhau giư hai mặ m dưng. Ví nhưsưthay đi tư
n
a
õ
t â ơ
dụ
ï
ổ ø
lạ sang nó là trì âtiê ơ trử
nh
ng, quá nh m u dưng ơg.

n
Sư
ï đi tư ng sang lạ là trì dưng tiê m
thay ổ ø
nó
nh quá nh ơ
u â
trưng. Do đ có nhiệ n, lưng, hà
ơ
û
ó khí t, ô ơ
n.
Sư n đng củ m dưng tơmư đ nà ó chuyể
ï ộ a â ơ
vậ
i
ù ù ộ o đ sẽ
c
n
hó
a sang nhau gọ dưng cư sinh â âcư sinh dưng.
i là ơ
c
ï
m, m ï
c
ơ
- Â dư ng bì hà Â dưng tuy đi lậnhau và
m ơ
nh nh: m ơ

ố p
vậđng khô ngưg như luôlậđơ thế ng bằ
n ộ
ng
n
ø
ng
n p ự thă ng,
c
sư t thă bằ giư hai mặm dưng là u hiệ ï t
ï
mấ ng ng
a
õ
t â ơ
biể n sư
mấ
bì thừ ả hử đn sư o tồ a sinh thể t chấ
nh
ơg, nh ơg ế ï
n
n
bả n củ
vậ t
và ï c...
sư
việ
- Trong â có ơ và
m
dư ng

trong dư ng có m : Dư trê
ơ
â
a
ï n
cáquy luậ bảcủâ dưng và n cưvàthư tế
c
t cơ n a m ơ
că ù o
c
ï ,
ngừ đ chưg tỏự ng trong â có ơ và
ơ ta ã ù đơ rằ
i
n
c
m
dưng
trong

13


dưng có (â dưng nưng tư lẫ
ơ
â m, ơ
m
ơ
a
ï n nhau cù tồ i, có

ng n tạ
khi xen kẽ o nhau trong sưphá n). Ví như ï n
và
ï t triể
dụ sưphâ
chia thơgian trong 1 ngà giơ, ban ngà
i
ø
y (24
)
ø
y thuộ ơ tư
c dưng ø
6 giơ ế giơlà n dưng củ ơ tư12 giơđn 18
ø n 12
đ
ø phầ ơ
a dưng, ø
ø
ế
giơlà n â củ ơ ban đm thuộ m tư18 giơđn
ø phầ m a dưng,
ê
c â ø
ø
ế
24 giơ phầâ củ m, tư giơđn 6 giơlà n dưng
ø
là n m a â ø ø
0

ế
ø phầ ơ
củ m.
a â
Kế n : Sư u thuẫ ng nhấ n trong sư t là
t luậ ï
mâ
n thố
t bê
ï
vậ
đng lư phá n biế a củ m dưng theo mộ luậ
ộ ï t triể n hó a â ơ
c
t quy
t
nhấ ị (hế nh lạ
t đ
nh
t thị i suy, hế lạ nh, â cư sinh
t suy i thị m ï
c
dưng, dưng cư sinh â Mặ ố p nàchuyểthà
ơ
ơ
c
ï
m...).
t đi lậ y
n

nh
mặố p kia. Quy luậ y đơ diễ bằ hì đ ngừ
t đi lậ
t nà ự n tả ng nh ồ ơ
c
i
xư tạra vàặ n cho nó hì đ thá ïĐ là t
a o
đt tê
là nh ồ i cư. ó mộ
c
hì trò hai hì cong hai mà ng và i chia diệ ch
nh n có
nh
u (sá
tố
n tí
là 2 phầ ng nhau, mộ n là , mộ n là ơ
m
n bằ
t phầ â
m
t phầ dưng.
Trong phầ m có n dưng và
n â nhâ ơ
trong phầ ơ có n
n dưng
nhâ
â
m).

Đ là t hì đ duy nhấ n tả luậ n hó
ó mộ nh ồ
t diễ quy
t biế a
củ m dưng
a â ơ
Mà trắ biể thịdư ng. Mà
u
ng
u
ơ
u
đ biể thịâ. Trong dư ng có
en
u
m
ơ
â, trong â có ơ
m
m
dư ng. Dư ng
ơ
phá n tưdư ù ơ g lêtrê
t triể ø ơ hư ù
i
n
n n.
 phá triể tư trê hư ù
m
t

n
ø n
ơg
n
xuố dư ù
ng ô
i

14


TẬP ĐỒN Y DƯỢC BẢO LONG
www.baolongduong.com.vn

HÌ Đ THÁ Ï
NH Ồ I CƯ
C

III. TỨ
TƯG
N
1. Khá m về ù ơ g
i niệ
tư tư ï
n
Sư n hó a âdưng trả quá nh tư p lê
ï
biế a củ m ơ
i qua
trì ø

thấ n
cao rồ
i chuyể a tư ơ sang âhoặ ø sang dưng.
n hó ø ng
dư
m
c tư m
â
ơ
Đ i vơ dưng mơ sinh ra gọ thiế ơ khi dưng phá
ố ù ơ
i
ù
i
i là u dưng
ơ
t
triể ù ù nhấ i là i dưng. Đ i vơ âmơ sinh
n tơ mư cao
i
c
t gọ thá ơ
ố ùm
i
i
ù
ra gọ thiế m, khi â đ phá n tơ mư cao nhấ i
i là u â
m ã t triể ù ù
i

c
t gọ
là i â Bố nh tự
thám. n hì ơg:
n
- Thiế ơ - Thá ơ
u dưng
i Dưng
- Thiế m - Thám
u â
i â
Ngừ a gọ tư ơg.
ơxư i làù ï
i
tưn
1.1. Dư ng minh: Trong Đ ng y họcũ nhưtrong
ơ
ô
c ng
hì đ thá ïngừ cò ng tư ơ minh. Vậ ơ
nh ồ i cư,
c
ơta n dù ø ng
i
dư
y dưng
minh là ? Về ø a dưng minh là ï ng củ ơ và
gì
tư
nghó ơ

sư
sá a dưng
cũ hơ lý ù trò a nó tư u dưng là ơ khí
ng ï vơ vai
p
i
củ vì ø
thiế ơ
dưng
mơ sinh ra tuy là ơ như vẫcòcóm (chư đơ
i
ù
dưng
ng n n
â
a ự
c
sá tỏ m) tơ dưng minh là ơ thị đ đy đ á
ng
lắ ù ơ
i
dưng nh ãầ ủnh
sá củ ơ rồ ù i dưng là ơ cư vậ có
ng a dưng, i tơ thá ơ
i
dưng ï y ta
c
thể
đtơđ nghó
i ùị

i nh
a:
Đnh nghódưng minh: Dưng minh là ơ thị
ị
a ơ
ơ
dưng nh.
1.2. Quyếâ : Đ i vơ â thì
t m ố ù m
i
ngoà u â thá m
i thiế m,
i â
cò quyếm. Vậ
n có t â y quyếm là?
t â gì
Về a tư Quyế nghónhư t sư n đng mã
nghó ï
:
t có a
mộ ï
vậ ộ
nh
liệ i nổ ng sư n đng đ là õ phầ û đng
t, sô i, như
ï
vậ ộ ó nhưg
n
n tư
nhỏ

ó

15


khung trong khuô
n khổ t vậ t. Ví : Trong Đ ng y có
mộ t chấ dụ
ô
bệ huyế
nh
t quyế n trong phạ trù ù huyế
t nhì
m
lơ thì
n
t quyế i
t lạ
rất động, rất hoạt mà chỉ trong phạm vi một “ống kín” hay
một “bao kín” chứ không chảy ra vùng khác. Bởi vậy trong
đ u trị ơta khô dù thuố
iề , ngừ
i
ng ng
c phá t mà nh huyế
huyế bệ
t
quyế ơ ta chỉdù thuố nh huyếMuố
t ngừ
i

ng
c hà
t.
n huyế nh
t hà
thì phả nh mà n tồkhí phả ầhuyế
khí i hà
muố n
thì i đy
t (có
nghólà i bổ t như ư nứ m và nh cho đy,
a phả huyế đa ơ thê o bì
c
ầ
nó chả chư n g lắ nh cho nứ y ra).
sẽ y ra
ù
khô c bì
ơ chả
c
Trong văphạ ta thừ dù tưquyế
n
m,
ơg
n
ng ø
t nhưbiể
u
quyế u quyế mộ nh thư rấ i nổ ng bó p
t (biể

t là t hì
c
ù t sô i như
hẹ
trong mộ c thảluậvà
t cuộ o
n
trong cuộ o luậđ lạ
c thả n ó i bó
hẹtrong nhưg ngừ ủ cá đơ biểquyế ơ ơ
p
n
õ
ơ đ tư ch ự u
i
c
t (ngừ û
i
diệ m tì chư đơ chí thư hoặ ạ u đn dư
n cả nh
a ự nh
c
c
ù c đi biể ế ï
thì
khô đơ biểquyế Vậbiểquyế ng thể ng ra
ng ự u
c
t).
y

u
t khô
rộ
ngoà m vi mặ hì thư rấ i đng. Hoặ
i phạ
c dùnh
c
ù t sôộ
c trong cá
c
tư
ø t tâm, quyết chiến cũng vậy… Trong âm dương vai trò
quyế
củ
a quyế m khô tưng ưg vơ dưng minh củ ơ vì
t â
ng ơ ù ù ơ
n
i
a dưng
thiế m là ø i, mơ i rồ ù ï i chư ng gọ tố
u â mơ
tố ø i tơ cư tố ù
tố
i c
khô i là i
rõ ta gọ ng rõ
như
i sá . Quyế m có m ý â khí ộ
t â

hà làm
đng
trong â thú ẩ nh liệ ï t đng củ n â Nế
m
c đy mã t sư
hoạ ộ a phầ m.
u
ví â là t cá kí thì ï ng phồ lêlà t
như m mộ i bao n
sưcă
ng n quyế
âvậ
m y.
Đnh nghó Quyế m là ï t đng, thú ẩphầ
ị
a:
t â sưphá ộ
c đy
n
âhoạộ trong quá nh biế a.
m
t đng
trì
n hó
1.3. Bà về ù ơ g vơ dư ng minh và t â
n tưtư ï
n
ù ơ
i
quyế m

16


TẬP ĐỒN Y DƯỢC BẢO LONG
www.baolongduong.com.vn

Trong đ hì thá ï Về n â thì Thiếâ
ồ nh
i cư:
c
phầ m
có u m,
Thá m và t â Về n dưng thì thiếdưng,
i â
quyế m.
phầ ơ
có u ơ
dưng minh và i dưng. Vậcó đt vấđ tạ
ơ
thá ơ
y
thểặ n ề i sao
khô ghé ơ minh và t â và ùơg cho thà
ng
p dưng
quyế m o tư ï
tưn
nh
lụ ơg. Đ u nà giả sau:

c tự iề y lý i như
n
+ Trong tư ơg có u âtưng nghi vơthiế ơ
ù ï thiế m ơ
tưn
ù u dưng
i
(cù là i mơsinh ra).
ng cá ù
i
+ Thá m tưng nghi vơ thá ơ (cù là i đ
i â ơ
i
ù i dưng
ng
cá ã
cư), còdưng minh vơ quyế m thì ng tưng nghi.
ï n ơ
c
ù
i
t â
khô ơ
Dưng minh là ơ thị cò
ơ
dưng nh n quyế m là ï c đy â
t â sưthú ẩ m
khí t đng. Cho nê ng thể lụ ơg.
hoạộ
n khô

cóc tự
n
IV. NGŨ NH
HÀ
1. Khá m về t chấvà hàh
i niệ
vậ t
ngũ n
Vậ t lành thểc đng và c quan và ta cả
t chấ hì
tá ộ o giá
cho
m
giáTrong vũ có vàvậ t khá
c.
trụ vô n t chấ c nhau, khi nghiê
n
cư ngừ thấ ng cóloạ t chấ kim, thủmộhỏ
u
ù ơta
i
y rằ 5
i vậ t là
y,
c, a
và mang đc thù tổ n củ c loạ t chấ 5 loạ
thổ
ặ như tiê a cá i vậ t và i
vậ t kim, thủmộhỏ thổ n luô n đng, chuyể
t chấ

y,
c, a và luô n vậ ộ
n
hó
a theo qui luậ o tồtriệ u, suy vong và t triể
t bả n,
t tiê
phá n.
2. Đị nghó ngũ nh
nh
a
hà
Ngũ nh làloạ t chấ bả ạ n cho tổ thể
hà 5
i vậ t cơ n đi diệ
ng
cá i vậ t nhỏ , thừ phụ trong vũ .
c loạ t chấ bé ơg,
n
có
trụ
3. Sư qui nạ sư vậtheo ngũ nh
ï
p ï t
haø

17


Đ i vơ cá i sư t cò i có

ố ù c loạ ï
i
vậ n lạ trong vũ , ta có
trụ
thể
ghé o mộ
p và t trong 5 hà nế ủ u kiệ ï và tiệ
nh u đ đ
iề n hơ lý đ n
p
ể
việ
c nghiêcư vàù dụ cổ n đ thư hiệviệ
n ù ưg ng
u
n
nhâ ã ï n
c
c qui
nạ ï tơ mư tố u mà i qua hà ngà m tơ nay
p hơ lý ù ù i ư
p
i
c
trả
ng
n nă ù
i
vẫ y sá tỏ phưng diệ ï và c chắ ï
n thấ ng về ơ

n hơ lý chắ n sư
p
phù
hơ đ sẽnh cư vơthơgian.
p
ï ó vó û ù ø
u i
i
Việ nạ t chấ
c qui p vậ t theo ngũ nh đơ thư hiệ
hà ự ï n theo
c
c
bả dứâ
ng ơđy:
i

HIỆ
N
TƯ Ï
Ơ
N
G

MỘ
C

Vậchấ
t
t

Mà sắ
u c
Vị
Mù
a
Phư ng
ơ
Tạg
n
Phủ

Câ
y
Lư
a
û
Xanh
Đ
ỏ
Chua
Đ ng
ắ
Xuâ
n
Hạ
Đ ng
ô
Nam
Can
Tâ

m
Đ û Tiể ơg
ơ
m
u trừ
n

n
Ngũ
thể Câ
Mắ
t
Ngũ
quan
n
Tì chí Giậ
nh

HỎ
A

Mạ
ch
Lữ
ơ
i
Mưg
n
ø

NGŨ NH
HÀ
THỔ
KIM

Đt
ấ
Kim loạ
i
Nứ
ơ
c
Và
ng
Trắ
ng
Đ
en
Ngọ
t
Cay
Mặ
n
Cuố
i hạ
Thu
Đ ng
ô
Trung ưng
ơ

Tâ
y
Bắ
c
Tỳ
Phế
Thậ
n
Vị
Đi
ạ
Bà quang
ng
trừ
ơg
n
Thị
t
Da lô
ng
Xưng tủ
ơ y
Miệ
ng
Mũ
i
Tai
Lo

Buồ

n

4. Cáqui luậhoạđ ng củ ngũ nh
c
t
t ộ
a
hà

18

THỦ
Y

Sơ
ï


TẬP ĐỒN Y DƯỢC BẢO LONG
www.baolongduong.com.vn

4.1. Qui luậ ơ sinh
t tư ng
(Mộ đt chásinh lư (hỏ lư thiêmọ t chấ
c ) ố y
û a), û u
a
a
i vậ t
thà tro bụ nh đt (thổTrong lò đt sinh ra kim loạ

nh
i, thà ấ ).
ng ấ
i
(kim) là rắ c. Thể n chắ
thể n chắ
rắ c sinh ra thểng (thủ có
lỏ
y),
nứ
ơ sinh ra câ i (mộ Như y :
c
y cố c).
vậ
Mộ
c sinh hỏhỏ
a, a sinh thổ sinh kim, kim sinh thủ
, thổ
y,
thủ
y sinh mộTrong cơ con ngừ mộ
c.
thể
ơcan
i
c sinh tâhỏ
m a,
tâ hỏsinh tỳ , tỳ sinh phế
m a
thổ thổ

kim, phế sinh thậ
kim
n
thủthậ y sinh can mộ
y,
n thủ
c.
4.2. Quy luậ ơ khắ
t tư ng
c
- Mộ c thổ rễ y ă u và ng đt.
c khắ như câ n sâ o lò ấ
- Thổ c thủ đp đ ngă ơ.
khắ y như ắ ê n nứ
c
- Thủ c hỏ dù nứ õ û
y khắ a như ng ơ chư lư.
c
a a
- Hỏ c kim như û m nó chả
a khắ
lư là ng
a
y kim loạ
i.
- Kim khắ c như ng cư đc cư gỗụ .
c mộ dù a, ụ a , đc gỗ
Trong cơthể ngừcan mộkhắtỳ , tỳ
con
ơ

i:
c
c
thổ thổ
khắ n thủ thậthủkhắtâ hỏ tâ hỏkhắ
c thậ y,
n
y
c m a, m a
c phế
kim, phế khắ mộ
kim
c can
c.

Qui luậ ơ sinh, tưng khắ hó
t tưng
ơ
c chế a theo hì vẽ
nh sau:
- Mũ n theo vò trò tưng sinh.
i tê
ng n làơ
- Mũ n theo sao và làơ khắ
i tê
ng töng
c.

19

NGŨ NH TƯ NG SINH, TƯ NG KHẮ
HÀ
Ơ
Ơ
C

4.3. Tư ng thư - Tư ng vũ
ơ
ø
a
ơ
Trong đ u kiệbấ ơg hay bệ lý hiệtự
iề n t thừ
n
nh
có n ơg
n
hà nọ ng nọ c hà kia, tạ kia quá nh gọ
nh , tạ
khắ nh
ng
mạ i là
tưng thư hoặ nh nọ ng nọ ng khắ ự nh kia,
ơ
ø c hà , tạ
a
khô
c đơ hà
c

tạ kia gọ tưng vũ
ng
i làơ
.
Ví vềơ thư: Bì thừ can mộ c tỳ , nế
dụ tưng ø nh
a
ơg
n
c khắ thổ u
Can khắ quá nh sẽ h hử tơ chư nă củtỳ
c Tỳ mạ
ả ơg ù ù ng a , vị
n
n
i
c
gârố n tiêhoá au bao tư Khi chư phả nh can (hạ
y i loạ u
,đ
.
û
õ i bì
a
hư phấ a can) và n tỳ ng cao sư t đng củ ).
ng
n củ
kiệ (nâ
ï
hoạộ a tỳ

Tưng vũ nh thừ tỳ khắthậthủ nếTỳ
ơ
bì
ơg
n
thổ c
n
y, u
hư
khô khắ ưc thậ y sẽ y ư ơ trong bệ tiê y
ng
c đơ n thủ gâ ù ù
ï
nưc
nh u chả
ké i hoặ suy dinh dữ Khi chư phả n tỳ ng cao
o dà c phù
ơg.
n
õ i kiệ (nâ
a
sư t đng củ ) vàï u (đ hế thũ
ï
hoạộ a tỳ lơtiể ể t phù ng).
i
5. Ứ dụg ngũ nh trong y họ
ng n
hà
c
5.1. Về

quan hệ nh lý
bệ
Că ù o ngũ nh tì vị phá
n cư
và
hà m trí t sinh mộ ù bệ
t chưg nh
n
củ t tạ hay mộ nà ó tì ra phưng pháchư
a mộ ng
t phủ o đ đ m
ể
ơ
p
a
õ

20


TẬP ĐỒN Y DƯỢC BẢO LONG
www.baolongduong.com.vn

bệ thí hơ. Sư t sinh ra mộ ù bệ ơ ng, phủ o
nh ch p
ï ï
phá
t chưg nh û
n
tạ

nà
đ có xả ơ m vị khá
ó thể y ra û
nă trí c nhau sau đy:
â
Chí tà bả n tạ phủ có nh.
nh : Do n thâ ng
ấ bệ
y
Hưtà tạ mẹ a tạ đ gâ nh cho tạ đ.
: Do ng
củ ng ó y bệ
ng ó
Thư tà tạ con củ ng đ gâ nh cho tạ đ.
c
ï : Do ng
a tạ ó y bệ
ng ó
Tặ tàDo tạ khắtạ đ gâbệ cho tạ đ
c :
ng
c ng ó y
nh
ng ó
(tưng thư).
ơ
a
ø
Vi tàDo tạ đ khô khắđơ tạ mà phả
:

ng ó ng
c ự ng
c
nó i
khắ tạ đ bị nh (tưng vũVí : Mấ là t
c mà ng ó bệ ơ
).
dụ t ngủ mộ
chưg bệ củ ng tâcó xả ơ vị khá
n
ù nh a tạ m
thể y ra û trí c nhau và
5
cá chư cũ khá
ch
a
õ ng
c nhau:
Chí tàBả n tạ tâgâ t ngủ thiế u
nh : n thâ ng m y mấ như u má
khô nuô ơg đơ thầKhi chư phả huyế thầ
ng
i dữ ự n.
n
c
a
õ i bổ t an
n.
Hư tàDo tạ can gâbệ cho tâ nhưcan khí
:

ng
y
nh
m
nghị can khí t, can nhiệ huyế t gâ t ngủ
ch,
uấ
t là t nhiệ y mấ . Khi
chư phả nh can an thầ
a
õ i bì
n.
Thư tàDo tạ Tỳ hư cơnhụ u, sư hoạ ộ
c
ï :
ng
bị ,
c yế ù t đng
c
củTâ yếkhô ổđ đơ tâ thầ Khi chư phả
a
m u
ng n ị ự m
nh
c
n.
a
õ i
kiệ an thầ
n Tỳ

n.
Tặ tàDo thậhưkhô khắ ự m hỏ(nguyê
c :
n
ng
c đơ tâ a
c
n
khí a thậkhô đ đ củ cố khí Tâ huyế
củ n
ng ủể ng
dinh
cho
m
t)
gâ t ngủ chư phả Thậ thầ
y mấ . Khi
õ i bổ n an
a
n.

21


Vi tà phế ả hử đn nguồ ng khí đi
: Do
hư nh ơg ế
n
n tô
trao ổ

cho tâhuyế y rố n cơ u huyế n. Khi chư phả
m
t gâ i loạ cấ
t phầ
a
õ i
bổ an thầ
phế
n.
5.2. Về n đ n họ
chẩ oá c
Că ù o mà c, khí i đ đ n bệ
n cư
và u sắ tháể
oá nh.
5.3. Vềiềtrị c
đ u họ
Đ ra nguyê c chư bệ Hư bổ , thư thì con.
ề
n tắ õ nh:
a
thì mẹ ï tả
c

3. TẠG PHỦ
N
NGŨ NG
TẠ
Đ i vơcơ u củ ngừ thể tạ phủ ô y
ố ù cấ a con

i
ơcụ làng
i
, Đ ng
họ
c nghiê ù yế chư nă sư ổ
n cư chủ u về ù ng, ï i thay biế a và
u
c
đ
n hó
sư n quan lẫ
ï
liê
n nhau củ c tạ phủ ng lư ý n vấ
a cá ng
, khô u đ
ế n
đ giả u mônh.
ề i phẫ hì

22


TẬP ĐỒN Y DƯỢC BẢO LONG
www.baolongduong.com.vn

I. TẠG TÂ
N
M

Tạ Tâlà i nguồ a sư ng, là i tà thầlà
ng m cộ
n củ ï
số
nơ ng
n,
chỗ t sinh ra sư ổ
phá
ï i thay, sư
đ
ï hoạ hoa củ hiệ
linh
t tinh
a nó n
lê ơ mặ ï tú a nó u hiệ û t mạ
n gưng
t, sư
sung c củ biể n ơ
huyế ch.
1. Chứnă củtâ
c ng a m
1.1. Chủ tì chí
về nh
Tì chí cá t đng về thầ tưduy. Tinh và
nh
là c hoạ ộ
tinh
n,
huyế cơ û hoạ ộ về thầ tâ lạ về
t là sơ

cho
t đng
tinh
n mà m i chủ
huyế n tâ cũ chủ tì chí m cò nơcư củ
t nê m ng
về
nh
, tâ n là i
trú a
thần. Vì vậy còn gọi là “tâm tàng thần”. Tâm khí và tâm
huyế ầ ủ tinh thầ ng suốtỉ tá nế m huyế
t đy đ thì
n sá
t, nh o, u tâ
t
khô đy đ thì t hiệ c triệ ù như i hộ mấ
ng ầ ủ xuấ n cá u chưg
n
hồ p,
t
ngủ mê quê
, hay
, hay
n.
1.2. Chủ huyế ch biểhiệ ra ơmặ
về t mạ
u
n
û t

Tâ khí c đy huyế ch trong mạ đ nuô ơg
m
thú ẩ
t dị
ch i
i dữ
n
toàthâ Nếtâ khí ầđ, huyế ch vậhà khô
n
n.
u m
đy ủ
t dị
n nh
ng
ngưg toà n đơ nuô ơg tố u hiệ t mặ ng
n
ø
n thâ ự i dữ t biể n né t hồ
c
n
hà ơnhuậ
o tưi
n.
1.3. Khai khiếra lư õ
u
ơ
i
Biệ c củ
t lạ a kinh tâthô ra lữ huyế a tâđ

m
ng
ơ khí
i,
t củ m i
ra lữ ể trì ï t đng củchấ ơ đ chẩđ n
ơ đ duy
i
sưhoạ ộ a
t lữ ể n oá
i,
bệ ơ m như t lữỏ tânhiệ t lữ
nh û
tâ
chấ ơđ làm
i
t, chấ ơxanh và
i
có
đmư
iể ù t là t bịùbê
huyế huyế ư û n trong nộ ng...
ơ
i tạ

23


1.4. Tâ bàlạ
m o c

Là chư bê
tổ c n ngoà a tâđ bả cho tâkhỏ
ù
i củ m ể o vệ
m
i tà
khí m nhậ Ngoà tâ bàlạ n có m vụ c
xâ
p.
i ra, m o c cò nhiệ
thú
đy sưco bóvà t đng củtâ Trêthư tế m sà
ẩ ï
p
hoạ ộ a m.
n
c
ï lâ ng
cá u chưg bệ củ m và m bà c giố nhau.
c triệ ù nh a tâ Tâ o lạ ng
n
2. Cáhộ ùg củtâ
c i chưn
a m
- Tâ hà Vù ngư trá au cấ châtay lạ giá
m n:
ng
c
ï iđ
p,

n
nh
,
mạ trầtrì
ch m .
- Tâ nhiệ Trong lò buồ ïnó m, lữ ù
m
t:
ng
n bư, i nhả ơ cưg
c
i n
hoặ t lữ ù , mạ sá
c mặ ơnưnẻ ch c.
i t
- Tâ hư Hồ p, sơ i, mấ , hay quê
m :
i hộ ï
hã t ngủ
n.
- Tâ thư : Tinh thầ i loạ cừ i nhả bư dọ
m ï
c
n rố n hay ơnó m, ï c.
i
c
II. TẠG PHẾ
N
Tạ phế cộ n củ n khí nơnưng giá a
ng

là i nguồ a thầ , là i ơ
củ
phá phầ hoa hiệ ơ ng, phầ
ch,
n tinh
n ra û
lô
n sung tú n ơ
c hiệ û
da.
1. Chứnă củPhế
c ng a
1.1. Chủ , chủ hấ
khí
hô p
Phế nơ trao đi khíhíthanh khíthả c khí n
là i
ổ , t
,
i trọ nê
nó chủ hấ
i Phế hô p.
Phế khí phế liê
chủ vì có n quan đn tô khí ng khí o
ế ng . Tô
tạ
thà nhơ khí a con ngừ ï ù trơmà phế u
nh
ø
tinh

củ
ơhơ vơkhí ø do
i p i
i
đ
iề
hà quả . Phế bì thừ thìừ hô p thô hơthơ
nh
n lý khí nh ơg đơg hấ ng, i û
n
n
đ u hò Nếphế hư ké xuấ n chưg khó û û
iề a.
u
khí , m,
t hiệ ù
n
thơ thơ
,
nhanh, tiế nó , ngừ t mỏ ng cóù
ng i nhỏ ơmệ i khô sư.
i
c

24


TẬP ĐỒN Y DƯỢC BẢO LONG
www.baolongduong.com.vn

1.2. Chủ tuyê phá túgiág
về n
t và c
n
- Tuyê phá Có a là c đy sưtá t khígọ
n
t:
nghó thú ẩ ï n phá , i
tắ sưtuyêphế c đy khí
t là ï n
. Thú ẩ huyế n dị phâbổ
t tâ ch
n
ra
toà n, bêtrong đ và c tạ phủ lạbê
n thâ n
i o cá ng
kinh c, n ngoà
i
đ ra bì
i
mao, cơnhụnếphế khô tuyêsẽ y ũ
c, u
khí ng
n
gâ ng
trệ y tư ngư, ngạ û thơ
, gâ ù ï t thơkhó û
c
c

,
.
- Túgiá Là a khí i xuố nế
c
ng:
đ
ư
đ
ng, u phế đxuố
khí i
ng
là n, nếphế nghị lêtrêuấ i Phế gâtư
thuậ u
khí ch n
n t tạ
sẽ y ù
c
ngư, ngạ i, suyễ ù
c
ï t mũ
n tư.
c
1.3. Phế bì
chủ mao thôg đ u thủđ o
n iề y ạ
Phế bìmao: Bì
chủ
mao là n ngoà a cơthể m
phầ
i củ

gồ
da, lô tuyếmồ i là i tà bêngoà t đu xâ
ng,
n
hô nơ khí n
i bắ ầ m
nhậvàcơthể ø c dụ tuyêphá đ cá t
p o
, nhơtá ng
n
t phếem c chấ
dinh dữ cho bì
ơg
n
mao đ chố đõ i tà vậkhi có
ể ng ơngoạ . Vì y
bệ ơ n biể ơg thấ t hiệ c chưg thể n ơ
nh û
phầ u thừ
n
y xuấ n cá ù
n
hiệ û
bì và quan hô p như
phu
cơ
hấ
ngoạ m, phong hàsơ nh,
i cả
n: ï

lạ
sơ , ngạ i, ho... Nế
ï
gió t mũ
u phế hư u khô tuyê t
khí yế ng
n phá
ra bì
mao làda, lô khô p...
m
ng
, rá
Chủ thô đ u thủđ o : Nhơ c dụ tuyê t và
về ng iề y ạ
ø
tá ng
n phá
tú ng, nứ û
c giá
ơơ
c trong cơ đơ bà t ra bằ đơg mồ
thể ï i tiế
ưc
ng ừ
n
hôhơ thơ đi tiệnhư chủ u là đơg tiểtiệ
i, i
,
û ạ n
ng

yế theo ừ u n,
n
phế đa nứ u xuố thậthậ hó tá p thụ
khíư ơ tiể ng
c
n,
n khí a vài hấ
mộ n rồ ư xuố bà quang bà t ra ngoàTrê
t phầ i đa
ng ng
i tiế
i.
n
lâ sà bệ phù ng do phong thủ(viê cầthậdo
m ng nh
thũ
y
m u
n
lạ đơ chư bằ phưng phá
nh) ự õ ng
c
a
ơ
p tuyê , lơniệ
n phế ï u.
i

25