tìm hiểu về công ty cổ phần

ph n m đ uầ ở ầ

Trên c s i m i t duy kinh t , nh ng n m g n ây n n kinh tơ ở đổ ớ ư ế ữ ă ầ đ ề ế
k ch hoá t p trung n c ta ã t ng b c chuy n sang kinh t thế ạ ậ ở ướ đ ừ ướ ể ế ị
tr ng nh m t òi h i t t y u c a s phát tri n.Trong i u ki n c chườ ư ộ đ ỏ ấ ế ủ ự ể đ ề ệ ơ ế
qu n lí thay i, khi hi u qu s n xu t kinh doanh tr th nh y u t s ngả đổ ệ ả ả ấ ở à ế ố ố
còn c a m i doanh nghi p thì các doanh nghi p thu c khu v c kinh t nhủ ỗ ệ ệ ộ ự ế à
n c ã b c l y nh ng y u kém, lâm v o tình tr ng sa sút vướ đ ộ ộ đầ đủ ữ ế à ạ à
kh ng ho ng.ủ ả
L m th n o c u trúc l i s h u nh n c v c i cách khu v c kinh tà ế à để ấ ạ ở ữ à ướ à ả ự ế
nh n c nh m nâng cao hi u qu ,vai trò c a nó theo tinh th n các Nghà ướ ằ ệ ả ủ ầ ị
quy t i h i 6 v 7 c a ng? M t trong nh ng gi i pháp có tính chi nế Đạ ộ à ủ Đả ộ ữ ả ế
l c gi i quy t nh ng v n n y l ti n h nh c ph n hoá m t sượ để ả ế ữ ấ đề à à ế à ổ ầ ộ ố
doanh nghi p nh n c nh m a d ng hoá s h u a các y u t c nhệ à ướ ẵ đ ạ ở ữ đư ế ố ạ
tranh l m ng l c t ng hi u qu kinh doanh v xác l p m t mô hìnhà độ ự để ă ệ ả à ậ ộ
doanh nghi p h u hi u trong n n kinh t th tr ng.ệ ữ ệ ề ế ị ườ
Trên th c t , công ty c ph n v v n ng c ph n hoá doanh nghi pự ế ổ ầ à ậ độ ổ ầ ệ
nh n c không ph i l nh ng hi n t ng kinh t xã h i xa l i v ià ướ ả à ữ ệ ượ ế ộ ạ đố ớ
n n kinh t th gi i.Công ty c ph n xu t hi n t th k 17 v phát tri nề ế ế ớ ổ ầ ấ ệ ừ ế ỷ à ể
m nh m trong th i k cách m ng công nghi p. u th k 18 công ty cạ ẽ ờ ỳ ạ ệ Đầ ế ỷ ổ
ph n ã tr th nh hình th c t ch c kinh doanh ph bi n h u h t cácầ đ ở à ứ ổ ứ ổ ế ở ầ ế
nu c có n n kinh t th tr ng phát tri n.M t câu h i c t ra l hìnhớ ề ế ị ườ ể ộ ỏ đượ đặ à
thái công ty c ph n có ph i l mô hình doanh nghi p thích h p v iổ ầ ả à ệ ợ ớ
nh ng òi h i khách quan c a n n kinh t n c ta hi n nay hay không?ữ đ ỏ ủ ề ế ướ ệ
Ng i vi t ch n t i n y không ngo i m c ích nghiên c u, tìm tòiườ ế ọ đề à à à ụ đ ứ
nh ng lu n c , c s khoa h c tr l ì câu h i trên c ng nh mongữ ậ ứ ơ ở ọ để ả ơ ỏ ũ ư
mu n óng góp m t ph n công s c nh bé c a mình v o ti n trình iố đ ộ ầ ứ ỏ ủ à ế đổ
m i kinh t t n c.ớ ế đấ ướ
1
N i dung c a án:ộ ủ đề
án c chia l m ba ch ng:Đề đượ à ươ

Ch ng 1ươ : Nh ng v n c b n v công ty c ph n.ữ ấ đề ơ ả ề ổ ầ
Ch ng n y s trình b y m t cách khái quát l ch s hình th nh vươ à ẽ à ộ ị ử à à
phát tri n c a hình thái công ty c ph n c ng nh vai trò to l n c a nó iể ủ ổ ầ ũ ư ớ ủ đố
v i s phát tri n kinh t th gi i tr c ây c ng nh th i i m hi nớ ự ể ế ế ớ ướ đ ũ ư ở ờ đ ể ệ
nay.
Ch ng 2:ươ Th c tr ng các công ty c ph n v tình hình c ph n hoáự ạ ổ ầ à ổ ầ
doanh nghi p n c ta hi n nay.ệ ở ướ ệ
Ch ng n y trình b y nh ng v n c b n nh t v th c tr ng c aươ à à ữ ấ đề ơ ả ấ ề ự ạ ủ
các công ty c ph n Vi t Nam, nh ng th nh t u v c nh ng khó kh nổ ầ ở ệ ữ à ự à ả ữ ă
c n gi i quy t.M t khác ch ng hai c ng s c p én ti n trình cầ ả ế ặ ươ ũ ẽ đề ậ đ ế ổ
ph n hoá doanh nghi p nh n c nh ng n m v a qua.ầ ệ à ướ ữ ă ừ
Ch ng 3:ươ Ph ng h ng v nh ng gi i pháp c b n nh m y nhanhươ ướ à ữ ả ơ ả ằ đẩ
quá trình phát tri n các công ty c ph n trong n n kinh t Vi t Nam hi nể ổ ầ ề ế ệ ệ
nay.
Trong ch ng cu i cùng ng i vi t a ra m t s gi i pháp nh m gópươ ố ườ ế đư ộ ố ả ằ
ph n tìm ph ng h ng phát tri n hình thái công ty c ph n- m t hìnhầ ươ ướ ể ổ ầ ộ
th c t ch c s n xu t kinh doanh mang l i hi u qu .ứ ổ ứ ả ấ ạ ệ ả
án ho n th nh l m t s ghi nh n b c u cho nh ng c g ngĐề à à à ộ ự ậ ướ đầ ữ ố ắ
c a ng i vi t trong nh ng b c u tiên còn ch p ch ng c a quá trìnhủ ườ ế ữ ướ đầ ậ ữ ủ
nghiên c u,tìm hi u b môn khoa h c kinh t .Qua ó trang b m t s ki nứ ể ộ ọ ế đ ị ộ ố ế
th c v hi u bi t nh t nh n n kinh t n c ta c ng nh s v n ngứ à ể ế ấ đị ề ế ướ ũ ư ự ậ độ
c a nó trong c ch th tr òng. Nhân d p n y cho phép em c g i l iủ ơ ế ị ư ị à đượ ử ờ
c m n chân th nh nh t n th y Nguy n Vi t Ti n gi ng viên môn kinhả ơ à ấ đế ầ ễ ệ ế ả
t chính tr Mác-Lênin tr ng i H c Kinh T Qu c Dân H N i. Trungế ị ườ Đạ ọ ế ố à ộ
tâm t li u thông tin th vi n cùng to n th các b n ã quan tâm giúp ,ư ệ ư ệ à ể ạ đ đỡ
cung c p t i li u,h ng d n, s a ch a, b sung v ho n ch nh t i.ấ à ệ ướ ẫ ử ữ ổ à à ỉ đề à
2


3

ph n n i dungầ ộ
Ch ng1ươ
Nh ng v n đ c b n v công ty c ph nữ ấ ề ơ ả ề ổ ầ
1.Quá trình hình th nh v l ch s phát tri n công ty c ph n.à à ị ử ể ổ ầ
1.1. Công ty c ph n:ổ ầ
V o nh ng n m cu i c a th k 20 v u th k 21,nhi u phátà ữ ă ố ủ ế ỷ à đầ ế ỷ ề
minh m i xu t hi n l m cho l c l ng s n xu t v c c u kinh t có sớ ấ ệ à ự ượ ả ấ à ơ ấ ế ự
thay i,ng nh công nghi p nh chuy n sang công nghi p n ng,nhu c uđổ à ệ ẹ ể ệ ặ ầ
t b nư ả
(v n) òi h i v i quy mô l n,quy lu t tích t v t p trung t b n,t p trungố đ ỏ ớ ớ ậ ụ à ậ ư ả ậ
s n xu t ho t ng m nh.S n xu t ng y c ng t p trung v o các xíả ấ ạ độ ạ ả ấ à à ậ à
nghi p l n-công ty c ph n.ệ ớ ổ ầ
Công ty c ph n l hình th c phát tri n c a s h u h n h p, t hìnhổ ầ à ứ ể ủ ở ữ ỗ ợ ừ
th c v n c a m t ch sang hình th c v n c a nhi u ch di n ra trênứ ố ủ ộ ủ ứ ố ủ ề ủ ễ
ph m vi công ty. Nó l s n ph m t t y u c a quá trình xã h i hoá v m tạ à ả ẩ ấ ế ủ ộ ề ặ
kinh t xã h i (m t s h u) v c ng l s n ph m t t y u c a quá trìnhế ộ ặ ở ữ à ũ à ả ẩ ấ ế ủ
tích t v t p trung hoá s n xu t c a n n s n xu t l n hi n iụ à ậ ả ấ ủ ề ả ấ ớ ệ đạ .C.Mác
v F. nggen ã xem hình th c s h u v n c ph n l “ i m quá ”t tà Ă đ ứ ở ữ ố ổ ầ à để độ ừ ư
h u t s n sang s h u xã h i v t i s n trong khuôn kh c a ch ngh aữ ư ả ở ữ ộ ề à ả ổ ủ ủ ĩ
t b n.ư ả
Công ty c ph n l lo i hình t ch c hay công ty m v n c a nó doổ ầ à ạ ổ ứ à ố ủ
nhi u c ông(th nh viên c a công ty c ph n) góp l i thông qua vi c muaề ổ đ à ủ ổ ầ ạ ệ
c phi u do công ty phát h nh.Theo lu t th ng m i c a Anh thì có haiổ ế à ậ ươ ạ ủ
lo i công ty c ph n:ạ ổ ầ
4
*Công ty công c ng(Publich company),lo i công ty m c phi u c aộ ạ à ổ ế ủ
nó c mua bán, trao i trên th tr ng ch ng khoán.Lo i công ty n yđượ đổ ị ườ ứ ạ à
t ng ng v i công ty vô danh Pháp(Societé répónsabilité).ươ đươ ớ ở à
*Công ty riêng,t ng ng v i công ty trách nhi m h u h n c aươ đươ ớ ệ ữ ạ ủ
Pháp.

T nhi u th p k qua,trên th gi i xu t hi n m t hi n t ngừ ề ậ ỷ ế ớ ấ ệ ộ ệ ượ
m i,hi n t ng t nhân hoá doanh nghi p thu c khu v c kinh t nh n cớ ệ ượ ư ệ ộ ự ế à ướ
c trong các n c t b n phát tri n l n m t s n c xã h i ch ngh a khiả ướ ư ả ể ẫ ộ ố ướ ộ ủ ĩ
chuy n i n n kinh t .Song song v i hi n t ng” t nhân hoá ‘,có hi nể đổ ề ế ớ ệ ượ ư ệ
t ng “c ph n hoá”.Vi c xu t hi n hai hi n t ng trên l có s nh nượ ổ ầ ệ ấ ệ ệ ượ à ự ậ
th c khác nhau gi a t nhân hoá v c ph n hoá.Các n c t b n chứ ữ ư à ổ ầ ướ ư ả ủ
ngh a ã ng nh t hai hi n t ng trên l m t,trong khi các n c xã h iĩ đ đồ ấ ệ ượ à ộ ướ ộ
ch ngh a k c Vi t Nam cho r ng không nên ng nh t hai khái ni mủ ĩ ể ả ệ ằ đồ ấ ệ
ó.đ
L ch s cho th y có ba con ng hình th nh công ty c ph n ó l :ị ử ấ đườ à ổ ầ đ à
Hình th nh theo con ng truy n th ng. i u ó có ngh a vi cà đườ ề ố Đ ề đ ĩ ệ
hình th nh i t công ty m t ch sang công ty nhi u ch t th p n caoà đ ừ ộ ủ ề ủ ừ ấ đế
theo tr t t t nhiên.ậ ự ự
Hình th nh do liên doanh liên k t gi a nh n c v i kinh t tà ế ữ à ướ ớ ế ư
b n t nhân trong v ngo i n c.ả ư à à ướ
C ph n hoá các doanh nghi p nh n c th nh công ty c ph n.ổ ầ ệ à ướ à ổ ầ
1.2. Tính t t y u khách quan c a vi c hình th nh công ty c ph n vấ ế ủ ệ à ổ ầ à
vai trò c a nó i v i s phát tri n kinh t th gi i:ủ đố ớ ự ể ế ế ớ
N n kinh t th gi i, c bi t l kinh t t b n ch ngh a ã phátề ế ế ớ đặ ệ à ế ư ả ủ ĩ đ
tri n r t nhanh v o nh ng n m cu i c a th k 19 v nh ng th p niênể ấ à ữ ă ố ủ ế ỷ à ữ ậ
u tiên c a th k 20.Có th nói sau nh ng th nh công c a hai cu c cáchđầ ủ ế ỷ ể ữ à ủ ộ
m ng công nghi p,v i nh ng nh n th c m i v c ch qu n lý kinh t ,vạ ệ ớ ữ ậ ứ ớ ề ơ ế ả ế ề
c c u v các lo i hình t ch c s n xu t kinh doanh c a các doanh nghi pơ ấ à ạ ổ ứ ả ấ ủ ệ
5
m g n nh to n b n n kinh t ã kh c ph c c nh ng khó kh n,à ầ ư à ộ ề ề đ ắ ụ đượ ữ ă
h n ch t ng nh h ng m t cách tiêu c c n kinh t th gi i.V i hìnhạ ế ừ ả ưở ộ ự đế ế ế ớ ớ
thái công ty c ph n,l n u tiên trong l ch s kinh t th gi i ã kh cổ ầ ầ đầ ị ử ế ế ớ đ ắ
ph c c nh ng t n t i t ng gây bi t bao khó kh n cho mình; ó l tìnhụ đượ ữ ồ ạ ừ ế ă đ à
tr ng các công ty thi u v n u t xây d ng v s n xu t kinhạ ế ố để đầ ư ự à ả ấ
doanh,ngu n v n có c ch y u t khu v c kinh t nh n c do v yồ ố đượ ủ ế ừ ự ế à ướ ậ

luôn t n t i s buông l ng qu n lý trong doanh nghi p;không có ng l cồ ạ ự ỏ ả ệ độ ự
trong chi n l c s n xu t,t li u b phân tán;nh ng ngu n l c b xé lế ượ ả ấ ư ệ ị ữ ồ ự ị ẻ
trong dân
Hình thái công ty c ph n ra i ánh d u s ti n hoá c a ch tínổ ầ đờ đ ấ ự ế ủ ế độ
d ng t kinh doanh ch y u d a v o vay m n qua ngân h ng ho c chungụ ừ ủ ế ự à ựơ à ặ
v n sang huy ng v n trên th tr ng t i chính trong ó ch y u l thố độ ố ị ườ à đ ủ ế à ị
tr ng ch ng khoán.Các công ty c ph n l ngu n cung c p s n ph m choườ ứ ổ ầ à ồ ấ ả ẩ
s ph n vinh c a th tr ng ch ng khoán. i l i,s th nh v ng c a thự ồ ủ ị ườ ứ Đổ ạ ự ị ượ ủ ị
tr ng n y t o i u ki n cho các công ty c ph n sinh sôi n y n .Có thườ à ạ đ ề ệ ổ ầ ả ở ể
nói công ty c ph n ra i mang nh ng c i m m i cho phép nó thíchổ ầ đờ ữ đặ đ ể ớ
ng v i nh ng òi h i c a s phát tri n kinh t th tr ng hi n i mứ ớ ữ đ ỏ ủ ự ể ế ị ườ ệ đạ à
nh ng hình thái khác không th áp ng c. ó l :ữ ể đ ứ đượ Đ à
Công ty c ph n l m t t ch c kinh doanh có t cách pháp nhân vổ ầ à ộ ổ ứ ư à
các c ông ch có trách nhi m h u h n trong ph m vi v n góp c aổ đ ỉ ệ ữ ạ ạ ố ủ
mình. i u n y cho phép công ty có t cách pháp lý y huy ngĐ ề à ư đầ đủ để độ
nh ng l ng v n l n n m r i rác thu c nhi u cá nhân trong xã h i.ữ ượ ố ớ ằ ả ộ ề ộ
C c u t ch c trong công ty c ph n ã th c hi n c vi c táchơ ấ ổ ứ ổ ầ đ ự ệ đượ ệ
bi t quy n s h u v quy n kinh doanh,t o nên m t hình thái xã h i hoáệ ề ở ữ à ề ạ ộ ộ
s h u c a m t bên l ông o công chúng mua c ph n còn bên kia lở ữ ủ ộ à đ đả ổ ầ à
i ng các nh qu n tr kinh doanh chuyên nghi p s d ng t b n xã h iđộ ũ à ả ị ệ ử ụ ư ả ộ
cho nh ng công cu c kinh doanh quy mô l n.ữ ộ ớ
Các c phi u v trái phi u c a công ty c ph n c chuy n nh ngổ ế à ế ủ ổ ầ đượ ể ượ
d d ng trên th tr ng ch ng khoán,vì th b t k c phi u c chuy nễ à ị ườ ứ ế ấ ể ổ ế đượ ể
6
ch bao nhiêu l n cu c s ng c a các doanh nghi p v n ti p t c m t cáchủ ầ ộ ố ủ ệ ẫ ế ụ ộ
bình th ng m không b nh h ng. ng th i nh c ch n y nó ã t oườ à ị ả ưở Đồ ờ ờ ơ ế à đ ạ
nên s di chuy n linh ho t các lu ng v n trong xã h i theo các nhu c u vự ể ạ ồ ố ộ ầ à
c h i u t a d ng c a các công ty v công chúng.ơ ộ đầ ư đ ạ ủ à
Có th nói nh ng u th c mang l i t vi c hình th nh v ho tể ữ ư ế đượ ạ ừ ệ à à ạ
ng c a công ty c ph n l vô cùng to l n nó ã kh c ph c vi c buôngđộ ủ ổ ầ à ớ đ ắ ụ ệ

l ng qu n lý t i s n c a các doanh nghi p,xoá b tình tr ng vô ch trongỏ ả à ả ủ ệ ỏ ạ ủ
các công ty.M c dù ch tr ng trao quy n t qu n cho các doanh nghi pặ ủ ươ ề ự ả ệ
thu c khu v c kinh t nh n c ã t c m t s k t qu nh t nhộ ự ế à ướ đ đạ đượ ộ ố ế ả ấ đị
nh ng nó m i ch y lùi c ch bao c p c a nh n c i v iư ớ ỉ đẩ đượ ế độ ấ ủ à ướ đố ớ
doanh nghi p còn v m t nh n th c thì t i s n c a doanh nghi p nhệ ề ặ ậ ứ à ả ủ ệ à
n c v n l t i s n chung cho nên tình tr ng vô trách nhi m,lãng phí c aướ ẫ à à ả ạ ệ ủ
công v n không c kh c ph c.Khi xu t hi n công ty c ph n thì m cẫ đượ ắ ụ ấ ệ ổ ầ ặ
nhiên nh ng i u n y s không t n t i.ữ đ ề à ẽ ồ ạ
H n n a,công ty c ph n huy ng c ngu n v n trong xã h i cungơ ữ ổ ầ độ đượ ồ ố ộ
c p cho ho t ng kinh doanh v u t phát tri n c a doanh nghi p.M tấ ạ độ à đầ ư ể ủ ệ ộ
m t v a góp ph n tháo g khó kh n cho ngân sách nh n c (không ph iặ ừ ầ ỡ ă à ướ ả
chu c p cho doanh nghi p) m t khác v n v t i s n doanh nghi p nhấ ệ ặ ố à à ả ệ à
n c nh quá trình c ph n hoá thu l i s c u t m r ng s nướ ờ ổ ầ ạ ẽ đượ đầ ư ở ộ ả
xu t;t ng thêm t i s n c nh góp ph n to l n thúc y kinh t t ngấ ă à ả ố đị ầ ớ đẩ ế ă
tr ng.ưở
Ngo i ra,hình thái công ty c ph n xu t hi n s thay i cung cáchà ổ ầ ấ ệ ẽ đổ
qu n lý trong m i doanh nghi p, công ty c ph n quy n l i c a nh ngả ỗ ệ ở ổ ầ ề ợ ủ ữ
ng i ch m i c a doanh nghi p g n ch t v i s th nh b i c a ho t ngườ ủ ớ ủ ệ ắ ặ ớ ự à ạ ủ ạ độ
s n xu t kinh doanh vì th h r t o n k t,g n bó v th ng nh t trongả ấ ế ọ ấ đ à ế ắ à ố ấ
vi c tìm ki m v a ra ph ng h ng ho t ng phù h p nh t c aệ ế à đư ươ ướ ạ độ ợ ấ ủ
doanh ngi p nh m c ng c ,t ng c ng s c c nh tranh c a s n ph m doệ ằ ủ ố ă ườ ứ ạ ủ ả ẩ
h s n xu t ra,quan tâm n công vi c công ty v lao ng v i tinh th nọ ả ấ đế ệ à độ ớ ầ
trách nhi m cao.ệ
7
1.3. L ch s hình th nh v phát tri n c a hình thái công ty c ph nị ử à à ể ủ ổ ầ
trong n n kinh t qu c dân.ề ế ố
V m t lý thuy t,chúng ta u nh n th y r ng hình thái doanh nghi pề ặ ế đề ậ ấ ằ ệ
d i d ng công ty c ph n l s n ph m c a m t quá trình ti n hoá lâuướ ạ ổ ầ à ả ẩ ủ ộ ế
d i,g n li n v i nh ng n c thang phát tri n c a xã h i hoá s h u t nhânà ắ ề ớ ữ ấ ể ủ ộ ở ữ ư
trong n n kinh t th tr ng. V m t l ch s ,có th th y r ngquá trìnhề ế ị ườ ề ặ ị ử ể ấ ằ

ti n hoá v phát tri n c a các hình thái doanh nghi p c c tr ng b iế à ể ủ ệ đượ đạ ư ở
ba lo i hình ch y u t ng ng v i ba m c phát tri nc a xã h i hoáạ ủ ế ươ ứ ớ ứ độ ể ủ ộ
s h u t nhân m c dù bi u hi n c a chúng h t s c linh ho t v a d ng.ở ữ ư ặ ể ệ ủ ế ứ ạ à đ ạ
Hình thái kinh doanh m t ch ,m t hình thái bao g m các lo i hình doanhộ ủ ộ ồ ạ
nghi p trong ó ng i ch s h u t nhân c l p duy trì v phát tri nệ đ ườ ủ ở ữ ư độ ậ à ể
ho t ng s n xu t kinh doanh c a mình trên c s lao ng c a b nạ độ ả ấ ủ ơ ở độ ủ ả
thân ho c thuê m n ng i khác v i v n li ng s n có v tính toán c aặ ướ ườ ớ ố ế ẵ à ủ
anh ta trên c s nh ng òi h i c a th tr ng. ây l hình thái ph bi nơ ở ữ đ ỏ ủ ị ườ Đ à ổ ế
th ng tr trong n n s n xu t h ng hoá nh v trong giai o n u c a chố ị ề ả ấ à ỏ à đ ạ đầ ủ ủ
ngh a t b n t do c nh tranh.Ph ng pháp kinh doanh n y bao g m haiĩ ư ả ự ạ ươ à ồ
cách th c:kinh doanh theo ph ng th c s n xu t h ng hoá nh v kinhứ ươ ứ ả ấ à ỏ à
doanh theo ph ng th c t b n ch ngh a.Gi a chúng tuy có s khác nhauươ ứ ư ả ủ ĩ ữ ự
v m c ích v c i m kinh doanh nh ng l i l s k ti p t t y u c aề ụ đ à đặ đ ể ư ạ à ự ế ế ấ ế ủ
cùng m t quá trình phát tri n d a trên s h u t nhân.N u nh quá trìnhộ ể ự ở ữ ư ế ư
xã h i hoá nh hai tác nhân ch y u l trao i v tín d ng thì v m tộ ờ ủ ế à đổ à ụ ề ặ
l ch s ,chính nh s tr giúp c a t b n th ng nghi p v t b n cho vayị ử ờ ự ợ ủ ư ả ươ ệ à ư ả
n ng lãi m hình thái kinh doanh m t ch ã có s chuy n bi n vặ à ộ ủ đ ự ể ế ề
ch t.T ph ng th c kinh doanh xé l ru ng t v phân tán t li u s nấ ừ ươ ứ ẻ ộ đấ à ư ệ ả
xu t trong tay nh ng ng i t h u nh sang ph ng th c kinh doanh theoấ ữ ườ ư ữ ỏ ươ ứ
l i t b n ch ngh a b ng quá trình tích t v t p trung ru ng t,t li uố ư ả ủ ĩ ằ ụ à ậ ộ đấ ư ệ
s n xu t trong tay m t s ít ng i.Cùng v i s phát tri n c a th tr ngả ấ ộ ố ườ ớ ự ể ủ ị ườ
th gi i,quy mô buôn bán v s n xu t òi h i ph i t p trung t b n ng yế ớ à ả ấ đ ỏ ả ậ ư ả à
c ng l n. có th ng v ng trong c nh tranh v áp ng c nh ngà ớ Để ể đứ ữ ạ à đ ứ đượ ữ
8
nhu c u c a th tr ng các hình th c kinh doanh chumg v n l n l t raầ ủ ị ườ ứ ố ầ ượ
i v phát tri n.đờ à ể
Hình thái kinh doanh chung v n xét v m t l ch s l m t b c ti n hoáố ề ặ ị ử à ộ ướ ế
trong ch d ng tín d ng,chuy n t ph ng th c kinh doanh ch y u d aế ụ ụ ể ừ ươ ứ ủ ế ự
v o vay m n sang ph ng th c kinh doanh ch y u d a v o v n góp.Nóà ượ ươ ứ ủ ế ự à ố
c xem nh l hình thái trung gian hình th nh công ty c ph n sauđượ ư à để à ổ ầ

n y.Trong l ch s t ng t n t i hai mô hình kinh doanh thu c hình thái n yà ị ử ừ ồ ạ ộ à
ó l :đ à
Hình thái kinh doanh h p tác xã c a nh ng ng i s n xu t h ng hoáợ ủ ữ ườ ả ấ à
nh nh m ch ng l i s tan rã v phá s n c a h tr c ph ng th c kinhỏ ằ ố ạ ự à ả ủ ọ ướ ươ ứ
doanh t b n ch ngh a.ư ả ủ ĩ
Hình thái công ty chung v n c a các nh t b n v i ba hình th c phố ủ à ư ả ớ ứ ổ
bi n:Công ty dân s ; công ty h p danh v công ty h p t n gi n.ế ự ợ à ợ ư đơ ả
Trách nhi m vô h n v s r ng bu c l ng l o v m t pháp lý l nh ngệ ạ à ự à ộ ỏ ẻ ề ặ à ữ
b t l i l m cho hình thái công ty chung v n ch t n t i trong m t kho ngấ ợ à ố ỉ ồ ạ ộ ả
th i gian ng n nh ng ch cho công ty c ph n ra i v phátờ ắ ườ ỗ ổ ầ đờ à
tri n.Nh ng h n ch ó ã l m cho hình th c n y ng y nay có xu h ngể ữ ạ ế đ đ à ứ à à ướ
thu v nh ng ng nh kinh doanh nh trong nông nghi p,d ch v bán l , iề ữ à ỏ ệ ị ụ ẻ đạ
lý cho các hãng v th ng l các nhóm có tính ch t gia ình.Qua ó,cóà ườ à ấ đ đ
th th y r ng hình thái công ty c ph n b ng nh ng u th c a mình t tể ấ ằ ổ ầ ằ ữ ư ế ủ ấ
y u s ra i v th ng tr kinh t th gi i.ế ẽ đờ à ố ị ế ế ớ
Trong tác ph m “ Tuyên ngôn c a nh t b n”, hai tác gi L.Ken vẩ ủ à ư ả ả đơ à
M.Atl cho r ng:ng y nay các công ty c ph n ã t n t i m t cách h tơ ằ à ổ ầ đ ồ ạ ộ ế
s c ph bi n M v các n c t b n phát tri n;mô hình công ty cứ ổ ế ở ỹ à ướ ư ả ể ổ
ph n v i u i m l n nh t c a nó l m i công nhân u có c ph n kinhầ ớ ư đ ể ớ ấ ủ à ọ đề ổ ầ
t phát tri n n nh cao.Hình thái công ty c ph n chuy n t c c uế ể đế đỉ ổ ầ ể ừ ơ ấ
m t ch l chính sang giai o n a d ng hoá ch s h u c ph n v iộ ủ à đ ạ đ ạ ủ ở ữ ổ ầ ớ
nh ng công ty có h ng tr m nghìn th m chí h ng tri u c ông bao g mữ à ă ậ ằ ệ ổ đ ồ
các nh t b n l n,công nhân v viên ch c. i ôi v i quá trình xã h i hoáà ư ả ớ à ứ Đ đ ớ ộ
9
s n xu t,trên th c t n i b công ty c ph n c ng di n ra hai quáả ấ ự ế ộ ộ ổ ầ ũ ễ
trình:quy n s h u c ph n phân tán cao v giá tr c ph n t p trungề ở ữ ổ ầ độ à ị ổ ầ ậ
cao .k t qu c a hai quá trình ó l vi c ông o ch s h u c ph nđộ ế ả ủ đ à ệ đ đả ủ ở ữ ổ ầ
giá tr nh ,t c l nh ng c ông nh v t b quy n tham gia quy t nh t iị ỏ ứ à ữ ổ đ ỏ ứ ỏ ề ế đị ạ
i h i c ông.H ng tr m nghìn,h ng tri u c ông nh ch tham giađạ ộ ổ đ à ă à ệ ổ đ ỏ ỉ
mua bán trên th tr ng ch ng khoán ,h không g n bó c nh v i m tị ườ ứ ọ ắ ố đị ớ ộ

công ty c ph n n c v qua ó nh ng nh t b n l n có th s d ng m tổ ầ à à đ ữ à ư ả ớ ể ử ụ ộ
s v n t ng i nh ,ch s h u m t l ng c ph n t ng i ít nh ngố ố ươ đố ỏ ỉ ở ữ ộ ượ ổ ầ ươ đố ư
có th chi ph i m t giá tr c ph n r t l n n c :Hãng d u m l n nh tể ố ộ ị ổ ầ ấ ớ đơ ử ầ ỏ ớ ấ
th gi i etson do n m c ông n m quy n chi ph i nh ng n m c ôngế ớ ă ổ đ ắ ề ố ư ă ổ đ
n y c ng ch chi m 4,8% c ph n c a hãng.Nh v y,s l ng c ôngà ũ ỉ ế ổ ầ ủ ư ậ ố ượ ổ đ
l n r t ít nh ng ã t p trung trong tay mình quy n chi ph i h ng lo tớ ấ ư đ ậ ề ố à ạ
công ty c ph n lo i l n.Rõ r ng l t i các n c t b n phát tri n cácổ ầ ạ ớ à à ạ ướ ư ả ể
công ty c ph n l mô hình kinh doanh có hi u qu kinh t cao m khôngổ ầ à ệ ả ế à
l m suy y u quan h chi m h u t nhân c a ph ng th c s n xu t t b nà ế ệ ế ữ ư ủ ươ ứ ả ấ ư ả
ch ngh a.Công ty c ph n ã t o i u ki n cho t b n ng y c ng t pủ ĩ ổ ầ đ ạ đ ề ệ ư ả à à ậ
trung,vai trò chi ph i v th ng tr c a nh t b n ng y c ng t ngố à ố ị ủ à ư ả à à ă
c ng. n ây t ra m t v n c n gi i quy t l mô hình công ty cườ Đế đ đặ ộ ấ đề ầ ả ế à ổ
ph n có phù h p v i công cu c c i cách kinh t c a các n c xã h i chầ ợ ớ ộ ả ế ủ ướ ộ ủ
ngh a c bi t l n c ta trong giai o n hi n nay hay không?ĩ đă ệ à ở ướ đ ạ ệ
10
Ch ng 2:ươ
Th c tr ng các công ty c ph n v tình hình c ự ạ ổ ầ à ổ
ph n hoá doanh ngi p nh n c Vi t Nam hi n ầ ệ à ướ ở ệ ệ
nay
1. Vai trò c a các công ty c ph n trong n n kinh t th t ng có sủ ổ ầ ề ế ị ườ ự
qu n lí c a nh n c: ả ủ à ướ
Công ty c ph n hình th c t ch c kinh doanh ph bi n trong n nổ ầ ứ ổ ứ ổ ế ề
kinh t th tr ng có vai trò to l n trong quá trình phát tri n kinh t , gópế ị ườ ớ ể ế
ph n ho n thi n c ch th th ng có s qu n lí c a nh n c.ầ à ệ ơ ế ị ườ ự ả ủ à ướ
Trong n n kinh t th tr ng,công ty c ph n t o ra các công c cóề ế ị ườ ổ ầ ạ ụ để
th huy ng v n v i quy mô l n v hi u q a cao.nh phát h nh c phi uể độ ố ớ ớ à ệ ủ ờ à ổ ế
v trái phi u,công ty c ph n có th huy ng c nh ng ngu n v n nhà ế ổ ầ ể độ đượ ữ ồ ố ỏ
l nh n r i n m t n m n trong xã h i u t v o nh ng công trìnhẻ à ỗ ằ ả ạ ộ để đầ ư à ữ
òi h i nh ng ngu n v n l n v d i h n m t ng cá nhân ho c t ngđ ỏ ữ ồ ố ớ à à ạ à ừ ặ ừ
doanh nghi p không có kh n ng tích lu c nh u t xây d ngệ ả ă ỹ đượ ư đầ ư ự

ng s t,xây d ng nh ng xí nghi p công nghi p s d ng công nghđườ ắ ự ữ ệ ệ ử ụ ệ
cao trong n n kinh t n c ta hi n nay thi u v n ang l tr ng i l nề ế ướ ệ ế ố đ à ở ạ ớ
nh t cho s phát tri n.Huy ng v n trong dân v a l gi i pháp c p báchấ ự ể độ ố ừ à ả ấ
v a l gi i pháp c b n trong chi n l c t o v n c a t ng doanh nghi p.ừ à ả ơ ả ế ượ ạ ố ủ ừ ệ
Hình th c huy ng v n hi n nay n c ta còn nghèo n n (v i hai hìnhứ độ ố ệ ở ướ à ớ
th c ch y u l h th ng qu ti t ki m v tín phi u kho b c nhứ ủ ế à ệ ố ỹ ế ệ à ế ạ à
n c),v so v i hình th c huy ng v n qua công ty c ph n thì nh ngướ à ớ ứ độ ố ổ ầ ữ
hình th c ó còn mang nhi u nh c i m ói v i c ng i g i v ng iứ đ ề ượ đ ể đ ớ ả ườ ử à ườ
i vay:đ
Th nh t n u huy ng v n qua h th ng ti t ki m,tín d ng thì lãiứ ấ ế độ ố ệ ố ế ệ ụ
su t v chi phí cao gây khó kh n cho ng i s d ng v n vì ph i thông quaấ à ă ườ ử ụ ố ả
nhi u khâu,chi phí nghi p v v l i t c t ng lên.Huy ng v n qua côngề ệ ụ à ợ ứ ă độ ố
11
ty s gi m c m i chi phí không c n thi t do ó t o i u ki n thu nẽ ả đượ ọ ầ ế đ ạ đ ề ệ ậ
l i cho vi c s d ng v n c ng nh b o v quy n l i ng i có v n.ợ ệ ử ụ ố ũ ư ả ệ ề ợ ườ ố
Th hai g i ti n v o qu ti t ki m tuy có c m t lãi su t nứ ử ề à ỹ ế ệ đượ ộ ấ ổ
nh,h n ch ph n n o r i ro nh ng ng i có v n ho n to n m t kh n ngđị ạ ế ầ à ủ ư ừ ố à à ấ ả ă
chi ph i vi c s d mg v n c ng nh không c h ng nh ng may m nố ệ ử ụ ố ũ ư đượ ưở ữ ắ
c a vi c s d ng ng v n ó.S d ng v n mua c phi u m c dù ph iủ ệ ử ụ đồ ố đ ử ụ ố ổ ế ặ ả
ch u s r i ro m t m c nh t nh nh ng h c ng s c h ngị ự ủ ở ộ ứ độ ấ đị ư ọ ũ ẽ đượ ưở
nh ng may m n m trong th ng tr ng lúc n o c ng có.H n n a,mua cữ ắ à ươ ườ à ũ ơ ữ ổ
ph n tuy c gi i phóng kh i nhi m v qu n lý v s d ng v n nh ngầ đượ ả ỏ ệ ụ ả à ử ụ ố ư
các c ông v n có quy n l c trong i h i c ông,v m t khi i u ki nổ đ ẫ ề ự đạ ộ ổ đ à ộ đ ề ệ
v kh n ng cho phép h có th oc b u v o c quan lãnh o côngà ả ă ọ ể đự ầ à ơ đạ
ty.Chính vì nh ng l i ích y m vi c mua c ph n h p d n h n g i ti nữ ợ ấ à ệ ổ ầ ấ ẫ ơ ử ề
ti t ki m.T t nhiên c ng c n ph i th y r ng nh ng i u ó tr th nhế ệ ấ ũ ầ ả ấ ằ để ữ đ ề đ ở à
hi n th c còn ph i ph thu c v o nhi u y u t khác liên quan n vi cệ ự ả ụ ộ à ề ế ố đế ệ
l m cho công ty c ph n có m t v trí x ng áng trong n n kinh t qu cà ổ ầ ộ ị ứ đ ề ế ố
dân.
Công ty c ph n t o ra m t c ch phân tán r i ro nh m h n chổ ầ ạ ộ ơ ế ủ ằ ạ ế

nh ng tiêu c c v kinh t xã h i khi m t doanh nghi p lâm v o tình tr ngữ ự ề ế ộ ộ ệ à ạ
kh ng ho ng.ủ ả
R i ro trong kinh doanh l có th x y ra tuy không ph i l m t t t y uủ à ể ả ả à ộ ấ ế
i v i m i doanh nghi p song c ng l l t nhiên trong th ng tr ng. đố ớ ọ ệ ũ à ẽ ự ươ ườ
Kh c ph c r i ro b ng s th n tr ng l i u c n thi t song không ph i lắ ụ ủ ằ ự ậ ọ à đ ề ầ ế ả à
cách duy nh t b i vì m c r i ro l i th ng t l thu n v i tri n v ngấ ở ứ độ ủ ạ ườ ỉ ệ ậ ớ ể ọ
thu l i nhu n.Vì v y trong kinh doanh mu n thu l i nhu n cao ôi khiợ ậ ậ ố ợ ậ đ
ph i m o hi m.Ch p nh n r i ro l m t ph m ch t c n có c a m t nhả ạ ể ấ ậ ủ à ộ ẩ ấ ầ ủ ộ à
kinh doanh nh ng ch p nh n m o hi m không ph i l li u l nh theoư ấ ậ ạ ể ả à ề ĩ
ki u” c n c ngã v không”,ch p nh n m o hi m nh ng v n c n cóể đượ ă ả ề ấ ậ ạ ể ư ẫ ầ
c ch h n ch n m c th p nh t nh ng tác ng tiêu c c v s thi tơ ế ạ ế đế ứ ấ ấ ữ độ ự à ự ệ
12
h i c a r i ro có th d n n phá s n.Công ty c ph n l m t c ch nhạ ủ ủ ể ẫ đế ả ổ ầ à ộ ơ ế ư
v y.ậ
Ch trách nhi m h u h n (phân bi t rõ r ng t i s n công ty vế độ ệ ữ ạ ệ à à ả à
t i s n cá nhân ng i có v n góp,trách nhi m t i chính gi i h n trongà ả ườ ố ệ à ớ ạ
ph m vi t i s n c ng nh ph n góp v n c a m i ng i) ã h n ch nạ à ả ũ ư ầ ố ủ ỗ ườ đ ạ ế đế
m c th p nh t nh ng thi t h i c a s r i ro,thua l .Trong kinh doanhứ ấ ấ ữ ệ ạ ủ ự ủ ỗ
tr ng h p t i t nh t l phá s n nh ng v i nh ng hình th c kinh doanhườ ợ ồ ệ ấ à ả ư ớ ữ ứ
khác nhau tác h i c a phá s n c ng không gi ng nhau. i v i doanhạ ủ ả ũ ố Đố ớ
nghi p t nhân, ch doanh nghi p ph i ch u trách nhi m vô h n do óệ ư ủ ệ ả ị ệ ạ đ
trong tr ng h p phá s n ph i s d ng to n b t i s n thu c s h u c aườ ợ ả ả ử ụ à ộ à ả ộ ở ữ ủ
mình thanh toán n n n.để ợ ầ
i v i công ty trách nhi m h u h n tuy ch gi i h n trong t i s n c aĐố ớ ệ ữ ạ ỉ ớ ạ à ả ủ
công ty v s v n góp c a m i ng i nh ng do ch c s d ng ngu nà ố ố ủ ọ ườ ư ỉ đượ ử ụ ồ
v n góp c a các th nh viên m không c phát h nh b t k m t lo i tínố ủ à à đượ à ấ ỳ ộ ạ
phi u n o nên khi b phá s n m i th nh viên th ng ph i ch u nh ng thi tế à ị ả ọ à ườ ả ị ữ ệ
hai n ng n .Công ty c ph n c phát h nh c phi u v trái phi u m tặ ề ổ ầ đượ à ổ ế à ế ộ
cách r ng rãi,do ó s thi t h i c a m i ng i không l n l m (t t nhiênộ đ ự ệ ạ ủ ỗ ườ ớ ắ ấ
không lo i tr nh ng ng i mua c ph n v i s l ng l n).Nh c chạ ừ ữ ườ ổ ầ ớ ố ượ ớ ờ ơ ế

n y m khi phá s n h u qu tiêu c c v m t kinh t xã h i c h n chà à ả ậ ả ự ề ặ ế ộ đượ ạ ế
m c th p nh t ở ứ ấ ấ
i v i công ty c ph n , ng i mua c ph n không c quy n rútĐố ớ ổ ầ ườ ổ ầ đượ ề
v n ch có quy n s h u các c phi u v c phép mua bán chuy nố ỉ ề ở ữ ổ ế à đượ ể
nh ng.ượ
Nh v yl i ích c a các c ông g n ch t v i ho t ng c a công ty cư ậ ợ ủ ổ đ ắ ặ ớ ạ độ ủ ổ
ph n.Tuy nhiên do các công ty có th c chuy n nh ng v mua bánầ ể đượ ể ượ à
nên các c ông khi c n v n có th thu h i v n v i nh ng m c khácổ đ ầ ẫ ể ồ ố ớ ữ ứ độ
nhau v chuy n m o hi m r i ro c ng nh s may m n s c chuy nà ệ ạ ể ủ ũ ư ự ắ ẽ đượ ể
cho c ông m i. Do ó công ty s không b rút v n m v n gi c tíchổ đ ớ đ ẽ ị ố à ẫ ữ đượ
lu liên t c trong qúa trình kinh doanh.ỹ ụ
13
Trong hình th c công ty c ph n, ng i u t l n có th mua cứ ổ ầ ườ đầ ư ớ ể ổ
phi u, trái phi u nhi u công ty khác nhau,nhi u ng nh khác nhau do óế ế ở ề ề à đ
s r i ro v m o hi m c a u t c phân tán v o nhi u ng nh,nhi uự ủ à ạ ể ủ đầ ư đượ à ề à ề
l nh v c,l m gi m b t t n th t cho ng i u t h n l t p trung v o m tĩ ự à ả ớ ổ ấ ườ đầ ư ơ à ậ à ộ
công ty khi công ty ó b phá s n.Th c ra r i ro,s m o hi m v l i íchđ ị ả ự ủ ự ạ ể à ợ
xã h i l hai i l ng có quan h v i nhau:m c r i ro,m o hi m ítộ à đạ ượ ệ ớ ứ độ ủ ạ ể
thì thông th ng l i ích c a ng i u t c ng th p.Chính c ch phânườ ợ ủ ườ đầ ư ũ ấ ơ ế
b r i ro n y t o i u ki n cho nh ng ng i có v n m nh d n uố ủ à ạ đ ề ệ ữ ườ ố ạ ạ đầ
t ,l m cho n n kinh t phát tri n v có xu h ng n nh h n .ư à ề ế ể à ướ ổ đị ơ
Vi c ra i các công ty v i vi c phát h nh các lo i ch ng khoán cùngệ đờ ớ ệ à ạ ứ
v i vi c chuy n nh ng,mua bán ch ng khoán n m t m c nh tớ ệ ể ượ ứ đế ộ ứ độ ấ
nh s t o i u ki n cho s ra i c a th tr ng ch ng khoán-trái timđị ẽ ạ đ ề ệ ự đờ ủ ị ườ ứ
c a th tr ng v n.ủ ị ườ ố
ý ngh a c n b n c a vi c ra i th tr ng ch ng khoán l ch : óĩ ă ả ủ ệ đờ ị ườ ứ à ở ỗ đ
l n i các nh kinh doanh có th tìm ki m c các ngu n t i tr choà ơ à ể ế đượ ồ à ợ
ho t ng u t s n xu t kinh doanh;l n i khai thông các ngu n ti tạ độ đầ ư ả ấ à ơ ồ ế
ki m c a nh ng ng i tích lu n các nh u t ;l c ch phân bệ ủ ữ ườ ỹ đế à đầ ư à ơ ế ổ
các ngu n v n u t phù h p v i yêu c u c a n n kinh t th tr ng vồ ố đầ ư ợ ớ ầ ủ ề ế ị ườ à

l c s quan tr ng nh n c thông qua ó s d ng các chính sáchà ơ ở ọ để à ướ đ ử ụ
ti n t can thi p v o ho t ng c a n n kinh t nh m t nh ng m cề ệ ệ à ạ độ ủ ề ế ằ đạ ữ ụ
tiêu l a ch n.Thi u th tr ng ch ng khoán s không có m t n n kinh tự ọ ế ị ườ ứ ẽ ộ ề ế
th tr ng phát tri n.Song s ra i c a th tr ng ch ng khoán không phị ườ ể ự đờ ủ ị ườ ứ ụ
thu c v o ý mu n ch quan m l k t qu c a s phát tri n chung v kinhộ à ố ủ à à ế ả ủ ự ể ề
t xã h i ,trong ó s ra i,phát tri n v ho t ng m t cách ho n h oế ộ đ ự đờ ể à ạ độ ộ à ả
c a các công ty c ph n gi vai trò quy t nh.ủ ổ ầ ữ ế đị
Công ty c ph n b o m s tham gia ông o c a công chúng,l iổ ầ ả đả ự đ đả ủ ạ
có c c u t ch c qu n lý ch t ch ,phân nh rõ r ng gi a quy n s h uơ ấ ổ ứ ả ặ ẽ đị à ữ ề ở ữ
v quy n kinh doanh nên ã t o i u ki n cho ng i lao ng tham giaà ề đ ạ đ ề ệ ườ độ
qu n lý công ty m t cách th c s ,s d ng c nh ng giám c t i n ngả ộ ự ự ử ụ đượ ữ đố à ă
14
(giám c th c s l m t ngh ch không ph i l m t quan ch c) mđố ự ự à ộ ề ứ ả à ộ ứ đả
b o c quy n l i,l i ích v trách nhi m c a ch s h u, y nhanh quáả đượ ề ợ ợ à ệ ủ ủ ở ữ đẩ
trình phân công lao ng xã h i,th c hi n nguyên t c “ai gi i ngh gìđộ ộ ự ệ ắ ỏ ề
l m ngh ó”.à ề đ
V i công ty c ph n,nh ng ng i không th o kinh doanh có th yênớ ổ ầ ữ ườ ạ ể
tâm l m vi c chuyên môn c a mình vì ng v n c a h dù ít dù nhi uà ệ ủ đồ ố ủ ọ ề
v n có kh n ng sinh l i do ã c các nh kinh doanh chuyên nghi pẫ ả ă ờ đ đượ à ệ
s d ng.Nh v y công ty c ph n ã lo i tr c tình tr ng b t h p lýử ụ ư ậ ổ ầ đ ạ ừ đượ ạ ấ ợ
hi n nay l trong khi các n v s n xu t kinh doanh có kh n ng s d ngệ à đơ ị ả ấ ả ă ử ụ
v n m t cách có hi u qu cao, em l i l i ích cho c ng i có v n,ng iố ộ ệ ả đ ạ ợ ả ườ ố ườ
s d ng v n v xã h i l i không v n ho t ng,thì các t ng l pử ụ ố à ộ ạ đủ ố để ạ độ ầ ớ
nhân dân l m vi c các l nh v c khác,m i ng i có chút ít v n l i ph ià ệ ở ĩ ự ỗ ườ ố ạ ả
loay hoay ánh v t v i th tr ng ki m t ng ng l i nhu n ít i,côngđ ậ ớ ị ườ để ế ừ đồ ợ ậ ỏ
vi c chuyên môn c a mình v n l ngh chính,có nhi u n ng l c l iệ ủ ố à ề ề ă ự ạ
không c u t thích áng v tâm s c.Ch c ch n r ng,cùng v i sđượ đầ ư đ ề ứ ắ ắ ằ ớ ự
phát tri n c a n n kinh t th tr ng,s ra i c a các công ty c ph n sể ủ ề ế ị ườ ự đờ ủ ổ ầ ẽ
d n d n lo i b tình tr ng “c n c i buôn”, “nh nh ra m tầ ầ ạ ỏ ạ ả ướ đ à à đổ ặ
ng”,c quan,công s c t ng,phá r o l p kiđườ ơ ở đụ ườ à ậ - t buôn bán l tố để ặ

v t.Tình tr ng ó không nh ng gây nên l n x n trong n n kinh t ,m cònặ ạ đ ữ ộ ộ ề ế à
l m cho m t ngu n v n l n b s d ng lãng phí v t h i h n l l m r ià ộ ồ ố ớ ị ử ụ à ệ ạ ơ à à ố
lo n h th ng phân công lao ng xã h i vì m i ng i không c t ạ ệ ố độ ộ ọ ườ đượ đặ ở
v trí thích h p c a mình có th phát huy h t t i n ng sáng t o v nị ợ ủ để ể ế à ă ạ ố
có.Có th nói v i nh ng u th c mang l i t vi c ra i v phát tri nể ớ ữ ư ế đượ ạ ừ ệ đờ à ể
hình thái công ty c ph n thì vi c m r ng v phát tri n mô hình công tyổ ầ ệ ở ộ à ể
c ph n n c ta l m t s t t y u v m t trong nh ng bi n pháp ổ ầ ở ướ à ộ ự ấ ế à ộ ữ ệ để
nhân r ng mô hình n y l c ph n hoá doanh nghi p nh n c.ộ à à ổ ầ ệ à ướ
15
2 C ph n hoá doanh nghi p nh n c,n i dung v ý ngh a th c ti n.ổ ầ ệ à ướ ộ à ĩ ự ễ
2.1 C ph n hoá doanh nghi p nh n c,th c ch t v nh ng m c tiêuổ ầ ệ à ướ ự ấ à ữ ụ
c n v n t i.ầ ươ ớ
Trong công cu c i m i kinh t n c ta, i m i khu v c kinh tộ đổ ớ ế ở ướ đổ ớ ự ế
nh n c có m t ý ngh a quy t nh.M t trong nh ng gi i pháp c b nà ướ ộ ĩ ế đị ộ ữ ả ơ ả
nh m t ch c l i v i m i doanh nghi p nh n c l c ph n hoá m tằ ổ ứ ạ à đổ ớ ệ à ướ à ổ ầ ộ
s doanh nghi p nh n c m nh n c không c n u t 100%ố ệ à ướ à à ướ ầ đầ ư
v n.Th c hi n ch tr ng ó ng y 8/6/1992 ch t ch h i ng b tr ngố ự ệ ủ ươ đ à ủ ị ộ đồ ộ ưở
nay l th t ng chính ph ã ra quy t nh 202/H BT “v vi c ti p t cà ủ ướ ủ đ ế đị Đ ề ệ ế ụ
l m thí i m chuy n m t s doanh nghi p nh n c th nh công ty cà đ ể ể ộ ố ệ à ướ à ổ
ph n”.Tuy nhiên,tình hình tri n khai r t ch m,cán b công nhân cácầ ể ấ ậ ộ
doanh nghi p ch a th c s h ng ng.M t trong nh ng nguyên nhân lệ ư ự ự ưở ứ ộ ữ à
do nh n th c v b n ch t,m c tiêu v ph ng pháp c ph n hoá doanhậ ứ ề ả ấ ụ à ươ ổ ầ
nghi p nh n c còn khác nhau nên sinh ra phân vân,ch n ch ,do d .V yệ à ướ ầ ừ ự ậ
th c ch t c a vi c c ph n hoá doanh nghi p nh n c nh th n o?ự ấ ủ ệ ổ ầ ệ à ướ ư ế à
V v n n y,hi n nay có hai lo i ý ki n khác nhau.ý ki n th nh tề ấ đề à ệ ạ ế ế ứ ấ
cho r ng th c ch t c ph n hoá l t nhân hoá,lo i th hai thì cho ó lằ ự ấ ổ ầ à ư ạ ứ đ à
quá trình xã h i hoá doanh nghi p nh n c.ộ ệ à ướ
V lo i ý ki n th nh t:nhi u n c trên th gi i ã ti n h nh cề ạ ế ứ ấ ề ướ ế ớ đ ế à ổ
ph n hoá doanh nghi p nh n c xu t phát t ng l i kinh t v cầ ệ à ướ ấ ừ đườ ố ế à đặ
i m kinh t xã h i c a m i n c trong t ng th i k khác nhau nh ngđ ể ế ộ ủ ỗ ướ ừ ờ ỳ ư

nguyên nhân th ng l :ườ à
Do thay i ch chính tr xã h i (nh các n c xã h i chđổ ế độ ị ộ ư ướ ộ ủ
ngh a ông âu v Liên Xô c ) d n n s thay i ch s h u v tĩ Đ à ũ ẫ đế ự đổ ế độ ở ữ ề ư
li u s n xu t-t công h u chuy n sang t h u-vì th th c ch t vi c cệ ả ấ ừ ữ ể ư ữ ế ự ấ ệ ổ
ph n hoá m t s doanh nghi p nh n c l m t b ph n c a ch ch ngầ ộ ố ệ à ướ à ộ ộ ậ ủ ủ ươ
t nhân hoá n n kinh tư ề ế
16
Do kh ng ho ng,l m phát,ngân sách thâm h t ph i c ph n hoáủ ả ạ ụ ả ổ ầ
doanh nghi p thu h i v n cho nh n c,gi m ph n n o gánh n ng choệ để ồ ố à ướ ả ầ à ặ
n n kinh t .ề ế
Do khó qu n lí b i doanh nghi p nh n c l s h u công c ng vả ở ệ à ướ à ở ữ ộ à
hi u qu kinh doanh th p.ệ ả ấ
thu hút v n u t ,tranh th công ngh v ph ng pháp qu nĐể ố đầ ư ủ ệ à ươ ả
lí tiên ti n t các ngu n trong v ngo i n c nh m xây d ng k t c u hế ừ ồ à à ướ ằ ự ế ấ ạ
t ng,ầ
phát tri n s n xu t nâng cao ch t l ng h ng hoá,t ng s c c nh tranh vể ả ấ ấ ượ à ă ứ ạ à
m r ng th tr ng.ở ộ ị ườ
Chính vì th c ti n ó m các h c gi n c ngo i khi xem xét v n ự ễ đ à ọ ả ướ à ấ đề
c ph n hoá doanh nghi p nh n c u t nó trong m t quá trình r ngổ ầ ệ à ướ đề đặ ộ ộ
l n h n-quá trình t nhân hoá.Có hai cách hi u t nhân hoá theo ngh aớ ơ ư ể ư ĩ
r ng v t nhân hoá theo ngh a h p.Liên h p qu c có a ra nh ngh a vộ à ư ĩ ẹ ợ ố đư đị ĩ ề
t nhân hoá : “t nhân hoá l s bi n i t ng quan gi a nh n c vư ư à ự ế đổ ươ ữ à ướ à
th tr ng”.ị ườ
Theo cách hi u n y thì to n b nh ng chính sách,lu t l ,th ch nh mể à à ộ ữ ậ ệ ể ế ằ
khuy n khích m r ng v phát tri n khu v c kinh t t nhân hay cácế ở ộ à ể ự ế ư
th nh ph n kinh t ngo i qu c doanh,gi m b t s can thi p c a nh n cà ầ ế à ố ả ớ ự ệ ủ à ướ
v o ho t ng s n xu t kinh doanh c a các n v kinh t c s v d nhà ạ độ ả ấ ủ đơ ị ế ơ ở à à
cho th tr ng m t vai trò i u ti t áng k .Còn t nhân hoá theo ngh aị ườ ộ đ ề ế đ ể ư ĩ
h p dùng ch quá trình gi m b t quy n s h u c a nh n c ho c sẹ để ỉ ả ớ ề ở ũ ủ à ướ ặ ự
ki m soát c a Chính Ph i v i các xí nghi p.Vi c ó có th thông quaể ủ ủ đố ớ ệ ệ đ ể

nhi u bi n pháp v ph ng th c khác nhau nh ng ch y u v n l c ph nề ệ à ươ ứ ư ủ ế ẫ à ổ ầ
hoá.
n c ta ch tr ng c ph n hoá m t s doanh ngi p nh n c l iở ướ ủ ươ ổ ầ ộ ố ệ à ướ ạ
xu t phát t ng l i kinh t v c i m kinh t xã h i n c ta trongấ ừ đườ ố ế à đặ đ ể ế ộ ướ
giai o n hi n nay:”Xây d ng n n kinh t h ng hoá nhi u th nhđ ạ ệ ự ề ế à ề à
ph n,v n h nh theo c ch th tr ng có s qu n lí c a nh n c theoầ ậ à ơ ế ị ườ ự ả ủ à ướ
nh h ng xã h i ch ngh a”.Chúng ta ang b trí l i c c u kinh t vđị ướ ộ ủ ĩ đ ố ạ ơ ấ ế à
17
chuy n i c ch qu n lí cho phù h p v i ng l i y, ây l sể đổ ơ ế ả ợ ớ đườ ố ấ đ à ự
chuy n h ng chi n l c kinh t xã h i c a n c ta v ó c ng l cể ướ ế ượ ế ộ ủ ướ à đ ũ à đặ
i m l n nh t chi ph i,quy t nh n i dung v ph ng th c c ph n hoáđ ể ớ ấ ố ế đị ộ à ươ ứ ổ ầ
doanh nghi p nh n c.Vì v y c n nh n th c r ng:th c ch t c ph n hoáệ à ướ ậ ầ ậ ứ ằ ự ấ ổ ầ
doanh nghi p nh n c n c ta (khác h n v i c ph n hoá m các n cệ à ướ ở ướ ẳ ớ ổ ầ à ướ
trên th gi i ã ti n h nh) l nh m c c u l i doanh nghi p nh n cế ớ đ ế à à ằ ơ ấ ạ ệ à ướ
cho h p lí v hi u qu còn vi c chuy n i s h u c a nh n c th nhợ à ệ ả ệ ể đổ ở ữ ủ à ướ à
s h u c a các c ông trong các công ty c ph n ch l m t trong nh ngở ữ ủ ổ đ ổ ầ ỉ à ộ ữ
ph ng ti n th c hi n m c ích y.ươ ệ để ự ệ ụ đ ấ
i u quan tr ng l do ch a phân bi t rõ r ng gi a m c ích c a cĐ ề ọ à ư ệ à ữ ụ đ ủ ổ
ph n hoá v ph ng ti n t m c ích y nên nhi u ng i v n c nầ à ươ ệ để đạ ụ đ ấ ề ườ ẫ ồ
phân vân vì cho r ng chuy n doanh nghi p nhf n c th nh công ty cằ ể ệ ướ à ổ
ph n l thu h p ch công h u,thu h p qu c doanh,l m suy y u chầ à ẹ ế độ ữ ẹ ố à ế ủ
ngh a xã h i. th c hi n ch tr ng phát tri n n n kinh t h ng hoáĩ ộ Để ự ệ ủ ươ ể ề ế à
nhi u th nh ph n,chúng ta t o m i i u ki n thu n l i cho kinh t tề à ầ ạ ọ đ ề ệ ậ ợ ế ư
nhân phát tri n khuy n khích t nhân mua c phi u nh ng i u ó khôngể ế ư ổ ế ư đ ề đ
có ngh a coi kinh t t nhân l m c ích c a công nghi p hoá.ĩ ế ư à ụ đ ủ ệ
V lo i ý ki n th hai:Chúng ta v n hi u xã h i hoá t li u s n xu tề ạ ế ứ ẫ ể ộ ư ệ ả ấ
th c ch t l công h u hoá t li u s n xu t d i hai hình th c s h u tự ấ à ữ ư ệ ả ấ ướ ứ ở ữ ư
nhân v s h u t p th còn c ph n hoá (nh ã nói trên) l vi cà ở ữ ậ ể ổ ầ ư đ ở à ệ
chuy n t m t ch s h u sang nhi u ch cùng s h u nh ng không ph iể ừ ộ ủ ở ữ ề ủ ở ữ ư ả
l xã h i hoá t li u s n xu t b i vì:à ộ ư ệ ả ấ ở

Trong các doanh nghi p nh n c (s h u to n dân) v các h p tácệ à ướ ở ữ à à ợ
xã(s h u t p th ),k t qu thu c sau quá trình s n xu t kinhở ữ ậ ể ế ả đượ ả ấ
doanh(sau khi ã tr i ph n chi phí,thu v tích lu ) c phân ph iđ ừ đ ầ ế à ỹ đượ ố
theo lao ng.độ
Còn các công ty c ph n ( ó l s h u h n h p) m i ng i ch d a v oổ ầ đ à ở ữ ỗ ợ ỗ ườ ủ ự à
c ph n nhi u ít c a mình n chia h ng l i v ch u trách nhi mổ ầ ề ủ để ă ưở ợ à ị ệ
tr c nh ng r i ro (do ho t ng c a công ty a l i) trong ph m vi cướ ữ ủ ạ độ ủ đư ạ ạ ổ
18
ph n m h óng góp, ây t n t i ch ph ng pháp l i nhu n theoầ à ọ đ ở đ ồ ạ ế độ ươ ợ ậ
l ng v n góp.ượ ố
Trong công ty c ph n,hình th nh s h u h n h p ngh a l ng sổ ầ à ở ữ ỗ ợ ĩ à đồ ỡ
h u ch không xu t hi n khái ni m s h u t p th ,còn i v i doanhữ ứ ấ ệ ệ ở ữ ậ ể đố ớ
nghi p nh n c ch có nh n c l ch s h u duy nh t (hình th c xãệ à ướ ỉ à ướ à ủ ở ữ ấ ứ
h i hoá cao nh t) nh ng khi th c hi n c ph n hoá thì th c ch t l nhộ ấ ư ự ệ ổ ầ ự ấ à à
n c nh ng l i to n b ho c m t ph n quy n s h u c a mình choướ ườ ạ à ộ ặ ộ ầ ề ỡ ữ ủ
nhi u ng i b v n cùng s h u.T s phân tích trên có th cho r ng cề ườ ỏ ố ỡ ữ ừ ự ể ằ ổ
ph n hoá doanh nghi p nh n c v xã h i hoá doanh nghi p nh n clầ ệ à ướ à ộ ệ à ướ à
hai ph m trù không th ng nh t.ạ ể đồ ấ
Theo “ án chuy n m t s doanh nghi p nh n c th nh công ty cđề ể ộ ố ệ à ướ à ổ
ph n” ban h nh kèm theo ngh nh 202-CT nói trên thì c ph n hoá ph iầ à ị đị ổ ầ ả
t ba m c tiêu:đạ ụ
Chuy n m t ph n s h u sang s h u h n h p-th c ch t lể ộ ầ ở ữ ở ữ ỗ ợ ự ấ à
chuy n hình thái kinh doanh m t ch v i s h u nh n c to n ph nể ộ ủ ớ ở ữ à ướ à ầ
trong doanh nghi p th nh hình thái kinh doanh công ty c ph n hoá:nhệ à ổ ầ à
n c,t nhân ho c công ty c ph n t nhân.ướ ư ặ ổ ầ ư
M c tiêu n y xu t phát t yêu c u, òi h i c a n n kinh t th tr ngụ à ấ ừ ầ đ ỏ ủ ề ế ị ườ
ph i t n t i các hình th c s h u khác nhau.Nó c ng xu t phát t yêu c uả ồ ạ ứ ở ữ ũ ấ ừ ầ
c a m t n n kinh t quá không qu c doanh hoá tr n lan m ch duy trìủ ộ ề ế độ ố à à ỉ
các doanh nghi p nh n c (100% v n) trên các l nh v c then ch t c aệ à ướ ố ĩ ự ố ủ
n n kinh t .Khi chuy n các doanh nghi p nh n c sang công ty c ph nề ế ể ệ à ướ ổ ầ

v xoá b c p ch qu n d i m i hình th c,vi c xác l p quy n t chà ỏ ấ ủ ả ướ ọ ứ ệ ậ ề ự ủ
kinh doanh,tách quy n qu n lí nh n c v quy n qu n lí kinh doanh lề ả à ướ à ề ả à
ng nhiên th c hi n c.V c ng chính i u n y mang l i m t khđươ ự ệ đượ à ũ đ ề à ạ ộ ả
n ng m i cho vi c xác l p b máy qu n lí v b nhi m ng i v o cácă ớ ệ ậ ộ ả à ổ ệ ườ à
ch c v qu n lí kinh doanh.Nh v y m nâng cao hi u q a s n su t kinhứ ụ ả ờ ậ à ệ ủ ả ấ
doanh c a công ty.ủ
19
M c tiêu th hai l huy ng các ngu n v n trong v ngo i n cụ ứ à độ ồ ố à à ướ
u t phát tri n c s h t ng c i ti n công ngh ph c v cho quy tđể đầ ư ể ơ ở ạ ầ ả ế ệ ụ ụ ế
tâm nâng cao uy tín v s c c nh tranh c a h ng hoá trên th tr ng.à ứ ạ ủ à ị ườ
S thay i c c u s h u trong c ph n hoá doanh nghi p nh n cự đổ ơ ấ ở ữ ổ ầ ệ à ướ
ng ngh a v i vi c thu hút các ngu n v n c a các th nh ph n kinh tđồ ĩ ớ ệ ồ ố ủ à ầ ế
trong xã h i v o doanh nghi p. ây l m c tiêu c n thi t tuy nhiên vi cộ à ệ Đ à ụ ầ ế ệ
th c hi n n c ta còn g p r t nhi u khó kh n v c n tr b i vì trênự ệ ở ướ ặ ấ ề ă à ả ỏ ở
th c t các nh u t ch b v n c ph n cho s l a ch n c a h i v iự ế à đầ ư ỉ ỏ ố ổ ầ ự ự ọ ủ ọ đố ớ
các doanh nghi p ho t ng hi u qu .Do v y thu hút v n chúng ta ph iệ ạ độ ệ ả ậ để ố ả
l a ch n m t cách k l ng các doanh nghi p v xác nh t ng b c iự ọ ộ ỹ ưỡ ệ à đị ừ ướ đ
c th trong giai o n l m thí i m c ph n hoá. ụ ể đ ạ à đ ể ổ ầ
M c tiêu th ba:t o i u ki n ng i lao ng th c s l m chụ ứ ạ đ ề ệ để ườ độ ự ự à ủ
doanh nghi p.Vi c chuy n m t s doanh nghi p nh n c th nh công tyệ ệ ể ộ ố ệ à ướ à
c ph n ã tách bi t rõ r ng quy n s h u v quy n s d ng t li u s nổ ầ đ ệ à ề ở ữ à ề ử ụ ư ệ ả
xu t c a doanh nghi p,quy n s h u v quy n kinh doanh,h nh vi c aấ ủ ệ ề ở ữ à ề à ủ
chính quy n v h nh vi c a doanh nghi p c h p lý hoá m t cách rõề à à ủ ệ đượ ợ ộ
nét.S can thi p c a các c p chính quy n v o ho t ng s n xu t kinhự ệ ủ ấ ề à ạ độ ả ấ
doanh c a doanh nghi p s gi m n m c th p nh t.Thông qua vi c muaủ ệ ẽ ả đế ứ ấ ấ ệ
c ph n,ổ ầ
ng i lao ng m i có i u ki n th c hi n trên nguyên t c quy n l mườ độ ớ đ ề ệ để ự ệ ắ ề à
ch ích th c c a mình.V i t cách l c ông h tham gia cùng các củ đ ự ủ ớ ư à ổ đ ọ ổ
ông khác quy t nh chi n l c phát tri n công ty,tham gia qu n lý,phânđ ế đị ế ượ ể ả
chia l i nhu n,sát nh p,gi i th công ty,l a ch n h i ng qu n tr ợ ậ ậ ả ể ự ọ ộ đồ ả ị

2.2 C ph n hoá doanh nghi p nh n c,gi i pháp chi n l c iổ ầ ệ à ướ ả ế ượ để đổ
m i khu v c kinh t nh n c.Con ng liên k t,h i nh p vớ ự ế à ướ đườ ế ộ ậ à
nâng cao n ng l c c nh tranh.ă ự ạ
Doanh nghi p nh n c ã có m t th i v ng son,vì l hình th cệ à ướ đ ộ ờ à à ứ
cao nh t c a s h u công c ng,các hình th c s h u khác nh h p tác xãấ ủ ở ữ ộ ứ ở ữ ư ợ
c p cao,c p th p,t p o n s n xu t,donh nghi p t nhân,cá th u cấ ấ ấ ậ đ à ả ấ ệ ư ể đề đượ
20
coi l hình th c s h u t m th i trong th i k quá v s chuy n d nà ứ ở ữ ạ ờ ờ ỳ độ à ẽ ể ầ
lên doanh nghi p nh n c.Th i c c th nh c a doanh nghi p nh n cệ à ướ ờ ự ị ủ ệ à ướ
Vi t Nam có kho ng 12000 doanh nghi p nh ng th i i m n y ch cònệ ả ệ ư ở ờ đ ể à ỉ
kho ng 4000ả 5000 doanh nghi p v kh n ng s còn gi m n a.M c dù v yệ à ả ă ẽ ả ữ ặ ậ
doanh nghi p nh n c v n l th nh ph n ch y u c a kinh t qu cệ à ướ ẫ à à ầ ủ ế ủ ế ố
gia,s doanh nghi p t nhân tuy nhi u nh ng v n ch b ng 10% doanhố ệ ư ề ư ố ỉ ằ
nghi p nh n c v h u h t u ho t ng trong l nh v c th ng m iệ à ướ à ầ ế đề ạ độ ĩ ự ươ ạ
d ch v ;ch có doanh nghi p nh n c l ho t ng trong l nh v c côngị ụ ỉ ệ à ướ à ạ độ ĩ ự
nghi p;s doanh nghi p t nhân s n xu t công nghi p r t ít v quy môệ ố ệ ư ả ấ ệ ấ à
nh .T ó có th th y r ng doanh nghi p nh n c v n l x ng s ngỏ ừ đ ể ấ ằ ệ à ướ ẫ à ươ ố
c a n n kinh t n c ta.B t c m t chính sách c ph n hoá n o c ngủ ề ế ướ ấ ứ ộ ổ ầ à ũ
ph i xu t phát t vi c t ng c ng ho t ng doanh nghi p nh n c,n uả ấ ừ ệ ă ườ ạ độ ệ à ướ ế
không còn doanh nghi p nh n c kinh t Vi t Nam s có kh n ng sa sútệ à ướ ế ệ ẽ ả ă
nh Liên Xô v các n c XHCN ông Âu nh ng n m u th p k 90 (cácư à ướ Đ ữ ă đầ ậ ỷ
doanh nghi p nh n c c t nhân hoá v bãi b h ng lo t a nệ à ướ đượ ư à ỏ à ạ đư đế
s tê li t kinh t c a các n c n y m n hôm nay c ng ch a g ngự ệ ế ủ ướ à à đế ũ ư ượ
d y n i.Trái l i,Trung Qu c v Vi t Nam v n gi các doanh nghi p nhậ ổ ạ ố à ệ ẫ ữ ệ à
n c thì k t qu t ng tr ng kinh t th ng trong kho ng 5 n 9%ướ ế ả ă ưở ế ườ ở ả đế
m i n m, ng h ng u các n c có nh p t ng tr ng cao trên thỗ ă đứ à đầ ướ ị độ ă ưở ế
gi i.ớ
Doanh nghi p nh n c l công c chính phát tri n nhanh kinhệ à ướ à ụ ể
t ,th c hi n chính sách kinh t xã h i ch ngh a v ch ng ình n kinhế ự ệ ế ộ ủ ĩ à ố đ đố
t , c ph n hoá ph i nh m v o vi c t ng c ng hi u n ng kinh t c aế ổ ầ ả ằ à ệ ă ườ ệ ă ế ủ

doanh nghi p nh n c.S d các n c ang phát tri n,doanh nghi pệ à ướ ở ĩ ở ướ đ ể ệ
nh n c l “n m m phát tri n,công c không th thi u nh n cà ướ à ắ đấ ể ụ ể ế để à ướ
th c hi n chính sách phát tri n nhanh,chính sách k ho ch hoá;chính sáchự ệ ể ế ạ
ch ng ình n kinh t l vì ch có các doanh nghi p nh n c m i cóố đ đố ế à ỉ ệ à ướ ớ
các i u ki n:đ ề ệ
Doanh nghi p nh n c r t d th nh l p,ch c n m t quy t nhệ à ướ ấ ễ à ậ ỉ ầ ộ ế đị
th nh l p doanh nghi p nh n c,c h i ng qu n tr v c p v n ngânà ậ ệ à ướ ử ộ đồ ả ị à ấ ố
21
sách l doanh nghi p ã i u ki n v ph ng ti n ho t ng.V nà ệ đ đủ đ ề ệ à ươ ệ ạ độ ố
ho t ng có th lên t i h ng ch c,h ng tr m t ng.Ban qu n lý doanhạ độ ể ớ à ụ à ă ỷ đồ ả
nghi p,tuy n trong các cán b nh n c nh ng ng i có kh n ng nh t.ệ ể ộ à ướ ữ ườ ả ă ấ
V n có th t ng r t nhanh v d qua vi c vay ti n ngân h ng v i lãi su tố ể ă ấ à ễ ệ ề à ớ ấ
u tiên ho c nh các t ch c t i chính ti n t qu c t ;các chính ph b nư ặ ờ ổ ứ à ề ệ ố ế ủ ạ
t i tr .Có th nói s c m nh v t i chính,k thu t c a doanh nghi p nhà ợ ể ứ ạ ề à ỹ ậ ủ ệ à
n c l vô cùng to l n.N u không có doanh nghi p nh n c thì ch cướ à ớ ế ệ à ướ ắ
ch n không có thu i n Ho Bình,Tr An; ng s t Nam B c; ngắ ỷ đ ệ à ị đườ ắ ắ đườ
dây 500kv B c Nam;h ng không Vi t Nam v không có c h n 200000ắ à ệ à ả ơ
hecta cao su ang thu ho ch hi n nay.đ ạ ệ
Doanh nghi p nh n c l công c k ho ch hoá,ch ng ình nệ à ướ à ụ ế ạ ố đ đố
kinh t c a nh n c.M y n m g n ây,nh n c ã l m c m t sế ủ à ướ ấ ă ầ đ à ướ đ à đượ ộ ố
công vi c r t th nh công,ví d : o kênh thoát l ra v nh Thái Lan,b oệ ấ à ụ đà ũ ị ả
m m c s ng c a nhân dân b ng cách t ra m c giá s n i v i m t sđả ứ ố ủ ằ đặ ứ à đố ớ ộ ố
m t h ng nông ph m nh lúa g o,bông v i l p trên 40 nh máyặ à ẩ ư ạ ả ậ à
ng L m th n o t c nh ng m c tiêu trên?T t nhiên lđườ à ế à để đạ đượ ữ ụ ấ à
ph i thông qua ngân h ng nh n c;các ngân h ng th ng m i v ngânả à à ướ à ươ ạ à
sách nh n c c p v n cho m t s doanh nghi p nh n c th cà ướ ấ ố ộ ố ệ à ướ để ự
hi n.Nh ng ngân sách nh n c không th bao quát to n b n n kinh tệ ư à ướ ể à ộ ề ế
trong cùng m t th i i m trong khi v n t n t i nh ng lu ng v n to l nộ ờ đ ể ẫ ồ ạ ữ ồ ố ớ
trong dân không c s d ng.đượ ử ụ
N i lo c a ng v nh n c l doanh nghi p nh n c ho t ngỗ ủ Đả à à ướ à ệ à ướ ạ độ

r t kém hi u qu v m t t i chính.Theo các s li u th ng kê c côngấ ệ ả ề ặ à ố ệ ố đượ
b thì ch có kho ng 20% doanh nghi p nh n c ho t ng có lãi;trênố ỉ ả ệ à ướ ạ độ
30% thua l v ph n còn l i không l i nhu n.Trên a b n th nh ph Hỗ à ầ ạ ợ ậ đị à à ố à
N i có kho ng 970 doanh nghi p nh n c,riêng H N i qu n lý 399ộ ả ệ à ướ à ộ ả
doanh nghi p ch 8 n 10 doanh nghi p l m n có lãi,n p ngân sách caoệ ỉ đế ệ à ă ộ
còn l i ho t ng c m ch ng do thi u v n,không có th tr ng tiêu thạ ạ độ ầ ừ ế ố ị ườ ụ
ho c r i v o tình tr ng phá s n.Doanh nghi p nh n c tr th nh gánhặ ơ à ạ ả ệ à ướ ở à
2
2
n ng cho ngân sách qu c gia.Ch nhìn trên m t a b n c ng ã th y vi cặ ố ỉ ộ đị à ũ đ ấ ệ
ti n h nh ế à
c ph n hoá trên c s s p x p l i doanh nghi p nh n c l i u ph iổ ầ ơ ở ắ ế ạ ệ à ướ à đ ề ả
l m à
3.Th nh công v nh ng t n t i c a các công ty c ph n Vi t Namà à ũ ồ ạ ủ ổ ầ ở ệ
trong th i gian qua.ờ
3.1.Nh ng th nh t u:ữ à ự
Trong th i gian qua viêc xu t hi n c a hình thái công ty c ph n ãờ ấ ệ ủ ổ ầ đ
t o ra s thay i c n b n v ph ng th c qu n lí,nâng cao hi u qu s nạ ự đổ ă ả ề ươ ứ ả ệ ả ả
xuât kinh doanh trong t ng doanh nghi p c ng nh to n b n n kinh từ ệ ũ ư à ộ ề ế
qu c dân.H n th n a mô hình n y còn thu hút c ngu n v n kinhố ơ ế ữ à đượ ồ ố
doanh c a các t ch c,cá nhân trong v ngo i nu c u t i m iủ ổ ứ à à ớ để đầ ư đổ ớ
công ngh v phát tri n doanh nghi p.T o i u ki n nâng cao vai trò l mệ à ể ệ ạ đ ề ệ à
ch th c s c a ng i có c ph n,thúc y s phát tri n c a công ty.ủ ự ự ủ ườ ổ ầ đẩ ự ể ủ
Ngo i ra,m t v n c coi l hóc búa nh t trong vi c c c u l ià ộ ấ đề đượ à ấ ệ ơ ấ ạ
doanh nghi p nh n c-v n th t nghi p-c ng ã c gi i quy t m tệ à ướ ấ đề ấ ệ ũ đ đượ ả ế ộ
cách tho áng.Các doanh nghi p nh n c không nh ng không sa th iả đ ệ à ướ ữ ả
công nhân khi c ph n hoá ng c l i,trên th c t còn tuy n thêm nhi uổ ầ ượ ạ ự ế ể ề
lao ng m i vì hi u qu kinh t t ng lên,th tr ng m r ng độ ớ ệ ả ế ă ị ườ ở ộ
V phía nh n c,cái l i v a mang tính chi n l c l i v a c th :ề à ướ ợ ừ ế ượ ạ ừ ụ ể
ngân sách nh n c b t c các kho n chi bao c p,s thu ngân sách nhà ướ ớ đượ ả ấ ố à

n c t ng do doanh nghi p l m n hi u qu h n.M t khác,thông qua cướ ă ệ à ă ệ ả ơ ặ ơ
ch ho t ng c a mô hình công ty c ph n,nh n c t o ra c m tế ạ độ ủ ổ ầ à ướ ạ đượ ộ
cách qu n lý m i có tính t p th v hi u qu cao.Thông qua h i ngả ớ ậ ể à ệ ả ộ đồ
qu n tr ,t nay ng i lao ng c ng c tham gia v o quá trình qu n lýả ị ừ ườ độ ũ đượ à ả
v phân ph i k t qu kinh doanh cu doanh nghi p.à ố ế ả ả ệ
23
Theo các s li u th ng kê c công b , n h t tháng 10/1999 ã cố ệ ố đượ ố đế ế đ ổ
ph n hoá c 240 doanh nghi p.Trong s 50 doanh nghi p c c ph nầ đượ ệ ố ệ đượ ổ ầ
hoá trên m t n m,các ch tiêu kinh t bi n chuy n nh sau:ộ ă ỉ ế ế ể ư
*Doanh thu t ng g p 2 l n so v i tr c khi c c ph n hoá nhă ấ ầ ớ ướ đượ ổ ầ ư
công ty c ph n bông B ch Tuy t,công ty c i n l nh,th c n gia súc ổ ầ ạ ế ơ đ ệ ạ ứ ă
*N p ngân sách t ng bình quân t 2 n 2,5 l n.ộ ă ừ đế ầ
*Thu nh p c a ng i lao ng t ng bình quân 50%.Có nh ng côngậ ủ ườ độ ă ữ
ty c ph n t ng r t l n nh công ty Ong m t t 0,5 tri u lên 1,2 tri u trênổ ầ ă ấ ớ ư ậ ừ ệ ệ
m t ng i trên m t tháng.ộ ườ ộ
*Lao d ng s d ng t ng thêm 30%,không có doanh nghi p n o ph iộ ử ụ ă ệ à ả
a ng i lao ng ra ngo i doanh nghi p (tr nh ng ng i t ý mu nđư ườ độ à ệ ừ ữ ườ ự ố
ch m d t h p ng lao ng). ấ ứ ợ đồ độ
*L i nhu n t ng t 2 n 3 l n t t c các doanh nghi p ã cợ ậ ă ừ đế ầ ở ấ ả ệ đ ổ
ph n hoá trong th i gian trên m t n m ho t ng. ầ ờ ộ ă ạ độ
*T c t ng v n,bao g m c ph n v n t tích lu t l i nhu n vố độ ă ố ồ ả ầ ố ự ỹ ừ ợ ậ à
thu hút thêm t bên ngo i: 2 l n,có nh ng công ty t ng n 5 l n nhừ à ầ ữ ă đế ầ ư
công ty c ph n ch bi n xu t kh u Long An.ổ ầ ế ế ấ ẩ
*M c c t c tính trên v n t bình quân t 1 n 2% tháng (caoứ ổ ứ ố đạ ừ đế
h n lãi su t ký thác ti t ki m ngân h ng).ơ ấ ế ệ à
3.2.H n ch :ạ ế
Công ty c ph n tuy có vai trò to l n i v i s phát tri n kinh t xãổ ầ ớ đố ớ ự ể ế
h i nh ng không có ngh a l nó không có nh ng h n ch , ch ng h n:Côngộ ư ĩ à ữ ạ ế ẳ ạ
ty c ph n v i ch trách nhi m h u h n ã em l i nh ng thu n l iổ ầ ớ ế độ ệ ữ ạ đ đ ạ ữ ậ ợ
cho công ty,nh ng l i chuy n b t r i ro v phía các ch n .Công ty cư ạ ể ớ ủ ề ủ ợ ổ

ph n g m ông o các c ông tham gia,nh ng trong ó a s các cầ ồ đ đả ổ đ ư đ đ ố ổ
ông l i không bi t nhau v nhi u ng i trong h không am hi u kinhđ ạ ế à ề ườ ọ ể
doanh;s tham gia góp v n v o công ty có s khác nhau,do ó m c nhự ố à ự đ ứ độ ả
24
h ng c a các c ông i v i ho t ng kinh doanh c a công ty khôngưở ủ ổ đ đố ớ ạ độ ủ
gi ng nhau. i u ó có th d n n vi c l i d ng v l m d ng ho c n yố Đ ề đ ể ẫ đế ệ ợ ụ à ạ ụ ặ ả
sinh tranh ch p v phân hoá l i ích gi a các c ông hay các nhóm cấ à ợ ữ ổ đ ổ
ông khác nhau.Công ty c ph n m c dù có c c u t ch c t ng i ch tđ ổ ầ ặ ơ ấ ổ ứ ươ đố ặ
ch ,nh ng vi c phân công v quy n l i v ch c n ng c a t ng b ph nẽ ư ệ ề ề ợ à ứ ă ủ ừ ộ ậ
cho ho t ng c a công ty có hi u qu l i r t ph c t p.Công ty c ph nạ độ ủ ệ ả ạ ấ ứ ạ ổ ầ
l t ch c có tính dân ch cao trong kinh t nh ng nó ph thu c áng kà ổ ứ ủ ế ư ụ ộ đ ể
v o t l góp v n,khi n cho nhi u m t còn b h n ch ,nh t l vi c b o và ỷ ệ ố ế ề ặ ị ạ ế ấ à ệ ả ệ
quy n l i c a các c ông có ít c ph n.Tính công khai c a công ty cề ợ ủ ổ đ ổ ầ ủ ổ
ph n l m t u i m i v i nh n c v xã h i,nh ng nó l i l m tầ à ộ ư đ ể đố ớ à ướ à ộ ư ạ à ộ
h n ch i v i nh ng ho t ng kinh t v n có c tính “kín áo”.ạ ế đố ớ ữ ạ độ ế ố đặ đ
Nh ng h n ch c a công ty c ph n không ph i l không áng k ,tuyữ ạ ế ủ ổ ầ ả à đ ể
nhiên không ph i l vô ph ng kh c ph c.Vi c gi m b t nh ng h n chả à ươ ắ ụ ệ ả ớ ữ ạ ế
c a công ty c ph n ph thu c v o nhi u y u t nh s ho n h o c aủ ổ ầ ụ ộ à ề ế ố ư ự à ả ủ
pháp lu t,tính hi u qu c ng nh ni m tin c a pháp lu t,trình phátậ ệ ả ũ ư ề ủ ậ độ
tri n chung c a n n kinh t ,trình phát tri n cao c a dân trí,v có m tể ủ ề ế độ ể ủ à ộ
b máy nh n c có k c ng phép t c.Trong nh ng i u ki n ng cộ à ướ ỷ ươ ắ ữ đ ề ệ ượ
l i,công ty c ph n d tr th nh m t m t xích trong h th ng l m nạ ổ ầ ễ ở à ộ ắ ệ ố à ă
không l ng thi n,ươ ệ
gây thi t h i cho các c ông c ng nh cho c xã h i.ệ ạ ổ đ ũ ư ả ộ
T m t cách nhìn nh v y,chúng ta th y r ng,không có m t lý do gìừ ộ ư ậ ấ ằ ộ
c n tr s ra i c a công ty c ph n trong n n kinh t n c ta hi nđể ả ở ự đờ ủ ổ ầ ề ế ướ ệ
nay.Nh ng i u ó không có ngh a l r i ây chúng ta cho các công ty cư đ ề đ ĩ à ồ đ ổ
ph n ra i m t cách o t theo ki u phong tr o.Th c ti n ã ch raầ đờ ộ à ạ ể à ự ễ đ ỉ
r ng,nó c n ph i có b c i th n tr ng v liên t c,phù h p v i s phátằ ầ ả ướ đ ậ ọ à ụ ợ ớ ự
tri n t nhiên c a i s ng kinh t nh nó c n ph i có.ể ự ủ đờ ố ế ư ầ ả

2
5