mô hình công ty mẹ công ty con

M c l c:ụ ụ
A: l i nói u 3.ờ đầ ……… …………………………………………………
B: n i dung:ộ
1. T i sao c n n mô hình công ty m công ty con . 3-5.ạ ầ đế ẹ ………… ………
2. i u ki n hình th nh , c i m c a mô hình công ty m công ty Đề ệ à đặ để ủ ẹ
con . 5- 10.……………………………………………………………… …
3. C ch ho t ng công ty m công ty con 10- 14.ơ ế ạ độ ẹ … ……………………
4. Vai trò công ty m công ty con trong n n kinh t th gi i 14- 22.ẹ ề ế ế ớ …………
C: k t lu n.ế ậ
D: danh m c t i li u tham kh o.ụ à ệ ả
Đề án kinh tế chính trị
A.l i nói u.ờ đầ
- N n kinh t hi n nay ang trên phát tri n, nh ng s phát tri n ó thề ế ệ đ đà ể ư ự ể đ ể
hi n không ng u. C th l các n c phát tri n thì n n kinh t phát tri nệ đồ đề ụ ể à ở ướ ể ề ế ể
m nh trong khi ó các n c ang v kém phát tri n thì n n kinh t còn g pạ đ ướ đ à ể ề ế ặ
nhi u khó kh n, c bi t l v ngu n v n v khoa h c công ngh . Vì v y mu nề ă đặ ệ à ề ồ ố à ọ ệ ậ ố
a các n c kém v ang phát tri n i nên thì di u c n thi t c n có s liên k tđư ướ àđ ể đ ề ầ ế ầ ự ế
kinh t gi a các n c kém v ang phát tri n v i các n c phát tri n.ế ữ ướ àđ ể ớ ướ ể
Nh ng nguyên nhân trên ã nói nên s c n thi t ph i có m t mô hình kinh tữ đ ự ầ ế ả ộ ế
phù h p mô hình công ty m công ty con l m t i n hình. ây l m t mô hìnhợ ẹ à ộ để Đ à ộ
nh m giúp các n c ang phát tri n trong ó có Vi t Nam.ằ đỡ ướ đ ể đ ệ
- M t v n t gia c b n hi n nay ó l gi i pháp kinh t m r ngộ ấ đề đặ ơ ả ệ đ à ả ế để ở ộ
mô hình công ty m công ty con Vi t Nam. M t n c gi u t i nguyên v conẹ ở ệ ộ ướ ầ à à
ng i chúng ta có trí sáng t o cao, mu n ho nh p v i th gi i ti p thu v iườ ạ ố à ậ ớ ế ớ để ế ớ
n n khoa h c hi n i ng th i phát huy tính sáng t o. Chúng ta ã v angề ọ ệ đạ đồ ờ ạ đ à đ
thí i m mô hình công ty m công ty con trên m t s doanh nghi p các l nhđể ẹ ộ ố ệ ở ĩ
v c d u khí, i n l c v trên l nh v c thông tin.ự ầ đệ ự à ĩ ự
vi c th c hi n t t mô hình công ty m công ty con thì c n hi u rõ mô hìnhđể ệ ự ệ ố ẹ ầ ể
công ty m công ty con, c i m i u ki n hình th nh.ẹ đặ để đề ệ à
B. n i dung.ộ
1.T i sao c n n mô hình công ty m công ty con?ạ ầ đế ẹ

a n n kinh t phát tri n m t cách nhanh chóng có hi u qu .Thì vi c aĐể đư ề ế ể ộ ệ ả ệ đư
mô hình công ty m công ty con v o n c ta l m t i u t t y u. Nh ng mu nẹ à ướ à ộ đề ấ ế ư ố
phát huy c hi u qu c a mô hình thì chúng ta c n hi u rõ mô hình n y.đượ ệ ả ủ ầ ể à
- th c hi n mô hình c t t thì ta c n hi u rõ công ty m công ty con lĐể ự ệ đượ ố ầ ể ẹ à
gì: Công ty m công ty con l m t t ch c s n xu t kinh doanh c th c hi nẹ à ộ ổ ứ ả ấ đượ ự ệ
b i s liên k t c a nhi u ph ng pháp kinh doanh nh m h p nh t các ngu n l cở ự ế ủ ề ươ ằ ợ ấ ồ ự
c a m t nhóm doanh nghi p ng th i th c hi n s phân công, h p tác v chi nủ ộ ệ đồ ờ ự ệ ự ợ ề ế
l c d i h n c ng nh ng n h n trong s n xu t kinh doanh gi a các doanhượ à ạ ũ ư ắ ạ ả ấ ữ
nghi p t o ra s c m nh chung v nâng cao hi u qu ho t ng. S liên k tệ để ạ ứ ạ à ệ ả ạ độ ự ế
th c h ên các d án l n, th c hi n ch c n ng l trung tâm xây d ng chi n l cự ị ự ớ ự ệ ứ ă à ự ế ượ
nghiên c u phát tri n, huy ng v n u t , o t o nhân l c s n xu t, l p giápứ ể độ ố đầ ư đà ạ ự ả ấ ắ
nh ng s n ph m c áo, n i ti ng phát tri n m i quan h i ngo i.ữ ả ẩ độ đ ổ ế ể ố ệđố ạ
2
Đề án kinh tế chính trị
- Mô hình công ty m công ty con ã t o lên s c m nh h p nh t ngu n l c vẹ đ ạ ứ ạ ợ ấ ồ ự à
c c u t i chính: Công ty m công ty con giúp cho vi c nghiên c u khoa h cơ ấ à ẹ ệ ứ ọ
nh m t o ra s ho nh p gi u nghiên c u khoa h c v i s n xu t kinh doanh l yằ ạ ự à ậ ữ ứ ọ ớ ả ấ ấ
vi c phát tri n khoa h c công ngh m i l m c s liên k t. Các công ty con lệ ể ọ ệ ớ à ơ ở ế à
n v s n xu t kinh doanh còn nhi m v ng d ng k t qu nghiên c u cácđơ ị ả ấ ệ ụ ứ ụ ế ả ứ
công ngh m i c a công ty m bi n th nh l c l ng s n xu t, chuy n nhanhệ ớ ủ ẹđể ế à ự ượ ả ấ ể
các s n ph m ó ra th tr ng. T ó nâng cao n ng l c c nh tranh c a cácả ẩ đ ị ườ ừ đ ă ự ạ ủ
công ty con. ng th i thu h i v n ti p t c u t tr l i cho công tácĐồ ờ ồ ố để ế ụ đầ ư ở ạ
nghiên c u s n xu t th nghi m. i n hình cho vi c th c hi n liên k t lo iứ ả ấ để ử ệ để ệ ự ệ ế ạ
hình n y l t p o n Tr n Qu c th nh l p. H n th n a gi a công ty m và à ậ đ à ấ ố à ậ ơ ế ữ ữ ẹ à
công ty con có s g n bó m t thi t v i nhau s chi ph i gi a công ty m vự ắ ậ ế ớ ự ố ữ ẹ à
công ty con c phân chia theo mô hình liên k t trên, nh ng u l s chiđượ ế ư đề à ự
ph i b ng y u t tái s n trong ó bao g m t i s n h u hình v t i s n vô hìnhố ằ ế ố ả đ ồ à ả ữ à à ả
không xác nh b ng l ng nh s h u công nghi p, phát minh khoa h c vđị ằ ượ ư ở ữ ệ ọ à
trong quá trình ho t ng vi c s d ng nh ng t i s n n y có tác d ng r t tíchạ độ ệ ử ụ ữ à ả à ụ ấ
c c trong vi c b xung i u ch nh m i liên k t, chi ph i c a công ty m v iự ệ ổ đề ỉ ố ế ố ủ ẹ ớ

công ty con. C ch ho t ng gi a công ty m v i công ty con có nh h ngơ ế ạ độ ữ ẹ ớ ả ưở
qua l i v i nhau m t cách ch t tr c th hi n nh ng i m c b n sau:ạ ớ ộ ặ ẽđượ ể ệ ở ữ để ơ ả
+ Công ty m l ch s h u c a ph n v n góp v o các công ty con, cóẹ à ủ ở ữ ủ ầ ố à
ng i i di n cho ph n v n góp c a mình tham gia v o h i ng qu n tr c aườ đạ ệ ầ ố ủ à ộ đồ ả ị ủ
các công ty con.
+ Công ty con c công ty m góp v n v o nhi u h n thì m i liên k tđượ ẹ ố à ề ơ ố ế
v i công ty m ch t tr h n. Các công ty con có m i liên k t ch t tr th ngớ ẹ ặ ẽ ơ ố ế ặ ẽ ườ
c công ty m u t v n 100%.Công ty con tuy c l p nh ng công ty mđượ ẹ đầ ư ố độ ậ ư ẹ
chi ph i m nh m nh : quy t nh c c u t ch c qu n lý, b nhi m bãi b ,ố ạ ẽ ư ế đị ơ ấ ổ ứ ả ổ ệ ỏ
khen th ng, k lu t các ch c danh qu n lý ch y u; Quy t nh i u ch nh v nưở ỷ ậ ứ ả ủ ế ế đị đ ề ỉ ố
h p l , phê duy t d án v n u t theo quy nh nh n c, quy t nh n i dungợ ệ ệ ự ố đầ ư đị à ướ ế đị ộ
s a i, b sung i u l công ty, ánh giá, thông qua các báo cáo t i chínhử đổ ổ đề ệ đ à
h ng n m, quy t nh ph ng án s d ng v phân chial i nhu n Các công tyà ă ế đị ươ ử ụ à ợ ậ …
có liên k t ch t ch có th tham gia góp v n hình th nh các công ty “cháu”ế ặ ẽ ể ố để à
nh ng ph i c s ng ý c a công ty m .ư ả đượ ựđồ ủ ẹ
+ Công ty con liên k t ch t ch ho c không ch t ch có th l công tyế ặ ẽ ặ ặ ẽ ể à
trách nhi m h u h n ho c công ty c ph n do th nh l p v i v n kinh c a nhệ ữ ạ ặ ổ ầ à ậ ớ ố ủ à
n c k t h p v i v n c a t nhân. T ó cho th y trong c ch th tr ng , Sướ ế ợ ớ ố ủ ư ừ đ ấ ơ ế ị ườ ự
3
Đề án kinh tế chính trị
phát tri n trong ho t ng s n xu t kinh doanh c a m t s doanh nghi p có m tể ạ độ ả ấ ủ ộ ố ệ ộ
s c i m riêng, n m t m c n o ó s n y sinh nhu c u liên k t gi a cácố đặ để đế ộ ứ à đ ẽ ả ầ ế ữ
donh nghi p a h p nh t các ngu n l c v c c u t i chính, th c hi n phânệ đ ợ ấ ồ ự à ơ ấ à ự ệ
công liên k t v s n xu t th tr ng, công ngh . M t trong nh ng mô hình tế ề ả ấ ị ườ ệ ộ ữ ổ
ch c liên k t nh th khá ph bi n trên th gi i l công ty m công ty con.ứ ế ư ế ổ ế ế ớ à ẹ
2. i u ki n hình th nh v c i m c a mô hình công ty m công ty con.Đề ệ à àđặ để ủ ẹ
- i u ki n hình th nh:Đề ệ à
+S phát tri n m nh m c a l n kinh t th gi i c bi t l s phát tri nự ể ạ ẽ ủ ề ế ế ớ đặ ệ à ự ể
m nh m cu m ng l i công ty xuyên qu c gia. Trong l n kinh t th tr ng cóạ ẽ ả ạ ướ ố ề ế ị ườ
th hi u m t cách chung nh t v công ty n y l nh ng công ty cu m t qu c giaể ể ộ ấ ề à à ữ ả ộ ố

th c hi n kinh doanh qu c t . kinh doanh qu c t các công ty n y có thự ệ ố ế Để ố ế à ể
th c hi n theo nhi u cách khác nhau. C ng có th l p các “tr m trung gian” l mự ệ ề ũ ể ậ ạ à
nhi m v xu t kh u nh p n c ngo i. H p ng có th có th thu c l nh v cệ ụ ấ ẩ ậ ướ à ợ đồ ể ể ộ ĩ ự
th ng m i, d ch v , c ng có th l h p ng s n xu t ho c cao h n l thi t l pươ ạ ị ụ ũ ể à ợ đồ ả ấ ặ ơ à ế ậ
công ty chi nhánh c a mình(công ty con). Các công ty nhánh ch u s chi ph iủ ị ự ố
c a công ty m . Do v y ng i ta quan ni m các công ty xuyên qu c gia lủ ẹ ậ ườ ệ ố à
nh ng công ty c a m t qu c gia th c hi n kinh doanh qu c t b ng cáng l p cácữ ủ ộ ố ự ệ ố ế ằ ậ
công ty chi nhánh. Nh v y m t công ty xuyên qu c gia có hai b ph n c uư ậ ộ ố ộ ậ ấ
th nh c b n, ó l công m v công ty chi nhánh. M t công ty m có th g mà ơ ả đ à ẹ à ộ ẹ ể ồ
nhi u chi nhánh, ít nh t l m t trung bình l t i 5- 10 th m chí trên 100 chiề ấ à ộ à ớ ậ
nhánh. Các công ty xuyên qu c gia n y có xu h ng m r ng s l ng chiố à ướ ở ộ ố ượ
nhánh. Do v y ng i ta ít dùng thu t ng công ty con, cháu m th ng dùngậ ườ ậ ữ … à ườ
s th t ch các chi nhánh n y( nh các công công ty c p 1, c p2, c p3 vố ứ ự để ỉ à ư ấ ấ ấ à
sau c p 3 l các m ng l i).ấ à ạ ướ
Gi a công ty m v công ty chi nhánh có m i liên h ph thu c, l m trong m tữ ẹ à ố ệ ụ ộ ằ ộ
h th ng r t ph c t p. C u trúc h th ng c ng nh mô hình ph ng theo các cáchệ ố ấ ứ ạ ấ ệ ố ũ ư ỏ
khác nhau có th th c hi n s liên k t v i nhau t o lên h th ng ch ng ch t v lể ự ệ ự ế ớ ạ ệ ố ằ ị à à
m t th th ng nh t d y mâu thu n bao g m hai xu h ng “h ng tâm” v ”li”ộ ể ố ấ ầ ẫ ồ ướ ướ à
tâm.M i quan h gi a công ty m v công ty chi nhánh c th c hi n theo m tố ệ ữ ẹ à đượ ự ệ ộ
c ch ph c t p. Song, v c b n, các công ty chi nhánh l các công ty h chơ ế ứ ạ ề ơ ả à ạ
toán c l p. Còn công y m có quy n chi ph i các công ty chi nhánh thông quađộ ậ ẹ ề ố
các ng h ng chi n l c cung cáap v ki m soát t i chính, k thu t, b t,đị ướ ế ượ à ể à ỹ ậ đề ạ
c t nh c các v chí quan tr ng v nhân s (nh phó giám c, giám c, ng iấ ắ ị ọ ề ự ư đố đố ườ
ph trách t i chính).ụ à
4
Đề án kinh tế chính trị
+S hình th nh các công ty xuyên qu c gia:ự à ố
Hi n t ng xuyên qu c gia hoá trong kinh doanh ng y c ng tr th nh hi nệ ượ ố à à ở à ệ
t ng ph bi n l các xu h ng khách quan. Xu h ng n y b t ngu n t s phátượ ổ ế à ướ ướ à ắ ồ ừ ự
tri n c u l c l ng s n xu t v tính ch t qu c t hoá c a nó. Chính do l cể ả ự ượ ả ấ à ấ ố ế ủ ự

l ng s n xu t phát tri n c v trình v tính ch t, Khách quan òi h i quanượ ả ấ ể ả ề độ à ấ đ ỏ
h s n xu t ph i có s phát tri n thích ng, m xuyên qu c gia chính l hìnhệ ả ấ ả ự ể ứ à ố à
th c v n ng thích ng c a quan h s n xu t. i u c n nh n m nh l khi phânứ ậ độ ứ ủ ệ ả ấ Đề ầ ấ ạ à
tích quan h s n xu t không th d ng l i d i hình th c tr u t ng: trái l i,ệ ả ấ ể ừ ạ ướ ứ ừ ượ ạ
ph i phân tích các hình thái bi u hi n c th c a nó trong nh ng n v t b oả ể ệ ụ ể ủ ữ đơ ị ế à
c a l n kinh t , m donh nghi p l t b o quan tr ng nh t trong kinh t thủ ề ế à ệ à ế à ọ ấ ế ị
tr ng v xuyên qu c gia chính l hình th c t ch c xí nghi p qu c t thíchườ à ố à ứ ổ ứ ệ ố ế
ng v i tính ch t qu c t hoá c a l c l ng s n xu t.ứ ớ ấ ố ế ủ ự ượ ả ấ
Khi phân tích v s ra i c a các t ch c c quy n t b n ch ngh a(m tề ự đờ ủ ổ ứ độ ề ư ả ủ ĩ à ổ
ch c n y chính l hình th c v n ng m i c a quan h s n xu t t b n chứ à à ứ ậ độ ớ ủ ệ ả ấ ư ả ủ
ngh a trong i u ki n l c l ng s n xu t phát tri n),Lê Nin ã t ng k t th c ti nĩ đề ệ ự ượ ả ấ ể đ ổ ế ự ẽ
v a ra k t lu n r ng, tích t v t p trung s n xu t t i m t gi i h n nh t nhàđư ế ậ ằ ụ à ậ ả ấ ớ ộ ớ ạ ấ đị
t t y u d n n vi c ra i các t ch c c quy n. ó l m t quy lu t c b n vấ ế ẫ đế ệ đờ ổ ứ độ ề Đ à ộ ậ ơ ả à
ph bi n. ng th i Lê Nin c ng a ra các d n ch ng c th v s hình th nhổ ế Đồ ờ ũ đư ẫ ữ ụ ể ề ự à
các Các Ten,Xanh i ca, T r t qu c t . ó chính l c s ph ng pháp lu n đ ờ ớ ố ế Đ à ơ ở ươ ậ để
phân tích s ra i c a các c quy n qu c t nói chung v các công ty qu cự đờ ủ độ ề ố ế à ố
gia nói giêng.
Trên c s ph ng pháp lu n ó, có th kh ng nh r ng, S ra i c a các côngơ ở ươ ậ đ ể ẳ đị ằ ự đờ ủ
ty c quy n qu c t l do k t qu c a quá trình tích t v t p trung s n xu tđộ ề ố ế à ế ả ủ ụ à ậ ả ấ
c y m nh h n n a, ã l m cho các t ch c c quy n qu c gia v n gia thđượ đẩ ạ ơ ữ đ à ổ ứ độ ề ố ươ ị
tr ng qu c t d i d ng xuyên qu c gia. Ng y nay v i quá trình qu c t hoáườ ố ế ướ ạ ố à ớ ố ế
l c l ng s n xu t c thúc y m nh m bi u hi n tr c h t quá trình tíchự ượ ả ấ đượ đẩ ạ ẽ ể ệ ướ ế ở
t v t p chung s n xu t ã l m cho hiên t ng xuyên qu c gia tr lên ph bi n.ụ à ậ ả ấ đ à ượ ố ở ổ ế
Do v y m t qu c gia dù còn trình phát tri n th p song do hi u ng c a quáậ ộ ố ở độ ể ấ ệ ứ ủ
trình tích t v t p chung n y nen v n có kh n ng hi n th c các công tyụ à ậ à ẫ ả ă ệ ự để
c a qu c gia d i hình th c m i, a d ng phong phú thông qua các hình th củ ố ướ ứ ớ đ ạ ứ
liên doanh, liên k t.ế
Do ó c n kh ng nh r ng, ngu n g c sâu xa c a s hình th nh công ty xuyênđ ầ ẳ đị ằ ồ ố ủ ự à
qu c gia chính l s phát tri n l c l ng s n xu t, tr c h t l tính ch t qu c tố à ự ể ự ượ ả ấ ướ ế à ấ ố ế
hoá c a nó v bi u hi n thông qua quá trình tích t v t p trung s n xu t, củ à ể ệ ụ à ậ ả ấ đượ

5
Đề án kinh tế chính trị
y m nh trên ph m vi tr gi i. Ngo i ra vi c xuyên qu c gia hoá v s hìnhđẩ ạ ạ ế ớ à ệ ố à ự
th nh các công ty xuyên qu c gia còn b s chi ph i b i nhi u nguyên nhânà ố ị ự ố ở ề
khác ó l : S h ch c a nh n c, s h ch n y bao g m nhi u m t t chi nđ à ự ỗ ợ ủ à ướ ự ỗ ợ à ồ ề ặ ừ ế
l c kinh t , tr c h t l chi n l c kinh t i ngo i n môi tr ng pháp lý,ượ ế ướ ế à ế ượ ế đố ạ đế ườ
chính sách òn b y( u ãi v tín d ng thu ); nguyên nhân th hai l l i íchđ ẩ ư đ ề ụ ế ứ à ợ
c a vi c kinh doanh qu c t , vi c thi t l p chi nhánh n c ngo i th c hi n kinhủ ệ ố ế ệ ế ậ ướ à ự ệ
doanh qu c t ã mang l i l i ích l n cho doanh nghi p. C th l gi m chi phíố ếđ ạ ợ ớ ệ ụ ể à ả
s n xu t (do gi m chi phí v n chuy n, tranh th c lao ng giá r c ng nhả ấ ả ậ ể ủ đượ độ ẻ ũ ư
trình tay ngh c a công nhân n c ngo i), tranh th các l i th v giá cđộ ề ủ ướ à ủ ợ ế ề ả
nguyên nhiên li u th p nói riêng v các y u t u v o nói chung; khai thác cácệ ấ à ế ốđầ à
l i th c a n c ch nh v th tr ng n i a c ng nh th tr ng lân c n, kh cợ ế ủ ướ ủ à ề ị ườ ộ đị ũ ư ị ườ ậ ắ
ph c m t s h n ch h ng r o thu quan, phi thu quan .Tóm l i, vi c kinhụ ộ ố ạ ế à à ế ế … ạ ệ
doanh xuyên qu c gia s khai thác c nh ng l i th trong các y u t “ uố ẽ đượ ữ ợ ế ế ố đầ
v o” c ng nh “ u ra” l m cho kh n ng l i h n. Kh n ng hi n th c v m cà ũ ư đầ à ả ă ợ ơ ả ă ệ ự à ứ
sinh l i nhi u h n. Kh n ng hi n th c v m c sinh l i còn ph thu c v ođộ ợ ề ơ ả ă ệ ự à ứ độ ợ ụ ộ à
kh n ng sinh l i nhi u h n. Kh n ng hi n th c v m c sinh l i còn phả ă ợ ề ơ ả ă ệ ự à ứ độ ợ ụ
thu c v o kh n ng khai thác c a các công ty c ng nh m c u ãi c a n cộ à ả ă ủ ũ ư ứ độ ư đ ủ ướ
ch nh .Ng y nay v i s phát tri n không ng u trong n n kinh t th gi iủ à à ớ ự ể đồ đề ề ế ế ớ
ng y c ng t ng, h u h t các n c ang phát tri n ang v o tình tr ng “ óià à ă ầ ế ướ đ ể đ ở à ạ đ
v n” nghiêm tr ng nên s khuy n khích i ãi các công ty xuyên qu c gia ố ọ ự ế đố đ ố ở
các n c n y có xu h ng t ng lên. do v y c ng thúc y h n quá trình kinhướ à ướ ă ậ à đẩ ơ
doanh xuyên qu c gia, l m cho quá trình qu c gia hoá c t ng c ng h t s cố à ố đượ ă ườ ế ứ
m nh m .ạ ẽ
Ng y nay v i quá trình qu c t hoá s n xu t v l u thông c y m nh h nà ớ ố ế ả ấ à ư đượ đẩ ạ ơ
bao gi h t xuyên qu c gia tr th nh ph bi n v không ch có công ty xuyênờ ế ố ở à ổ ế à ỉ
qu c gia c a các n c t b n ch ngh a m c c a các n c ang phát tri n nênố ủ ướ ư ả ủ ĩ à ả ủ ướ đ ể
ng i ta g i chung các công ty xuyên qu c gia ng y nay l các công ty qu c giaườ ọ ố à à ố
hi n i.ệ đạ

- c i m c a mô hình công ty m công ty con:Đặ để ủ ẹ
C m nhánh - c tr ng c b n c a các công ty xuyên qu c gia.ắ đặ ư ơ ả ủ ố
C m nhánh l c tr ng c b n nh t c a công ty xuyên qu c gia. Chi nhánh lắ à đặ ư ơ ả ấ ủ ố à
b ph n c u th nh c b n c a các công ty xuyên gia v l b ph n có vai tròộ ậ ấ à ơ ả ủ à à ộ ậ
quan tr ng i v í công ty v n c ch nh . thi t l p các chi nhánh n cọ đố ơ à ướ ủ à Để ế ậ ướ
ngo i, các công ty xuyên qu c gia ph i xây d ng cho mình m t chi n l c cà ố ả ự ộ ế ượ ụ
6
Đề án kinh tế chính trị
th . Chi n l c n y bao g m nhi u b ph n c u th nh, trong ó tu thu c v oể ế ượ à ồ ề ộ ậ ấ à đ ỳ ộ à
nhi u lo i nhân t bên trong c ng nh c ng nh chính tr các m c tiêu ho tề ạ ố ũ ư ũ ư ị ụ ạ
ng c a các công ty xuyên qu c gia. th c hi n vi c c m nhánh, các công tyđộ ủ ố Đẻ ự ệ ệ ắ
xuyên qu c gia ã s d ng m t s hình th c nh : Xí nghi p chi nhánh 100%ố đ ử ụ ộ ố ứ ư ệ
v n công ty(công ty 100% v n n c ngo i). ây l hình th c ã có t lâu. H uố ố ướ à Đ à ứ đ ừ ầ
h t các công ty xuyên qu c gia th ng s d ng m t s ph ng th c nh mua l iế ố ườ ử ụ ọ ố ươ ứ ư ạ
xí nghi p c a n c ch nh . có c xí nghi p có c 100% v n c aệ ủ ướ ủ à Để đượ ệ đượ ố ủ
mình, các công ty xuyên qu c gia th ng s d ng m t hình th c nh mua l iố ườ ử ụ ộ ứ ư ạ
xí nghi p c a n c ch nh ho c u t xây d ng m i theo các i u kho n quyệ ủ ướ ủ à ạ đầ ư ự ớ đề ả
nh trong lu t u t xây d ng trong các i u kho n quy nh trong lu t u t .đị ậ đầ ư ự đề ả đị ậ đầ ư
Vi c xây d ng các xí nghi p chi nhánh 100% v n c a công ty xuyên qu cệ ự ệ ố ủ ố
gia c s d ng khá ph bién, nh t l các công ty xuyên qu c gia Nh t b n, Mđượ ử ụ ổ ấ à ố ậ ả ỹ
trong vi c xâm nh p l n nhau. Thí d môt ola th c hi n xây d ng xí nghi pệ ậ ẫ ụ ỏ ự ệ ự ệ
100% v n c a mình t i Nh t B n s n xu t v bán s n ph m t i th tr ngố ủ ạ ậ ả đẻ ả ấ à ả ẩ ạ ị ườ
n c n y. Các hãng daimler – Benz ã xây d ng xí nghi p 100% v n t i cácướ à đ ự ệ ố ạ
n c châu âu v các n c ang phát tri n th c hi n vi c s n xu t v tiêu thướ à ướ đ ể để ự ệ ệ ả ấ à ụ
s n ph m ả ẩ …
Ng y nay, các n c ang phát tri n v n quan tâm nhi u n hình th c 100%à ướ đ ể ẫ ề đế ứ
v n c a t b n n c ngo i, nh t l nh ng n c có trình v kh n ng c a cácố ủ ư ả ướ à ấ à ữ ướ độ à ả ă ủ
i tác trong n c còn nhi u h n ch . Do v y hình th c n y v n còn có i uđố ướ ề ạ ế ậ ứ à ẫ đề
ki n phát tri n. H n n a hình th c xí nghi p 100% v n l hình th c có uệ để ể ơ ữ ứ ệ ố à ứ ư
i m nh t nh, Nh ch u t c t ch s n xu t – kinh doanh lên nhi uđể ấ đị ư ủđầ ưđượ ự ủ ả ấ … ề

công ty xuyên qu c gia u chu ng hình th c n y. ố ư ộ ứ à
Hình th c liên doanh: m c dù hình th c xí nghi p 100% v n n c ngo i cóứ ặ ứ ệ ố ướ à
nhi u u i m, Song c ng t n t i m t s khó kh n trong vi c xâm nh p thề ư đ ể ũ ồ ạ ộ ố ă ệ ậ ị
tr ng nh ít am hi u th hi u, phong t c t p quán, khó gi i quy t m i quan hườ ư ể ị ế ụ ậ ả ế ố ệ
v i các quan ch c a ph ng, khó tuy n d ng lao ng , nh t l lao ng qu nớ ứ đị ươ ể ụ độ ấ à độ ả
lý ngo i ra tr c ây còn có nhi u hi n t ng m t s n c ch nh th ch hi n… à ướ đ ề ệ ượ ộ ố ướ ủ à ự ệ
qu c h u hoá các công ty t b n n c ngo i. ó l nh ng nguyên nhân l m choố ữ ư ả ướ à Đ à ữ à
các công ty xuyên qu c gia h n ch th c hi n hình th c xí nghi p 100% v n,ố ạ ế ự ệ ứ ệ ố
m ch y u th c hi n hình th c liên doanh. Hình th c liên donh h n ch cà ủ ế ự ệ ứ ứ ạ ế đượ
nhi u khó kh n do hình th c xí nghi p 100% v n t o ra ng th i t o kh n ngề ă ứ ệ ố ạ đồ ờ ạ ả ă
khai thác ti m n ng lao ng, t i nguyên, th tr ng n c ch nh m t cáchề ă độ à ị ườ ướ ủ à ộ
thu n l i. Có nhi u con ng hình th nh các xí nghi p liên doanh. Ch ngậ ợ ề đườ để à ệ ẳ
7
Đề án kinh tế chính trị
h n tham gia c ph n v o các công ty ang ho t ng ho c cùng góp v n xâyạ ổ ầ à đ ạ độ ạ ố
d ng m i các ch nh . Ng y nay mô hình n y ang phát tri n m nh v h tự ớ ở ủ à à à đ ể ạ à ế
s c a d ng phong phú, c bi t i v i ng nh s n xu t bán d n c ng nhứ đ ạ đặ ệ đố ớ à ả ấ đồ ẫ ũ ư
ng nh ch t o ô tô, nh liên doanh trong ng nh ô tô gi a các hãng l n c a M ,à ế ạ ư à ữ ớ ủ ỹ
Nh t B n; S liên doanh n y ã tìm cho các bên c l i ích cho riêng mình.ậ ả ự à đ đượ ợ
Thí d nh bán c ph n cho GMC c a iuzu m có thêm i u ki n c ng c vụ ờ ổ ầ ủ à đề ệ ủ ố ị
chí c a mình Nh t B n, h n n a có thêm s n ph m xe t i v xe buýt lo i nh ,ủ ở ậ ả ơ ữ ả ẩ ả à ạ ỏ
b xung cho s n ph m xe t i c l n c a h . Nói cách khác b ng con ng liênổ ả ẩ ả ỡ ớ ủ ọ ằ đườ
doanh nh v y ã t o thu n l i m i cho c các bên. Hình th c liên doanh cònư ậ đ ạ ậ ợ ớ ả ứ
di n ra d i d ng c ph n. Hình th c n y ang c Vi t Nam s d ng m tễ ướ ạ ổ ầ ứ à đ đượ ệ ử ụ ộ
cách r ng dãi. Vi c liên doanh gi a các công ty xuyên qu c gia v công ty n cộ ệ ữ ố à ướ
ch nh th ng c di n ra các chi nhánh c a công ty xuyên qu c gia củ à ườ đượ ễ ở ủ ố đượ
m r ng ho t ng thông qua vi c liên doanh v i các chi nhánh thu c công tyở ộ ạ độ ệ ớ ộ
khác ho c n c lân c n, t o ra h th ng liên k t, bao g m h ng lo t công tyặ ở ướ ậ ạ ệ ố ế ồ à ạ
cùng s n xu t m t s n ph m ho c các s n ph m khác nhau, l m cho s n ph mả ấ ộ ả ẩ ặ ả ẩ à ả ẩ
c a d ng hoá, ng th i l m t ng quá trình h i nh p gi a các n n kinh tđượ đ ạ đồ ờ à ă ộ ậ ữ ề ế

trong m t th gi i th ng nh t y mâu thu n.ộ ế ớ ố ấ đầ ẫ
th c hi n c m nhánh các cong ty xuyên qu c gia ph i th c hi n u t tr cĐể ự ệ ắ ố ả ự ệ đầ ư ự
ti p v o n c ch nh c công ty xuyên qu c gia th c hi n theo chi n l cế à ướ ủ à đượ ố ự ệ ế ượ
nh t nh. Chi n l c ó bao g m các khía c nh nh i v i khu v c a lý,ấ đị ế ượ đ ồ ạ ư đố ớ ự đị
chuyên ng nh v s ph i h p chi n l c nh m nâng cao hi u su t c a t b n.à à ự ố ợ ế ượ ằ ệ ấ ủ ư ả
Chính nh quá trình u tr c ti p, chuy n giao v n, công ngh gi a công ty mờ đầ ự ế ể ố ệ ữ ẹ
v các công ty chi nhánh c ng nh gi a nh ng chi nhánh v i nhau ã t o ra khà ũ ư ữ ữ ớ đ ạ ả
n ng m i các n c ch nh có th tranh th c ngu n v n, k thu t, kinhă ớ để ướ ủ à ể ủ đượ ồ ố ỹ ậ
nghi m qu n lý ph c v s phát tri n kinh t c a mình. ó c ng chính l m tệ ả ụ ụ ự ể ế ủ Đ ũ à ặ
tích c c trong ho t ng c m nhánh c a công ty xuyên qu c gia m n c chự ạ độ ắ ủ ố à ướ ủ
nh c n khai thác.à ầ
3. C ch ho t ng công ty m công ty con:ơ ế ạ độ ẹ
- C ch ho t ng c a công ty m v công ty con:ơ ế ạ độ ủ ẹ à
+ Quan h gi a công ty m v công ty con:ệ ữ ẹ à
Quan h chi ph i n m gi trên 50% quy n bi u quy t; ho c n m gi quy n chệ ố ắ ữ ề ể ế ặ ắ ữ ề ỉ
nh a s th nh viên h i ng qu n tr ; ho c gi quy n bi u quy t a s trongđị đ ố à ộ đồ ả ị ặ ữ ề ể ế đ ố
h i ng qu n tr .ộ đồ ả ị
8
Đề án kinh tế chính trị
Quan h “tình m u t ”: l quan h c xây d ng b ng tinh th n doanh nghi pệ ẫ ử à ệđượ ự ằ ầ ệ
Theo ghi nh n hi n nay t i nhi u qu c gia trên th gi i trung bình c 5 ho c 7ậ ệ ạ ề ố ế ớ ứ ặ
dân thì có 1 doanh nghi p. T l n y Vi t Nam l h n 1000.T ó ta hi uệ ỷ ệ à ở ệ à ơ ừ đ ể
c doanh nghi p l s n ph m c a con ng i v n m nh t t s u m doanhđượ ệ à ả ẩ ủ ườ ậ ệ ố ấ à
nghi p có c ph thu c v o con ng i. Vi c sinh t c a nó c ng ho n to n doệ đượ ụ ộ à ườ ệ ử ủ ũ à à
con ng i nh o t, quá trình t n t i c a nó r t tr t v t, Yêu c u ph i c nhườ đị đ ạ ồ ạ ủ ấ ậ ậ ầ ả ạ
tranh sinh t n nó c phát sinh ngay t khi doanh nghi p m i c th nhđể ồ đượ ừ ệ ớ đượ à
l p, c ng gay g t h n. Cu c c nh tranh n y c n s ng não c a các nh qu n lýậ à ắ ơ ộ ạ à ầ ựđộ ủ à ả
doanh nghi p, ây b t u có s ch n l c quá trình ch n l c c xem nh lệ ởđ ắ đầ ự ọ ọ ọ ọ đượ ư à
không có i m r ng vì luôn có nhân t m i gia nh p công ty nh m t “ ng cđể ừ ố ớ ậ ư ộ độ ơ
v nh c u” không c ngh ng i d ng l i, Không c gi i n ng l ng mĩ ử đượ ỉ ơ ừ ạ đượ à đ ă ượ à

công ty nh n c trên ng ch y v t th i gian ó l trí tu con ng i. Cácậ đượ đườ ạ ượ ờ đ à ệ ườ
doanh nghi p ã phát tri n l n m nh mu n m r ng quy mô v t m ho t ngệ đ ể ớ ạ ố ở ộ à ầ ạ độ
th ng c c u trúc th nh b i c nh m con. Theo ó công ty m l m quy nườ đượ ấ à ố ả ẹ đ ẹ ắ ề
ki m soát m t hay nhi u công ty khác b ng cách l p ra m t ho c cho thuê t iể ộ ề ằ ậ ộ ặ à
s n hay mua l i c ph n s hu u m t công ty n o ó. M i quan h công tyả ạ ổ ầ để ở ữ ộ à đ ố ệ
m công ty con r t có hi u qu . Công ty m c ng không ph i l m t lo i hìnhẹ ấ ệ ả ẹ ũ ả à ộ ạ
gì khác m ch l m t doanh nghi p bình th ng v c ng nh công ty con vìà ỉ à ộ ệ ườ à ũ ư
quy n ki m soát c ng theo m t m c quy nh không có vai trò ch kho n. ề ể ũ ộ ứ đị ủ ả
S chi ph i trên còn c th hi n trên l nh v c kinh t . Quan h gi a công tyự ố đượ ể ệ ĩ ự ế ệ ữ
m công ty con không ph i l m t mô hình t h c. Nó c dùng th hi n sẹ ả à ộ ổ ứ đượ đẻ ể ệ ự
chi ph i (ho c l thu c) c a m t doanh nghi p v i doanh nghi p khác. Vì khôngố ặ ệ ộ ủ ộ ệ ớ ệ
ph i l m t mô hình t ch cnên nó không b cân nh c v i các quy t nh c aả à ộ ổ ứ ị ắ ớ ế đị ủ
b t c c p h nh chính n o. M i quan h gi a công ty m v công ty con cấ ứ ấ à à ố ệ ữ ẹ à đượ
xác nh trong quy nh c a lu t pháp v i u l c a công ty, nó t ng i nđị đị ủ ậ à đề ệ ủ ươ đố ổ
nh. Song vi c hình th nh công ty m công ty con l i r t linh ho t. M t công tyđị ệ à ẹ ạ ấ ạ ộ
hôm nay còn l công ty con c a m t công ty khác song ng y mai ch l công tyà ủ ộ à ỉ à
liên k t h c ho n to n c l p v i công ty m , v có th tr th nh công ty mế ợ à à độ ậ ớ ẹ à ể ở à ẹ
c a công ty khác. T t c nh ng s thay i ó không c n b t c m t quy t nhủ ấ ả ữ ự đổ đ ầ ấ ứ ộ ế đị
n o c a các c p h nh chính. T t nhiên vi c mua bán, sát nh p, chia tách n yà ủ ấ à ấ ệ ậ à
n u c quy t nh c a doanh nghi p thì c n có ý ki n c a ch s h u. Songế đượ ế đị ủ ệ ầ ế ủ ủ ở ữ
nó không ph i l quy t nh mang tính ch t t i chính. Vi c hình th nh công tyả à ế đị ấ à ệ à
m công ty con ng nhiên hình th nh các t p do n kinh t nó n thu n chẹ đươ à ậ à ế đơ ầ ỉ
l m t t h p g m cong ty m công ty con. T p o n có th l nh ho c l n tuà ộ ổ ợ ồ ẹ ậ đ à ể à ỏ ặ ớ ỳ
9
Đề án kinh tế chính trị
theo v trí công ty m v các công ty con trong n n kinh t . T p o n có th chị ẹ à ề ế ậ đ à ể ỉ
ho t ng trong m t a ph ng, song có th ho t ng trong m t vùng, trong cạ độ ộ đị ươ ể ạ độ ộ ả
n c. có m t t p o n kinh t m nh thì ph i c n có m t công ty m th c sướ Để ộ ậ đ à ế ạ ả ầ ộ ẹ ự ự
m nh trên t t c các m t: v n li ng, công ngh , l nh v c ho t ng dạ ấ ả ặ ố ế ệ ĩ ự ạ độ …đủ đẻ ữ
m t v trí quan tr ng trong n n kinh t . Không có công y m m nh thìkhôngộ ị ọ ề ế ẹ ạ

th có t p o n kinh t m nh.ể ậ đ à ế ạ
s chuy n i v ho t ng c a mô hình công ty m công ty con t i Vi t Nam:ự ể đổ à ạ độ ủ ẹ ạ ệ
+ S chuy n i t ng công ty nh n c th nh công ty m công ty con.ự ể đổ ổ à ướ à ẹ
Dùng t “chuy n” ây có l ch a chu n xác, b i vì t ng công ty l m t môừ ể ở đ ẽ ư ẩ ở ổ à ộ
hình t ch c còn công ty m công ty con không ph i l m t t ch c, t ng congổ ứ ẹ ả à ộ ổ ứ ổ
ty mu n chuy n sang ho t ng theo công ty m công ty con tr c h t ph i l aố ể ạ độ ẹ ướ ế ả ự
ch n m t doanh nghi p óng vai trò công ty m v m t công ty óng vai tròọ ộ ệ đ ẹ à ộ đ
công ty con. i v i doanh nghi p t nhân( n s h u ) vi c tr th nh công tyĐố ớ ệ ư đơ ở ữ ệ ở à
m ho c công ty con mang tính ch t t phát. M t doanh nghi p b ng ph ngẹ ặ ấ ự ộ ệ ằ ươ
th c n o ó mua a s c ph n ho c n m v công ngh , th tr ng m chi ph iứ à đ đ ố ổ ầ ặ ắ ề ệ ị ườ … à ố
m t doanh nghi p khác thì ch th nh công ty m c a doanh nghi p ó. Ng cộ ệ ở à ẹ ủ ệ đ ựơ
l i n u doanh nghi p khác chi ph i thì s tr th nh công ty con. Vi c trạ ế để ệ ố ẽ ở à ệ ở
th nh công ty m , ho c công ty con không c n b t c m t quy t nh mangà ẹ ặ ầ ấ ứ ộ ế đị
tính ch t h nh chính n o. i v i t ng công ty nh n c thì khác. T ng công tyấ à à Đố ớ ổ à ướ ổ
v các doanh nghi p th nh viên u thu c s h u nh n c u b i u ch nhà ệ à đề ộ ở ữ à ướ đề ị đ ề ỉ
b i lu t doanh nghi p nh n c v các v n b n pháp lu t liên quan. Quan hở ậ ệ à ướ à ă ả ậ ệ
gi a t ng công ty v doanh nghi p th nh viên c quy nh trong i u l t ngữ ổ à ệ à đượ đị đề ệ ổ
công ty , nh ng t ng công ty không ho n to n c các doanh nghi p th như ổ à à đượ ệ à
viên, nh t l các th nh viên có tính c l p trong kinh doanh. N u c doanhấ à à độ ậ ế ứ để
nghi p th nh viên t ng công ty ho t ng theo lu t doanh nghi p nh n c thìệ à ổ ạ độ ậ ệ à ướ
vi c chuy n các doanh nghi p n y th nh công ty con s khó th c hi n ho c cóệ ể ệ à à ẽ ự ệ ạ
th c hi n ch l hình th c chuy n các doanh nghi p th nh viên t ng công tyự ệ ỉ à ứ để ể ệ à ổ
th nh công ty con ch có hai gi i pháp hi u qu nh t. Gi i pháp th nh t l th cà ỉ ả ệ ả ấ ả ứ ấ à ự
hi n a d ng hoá hình th c s h u các doanh nghi p th nh viên, trong ó nhệ đ ạ ứ ở ữ ệ à đ à
n c v n l m c ph n chi ph i t i các doanh nghi p n y. Hình th c a d ng hoáướ ẫ ắ ổ ầ ố ạ ệ à ứ đ ạ
s h u có th l c ph n hoá ho c em góp v n liên doanh. Vì nh n c l m cở ữ ể à ổ ầ ặ đ ố à ướ ắ ổ
ph n chi ph i lên ng nhiên công ty c ph n ho c xí nghi p liên doanh ó sầ ố đươ ổ ầ ặ ệ đ ẽ
b t ng công ty chi ph i v ch th nh công ty con c a t ng công ty. Gi i phápị ổ ố à ở à ủ ổ ả
th hai l chuy n các doanh nghi p th nh viên th nh công ty trách nhi m h uứ à ể ệ à à ệ ữ
10

Đề án kinh tế chính trị
h n m t th nh viên do t ng công ty l ch s h u do dó s chi ph i ho tạ ộ à ổ à ủ ở ữ ẽ ố ạ
ngc a doanh nghi p th nh viên vad doanh nghi p th nh viên s ch th nhđộ ủ ệ à ệ à ẽ ở à
công ty con c a t ng công ty. Các công ty con( công ty chínhph , công ty liênủ ổ ủ
doanh, công ty trách nhi m h u h n m t th nhviên) l nh ng pháp nhân c l pệ ữ ạ ộ à à ữ độ ậ
ch ch u s chi ph i c a t ng công ty v i t cách l ch s h u theo quy ng c aỉ ị ự ố ủ ổ ớ ư à ủ ở ữ đị ủ
lu t pháp, không b chi ph i, can thi p v o quy trình ho t ng kinh doanh,ậ ị ố ệ à ạ độ
qu n lý t i chính b ng các quy t nh h nh chính. Do ó quy n t ch c aả à ằ ế đị à đ ề ự ủ ủ
công ty con s c phát huy y . Vi c l u ch n doanh nghi p óng vai tròẽ đượ đầ đủ ệ ự ọ ệ đ
công ty m tu thu c v o i u ki n c th c a t ng công ty quy t nh. Cóẹ ỳ ộ à đ ề ệ ụ ể ủ ổ để ế đị
th l u ch n v n phòng t ng công ty g m t t c nh ng doanh nghi p th nh viênể ự ọ ă ổ ồ ấ ả ữ ệ à
h ch toán ph thu c ho c doanh nghi p th nh viên h ch toán ph thu c ho cạ ụ ộ ặ ệ à ặ ụ ộ ặ
m t doanh nghi p th nh viên có v trí quan tr ng trong n n s n xu t, kinhộ ệ à ị ọ ề ả ấ
doanh c a t ng công ty l m công ty m . To n b s v n nh n c ã giao choủ ổ à ẹ à ộ ố ố à ướ đ
t ng công ty c chuy n th nh v n nh n c u t cho công ty m . S v nổ đượ ể à ố à ướ đầ ư ẹ ố ố
nh n c có t i các công ty con( ã chuy n th nh công ty c ph n, công ty liênà ướ ạ đ ể à ổ ầ
doanh, công ty trách nhi m h u h n m t th nh viên) tr th nh v c a công tyệ ữ ạ ộ à ở à ố ủ
m u t v o công ty con. Vi c xác nh v n c a công ty m u t v o côngẹđầ ư à ệ đị ố ủ ẹđầ ư à
ty con ho n to n khác v i vi c nh n c giao v n cho t ng công ty v t ng côngà à ớ ệ à ướ ố ổ à ổ
ty giao v n cho các th nh viên. Khi hình th nh các t ng công ty,ph n l n cácố à à ổ ầ ớ
doanh nghi p ã c nh n c u t v n v nh n c giao v n cho các doanhệ đ đượ à ướ đầ ư ố à à ướ ố
nghi p th nh viên theo m t c ch . Khi các doanh nghi p th nh viên chuy nệ à ộ ơ ế ệ à ể
th nh công ty con ho c theo lu t doanh nghi p cho quy n v ngh a v c a chà ặ ậ ệ ề à ĩ ụ ủ ủ
s h u ã c quy nh c th , công ty m có th gi 100% v n c a nh n cở ữ đ đượ đị ụ ể ẹ ể ữ ố ủ à ướ
ho t ng theo lu t doanh nghi p nh n cạ độ ậ ệ à ướ ho c th c hi nquy n s h u trongặ ự ệ ề ở ữ
ó nh n c l m quy n chi ph i i v i công ty qua ó l m quy n chi ph i dùđ à ướ ắ ề ố đố ớ đ ắ ề ố
ho t ng hình th c n o, nh n c v n l m quy n chi ph i i v i công ty conạ độ ở ứ à à ướ ẫ ắ ề ố đố ớ
m h ng n quy n t ch c a công ty m v công ty con. chuy n các t ngà ướ đế ề ự ủ ủ ẹ à Để ể ổ
công ty nh n c sang ho t ng theo mô hình công ty m công ty con. ây là ướ ạ độ ẹ Đ à
m t quy t nh úng n trong n n kinh t n c ta hi n nay. Nh ng qua dây taộ ế đị đ đắ ề ế ướ ệ ư

c n phân bi t s kgác nhau gi a mô hình t ng công ty v i mô hình công ty mầ ệ ụ ữ ổ ớ ẹ
công ty con. i m khác bi t c b n c a mô hình n y v i mô hình khác l sĐể ệ ơ ả ủ à ớ à ẽ
phát huy c tính t ch s n xu t kinh doanh c a các n v th nh viên ngđượ ự ủ ả ấ ủ đơ ị à đồ
th i v n m b o c l i ích kinh t trong kinh doanh , b o m c l i íchờ ẫ đả ả đượ ợ ế ả đả đượ ợ
kinh t trong kinh doanh, b o m c l i ích kinh t t i chính c a các bên,ế ả đả đượ ợ ế à ủ
11
Đề án kinh tế chính trị
phát tri n công ty m nh v i b máy qu n lý i u h nh g n nh . Mô hình côngể ạ ớ ộ ả đề à ọ ẹ
ty m công ty con v i a s h u v n theo nguyên t c qu n lý t p chung dân ch ,ẹ ớ đ ở ữ ố ắ ả ậ ủ
bình d ng v tôn tr ng l i ích c a to n công ty v m i n v th nh viên, gi mẳ à ọ ợ ủ à à ỗ đơ ị à ả
b t s liên k t theo ki u m nh l nh h nh chính, th c hiên t ch c b máy g nớ ự ế ể ệ ệ à ự ổ ứ ộ ọ
nh có hi u l c, g n k t v i vi c kinh doanh c a mình.ệ ệ ự ắ ế ớ ệ ủ
4. Vai trò c a mô hình công ty m công ty con trong n n kinh t th gi i:ủ ẹ ề ế ế ớ
- Th c hi n phân công lao ng qu c t :ự ệ độ ố ế
nét i n hình c a qu c t hoá i s ng kinh t ng y nay l s phân côngđể ủ ố ế đờ ố ế à à ự
chuyên môn hoá m các công ty xuyên qu c gia l l c l ng c b n th c hi n.à ố à ự ượ ơ ả ự ệ
c i m c a s phân công n y l chuyên môn hoá sâu. V hình th c b ngo iĐặ để ủ ự à à ề ứ ề à
thì gi ng nh công trình th công c a cu i th k tr c, nh ng n i dung, hìnhố ư ủ ủ ố ế ỷ ướ ư ộ
th c v quy mô thì ho n to n m i. i m n i b t l quy trình công ngh cứ à à à ớ Để ổ ậ à ệ đượ
phân chia th nh nh ng công o n v phân công cho xí nghi p, chi nhánh óngà ữ đ ạ à ệ đ
t i các n c ch nh tu theo i u ki n c th v trình lao ng, nguyên li uạ ướ ử à ỳ đề ệ ụ ể à độ độ ệ
th tr ng. Thông th ng công ty m v công ty chi nhánh các n c t b n chị ườ ườ ẹ à ở ướ ư ả ủ
ngh a phát tri n òi h i nh ng khâu òi h i trình công ngh cao ph c t p c aĩ ể đ ỏ ữ đ ỏ độ ẹ ứ ạ ủ
dây truy n s n xu t còn các chi nhánh các n c ang phát tri n tu i u ki nề ả ấ ở ướ đ ể ỳđề ệ
c th có th m nh n các khâu ít ph c t p h n, ho c ch òi h i lao ng gi nụ ể ểđả ậ ứ ạ ơ ạ ỉ đ ỏ độ ả
n. Thí d trong vi c s n xu t máy tính di n t hi n nay c a công ty xuyênđơ ụ ệ ả ấ ệ ử ệ ủ
qu c gia nh t b n, M Vi c phân công chuyên môn hoás n xu t trên ph m viố ậ ả ỹ… ệ ả ấ ạ
th gi i l m t ti n b có tính l ch s , nó khai thác c ti m n ng v th m nhế ớ à ộ ế ộ ị ử đượ ề ă à ế ạ
c a t ng n c, t ng khu v c t o ra m i quan h ph thu c l n nhau v ph n ánhủ ừ ướ ừ ự ạ ố ệ ụ ộ ẫ à ả
quá trình t t y u kinh t k thu t.ấ ế ế ỹ ậ

- y m nh kinh t th tr ng ti n t trên ph m vi th gi i:Đẩ ạ ế ị ườ ề ệ ạ ế ớ
v i h ng tr m ng n chi nhánh r i r ng kh p th gi i, mô hình công ty m côngớ à ă à ả ộ ắ ế ớ ẹ
ty con tr th nh m t l c ,l ng ông o n m gi ngu n h ng hoá v th tr ngở à ộ ự ượ đ đả ắ ữ ồ à à ị ườ
th gi i. Hi n các công ty xuyên qu c gia ã ki m soát 60% buôn bán qu c t .ế ớ ệ ố đ ể ố ế
Trong nhi u ng nh h ng các công ty n y ã ki m soát to n b th tr ng. Ch ngề à à à đ ể à ộ ị ườ ẳ
h n, v i m t s nông s n ph m nh chè, c phê, ca cao các công ty n y dã ki mạ ớ ộ ố ả ẩ ư à à ể
soát 80% 90% th ph n. V i m ng l i chi nhánh d y c các công ty xuyênị ầ ớ ạ ướ à đặ
qu c gia ã khai thác c m i ngu n h ng ti n n ng c a th gi i v có th nóiố đ đượ ọ ồ à ề ă ủ ế ớ à ể
m i s n ph m c a th gi i c lôi cu n váo th tr ng. Cùng v i vi c phânọ ả ẩ ủ ế ớ đượ ố ị ườ ớ ệ
công chuyên môn hoá, các công y xuyên qu c gia ã khai thác c th tr ngố đ đượ ị ườ
t i ch , gi m chi phí v n chuy n, h giá th nh nâng cao s c c nh tranh. Cùngạ ỗ ả ậ ể ạ à ứ ạ
12
Đề án kinh tế chính trị
v i nh ng s n ph m h ng hoá thông th ng mang tính truy n th ng thé gi iớ ữ ả ẩ à ườ ề ố ớ
h ng hoá c b xung h ng lo t các m t h ng m i d i s tác ng c a cácà đượ ổ à ạ ặ à ớ ướ ự độ ủ
công ty xuyên qu c gia th c hi n t o ra s chao i d i hình th c h ng hoá.ố ự ệ ạ ự đổ ướ ứ à
ng th i, ph ng th c trao i trong ph m vi qu c t . Song i u không thĐồ ờ ươ ứ đổ ạ ố ế đề ể
tránh kh i l do quá trình ch y theo l i nhu n, các công ty xuyên qu c gia ãỏ à ạ ợ ậ ố đ
bi n d ng m i quan h h ng hoá- ti n t , gây ra nh ng hi n t ng tiêu c cế ạ ố ệ à ề ệ ữ ệ ượ ự
trong th tr ng trên ph m vi th gi i. Chính vì v y không nh ng các n cị ườ ạ ế ớ ậ ữ ướ
ang phát tri n m ngay c cácn c t b n phát tri n u h t su c quan tâmđ ể à ả ướ ư ả ể đề ế ứ
n vi c a ra nh ng i u l ng n c m s l ng h nh c a các công ty xuyênđế ệ đư ữ đề ệ ă ấ ự ộ à ủ
qu c gia, trong ó l nh v c l u thông h ng hoá v ti n t d c nh n m nh nh t.ố đ ĩ ự ư à à ề ệ ượ ấ ạ ấ
- i v i khoa h c k thu t :Đố ớ ọ ỹ ậ
v i vi c c nh tranh v tìm ki m l i nhu n, v i ti m l c khoa h c k thu t ãớ ệ ạ à ế ợ ậ ớ ề ự ọ ỹ ậ đ
c tích lu trong nhi u th p k , các công ty xuyên qu c gia ã i u trongđượ ỹ ề ậ ỷ ố đ đ đầ
vi c nghiên c u, th nghi m nh ng dây truy n công ngh tiên ti n nh t, nhi uệ ứ ử ệ ữ ề ệ ế ấ ề
n ng l ng công ngh , s n ph m d t t i trình tiên ti n nh t, nhi u d ngă ượ ệ ả ẩ ạ ớ độ ế ấ ề ạ
n ng l ng m i c nghiên c u v áp d ng v i t ng m c , nhi u dây truy nă ượ ớ đượ ứ à ụ ớ ừ ứ độ ề ề
công ngh ti t ki m n ng l ng, nguyên li u m i gia i, ph ng pháp t ngệ ế ệ ă ượ ệ ớ đờ ươ ựđộ

hoá, s d ng rô b t, ph ng pháp i u khi n t xa trong qu n lý ã c ápử ụ ố ươ đề ể ừ ả …đ đượ
d ng công ty m nhi u n c t b n ch ngh a v m t s chi nhánh cácụ ở ẹở ề ướ ư ả ủ ĩ à ở ộ ố ở
n c ang phát tri n v i trình tiên ti n h n. Do v y chúng tr th nh ng iướ đ ể ớ độ ế ơ ậ ở à ườ
có vai trò c ng l n trong vi c thúc y cu c cách m ng khoa h c công nghà ớ ẹ đẩ ộ ạ ọ ệ
to n th gi i, l m cho các n c t b nphát tri n có u th trong cu c c nh tranhà ế ớ à ướ ư ả ể ư ế ộ ạ
kinh t ; khoa h ccông ngh ng y nay c a th i i chúng ta v thích nghi v iế ọ ệ à ủ ờ đạ à ớ
i u ki n l ch s m i. ng th i chúng chi m v trí to l n trong vi c th c hi nđề ệ ị ử ớ đồ ờ ế ị ớ ệ ự ệ
quá trình công nghi p hoá c a các n c ang phát tri n. i u ó òi h i cácệ ủ ướ đ ể Đề đ đ ỏ
qu c gia n y ph i có chi n l c kinh t úng n s d ng nh ng th nh t uố à ả ế ượ ế đ đắ để ử ụ ữ à ự
khoa h c công ngh cu lo i ng i, tránh nguy c t t h u, rút ng n kho ngọ ệ ă à ườ ơ ụ ậ ắ ả
cách l ch s trong cu c ch y ua kinh t . N m trong tay l c l ng khoa h cị ử ộ ạ đ ế ắ ự ượ ọ
công ngh c a th gi i các công ty xuyên qu c gia ang óng vai trò “tr th ”ệ ủ ế ớ ố đ đ ợ ủ
quan tr ng trong s phát tri n khoa h c – công ngh i v i nh ng n c l cọ ự ể ọ ệ đố ớ ữ ướ ạ
h u, vai trò n y c bi u hi n trên nhi u khía c nh nh : th c hiên chuy giaoậ à đượ ẻ ệ ề ạ ư ự ể
công ngh t công ty m sang công ty chi nhánh c ng nh t n c m sang cácệ ừ ẹ ũ ư ừ ướ ẹ
n c ch nh ; th c hi n o t o cán b qu n lý v công nhân l nh ngh . Tuyướ ủ à ự ệ đà ạ ộ ả à à ề
nhiên các công ty xuyên qu c gia th c hi n vi c l m c a mình v i m c íchố ự ệ ệ à ủ ớ ụ đ
13
Đề án kinh tế chính trị
v ph ng th c riêng n m trong chi n l c chung c a các n c m . Vì v y quáà ươ ứ ằ ế ượ ủ ướ ẹ ậ
trình chuy n giao k thu t, công ngh l m t quá trình ch a ng nhi u mâuể ỹ ậ ệ à ộ ứ đự ề
thu n v h u qu các n c nh p kh u k thu t công ngh ph i gánh ch u khôngẫ à ậ ả ướ ậ ẩ ỹ ậ ệ ả ị
ph i l nh .ả à ỏ
- i v i vi c l m v tay ngh lao ng:Đố ớ ệ à à ề độ
vi c o t o, b i d ng ki n th c chuyên môn k thu t nghi p v ( nói chung lệ đà ạ ồ ưỡ ế ứ ỹ ậ ệ ụ à
tay ngh ) l v n t t y u d i v i m i doanh nghi p, b i vì ng i lao ng lề à ấ đề ấ ế ố ớ ọ ệ ở ườ độ à
m t y u t quan tr ng c a quá trình s n xu t. Thi u y u t ó ho c có nh ngộ ế ố ọ ủ ả ấ ế ế ố đ ặ ư
ch t l ng kém thì ho c l không có quá trình s n xu t ri n ra ho c l s nấ ượ ặ à ả ấ ễ ặ à ả
ph m t o ra không có s c c nh tranh. Do v y các công ty xuyên qu c gia luônẩ ạ ứ ạ ậ ố
quan tâm n tay nghè ng i lao ng thông qua các hình th c o t o d iđế ườ độ ứ đà ạ à

h n, ng n h n, chính quy ho c t i ch c v m t cán b qu n lýc ng v y, ãạ ắ ạ ặ ạ ứ ề ặ ộ ả ũ ậ đ
c công y xuyên qu c gia t lên h ng u, nh t l các cán b qu n lý tđượ ố đặ à đầ ấ à ộ ả đặ
lên s m t. i v i cán b qu n lý vi c l a ch n c ng c th c hi n nghiêmố ộ đố ớ ộ ả ệ ự ọ ũ đượ ự ệ
ng t, c bi t l nh ng cán b ch ch t th ng không ng i có qu c t ch lặ đặ ệ à ữ ộ ủ ố ườ để ườ ố ị à
n c ch nh m nh n v o t o, b i d ng bao gi c ng g n li n v i vi cướ ủ à đả ậ à đà ạ ồ ưỡ ờ ũ ắ ề ớ ệ
qu n lý, nh m ng n ng a tình tr ng nh ng ng i c qua o t o chuy n sangả ằ ă ừ ạ ữ ườ đượ đà ạ ể
xí nghi p n c ch nh . Cho n nay, các công ty xuyên qu c gia ã t o raệ ướ ủ à đế ố đ ạ
m t kh i l ng vi c l m t ng i l n. ây l i u áng m ng cho n n kinh tộ ố ượ ệ à ươ đố ớ Đ àđề đ ừ ề ế
th gi i.ế ớ
- i v i u t tr c ti p v chuy n d c c c u kinh t :Đố ớ đầ ư ự ế à ể ị ơ ấ ế
các công ty xuyên qu c gia l l c l ng c b n trong vi c th c hi n u t tr cố à ự ượ ơ ả ệ ự ệ đầ ư ự
ti p n c ngo i. M c dù t l v n u t tr c ti p trong t ng s v n u t c aế ướ à ặ ỷ ệ ố đầ ư ự ế ổ ố ố đầ ư ủ
t ng n c ch nh không cao, song ây l ngu n v n quan tr ng v khó có thừ ướ ủ à đ à ồ ố ọ à ể
thay th vì nó t o ra nh ng k t qu phát sinh khác, nh chuy n giao công nghế ạ ữ ế ả ư ể ệ
t o thêm vi c l m, phát tri n d ch v v các ngu n thu ph thêm cho n c chạ ệ à ể ị ụ à ồ ụ ướ ủ
nh . Tuy nhiên c ng ph i th y tính ch t hai m t c a u t tr c ti p m cácà ũ ả ấ ấ ặ ủ đầ ư ự ế à
công ty xuyên qu c gia th c hi n. M t m t t ng thêm nguòn v n cho n c chố ự ệ ộ ặ ă ố ướ ủ
nh v các h qu l i ích khác, song m t khác n u không qu n lý gi i tì chínhà à ệ ả ợ ặ ế ả ỏ
qua ó c ng l i nh ng h u qu ngo i mong mu n. Cùng v i s bi n i cđ ũ để ạ ữ ậ ả à ố ớ ự ế đổ ơ
c u ng nh, c c u lao ng c c u vùng c ng thay i theo trong ó vi c hìnhấ à ơ ấ độ ơ ấ ũ đổ đ ệ
th nh các công ty th ng m i, công nghi p k thu t cao, ng th i c c u kinhà ươ ạ ệ ỹ ậ đồ ờ ơ ấ
t theo h ng ti n b phù h p v i yêu c u c a cu c cách m ng khoa h c côngế ướ ế ộ ợ ớ ầ ủ ộ ạ ọ
ngh .ệ
14
Đề án kinh tế chính trị
5.chuy n i các t ng công ty, doanh nghi p nh n c theo mô hình công tyể đổ ổ ệ à ướ
m công ty con v vi c thí i m chuy n i mô hình trên m t s doanhẹ à ệ để ể đổ ở ộ ố
nghi p vi t nam.ệ ệ
- Mô hình công ty m công ty con n c ta v cánh th c chuy n i t ngẹ ở ướ à ứ ể đổ ổ
công ty 90-91 sang mô hình công y m công ty con:ẹ

V i các quy t nh s 90-91/TTg ng y07-03-1994 c a thue t ng chính ph ,ớ ế đị ố à ủ ướ ủ
t t c các liên hi p xí nghi p theo ng nh to n qu c ho c ng nh a ph ngấ ả ệ ệ à à ố ặ à đị ươ
tr c ây ã chuy n nhanh chóng sang mô hình t ng công ty. i u ó ã l mướ đ đ ể ổ Đề đ đ à
c b i vì ch l s d i tên c quan, có thay i m t chút v ch c n ng c ađượ ở ỉ à ự ổ ơ đổ ộ ề ứ ă ủ
t ng công ty so v i liên hi p xí nghi p do th c hi n nguyên t c phân bi t qu nổ ớ ệ ệ ự ệ ắ ệ ả
lý nh n c v kinh t v i qu n tr kinh doanh c a doanh c a doanh nghi p, cóà ướ ề ế ớ ả ị ủ ủ ệ
s p s p l i m t chút v t ch c v nhân s . C ch qu n lý v c b n khôngắ ế ạ ộ ề ổ ứ à ự ơ ế ả ề ơ ả
thay i. Nay vi c chuy n t ng công ty sang mô hình công ty m công ty conđổ ệ ể ổ ẹ
không th thoe con ng c c b i vì nó l hai h th ng khác nhau v c nể đườ ũ đượ ở à ệ ố ề ă
b n. Do ó con ng kh thi cho vi c chuy n t ng công ty 90-91 sang môả đ đườ ả ệ ể ổ
hình công ty m công ty con c n th c hi n theo các b c sau:ẹ ầ ự ệ ướ
+ Nh n c ban h nh lu t m i cho lo i hình doanh nghi p n y. Công tyà ướ à ậ ớ ạ ệ à
m l m t lo i hình doanh nghi p c bi t nó không thu n tuý l m t doanhẹ à ộ ạ ệ đặ ệ ầ à ộ
nghi p nh n c c i u ch nh theo lu t doanh nghi p nh n c hi n h nhệ à ướ đểđượ đề ỉ ậ ệ à ướ ệ à
b i nó có nh ng tình ti t c thù. Th nh t l công ty m ho t ng t i chínhở ữ ế đặ ứ ấ à ẹ ạ độ à
l ch y u v m t n y chúng có i m gi ng v i công ty t i chính, các ngânà ủ ế ề ặ à để ố ớ à
h ng u t . Th hai l công ty m ph i th c hi n nhi m v chính tr khi canà đầ ư ứ à ẹ ả ự ệ ệ ụ ị
thi p v o các công ty con ch không thu n tuý theo u i m c tiêu l i nhu n.ệ à ứ ầ đ ổ ụ ợ ậ
Có ngh a l m t công ty t i chính hay m t ngân h ng âu t , khi b ti n ra muaĩ à ộ à ộ à đ ư ỏ ề
c ph n t i m t công ty t i chính hay m t ngân h ng u t , khi b ti n ra muaổ ầ ạ ộ à ộ à đầ ư ỏ ề
c phi u cua m t công ty n o, h quan tâm ch y u n c t c m i sáng ki nổ ế ộ à ọ ủ ế đế ổ ứ ọ ế
ch l m cho l i nhu n công ty t ng lên nh ng công ty m khi óng vai trò m tỉ à ợ ậ ă ư ẹ đ ộ
c ông trong các công ty con di n ra theo nh h ng nh n c ó chính la vaiổđ ễ đị ướ à ướ đ
trò ch o c a công ty m v i t cách m t công ty nh n c. Vì l trên côngủ đạ ủ ẹ ớ ư ộ à ướ ẽ
ty m c n c i u ch nh b ng m t lu t riêng, lu t n y có th g i l lu t côngẹ ầ đượ đề ỉ ằ ộ ậ ậ à ể ọ à ậ
ty nh n c. N i dung lu t bao g m to n b các ch nh v hình th c t ch cà ướ ộ ậ ồ à ộ ếđị ề ứ ổ ứ
v ph ng th c ho t ng, qu n lý c a lo i hình công ty m d i v i công tyà ươ ứ ạ độ ả ủ ạ ẹ ố ớ
con.
15
Đề án kinh tế chính trị

+ vai trò ch c n ng c a công ty m : công ty m i u ti t công ty con vứ ă ủ ẹ ẹ đề ế ề
các ho t ng s n xu t kinh doanh sao cho phù h p v i ng n i ch tr ngạ độ ả ấ ợ ớ đườ ố ủ ươ
c a ng, pháp lu t, k ho ch v ch tr ng c a nh n c, không ch d ng l i ủ đả ậ ế ạ à ủ ươ ủ à ướ ỉ ừ ạ ở
ch c n ng ng i ch s h u v n thu n tuý. Chuy n i ph ng th c qu n lýứ ă ườ ủ ở ữ ố ầ ể đổ ươ ứ ả
h nh chính c a t ng công ty 90-91 sang ph ng th c i u ti t qua a v phápà ủ ổ ươ ứ đề ế đị ị
lý c a m t c ông. S i u ti t c a công ty m i v i công ty con có hi u l củ ộ ổđ ựđề ế ủ ẹđố ớ ệ ự
cao hay th p ph thu c v o s v n cu công ty m t i công ty con v s xu tấ ụ ộ à ố ố ả ẹ ạ à ự ấ
s c c a ng i i di n. ng nhiên công ty m ph i tìm cách d nh u thé t iắ ủ ườ đạ ệ Đươ ẹ ả à ư ạ
công ty con b ng con ng t ng c ph n v qua s t p chung c v n ng iằ đườ ă ổ ầ à ự ậ ố ấ để ườ
i di n c a mình t i công ty con ho n th nh xu t s c s m ng i di n. Vđạ ệ ủ ạ à à ấ ắ ứ ạ đạ ệ ề
a v pháp lý tr c nh n c công y m l m t n v h ch toán kinh t dùngđị ị ướ à ướ ẹ à ộ đơ ị ặ ế
v n nh n c dd u t l y l i nhu n c ph n d trng tr i chi phí qu n lý vố à ướ để ầ ư ấ ợ ậ ổ ầ ể ả ả à
n p ngân sách theo nh m c. V i s v n do nh n c giao qu n b máy qu nộ đị ứ ớ ố ố à ướ ả ộ ả
lý công ty m ch n n i u t ch th nh c ông c i di n cho công ty mẹ ọ ơ đầ ưđể ở à ổđ ửđạ ệ ẹ
t i công y con. ó la n i dung qu n lý c a công ty m .ạ Đ ộ ả ủ ẹ
+ ph ng th c chuy n i:ươ ứ ể đổ
sau khi có lu tcác t ng công ty 90-91 hi n h nh s c t ch c chuy n iậ ổ ệ à ẽ đượ ổ ứ ể đổ
sang mô hình công ty m công ty con theo t ng ph ng án c th gi ng nhẹ ừ ươ ụ ể ố ư
ph ng án c ph n hoá t ng doanh nghi p nh n c. Trong s 17 t ng công tyươ ổ ầ ừ ệ à ướ ố ổ
91 v 77 t ng công ty 90 có th có m t s t ng công ty không chuy n cjà ổ ể ộ ố ổ ể đươ
ho c không chuy n c ngay sang mô hình công ty m công ty con. Chúngạ ể đượ ẹ
t m th i t n t i d i hình th c c khi n o có di u ki n thì chuy n các doanhạ ờ ồ ạ ướ ứ ũ à ề ệ ể
nghi p nh n c ( th nh viên c a t ng công ty) s c chuy n th nh các côngệ à ướ à ủ ổ ẽđượ ể à
ty tr ch nhi m h u h n công ty c ph n b ng con ng c ph n hoá. Nh ngắ ệ ữ ạ ổ ầ ằ đườ ổ ầ ữ
doanh nghi p nh n c không c ph n hoá s c chuy n công ty tr ch nhi mệ à ướ ổ ầ ẽđượ ể ắ ệ
h u h n m t thanhf viên các t ng công ty 90 91 s chuy n th nh c ông c aữ ạ ộ ổ ẽ ể à ổ đ ủ
các công ty c ph n trong quá trình c ph n hoá các doanh nghi p nh n cổ ầ ổ ầ ệ à ướ
th nh viên các công ty tr ch nhi m h u h n va ch th cua công ty trách nhi mà ắ ệ ữ ạ ủ ể ệ
h u h n m t th nh viên v m t t i chính s di n ra các ng tác sau chuy n daoữ ạ ộ à ề ặ à ẽ ễ độ ể
v n c a các doanh nghi p nh n c v o t i kho n v n c a công ty m v n n yố ủ ệ à ướ à à ả ố ủ ẹ ố à

cùng v i v n nh n c trong các công ty c ph n l m th nh v n i u l c aớ ố à ướ ổ ầ à à ố đề ệ ủ
công ty m k công ty m chính th c nh n v ch u trách nhi m t c nh n c sẹ ẹ ứ ậ à ị ệ ướ à ướ ố
v n n y v hai m t b o to n giá tr v sinh l i các công ty m l m th t c th nhố à ề ặ ả à ị à ợ ẹ à ủ ụ à
l p công y trách nhi m h u h n m t th nh viên i v i các doanh nghi p nhậ ệ ữ ạ ộ à đố ớ ệ à
16
Đề án kinh tế chính trị
n c ch a có k ho ch c ph n hoá c n duy trì hình th c doanh nghi p nhướ ư ế ạ ổ ầ ầ ứ ệ à
n c trong m t th i gian n o ó v l p ph ng án ch qu n công ty tráchướ ộ ờ à đ à ậ ươ ủ ả
nhiêmj h u h n m t th nh viên n y theo lu t doanh nghi p hi n h nh các côngữ ạ ộ à à ậ ệ ệ à
ty m ti n h nh c ph n hoá các donhnghi p n c bién chúng th nh công ty conẹ ế à ổ ầ ệ ướ à
v thi t l p quan h qu n lý theo lu t các công ty nh n c các ty m s p x pà ế ậ ệ ả ậ à ướ ẹ ắ ế
các doanh nghi p nh n c còn l i b ng các bi n pháp c n thi t khi có i uệ à ướ ạ ằ ệ ầ ế đề
ki n thích h p riêng các doanh nghi p nh n c thu c các t ng công ty 90 91ệ ợ ệ à ướ ộ ổ
ch a chuy n sang mô hình công ty m công ty con v n ho t ng theo lu tư ể ẹ ẫ ạ độ ậ
doanh nghi p nh n c ó l giai o n quá c n có nh ng không kéo d iệ à ướ đ à đ ạ độ ầ ư à
qu n lý nh n c i v i các doanh nghi p nói riêng m i hình th c doanhả à ướ đố ớ ệ ọ ứ
nghi p nói chung hi n ang l t i có tính th i s cao l i gi i cho các v n ệ ệ đ àđề à ờ ự ờ ả ấ đề
n y còn ph i công phu tìm ki m trên ây ch l m t v i suy ngh xin c óngà ả ế đ ỉ à ộ à ĩ đượ đ
góp cùng d lu n. ư ậ
- áp d ng mô hình công ty m công ty con:ụ ẹ
Mô hình trên r t c n thi t v i các n c trên th gi i c bi t l v i Vi t Nam. ấ ầ ế ớ ướ ế ớ đặ ệ à ớ ệ ở
Vi t Nam ã áp d ng mô hình công ty m v công ty con m t s công ty nh :ệ đ ụ ẹ à ở ộ ố ư
t ng công ty b u chính vi n thông. Công ty u t xu t kh u, công ty i n l c,ổ ư ễ đầ ư ấ ẩ đệ ự
công ty d u khí. Tiêu bi u trong s các công ty trên l công ty b u chính vi nầ ể ố à ư ễ
thông.
Sau nh ng n m ho t ng theo mô hình t ng công ty 90 91, t ng công ty b uữ ă ạ độ ổ ổ ư
chính vi n thông vi t nam ã t c nh ng th nh t u áng k . Chính ph ãễ ệ đ đạ đượ ữ à ự đ ể ủđ
cho thí i m hình th nh tt p o n b u chính vi n thông Vi t Nam ho t ngđể à ậ đ à ư ễ ệ ạ độ
theo mô hình công ty m công ty con trong l nh v c vi n thông liên k t v i b uẹ ĩ ự ễ ế ớ ư
chính. vi c th c hi n mô hình m i có hi u qu c n có s ch o c a chínhĐể ệ ự ệ ớ ệ ả ầ ự ỉ đạ ủ

ph v s chu n b chu áo, tránh hình th c t ng c c b u i n c ã t ch củ à ự ẩ ị đ ứ ổ ụ ư đệ ũ đ ổ ứ
h i th o thông su t ch tr ng trong cán b coong nhân viên to n t ng côngộ ả để ố ủ ươ ộ à ổ
ty. Mô hình công ty m công ty con ã c các n c công nghi p phát tri nẹ đ đượ ướ ệ ể
s d ng, Trung qu c l n c có ch chính tr t ng t nh n c ta c ng ápử ụ ố à ướ ế độ ị ươ ự ư ướ ũ
d ng ph bi n, có di u ki n khác bi t l các t p o n ó ã c ph n hoá m nhụ ổ ế ề ệ ệ à ậ đ à đ đ ổ ầ ạ
m ,ti m l c t i chính k thu t , công ngh t ong i m nh. Hi n nay mô hìnhẽ ề ự à ỹ ậ ệ ư đố ạ ệ
công ty m công ty con c a t p o n kinh t th gi i th ng có hai lo i c b n:ẹ ủ ậ đ à ế ế ớ ươ ạ ơ ả
Lo i ch th , lo i n y do m t n v có ti m l c v n, công ngh m nh nh t lạ ủ ể ạ à ộ đơ ị ề ự ố ệ ạ ấ à
công ty m , t p h p nhi u công ty , n v nh h n d i s i u ti t c a công tyẹ ậ ợ ề đơ ị ỏ ơ ướ ựđ ề ế ủ
m th nh m t t p o n. lo i hình ch th do n v l n nh t l m quy n ch huyẹ à ộ ậ đ à ạ ủ ể đơ ị ớ ấ ắ ề ỉ
17
Đề án kinh tế chính trị
tuy t i, các th nh viên có 3 kh i chính, kh i trung tâm g m có công ty m ,ệ đố à ố ố ồ ẹ
b ph n s nghi p, các n v s n xu t, t t nhiên l t p o n s có nhi u bộ ậ ự ệ đơ ị ả ấ ấ à ậ đ à ẽ ề ộ
ph n s nghi p v n v nh ng nh t th hoá v l i nhu n, cùng m t phápậ ự ệ à đợ ị ư ấ ể ề ợ ậ ộ
nhân, các b ph n s nghi p l trung tâm l m ra l i nhu n l trung tâm l m raộ ậ ự ệ à à ợ ậ à à
l i nhu n c u quy n kinh doanh, n v ch lo s n xu t t p o n lo v n vưọ ậ đượ ỷ ề đơ ị ỉ ả ấ ậ đ à ố à
u t . Nh t B n v h n qu c s d ng hình th c n y khá ph bi n. Kh i thđầ ư ậ ả à à ố ử ụ ứ à ổ ế ố ứ
hai g m m t hay nhi u n v , công ty v n u t t l cao c a t p o n, h cóồ ộ ề đơ ị ố đầ ư ỷ ệ ủ ậ đ à ọ
quy n pháp nhân. Kh i th ba g m nh ng n v công ty có quy n pháp nhânề ố ứ ồ ữ đơ ị ề
riêng nh ng có m t ph n c ph n c ph n c a công ty m . Kh i th hai v baư ộ ầ ổ ầ ổ ầ ủ ẹ ố ứ à
có m c kh ng ch c a t p o n l ng d n nh ng ph i ph thu c v o nhau d t nứ ố ế ủ ậ đ à ỏ ầ ư ả ụ ộ à ể ồ
t i v phát tri n ph thu c v o s c m nh v o kh i trung tâm. Các t p o n khiạ à ể ụ ộ à ứ ạ à ố ậ đ à
áp d ng hình th c n y có nh ng c i m sau: Kh i hai v ba th ng có m yụ ứ à ữ đặ để ố à ườ ấ
ch c n v ngo i nhi m v cung c p cho kh i c a t p o n, h còn kinh doanhụ đơ ị à ệ ụ ấ ố ủ ậ đ à ọ
các m t h ng khác v i khách h ng a d ng h n; Công ty m th ng s n xu tặ à ớ à đ ạ ơ ẹ ườ ả ấ
kinh doanh a d ng s n ph m d ch v , chuyên môn hoá cao, th ng chi m t lđ ạ ả ẩ ị ụ ườ ế ỷ ệ
doanh thu kho ng 70%-80% c a t p o n; kh i trung tâm c a t p o n chungả ủ ậ đ à ố ủ ậ đ à
m t t ng h nh trình, doanh thu, giá c các s li u do công ty m cung c pộ ổ à ả ố ệ ẹ ấ
th ng nh t. ố ấ

La i qu n lý: n v l m c ph n l n nh t c a công ty m l m quy n ch huyọ ả đơ ị ắ ổ ầ ớ ấ ủ ẹ ắ ề ỉ
i u ph i, các th nh viên l các n v có quyên pháp nhân riêng, t p h p trongđề ố à à đơ ị ậ ợ
t p o n. Trong lo i hình qu n lý c ng có ba kh i chính. Kh i trung tâm g mậ đ à ạ ả ũ ố ố ồ
công ty m v t ng h nhchính có pháp nhân d c l p v i nhi m v chính lẹ à ổ à ộ ậ ớ ệ ụ à
qu n lý v kh ng ch , các th nh viên trong kh i trung tâm có quy n pháp nhânả à ố ế à ố ề
nh ng do công ty m chi ph i qu n lý; kh i th hai l các n v c l p nh ngư ẹ ố ả ố ứ à đơ ị độ ậ ư
có c ph n chi ph i c a trung tâm; kh i th ba la kh i có m t c ph n c a kh iổ ầ ố ủ ố ứ ố ộ ổ ầ ủ ố
trung tâm, lo i hình n y không ph bi n m t s t p o n l n. Các t p o nạ à ổ ế ở ộ ố ậ đ à ớ ậ đ à
khi áp d ng hình th c n y có c i m sau: ch c n ng t ch c v qu n lý s nụ ứ à đặ để ứ ă ổ ứ à ả ả
xu t tách bi t, các n v s n xu t có qu en pháp nhân riêng th ng s l ngấ ệ đơ ị ả ấ ỳ ườ ố ượ
n v không nhi u, công ty m lo qu n lý, u t kinh doanh t i chính. Do bđơ ị ề ẹ ả đầ ư à ộ
ph n qu n lý không tr c ti p l m ra l i nhu n, cán b ít lên v ch ra chi n l cậ ả ự ế à ợ ậ ộ ạ ế ượ
v ch o th c hi n. Khi xu t hi n i ngo i các s li u l s li u c a t p o nà ỉ đạ ự ệ ấ ệ đố ạ ố ệ à ố ệ ủ ậ đ à
không ph i l c a công ty m . V i tình hình th c t , t ng công ty b u chínhả à ủ ẹ ớ ự ế ổ ư
vi n thông Vi t Nam, tr c h t ph i nhìn rõ h n ch c a t ng công ty th tễ ệ ướ ế ả ạ ế ủ ổ ậ
chính xác ch n o t ó m i có ph ng án phù h p th c ti n, i m i v nh tở ỗ à ừđ ớ ươ ợ ự ễ đổ ớ à ấ
18
Đề án kinh tế chính trị
la t c m c ích xã h i háo quy n s h u tai s n trong doanh nghi p gi ađạ đượ ụ đ ộ ề ở ữ ả ệ ữ
các bên. thí i m th nh công trên m c n o ó vi c tr c tiên ph i có sĐể để à ứ độ à đ ệ ướ ả ự
ch o t p chung, có quy n l c ti n h nh c ph n hoá m nh h n, ánh giáỉ đạ ậ ề ự để ế à ổ ầ ạ ơ đ
v n tìa s n chính xác n l n c u tiên s lý gi i quy t, b nhi m cán bố ả ợ ầ đượ ư ử ả ế ổ ệ ộ
hay thêu giám c. Ngo i ra c ng c n chú ý l m t doanh nghi p có quy môđố à ũ ầ à ộ ệ
l n không ph i bao gi c ng ng ngh a v i doanh nghi p m nh. Vì v y c nớ ả ờ ũ đồ ĩ ớ ệ ạ ậ ầ
lo i b cách t duy m t chi u c có công ty m công ty con l m nh s ch cóạ ỏ ư ộ ề ứ ẹ à ạ ẽ ỉ
công y m công ty con m nh n u to ra c các i u ki n c n thi t v khẹ ạ ế ạ đượ đề ệ ầ ế ề ả
n ng qu n tr nhân cách c a i ng các nh qu n tr . Tóm l i ây l m t côngă ả ị ủ độ ũ à ả ị ạ đ à ộ
ty i u trong vi c th c hi n mô hình trên nó góp ph n cung c p kinh nghi mđ đầ ệ ự ệ ầ ấ ệ
v các b i h c cho các công ty khác trong v c ti n lên mô hình công ty mà à ọ ệ ế ẹ
công ty con.

19
Đề án kinh tế chính trị
c. k t lu n.ế ậ
Tóm l i qua vi c phân tích mô hình công ty m công ty con chúng ta th yạ ệ ẹ ấ
c t m quan tr ng c a mô hình. ây l m t mô hình kinh t y sáng t o nóđượ ầ ọ ủ Đ à ộ ếđầ ạ
giúp các công ty y m nh c s sáng t o trong s n xu t v vi c chi m l nhđẩ ạ đượ ự ạ ả ấ à ệ ế ĩ
th tr ng. Nó có m t s u i m: xoá b d n ch ch quan, c p h nh chínhị ườ ộ ốư để ỏ ầ ếđộ ủ ấ à
ch kho n v phân công , y m nh n n kinh t phát tri n, t o m i liên h ch tủ ả à đẩ ạ ề ế ể ạ ố ệ ặ
ch gi a các công ty. Nh ng bên c nh ó mô hình v n còn m t s nh c i mẽ ữ ư ạ đ ẫ ộ ố ượ để
ó l không nên v i vã áp d ng mô hình v o các công ty. V i vi t Nam chúngđ à ộ ụ à ớ ẹ
ta ã v ang a mô hình công ty m v công ty con v o m t s doanh nghi pđ àđ đư ẹ à à ộ ố ệ
v ã th nh công trên m t s l nh v c nh : i n l c, d u khí v b u chính vi nàđ à ộ ố ĩ ự ư đệ ự ầ à ư ễ
thông . vì th n c ta c n chú ý n mô hình n y nh m giúp Vi t Nam sánh… ế ướ ầ đế à ằ ệ
vai v i các c ng qu c kinh t . ớ ườ ố ế
Qua vi c nghiên c u mô hình ã mang l i cho em nhi u i u hi u bi t v l nệ ứ đ ạ ề đề ể ế ề ề
kinh t th gi i v vi t nam ây l nh ng b i h c b ích cho các sinh viên cế ế ớ à ệ đ à ữ à ọ ổ đặ
bi t l sinh viên các kh i kinh t .ệ à ố ế
Em xin chân th nh c m n th y Lê Th c ã giúp em trong vi c ho n th nhà ả ơ ầ ụ đ đỡ ệ à à
án kinh t chính tr n y./.đề ế ị à
20
Đề án kinh tế chính trị
d. danh m c t i li u tham kh o:ụ à ệ ả
1. Giáo trình kinh t chính tr .ế ị
2. Th i báo kinh t 8/2000.ờ ế
3. Kinh t d báo 9/2002.ế ự
4. Th i báo t i chính 8/2002.ờ à
5. Kinh t d báo 4/2000.ế ự
6. Th i báo t i chính 4/1999.ờ à
7. T p chí qu n lý nh n c.ạ ả à ướ
8. T ch c công ty VC 10997- 11006ổ ứ

9. Kinh t chính tr ch ngh a t b n hi n i .ế ị ủ ĩ ư ả ệ đạ
10.Tìm hi u v mô hình t ch c công ty m công ty con t p chí côngể ề ổ ứ ẹ ạ
nghi p vi t nam 4/2002.ệ ệ
11. M t s nghi p v giao d ch công ty m công ty con . t p chí kinh tộ ố ệ ụ ị ẹ ạ ế
phát tri n.ể
21