MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ NHÀ NƯỚC pdf

Bài 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN
VỀ NHÀ NƯỚC
GV. Nguyễn Thị Tuyết Mai
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1) Giáo trình Lý lu n chung v Nhà nậ ề ư c và ớ
Pháp lu t - Khoa NN&PL H c vi n CTQG ậ ọ ệ
H Chí Minh-Nxb LLCT, Hà n i, 2004;ồ ộ
2) Giáo trình Lý lu n chung v Nhà nậ ề ư c và ớ
Pháp lu t – Khoa Lu t, H Qu c gia Hà ậ ậ Đ ố
N i, NXB HQG Hà n i, 2005;ộ Đ ộ
3) Giáo trình Lý lu n nhà nậ ư c và pháp lu t - ớ ậ
Trư ng H Lu t Hà N i-Nxb CAND, Hà ờ Đ ậ ộ
n i, 2005ộ .
Nội dung
- Ngu n g c ra ồ ố đ i nhà nờ ư cớ
- B n ch t c a nhà nả ấ ủ ư cớ
- c trĐặ ưng c a nhà nủ ư cớ
- Ch c nứ ăng c a nhà nủ ư cớ
- Các ki u nhà nể ư cớ
- Hình th c nhà nứ ư c ớ
- B máy nhà nộ ư cớ
I- Nguồn gốc ra đời nhà nước
1. Các quan đi m phi mác-xít lý gi i v ể ả ề
ngu n g c ra ồ ố đ i nhà nờ ư cớ
Thuy t “Th n h cế ầ ọ ”: NN do Thư ng ợ đ ế
sáng t o ra ạ
Hệ quả
Tồn tại trong mọi xã hội
Sự phục tùng quyền lực NN
là đương nhiên

Thuy t kh ế ế ư cớ : Nhà nư c ra ớ đ i là k t ờ ế
qu c a m t kh ả ủ ộ ế ư c ớ đư c ký k t gi a ợ ế ữ
nh ng con ngữ ư i s ng trong tr ng thái t ờ ố ạ ự
nhiên không có nhà nư c.ớ
Ý chí
NHÀ NƯỚC
Sự thoả thuận
Sự thoả
thuận
Ý chí
CN Mác-Lênin: Nhà nư c là m t hi n tớ ộ ệ ư ng ợ
xã h i mang tính l ch s . ộ ị ử
Nguyên nhân d n ẫ đ n s ra ế ự đ i c a ờ ủ
nhà nư c n y sinh t trong lòng xã h i ớ ả ừ ộ
c ng s n nguyên thu .ộ ả ỷ
1.1 Xã h i c ng s n nguyên thu và t ch c Th ộ ộ ả ỷ ổ ứ ị
t c – B l cộ ộ ạ
- Cơ s kinh t : Ch ở ế ế đ s h u chung ộ ở ữ
v tề ư li u s n xu t và s n ph m lao ệ ả ấ ả ẩ đ ng.ộ
- i s ng xã h i: Xã h i c ng s n Đờ ố ộ ộ ộ ả
nguyên thu ỷ đư c t ch c dợ ổ ứ ư i hình th c ớ ứ
Th t c.ị ộ
Thị tộc
Cấu trúc XH: Huyết thống
Quyền lực: Quyền lực Xã hội
Hội
đồng
thị
tộc
Tù trưởng

Thủ lĩnh
Quân sự
Thị tộc….
BỘ LẠC
BÀO TỘC
BÀO TỘC
1.2 T ch c th t c – b l c tan rã và s ổ ứ ị ộ ộ ạ ự
ra đ i c a nhà nờ ủ ư cớ
Quá trình phát tri n c a xã h i c ng ể ủ ộ ộ
s n nguyên thu ả ỷ đã làm cho l c lự ư ng ợ
s n xu t ngày càng phát tri n, nả ấ ể ăng su t ấ
lao đ ng ngày càng cao. ộ
Xã h i tr i qua ba l n phân công lao ộ ả ầ
đ ng xã h i l n trong l ch s :ộ ộ ớ ị ử

3 lần phân công lao động xã
hội
Lần thứ nhất
Chăn nuôi tách
trồng trọt
Lần thứ hai
Thủ công nghiệp
Lần thứ ba
Thương nghiệp
ra đời

Tư hữu(MN)

CN><NL(ít)


Tư hữu hoàn toàn

CN><NL(chủ yếu)

Giàu><Nghèo

CN><NL gay gắt
Nhu caàu
Nhà n
Nhà n
ư
ư
ớc ra
ớc ra
đ
đ
ời
ời
Nhà nư c ra ớ đ i, theo Ph. ngghen, có 3 ờ Ă
hình th c nhà nứ ư c ớ đi n hìnhể :
3 hình thức nhà nước điển hình
Nhà n
Nhà n
ư
ư
ớc
ớc
Aten
Aten
Nhà nước

Rôma
Nhà nước
Giécmanh
2. Bản chất, đặc trưng, chức năng, các kiểu,
hình thức và bộ máy nhà nước
2.1 B n ch t c a nhà nả ấ ủ ư c ớ
- Tính giai c p: ấ
- Tính xã h i:ộ
Định nghĩa nhà nước
NN là
một
tổ chức
đặc biệt
của
quyền
lực
chính trị
Có bộ máy cưỡng chế nhằm
tổ chức và quản lý xã hội
Bảo vệ lợi ích của giai cấp thống
trị trong XH có giai cấp đối kháng
Duy trì trật tự xã hội và phục vụ nhu
cầu thiết yếu của đời sống cộng đồng
2.2. Đặc trưng cơ bản của NN
Nhà
nước
Thiết lập quyền lực
công cộng đặc biệt
Phân chia &
qlý dân cư theo

các đơn vị
Hchính, lãnh thổ
Có chủ
quyền quốc gia
Ban hành pháp luật
& Qlý XH bằng PLuật
Quy định và thu
các loại thuế dưới
hình thức bắt buộc
2.3 Ch c nứ ăng c a nhà nủ ư c:ớ Là nh ng m t ho t ữ ặ ạ
đ ng cộ ơ b n c a nhà nả ủ ư c nh m th c hi n các ớ ằ ự ệ
nhi m v ệ ụ đ t ra trặ ư c nhà nớ ư c.ớ
Có 2 ch c nứ ăng cơ b n:ả
-
Ch c nứ ăng đ i n i:ố ộ là nh ng m t ho t ữ ặ ạ đ ng ch ộ ủ
y u c a nhà nế ủ ư c trong n i b ớ ộ ộ đ t nấ ư c nhớ ư
b o v ch ả ệ ế đ chính tr , ch ộ ị ế đ kinh t ,vộ ế ăn hoá
– xã h i, tr n áp các ph n t ch ng ộ ấ ầ ử ố đ i ch ố ế đ , ộ
gi gìn tr t t xã h i…ữ ậ ự ộ
-
Ch c nứ ăng đ i ngo i:ố ạ th hi n vai trò c a nhà ể ệ ủ
nư c trong quan h v i các nớ ệ ớ ư c, các dân t c trên ớ ộ
th gi i nhế ớ ư ch ng xâm lố ư c t bên ngoài, thi t l p ợ ừ ế ậ
m i quan h ngo i giao h p tác qu c t …ố ệ ạ ợ ố ế
2.4 Các kiểu nhà nước
- Khái niệm:
Kiểu nhà nước là tổng thể những dấu hiệu cơ bản,
đặc thù của nhà nước, thể hiện bản chất giai cấp và
những điều kiện tồn tại, phát triển của nhà nước trong
một hình thái kinh tế - xã hội nhất định.

- Các kiểu:
Tương ứng với 4 hình thái kinh tế xã hội có giai cấp là 4
kiểu nhà nước:
+ Nhà nước chủ nô+ Nhà nước tư sản
+ Nhà nước phong kiến + Nhà nước XHCN

- Quy luật thay thế: Sự thay thế kiểu pháp luật này
bằng kiểu pháp luật khác tiến bộ hơn là quy luật tất
yếu, gắn liền với quy luật phát triển và thay thế của
các hình thái kinh tế xã hội. Cách mạng là con
đường dẫn tới sự thay thế đó.

Nhà nước XHCN
Nhà nước CN
Nhà nước TS
Nhà nước PK
2.5 Hình thức nhà nước:
Là cách thức tổ chức và phương pháp thực
hiện quyền lực chính trị của giai cấp thống trị.
=>Hình thức nhà nước bao gồm 3 yếu tố:
- Hình thức chính thể: là cách thức tổ chức
quyền lực chính trị ở cơ quan nhà nước tối cao.
- Hình thức cấu trúc nhà nước: là sự tổ chức nhà
nước thành các đơn vị hành chính – ãnh thổ và
xác lập mối quan hệ giữa các bộ phận với nhau.
- Chế độ chính trị: là cách thức, biện pháp thực
hiện quyền lực chính trị của một giai cấp.
HÌNH THỨC NHÀ NƯỚC
HÌNH THỨC
CHÍNH THỂ

HÌNH THỨC
CẤU TRÚC
CHẾ ĐỘ
CHÍNH TRỊ
QUÂN
CHỦ

LIÊN
BANG
ĐƠN
NHẤT
PHẢN
DÂN
CHỦ
DÂN
CHỦ
CỘNG
HOÀ
TUYỆT
ĐỐI
HẠN
CHẾ
QUÍ
TỘC
DÂN
CHỦ
Hồng y giáo chủ Benedict XVI

Benedict v y chào và m m ẫ ỉ
c i v i các ám ông t ườ ớ đ đ ụ

t p d c con ng t ậ ọ đườ ừ
Vatican v i c n h c ớ ă ộ ũ
c a ông. “Giáo hoàng ủ
muôn n m”, m t s ă ộ ố
ng i hô l n. áp l i, ườ ớ Đ ạ
ông gi c hai tay lên chào. ơ ả
2.6- Bộ máy nhà nước
a - Khái ni mệ
Bộ
máy
Nhà
nước
Hệ thống CQNN
Từ TW đến
địa phương
Được tổ chức và hoạt động
theo những nguyên tắc
chung, thống nhất
Thành
cơ chế
đồng bộ
nhằm
thực hiện
chức năng
nhiệm vụ
b - Bộ máy Nhà nước Cộng hoà XHCN
Việt Nam
Có hai tiêu chí cơ b n xác ả đ nh các cị ơ
quan trong BMNN:
1, Theo tiêu chí tr t t ậ ự h nhỡ thành, v trí, ị

tính ch t, ch c ấ ứ na ngờ c a các củ ơ
quan;
2, Theo tiêu chí c u trúc hành chính lãnh ấ
th và ph m vi th m quy nổ ạ ẩ ề
Đư c mô t trong b ng sau:ợ ả ả
1
2
CQ quy n
l c
CQ hành
chính NN
CQ
xét xử
CQ
Kiểm sát
Trung
ơng
- Quốc hội
- UB
th ờng vụ
Quốc hội
- Chính phủ
- Bộ, CQ
ngang Bộ,
CQ thuộc CP
TAND
tối cao
KSND tối
cao
ẹịa ph

ơng
- HẹND
các cấp
UBND các
cấp; caực Sở,
Phòng, Ban
TAND
các cấp
VKSND
các cấp
Họp Quốc hội